1. Aˬ dui aˬ jeˬ shaˬ zahˬ˗ahˇ ya tahˬ puˬ nga, ehˇ kʼawꞈ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗euˬ gaˇ mˇ zaˬ˗euˬ nui jah˗ahˇ aˬ jeˬ miˇ neh nui kʼahˇ shiˇ nga? (Dahˬ beh˗eu baˇ˗ahˇ haw.)

 Nymˇ˗euˬ saˇ ka˗ahˇ yaw dehꞈ dehꞈ˗eu˗aˬ, yaw awˬ maˬ ngeuˇ˗a. Yaw jeˬ ma jeˬ, aˬ dui gaˬ˗eu mehˇ nmˇ tiˬ deuˬ na kʼaˆ dui dui˗eu naˇ gawˇ baˬ da neh shaˬ zahˬ mˇ luꞈ meh. Tiˬ gʼaˬ na tsawˇ mawˬ mawˬ iˇ˗euˬ kʼawꞈ, mawˬ iˇ taˬ˗euˬ yuiꞈ nyiˇ deuˬ˗ahˇ paˇ ya haw piˇ˗eu meh. Tiˬ gʼaˬ na naˇ, nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ loˬ˗eu jeˬ poˆ˗eu gʼaˇ duˬ leh jeh dui dui luꞈ˗awˇ, shaˬ zahˬ tiˬ jeˬ˗ahˇ tehꞈ˗ehˇ maˬ ngeuˇ, tiˬ poˆ tehꞈ˗ehˇ yaw myaˬ jeˬ˗ahˇ ya tahˬ puˬ˗eu deuˬ jiˇ jawˇ meh lehˇ aˬ dui siˬ nya ma. Gaˇ kawˆ heu deuˬ˗ahˇ teuˆ piˇ˗eu gʼaˇ duˬ, aˇ yamˬ, gʼaˬ, pyuˇ shuiˇ heu deuˬ gʼawˬ mya ni ya zmˬ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ, Yeˬhawˇbaˬ nawˬ˗ahˇ caw ba meh lehˇ jah nya meh. Aˬ yawꞈ saˇ jaˇ dzaˬ taˬ˗euˬ dawˬ jaˆ˗eu miˇ neh, gaˇ kawˆ heu deuˬ muiˬ daˆ laˇ meh lehˇ nawˇ siˬ nya meh. Nawˬ˗euˬ nui jah˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ nui kʼahˇ shiˇ˗eu yaw duˬ baw meh.

2. Iˇsaˬyaˇ 40:29 aˬ dui˗ahˇ gʼaˬ aˬ joˆ˗ehˇ biꞈ˗eu nga, ehˇ kʼawꞈ, aˬ dui huiˬ˗eu yaw lehˬ aˬ jeˬ mˇ nya nga?

² Tiˬ poˆ na nawˬ˗euˬ shaˬ zahˬ˗ahˇ maˬ kamˬ daˬ coeˇ nya lehˇ nawˇ noeˬ haw maˬ loˇ? Nawˇ teu loꞈ˗ehˇ gʼeh haw˗euˬ naˇ, nawˇ tehꞈ maˬ  ngeuˇ˗a. Gaˇ hu Miˬyehˇ˗ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu gaˇ mˇ zaˬ tiˬ gʼaˬ na jiˇ teu loꞈ˗ehˇ noeˬ haw˗euˬ meh. (1 Sahˬpaˬ 19:4; Yawˇbaˆ 7:7) Aˬ yawꞈ maꞈ aˬ jeˬ miˇ neh oˇ nya˗eu nga? Aˬ yawꞈ maꞈ gʼaˬ za˗eu gʼaˇ duˬ, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gʼoe˗eu meh. “Gʼaˬ doeˇ doeˇ . . . deuˬ˗ahˇ, aˬ yawꞈ gʼaˬ biꞈ lahˬ nehˬ˗eu meh” lehˇ Jaˇliꞈ ehˇ˗eu meh. (Iˇsaˬyaˇ 40:29) Ehˇ kʼawꞈ, nui ma nyiˇ laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu tiˬ jeˬ naˇ, nymˇ iˬ nah Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ mˇ zaˬ tiˬ gʼaˬ na shaˬ zahˬ˗ahˇ kamˬ daˬ coeˇ˗eu gʼaˇ duˬ, Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ mˇ˗eu tiˬ kʼehˬ ya naˬ nya lehˇ noeˬ˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ mˇ˗eu heu naˇ, laꞈ kʼaˬ cehˇ˗eu jeˬ maˬ ngeuˇ˗eu, kʼaˆ behˆ pyeuꞈ nya lehˇ noeˬ˗eu meh. Teu miˇ neh, aˬ yawꞈ maꞈ Jaˇliꞈ maˬ paˇ gui, bawˬ dzaˬ gaˇ maˬ paˇ iˇ˗eu uˬ taꞈ, tsaꞈ gaˬ gaˇ jiˇ maˬ paˇ iˇ˗eu meh. Heu naˇ Saˬdaˬ aˬ dui˗ahˇ bi mˇ mawꞈ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh.

3. (a) Aˬ dui Saˬdaˬ neh gʼaˬ maˬ bi laˆ baˬ ni aˬ joˆ˗ehˇ yahˇ nya˗eu nga? (b) Heu kawˆ˗ahˇ aˬ dui aˬ jeˬ dzaw nga?

³ Saˬdaˬ aˬ dui˗ahˇ ziꞈ dah ni maˬ bi gʼeh mawꞈ˗a. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ˗ahˇ leh jeh naˇ ziꞈ dah ni gʼeh laˇ meh lehˇ jiˇ aˬ yawꞈ siˬ nya meh. Teu miˇ neh, aˬ dui mawˇ do hawˇ˗eu nui ma gʼaˬ doeˇ doeˇ ngeh, Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ maˬ ya bi kaˬ iˇ˗a. Aˬ yawꞈ˗euˬ dawˬ peh jiˆ peh dzehˬ leˇ˗awˬ. “Aˬ yawꞈ naw maꞈ˗ahˇ bi ziꞈ laˇ, bi kʼaˆ laˇ˗eu” meh lehˇ Jaˇliꞈ ehˇ˗eu meh. (1 Beˬtuˆluˆ 5:10; Yaˬkoˆ 4:8) Heu kawˆ laꞈ kʼoeˇ Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ gʼaˬ biꞈ nya˗eu jeˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ Iˇsaˬyaˇ 40:26-31-ahˇ dzaw ma. Kʼoeˇ naˇ, aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ mˇ˗eu jeˬ˗ahˇ bi teˬ iˇ˗eu gaˇ kawˆ nyiˬ kawˆ˗ahˇ ja sawˇ˗awˇ, Jaˇliꞈ zahˇ˗ahˇ mˇ caw˗eu heu naˇ, aˬ dui oˇ oꞈ nya ni aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ˗eu nga leˇ jiˇ haw ma.

4. Iˇsaˬyaˇ 40:26-ahˇ neh aˬ dui aˬ jeˬ dzaw nya nga?

⁴ Iˇsaˬyaˇ 40:26-ahˇ gui. Mˬ taˆ jaˆ˗eu aˬ guiˇ˗ahˇ tiˬ gʼaˬ˗iˬ maˬ gui jiˇ nya˗a. Aˬ dui˗euˬ gaˇleˬsiˬ laꞈ kʼoeˇ aˬ guiˇ 400 heˇ lam siˬ dzehˬ ni jaˆ meh lehˇ miˇ tsaˬ˗euˬ tsawˇ gahˇ ahˇ˗eu deuˬ jah˗eu meh. Aˬ jeˬ lehˇ gʼeh kʼawꞈ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ guiˇ yawˬ siˬ na luꞈ˗ahˇ tsawˇ myahˇ biꞈ taˬ˗euˬ meh. Gaˇ kawˆ heu Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ aˬ jeˬ mehˬ˗eu nga? Yeˬhawˇbaˬ yaw dehꞈ maꞈ dehꞈ˗eu aˬ guiˇ˗ahˇ nui ma ahˇ naˇ, nawˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ noeˬ nga lehˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Nawˇ aˬ yawꞈ˗euˬ gaˇ mˇ˗eu heu naˇ, maˬ gʼeh nya miˇ neh mˇ˗eu maˬ ngeuˇ˗a, aˬ yawꞈ˗ahˇ gaˬ˗eu miˇ neh meh. (Ja ceuˬ 19:1, 3, 14) Aˬ dui gaˬ˗eu Aˬda nawˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ siˬ jiˇ nya meh. “Naw maꞈ˗euˬ uˬ duˬ tsehˇ kahˇ˗ahˇ keuˆ ni aˬ yawꞈ gui duˬ taˬ jiˇ˗euˬ meh” lehˇ Jaˇliꞈ ehˇ˗eu meh. (Maꞈtehˬ 10:30) Yeˬhawˇbaˬ “tsawˇ muiˬ˗euˬ aˇ nah aˇ yamˬ˗ahˇ” siˬ nya meh lehˇ aˬ dui˗ahˇ bi siˬ nya mawꞈ meh. (Ja ceuˬ 37:18) Heu gaˇ haw ngeh, Yeˬhawˇbaˬ nawˇ ya tahˬ puˬ˗eu shaˬ zahˬ dawˬ tawˆ luꞈ˗ahˇ mawˇ jiˇ˗awˇ, nawˇ shaˬ zahˬ yawˬ jeˬ na luꞈ˗ahˇ oˇ nya ni, gʼaˬ biꞈ nehˬ nya ngaˇ lehˇ siˬ laˇ˗eu meh.

5. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ gʼaˬ biꞈ nya meh lehˇ aˬ joˆ˗ehˇ siˬ laˇ˗eu nga?

⁵ Iˇsaˬyaˇ 40:28-ahˇ gui. Yeˬhawˇbaˬ gʼaˬ dawˬ tawˆ luꞈ˗euˬ Iˇ byoe pyeuꞈ meh. Aˬ yawꞈ neh nahˇ ma˗ahˇ biꞈ˗euˬ gʼaˬ˗ahˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Nahˇ ma heu naˇ, myaˆ nuiˆ kʼoˆ tehˆ tiˬ tehˆ laꞈ kʼoeˇ, maˬ puˇ gʼawˬ mya heˇ lam siˬ tsawˬ˗eu naˆ ni gʼaˬ pyehˬ doˆ leꞈ meh lehˇ, miˇ tsaˬ˗euˬ tsawˇ gahˇ ahˇ˗eu Deˇbiˇ Boˆdaˇne ehˇ˗eu meh. Nahˇ ma neh myaˆ nuiˆ kʼoˆ tehˆ tiˬ tehˆ myah ni pyehˬ doˆ leꞈ˗euˬ gʼaˬ heu naˇ, miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ jawˇ˗eu tsawˇ haˬ dawˬ tawˆ luꞈ 200,000 kʼoꞈ zmˬ loꞈ meh lehˇ miˇ tsaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ pyehˆ tseˇ˗eu tiˬ gʼaˬ ehˇ˗eu meh. Heu gaˇ haw ngeh, nahˇ ma˗ahˇ gʼaˬ biꞈ˗eu Yeˬhawˇbaˬ, aˬ dui shaˬ zahˬ˗ahˇ oˇ daˬ coeˇ ni caw ba nya˗eu gʼaˬ ahˇ meh lehˇ siˬ laˇ˗eu meh.

6. Yeˬsuˇ˗euˬ kʼaˆ baꞈ aˬ joˆ˗ehˇ pyaˇ˗awˇ, aˬ dui˗ahˇ gaˇ dahˇ aˬ joˆ˗ehˇ tsoeˬ nga?

⁶ Iˇsaˬyaˇ 40:29-ahˇ gui. Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ mˇ˗eu heu naˇ, aˬ dui˗ahˇ laꞈ kʼaˬ bi cehˇ dui  dui˗eu meh. Yeˬsuˇ “Ngaˬ˗euˬ kʼaˆ baꞈ baꞈ” laˇ˗awˬ lehˇ ehˇ˗awˇ, nawˬ maꞈ ‘gʼaˬ doeˇ dah kʼaˇ za meh. Ngaˬ˗euˬ kʼaˆ baꞈ baꞈ muiˬ˗awˇ, ngaˬ˗euˬ kʼaˆ behˆ yaw pyaˇ meh’ lehˇ paˇ ehˇ˗eu meh. (Maꞈtehˬ 11:28-30) Heu naˇ maˇ diˇ ngeuˇ meh. Tiˬ poˆ na, aˬ dui bawˬ dzaˬ gaˇ, maˬ ngeuˇ naˇ tsaꞈ gaˬ gaˇ iˇ ngeh gʼaˬ doeˇ doeˇ˗eu kʼawꞈ, iˇ kahˇ gʼoꞈ laˇ ngeh aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh nya? Aˬ dui shiˬ keuˇ ni gʼeh kʼoꞈ laˇ˗awˇ, shaˬ zahˬ˗ahˇ laˆ piˇ˗eu gʼaˇ duˬ lehˬ hmˬ taˬ nya laˇ meh. Ngeuˇ meh. Yeˬsuˇ˗euˬ kʼaˆ baꞈ baꞈ˗eu maˇ diˇ yaw awˬ meh.

7. Maꞈtehˬ 11:28-30 maˇ diˇ ngeuˇ˗eu lehˇ bi siˬ˗eu yaw jeˬ ma jeˬ ehˇ haw sheˇ.

⁷ Mehˇ nmˇ aˬ buˇ tiˬ gʼaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Aˬ yawꞈ gʼaˬ maˬ ahˇ˗eu naˇ gawˇ naˇ˗awˇ, nui ma cawˆ˗eu naˇ gawˇ pyeuꞈ˗eu uˬ taꞈ, uˬ duˬ jiˇ naˇ dui dui˗eu meh. Teu miˇ neh, tiˬ poˆ na bawˬ dzaˬ iˇ˗eu shaˬ dui dui meh. Ehˇ kʼawꞈ, tiˬ nah leh jeh˗awˇ bawˬ dzaˬ gaˇ iˇ gʼaˬ ngeh, “Dawˬ mehˬ mehˬ gaˇ kʼawꞈ, gʼaˬ baˬ˗eu gaˇ kawˆ nehˬ˗ehˇ taꞈ˗eu jeˬ mehˬ˗eu miˇ neh, mehˬ˗eu gʼaˬ aˬ cawˬ˗euˬ nui ma˗ahˇ noeˬ keuˆ˗awˇ, kʼahˬ lahˇ ngaˇ˗a lehˇ ya siˬ˗euˬ miˇ neh, ngaˬ˗ahˇ ngoeˇ doˆ leꞈ nya. Ngaˇ bawˬ dzaˬ gaˇ jawˇ luꞈ de lawˇ heu beu lehˇ noeˬ˗awˇ, saˇ tiˇ taˬ˗euˬ ma” lehˇ aˬ yawꞈ ehˇ˗eu meh. Aˬ yawꞈ bawˬ dzaˬ gaˇ leh jeh˗awˇ iˇ˗euˬ laꞈ kʼaˬ cehˇ dui dui˗eu meh.

8, 9. “Ngaˇ gʼaˬ baˬ˗eu kʼoeˇ˗aˬ, gʼaˬ kʼaˆ˗eu jeˬ pyeuꞈ˗eu ma” lehˇ Pawˇluˆ neh ehˇ˗euˬ dawˬ heu aˬ jeˬ˗ahˇ ehˇ mawꞈ nga?

⁸ Iˇsaˬyaˇ 40:30-ahˇ gui. Aˬ dui yaw myaˬ jeˬ mˇ nya kʼawꞈ, aˬ dui˗euˬ gʼaˬ neh maˬ mˇ nya˗eu jeˬ lehˇ jiˇ jaˆ˗eu meh. Heu naˇ aˬ dui ya dzaw˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Pawˇluˆ gʼawˬ mya jeˬ mˇ nya kʼawꞈ, aˬ yawꞈ kʼaˇ mˇ mawꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ mˇ nya˗eu maˬ ngeuˇ˗a. Aˬ yawꞈ aˬ joˆ˗ehˇ noeˬ nya lehˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ ehˇ nehˬ ngeh, “Nawˇ gʼaˬ baˬ luꞈ ngeh, ngaˬ˗euˬ baoˬ nawˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ byah dzehˬ˗eu meh” lehˇ Yeˬhawˇbaˬ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. Pawˇluˆ Yeˬhawˇbaˬ neh ngehˬ˗euˬ dawˬ˗ahˇ gʼoˆ shaw˗eu miˇ neh, “Ngaˇ gʼaˬ baˬ˗eu kʼoeˇ˗aˬ, gʼaˬ kʼaˆ˗eu jeˬ pyeuꞈ˗eu ma” lehˇ ehˇ˗eu meh. (2 Gawˇliˬtu 12:7-10) Heu aˬ jeˬ˗ahˇ ehˇ mawꞈ nga?

⁹ Pawˇluˆ aˬ yawꞈ kʼaˇ ngeuˇ˗eu jeˬ mˇ nya˗eu maˬ ngeuˇ lehˇ ehˇ˗eu meh. Aˬ yawꞈ baoˬ huiˬ dzehˬ˗eu gʼaˬ neh caw ba nehˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ loˬ meh. Miˬyehˇ˗euˬ baoˬ Pawˇluˆ gʼaˬ ba ngeh, gʼaˬ biꞈ lahˬ nehˬ˗awˇ bi mˇ nya dzehˬ laˇ˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ, Pawˇluˆ˗euˬ gʼaˬ neh maˬ mˇ pyeuꞈ nya˗eu jeˬ˗ahˇ jiˇ, pyeuꞈ leˇ ni caw ba nehˬ˗eu meh. Gaˇ kawˆ heu aˬ dui˗ahˇ jiˇ pyeuꞈ laˇ nya meh. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ baoˬ biꞈ nehˬ ngeh, aˬ dui gʼaˬ kʼaˆ laˇ˗eu meh.

10. Daˬbiˇ shaˬ zahˬ˗ahˇ oˇ daˬ coeˇ ni Yeˬhawˇbaˬ aˬ joˆ˗ehˇ caw ba˗euˬ nga?

¹⁰ Ja ceuˬ sahˬ boꞈ boꞈ˗euˬ Daˬbiˇ, tiˬ kʼehˬ maˬ taˬ Miˬyehˇ˗euˬ baoˬ neh gʼaˬ biꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ ya tahˬ puˬ˗eu meh. “Nawˬ˗euˬ baoˬ˗ahˇ gʼoe˗eu laꞈ kʼoeˇ, guiˇ maꞈ maꞈ ma tahˬ paˆ gʼeh˗awˇ, meuˬ lahˇ goˇ˗eu tsawˬ dzeuˇ nya ma” lehˇ aˬ yawꞈ dawˬ caˇ caˇ˗eu meh. (Ja ceuˬ 18:29) Goˇ dui dui˗eu meuˬ lahˇ˗ahˇ maˬ tsawˬ dzeuˇ nya˗eu loꞈ˗ehˇ, tiˬ poˆ na aˬ dui˗euˬ shaˬ zahˬ kʼawꞈ aˇ dzehˬ˗ehˇ myaˬ˗eu miˇ neh, yawˬ haˇ yawˬ ha maˬ teuˆ piˇ nya˗a. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ neh caw ba˗eu jeˬ˗ahˇ loˬ meh.

11. Miˬyehˇ˗euˬ baoˬ aˬ dui shaˬ zahˬ˗ahˇ oˇ coeˇ ni aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ nga?

¹¹ Iˇsaˬyaˇ 40:31-ahˇ gui. Kʼaˬ dzeˇ yawˬ ha˗euˬ gʼaˬ˗ahˇ tehꞈ˗ehˇ gʼoe˗awˇ, mˬ˗ahˇ maˬ zaw nya˗a. Lmˇ boˬ ni gʼeh˗eu jaˬ lehˇ˗euˬ gʼaˬ heu, kʼaˬ dzeˇ˗ahˇ mˬ˗ahˇ tahˬ daˆ leꞈ nehˬ˗eu miˇ neh, kʼaˬ dzeˇ gʼaˬ yaw kʼaˆ˗ehˇ maˬ jiˇ ni mˬ˗ahˇ gʼawˬ myahˇ ni zaw nya˗eu meh. Teu miˇ neh, nawˇ shaˬ zahˬ jaˆ ngeh kʼaˬ dzeˇ˗ahˇ noeˬ mawˇ haw. “Caw ba˗eu gʼaˬ pyeuꞈ˗eu baoˬ” neh nawˬ˗ahˇ gʼaˬ biꞈ nehˬ laꞈ lehˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ shaˇ. (Yoˇhaˬ 14:26, MS) Aˬ dui 24 naˬ liˬ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ baoˬ shaˇ nya meh. Aˬ dui aˇ muˇ  laꞈ kʼoeˇ jawˇ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ nehˬ˗ehˇ gaˇ kawˆ doˆ laˇ ngeh ngehˬ˗ehˇ dzehˬ, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ caw ba nehˬ laꞈ lehˇ shaˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ, mehˇ nmˇ deuˬ nehˬ˗ehˇ aˬ jeˬ miˇ neh gaˇ kawˆ doˆ laˇ nya˗eu nga?

12, 13. (a) Tiˬ poˆ na Ka li zaˬ deuˬ yaw kaˬ aˬ jeˬ miˇ neh gaˇ kawˆ doˆ laˇ˗eu nga? (b) Yoˇsehˆ˗euˬ gaˇ kawˆ Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ aˬ dui˗ahˇ aˬ jeˬ mehˬ˗eu nga?

¹² Aˬ dui yawˬ gʼaˬ na maˬ byah kuꞈ˗eu miˇ neh gaˇ kawˆ doˆ laˇ nya meh. Tiˬ poˆ na, tiˬ gʼaˬ paˬ aˬ dui˗ahˇ ngehˬ˗eu jeˬ hawˇ˗eu mˇ˗eu jeˬ neh nui ma laˆ pehˇ laˇ nya˗awˇ, aˬ dui jiˇ aˬ cawˬ˗ahˇ nui ma laˆ pehˇ nya meh. Heu naˇ shaˬ dui dui˗eu tiˬ jeˬ pyeuꞈ kʼawꞈ, aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ ngaˇ laˬ lehˇ mˇ mawˇ˗eu aˬ kawˬ˗aˬ jaˆ meh. Aˬ joˆ˗ehˇ mˇ mawˇ nya nga? Mehˇ nmˇ deuˬ nehˬ˗ehˇ gaˇ tiˬ kawˆ loꞈ˗ehˇ mˇ˗eu gaˇ kawˆ dzaw˗eu heu neh meh. Aˬ yawꞈ maꞈ maˬ byah kuꞈ˗eu kʼawꞈ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ gaˬ˗eu miˇ neh, aˬ dui jiˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ ya gaˬ meh.

¹³ Aˬ dui Yoˇsehˆ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ neh Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗euˬ gaˇ mˇ zaˬ deuˬ ya tahˬ puˬ˗eu lawˬ haw˗eu jeˬ˗ahˇ maˬ laˆ piˇ nehˬ˗a lehˇ ya siˬ˗euˬ ma. Aˬ yawꞈ zaˬ guˬ guˬ ngeh neh, aˬ yawꞈ˗euˬ aˇ doˆ deuˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ myaˆ naˆ˗eu miˇ neh, aˬ yawꞈ˗ahˇ ahˬ˗awˇ Iˇjiˇtuˆ miˇ kʼahˬ˗ahˇ za kʼaˆ bi geuꞈ iˇ˗euˬ meh. (Aˇdahˬbeh˗eu 37:28) Yeˬhawˇbaˬ gaˇ kawˆ heu˗ahˇ mawˇ˗eu yaw duˬ baw meh. Aˬ yawꞈ˗ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu aˬ yawꞈ˗euˬ cawˬ Yoˇsehˆ maˬ muiˬ˗eu jeˬ˗ahˇ ya daˬ gaˇ ya mawˇ ngeh, Yeˬhawˇbaˬ nui ma naˇ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ, Yeˬhawˇbaˬ gaˇ kawˆ heu deuˬ˗ahˇ maˬ loꞈ kʼmˬ˗aˬ. Myahˇ laˇ ngeh, Yoˇsehˆ Pawˇtiˇpaˬ˗euˬ miˬ zaˬ˗ahˇ dawꞈ ngaˬ lehˇ bi dehˬ lehꞈ˗awˇ tawˬ˗ahˇ bi nyehꞈ ahˇ˗euˬ meh. Yeˬhawˇbaˬ Yoˇsehˆ˗ahˇ maˬ pyehˬ doˆ nehˬ˗aˬ. Aˬ yawꞈ Yoˇsehˆ˗ahˇ byehˇ dzeh˗euˬ ngaˇ laˬ? Maˬ ngeuˇ˗a. “Yoˇsehˆ nehˬ˗ehˇ Sahˬpaˬ Miˬyehˇ jawˇ˗awˇ, aˬ yawꞈ neh kʼaˇ mˇ˗euˬ jeˬ dawˬ tawˆ luꞈ bi huiˬ bi mahˇ laˇ luꞈ˗eu meh” lehˇ Jaˇliꞈ ehˇ˗eu meh.—Aˇdahˬbeh˗eu 39:21-23.

14. Nui ma maˬ pehˇ naˇ aˬ joˆ˗ehˇ gaˇ dahˇ tsoeˬ nga?

¹⁴ Yaw jeˬ ma jeˬ nyaˆ taˆ tiˬ gʼaˬ naˇ Daˬbiˇ meh. Tsawˇ haˬ myaˬ tiˬ paˆ Daˬbiˇ loꞈ˗ehˇ kʼaꞈ dui dui˗eu lawˬ haw jeˬ˗ahˇ maˬ tahˬ puˬ haw˗aˬ. Miˬyehˇ˗euˬ cawˬ pyeuꞈ˗eu deuˬ naˇ, nui ma maˬ bi daˆ laˇ˗a. “Nui ma pehˇ˗eu jeˬ biˬ dzeh˗awˇ, nui ma huiˬ˗awˇ yaw haiˬ jeˬ taˬ mˇ” lehˇ aˬ yawꞈ boꞈ˗euˬ meh. (Ja ceuˬ 37:8, MS) Aˬ dui nui ma pehˇ˗eu jeˬ “biˬ dzeh”˗eu aˇ yeˇ huiˬ tiˬ kawˆ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ dzaw geuꞈ mawꞈ˗eu miˇ neh meh. Aˬ yawꞈ “aˬ dui˗euˬ iˬ baˇ˗ahˇ geuˇ ni aˬ  yawꞈ maˬ kʼehˬ maˬ kʼaˆ”˗a, aˬ dui˗ahˇ iˬ baˇ pyehˬ nehˬ meh. (Ja ceuˬ 103:10) Nui ma maˬ pehˇ˗eu heu naˇ, gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, nui ma pehˇ˗eu jeˬ˗aˬ, shiˬ bi daˆ laˇ˗awˇ, saꞈ gʼawˇ˗eu jiˇ yaw shaˬ meh. Kʼoeˇ naˇ, shaˬ tsahˬ hawˇ˗eu shaˬ tsahˬ shaˬ nah˗ahˇ laˆ cawˆ˗awˇ dzaˇ dziˆ dziˆ˗eu yaw shaˬ meh. Aˬ dui nui ma pehˇ luꞈ ngeh, nui noeˬ yaw maˇ maˇ lehˇ maˬ gʼeh˗eu uˬ taꞈ, aˬ cawˬ˗euˬ nui ma˗ahˇ naˇ leˇ ni ngehˬ nya, mˇ nya˗awˇ, aˬ dui jiˇ gʼawˬ myahˇ ni nui ma cawˆ nya˗eu meh. Teu miˇ neh, ciˬ cuˇ ni jawˇ˗eu muiˬ dzehˬ meh. “Nui saˇ oꞈ˗eu jeˬ jawˇ saˇ bi doˆ” meh lehˇ Jaˇliꞈ ehˇ˗eu meh. (Dawˬdaˬ 14:30) Aˬ cawˬ aˬ dui˗euˬ nui ma˗ahˇ laˆ naˇ laˇ ngeh, aˬ joˆ˗ehˇ ya jahˇ˗eu nga, mehˇ nmˇ deuˬ nehˬ˗ehˇ tsaˬ leˇ dzoeˇ leˇ ni aˬ joˆ˗ehˇ ya jahˇ nga? Aˬ dui Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ nui gahˇ ahˇ˗eu dawˬ˗ahˇ zmˬ nya meh.

15, 16. Tiˬ gʼaˬ paˬ aˬ dui˗ahˇ nui ma laˆ cawˆ laˇ ngeh aˬ joˆ˗ehˇ ya jahˇ nga?

¹⁵ Eˇpeˇsu 4:26-ahˇ gui. Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ maˬ mˇ˗eu deuˬ aˬ dui˗ahˇ maˬ muiˬ˗eu jeˬ jahˇ laˇ ngeh, aˬ dui maˬ zahˬ leˇ˗a. Ehˇ kʼawꞈ, mehˇ nmˇ deuˬ maˬ ngeuˇ naˇ nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ deuˬ aˬ dui˗ahˇ maˬ muiˬ˗eu jeˬ ngehˬ laˇ, mˇ laˇ˗eu heu naˇ, aˬ dui˗ahˇ nui ma bi cawˆ nya meh. Aˬ dui gaˇ kawˆ teu deuˬ˗ahˇ maˬ ngehˇ leˇ coeˇ naˇ aˬ joˆ˗ehˇ ya jahˇ˗eu nga? Nui pehˇ yuˇ taˬ˗awˇ, gʼawˬ mya kʼoꞈ bi jaˆ ma loˇ? Maˬ ngeuˇ naˇ, Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ mehˬ taˬ˗euˬ nui gahˇ zmˬ˗awˇ yaw kawˇ maˬ˗ehˇ laˆ muiˬ kʼoꞈ ma loˇ? Aˬ dui˗ahˇ nui ma laˆ cawˆ laˇ˗euˬ deuˬ nehˬ˗ehˇ laˆ muiˬ kʼoꞈ˗eu, ngehˬ˗ehˇ jeˬ nahˬ ga iˇ naˇ ngehˬ˗ehˇ laˆ muiˬ kʼoꞈ˗eu yaw shaˬ meh.

¹⁶ Mehˇ nmˇ tiˬ gʼaˬ nawˬ˗ahˇ nui ma laˆ naˇ˗awˇ, nawˬ˗ahˇ maˬ ngehˇ leˇ coeˇ naˇ aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ le? Nawˇ laˆ tsaˬ˗eu gʼaˇ duˬ leh jeh ma loˇ? Dahˬ beh ngeh, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ guiˬ lahˬ shaˇ˗awˇ, mehˇ nmˇ nehˬ˗ehˇ yaw muiˬ˗ehˇ ngehˬ cawˬ nya ni caw ba nehˬ laꞈ lehˇ shaˇ nya meh. Mehˇ nmˇ jiˇ ni Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ cawˬ tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ meh lehˇ taˬ ngehˇ. (Ja ceuˬ 25:14) Miˬyehˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ gaˬ meh. Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗euˬ cawˬ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ mˇ nehˬ˗eu meh. Nawˇ jiˇ yaw muiˬ˗ehˇ mˇ nehˬ gaˇ aˬ yawꞈ noeˬ tmˬ meh. (Dawˬdaˬ 15:23; Maꞈtehˬ 7:12; Gawˇlawˇsehˇ 4:6) Nyiˬ kawˆ yawꞈ kawˆ mehˇ nmˇ nehˬ˗ehˇ aˬ jeˬ ngehˬ cawˬ de lehˇ yaw muiˬ˗ehˇ shaˇ noeˬ. Aˬ yawꞈ nawˬ˗ahˇ nui ma laˆ cawˆ mawꞈ nga lehˇ yawˬ haˇ yawˬ ha taˬ noeˬ. Tiˬ poˆ na laˆ lehˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ nya˗awˇ, nawˇ gʼoˆ shaw bahˬ˗eu miˇ neh kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Yawˬ ha jiˇ gaˇ kawˆ laˆ doˆ˗eu gʼaˬ pyeuꞈ nya meh lehˇ maˬ ya ngehˇ˗a. Nawˇ heu loꞈ˗ehˇ ngehˬ dahˬ beh nya meh. “Ngaˇ aˇ dzehˬ˗ehˇ shaˇ noeˬ dzeuˇ paˬ nya, ehˇ kʼawꞈ miˇ nah nawˬ neh ngaˬ˗ahˇ ehˇ nehˬ˗eu jeˬ, ngaˇ noeˬ˗eu naˇ . . . ” Nawˬ nyaꞈ neh ngehˬ˗euˬ jeˬ teu naˆ naˆ˗ehˇ maˬ muiˬ daˆ laˇ naˇ, leh jeh daˆ leꞈ. Mehˇ nmˇ˗euˬ gʼaˇ duˬ guiˬ lahˬ shaˇ. Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ guiˬ lahˬ biꞈ lehˇ shaˇ nehˬ˗awˇ, aˬ yawꞈ˗euˬ yaw muiˬ jeˬ˗ahˇ haw ni caw ba nehˬ laꞈ lehˇ jiˇ guiˬ lahˬ shaˇ. Nawˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ cawˬ tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ˗eu mehˇ nmˇ nehˬ˗ehˇ laˆ tsaˬ˗eu gʼaˇ duˬ leh jeh dui dui gaˇ Yeˬhawˇbaˬ ya mawˇ ngeh, Yeˬhawˇbaˬ nawˬ˗ahˇ nui kahˇ shiˇ meh lehˇ jah nya meh.

Dzeuˇ yaꞈ ngeh aˬ dui neh mˇ lehˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ nui ma cawˆ ngeh

17. Aˬ dui iˬ baˇ mˇ ngeh, Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ cawˬ pyeuꞈ kʼoꞈ laˇ nya ni, aˬ yawꞈ aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nga, aˬ dui caw ba˗eu jeˬ˗ahˇ aˬ jeˬ miˇ neh ya ha geuꞈ nga?

¹⁷ Tiˬ gʼaˬ na iˬ baˇ mˇ haw˗euˬ miˇ neh, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ mˇ˗eu maˬ geuˇ nya lehˇ noeˬ˗eu meh. Nui ma maˬ saˇ˗eu heu naˇ, nui saˇ oꞈ˗eu jeˬ, laꞈ kʼaˬ cehˇ˗eu jeˬ hawˇ˗eu gʼaˬ deuˬ˗ahˇ laˆ byoˆ nya˗eu meh. Daˬbiˇ nui ma cawˆ˗eu laꞈ kʼoeˇ ga nuiꞈ taˬ˗awˇ, “Iˬ baˇ maˬ ja doˆ ni zaꞈ ngeh, nah ga˗ehˇ ngoeˇ sehꞈ leꞈ˗euˬ  ma. Uˬ ciꞈ nah gʼahˇ maˬ tsehˆ leˇ ni, nawˬ˗euˬ aˬ laꞈ ngaˬ˗ahˇ kah” nya lehˇ ehˇ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗euˬ gaˇ mˇ zaˬ deuˬ˗ahˇ bi mˇ mawꞈ˗eu jeˬ, Daˇbiˇ aˬ yawꞈ mˇ˗eu miˇ neh, laꞈ kʼaˬ cehˇ paˬ˗ehˇ gʼeh meh. Aˇ saˬ saˬ leˇ ngeh “Iˬ baˇ kʼaˇ mˇ taˬ˗euˬ dawˬ tawˆ, Sahˬpaˬ Miˬyehˇ˗ahˇ dzawˇ ma” lehˇ ehˇ˗awˇ, “nawˇ iˬ baˇ pyehˬ nehˬ laꞈ˗euˬ meh” lehˇ paˇ ehˇ˗eu meh. (Ja ceuˬ 32:3-5) Nawˇ huiˬ˗eu iˬ baˇ mˇ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ nawˬ˗ahˇ iˬ baˇ pyehˬ nehˬ˗eu lehˇ lehˬ hmˬ deuˇ taˬ˗awˇ, aˬ yawꞈ nehˬ˗ehˇ cawˬ cawˬ˗eu jeˬ muiˬ kʼoꞈ laˇ ni nawˬ˗ahˇ caw ba nehˬ mawꞈ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ, nawˇ aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ paw neh lehˬ hmˬ taˬ˗euˬ caw ba˗eu jeˬ˗ahˇ ya ha geuꞈ meh. (Dawˬdaˬ 24:16; Yaˬkoˆ 5:13-15) Teu miˇ neh, taˬ nyi naˬ. Mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ ya dehꞈ˗eu jeˬ heu˗ahˇ jaˆ˗eu tehꞈ meh. Ehˇ kʼawꞈ, iˇ baˇ pyehˬ dzeuˇ˗euˬ gaˇ neh, nawˇ nui ma maˬ saˇ laˇ naˇ lawˇ, aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ paˬ nga?

18. Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ mˇ˗eu maˬ geuˇ nya lehˇ noeˬ˗eu deuˬ˗ahˇ Pawˇluˆ˗euˬ yaw jeˬ ma jeˬ aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ nga?

¹⁸ Pawˇluˆ dzeuˇ yaꞈ ngeh iˬ baˇ mˇ˗euˬ miˇ neh, gʼaˬ ba haw˗euˬ meh. Pawˇluˆ “Gʼaˬkʼehˇ dawˬ tawˆ luꞈ laꞈ kʼoeˇ ngaˇ aˬ cawˬ naˆ maˬ tseˇ teˬ˗eu gʼaˬ pyeuꞈ˗eu ma. Miˬyehˇ˗euˬ Ka li zaˬ aˇ muˇ˗ahˇ kʼehˬ haw kʼaˆ haw˗euˬ tsawˇ haˬ pyeuꞈ˗eu miˇ neh, gʼaˬ kʼehˇ lehˇ bi kuˇ˗eu kʼawꞈ maˬ geuˇ nya” lehˇ ehˇ˗awˇ, “Ehˇ kʼawꞈ, Miˬyehˇ˗euˬ guiˬ lahˬ baˬ da neh iˬ nah ngaˇ heu loꞈ˗ehˇ ya pyeuꞈ laˇ”˗euˬ ma lehˇ paˇ ehˇ˗eu meh. (1 Gawˇliˬtu 15:9, 10) Yeˬhawˇbaˬ Pawˇluˆ maˬ byah kuꞈ˗a lehˇ siˬ nya˗awˇ, Pawˇluˆ pyeuꞈ luꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ ha geuꞈ laꞈ kʼoeˇ, Pawˇluˆ˗ahˇ jiˇ teu loꞈ˗ehˇ bi jah mawꞈ˗eu meh. Nawˇ yawˬ ha neh mˇ lehˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ maˇ diˇ nui ma cawˆ˗awˇ, gaˇ kawˆ heu Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu, loˬ naˇ, aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ˗ahˇ ehˇ nehˬ shaw˗euˬ taꞈ naˇ Yeˬhawˇbaˬ nawˬ˗ahˇ iˬ baˇ pyehˬ nehˬ˗eu yaw duˬ baw meh. Yeˬhawˇbaˬ nawˬ˗ahˇ iˬ baˇ pyehˬ nehˬ meh lehˇ jah˗awˇ, aˬ yawꞈ neh iˇ baˇ pyehˬ nehˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ ha geuꞈ luꞈ˗uˇ.—Iˇsaˬyaˇ 55:6, 7.

19. 2018 kʼoꞈ˗euˬ kʼoꞈ lah˗euˬ Jaˇliꞈ aˇ deuˆ aˬ jeˬ nga, heu deuˆ aˬ jeˬ miˇ neh aˇ yeˇ huiˬ˗eu nga?

¹⁹ Aˬ dui miˇ tsaˬ heu siˬ aˇ saˬ saˬ˗eu ngehˬ˗ehˇ peh leˇ naˇ ngehˬ˗ehˇ shaˬ zahˬ˗ahˇ ya tahˬ puˬ meh lehˇ ya noeˬ taˬ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ, “Gʼaˬ doeˇ doeˇ˗awˇ gʼaˬ baˬ luꞈ˗eu tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ, aˬ yawꞈ gʼaˬ biꞈ lahˬ nehˬ˗eu” gʼaˬ pyeuꞈ˗eu Yeˬhawˇbaˬ, nawˇ gaˇ mˇ daˆ leꞈ nya ni aˬ yawꞈ nawˬ˗ahˇ loˬ˗eu gʼaˬ biꞈ nehˬ nya meh lehˇ taˬ ngehˇ. (Iˇsaˬyaˇ 40:29; Ja ceuˬ 55:22; 68:19) 2018 kʼoꞈ yaw kaˬ˗ahˇ aˬ dui yawˬ jawˇ na luꞈ Bawˬdzaˬnymˇ˗ahˇ iˇ ngeh, kʼoꞈ lah˗euˬ Jaˇliꞈ aˇ deuˆ “Gʼaˬ doeˇ doeˇ . . . deuˬ˗ahˇ, aˬ yawꞈ gʼaˬ biꞈ lahˬ nehˬ˗eu meh” lehˇ ehˇ˗eu aˇ yeˇ huiˬ˗eu yaw tsaˬ yaw dawˇ heu, aˬ dui˗ahˇ aˬ myah luꞈ saˇ tiˇ biꞈ˗eu meh.—Iˇsaˬyaˇ 40:31.