1, 2. Nymˇ iˬ nah Miˬyehˇ˗euˬ zaˬ lahˇ deuˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ, yaw dehꞈ dehꞈ˗eu aˬ jeˬ miˇ neh maˬ awˬ˗eu nga? (Dahˬ beh˗eu baˇ˗ahˇ haw.)

 Saˬ laˬ gʼoˬ hawˇ˗eu caw ba˗eu deuˬ nyawˬ iˇ nya˗eu naˇ gawˇ naˇ luꞈ˗eu deuˬ˗ahˇ ya haw piˇ˗eu meh. Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ caw ba nehˬ mawꞈ˗eu miˇ neh meh. Ehˇ kʼawꞈ, saˬ laˬ gʼoˬ hawˇ˗eu caw ba˗eu deuˬ naˇ gawˇ teu yawˬ ha˗ahˇ maˬ bi nyawˬ laˇ˗eu gʼaˇ duˬ ya yahˇ˗eu meh. Tiˬ paw dzeˇ neh ehˇ naˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ Saˇ kiˇ deuˬ kʼawꞈ teu gaˇ duˇ˗eu meh. Aˬ dui gʼawˬ mya gʼaˬ Miˬyehˇ nui noeˬ hawˇ˗eu aˇ gʼehˇ nehˬ˗ehˇ maˬ duˇ˗eu deuˬ nehˬ˗ehˇ gaˇ ya mˇ taꞈ˗eu miˇ neh, nui noeˬ hawˇ˗eu aˇ gʼehˇ teu naˇ nyawˬ iˇ nya˗eu naˇ gawˇ loꞈ˗ehˇ duˇ meh. Heu loꞈ˗ehˇ gʼeh˗eu gaˇ kawˆ heu naˇ aˬ dui gʼaˇ duˬ yaw awˬ maˬ ngeuˇ˗a.

² Aˇ saˬ saˬ˗eu aˬ nah aˇ yamˬ˗ahˇ Miˬyehˇ˗ahˇ maˬ gaˬ˗eu tsawˇ haˬ deuˬ naˇ, tsaˬ˗eu hawˇ˗eu maˬ tsaˬ˗eu jeˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ Miˬyehˇ neh jahˇ taˬ˗euˬ zahˇ˗ahˇ nui ma maˬ ahˇ˗a. Kuiˇ laꞈ Pawˇluˆ Tiˆmoˇseˬ˗ahˇ sahˬ boꞈ boꞈ gʼeh ngeh, maˬ muiˬ˗eu aˇ gʼehˇ deuˬ˗ahˇ ngehˬ keuˆ taˬ˗euˬ meh. Aˇ saˬ saˬ˗eu aˇ yamˬ keuˆ laˇ ngeh, teu loꞈ˗ehˇ gʼeh˗eu aˇ gʼehˇ teu, tiˬ jeˬ maˬ ngeuˇ˗eu loꞈ˗ehˇ ya mawˇ dui dui meh lehˇ Pawˇluˆ ehˇ˗eu meh. (2 Tiˆmoˇseˬ 3:1-5, 13-ahˇ gui.)  Tsawˇ haˬ deuˬ˗euˬ maˬ muiˬ˗eu aˇ gʼehˇ tiˬ deuˬ na˗ahˇ aˬ dui tsawˬ guˆ iˇ˗eu loꞈ˗ehˇ, aˬ dui tiˬ jawˬ jawˇ˗eu deuˬ˗euˬ nui noeˬ hawˇ˗eu ngehˬ˗eu jeˬ, mˇ˗eu jeˬ kʼawꞈ, aˬ dui˗ahˇ coeˬ˗eu meh. (Dawˬdaˬ 13:20) Heu kawˆ laꞈ kʼoeˇ, nui noeˬ heu Miˬyehˇ˗euˬ zaˬ lahˇ deuˬ˗euˬ nui noeˬ nehˬ˗ehˇ aˬ joˆ˗ehˇ beu gaˇ nga lehˇ haw˗awˇ, aˬ dui aˬ cawˬ deuˬ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ siˬ nya laˇ ni caw ba nehˬ ngeh, nyawˬ iˇ˗eu naˇ gawˇ loꞈ˗ehˇ duˇ˗eu maˬ muiˬ˗eu aˇ gʼehˇ teu deuˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ yahˇ paˬ nga lehˇ jiˇ haw ma.

3. 2 Tiˆmoˇseˬ 3:2-5-ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh˗eu aˇ gʼehˇ ahˇ˗eu deuˬ˗ahˇ ehˇ˗eu nga?

³ Aˇ saˬ saˬ˗eu aˇ nah aˇ yamˬ˗aˬ, “shaˬ dui dui˗eu aˇ yamˬ” pyeuꞈ tehꞈ˗a lehˇ Pawˇluˆ ehˇ˗eu meh. Kʼoeˇ gaˇ neh naˇ, teu yamˬ˗ahˇ tiˬ jeˬ maˬ ngeuˇ loꞈ˗ehˇ mawˇ nya˗eu, maˬ muiˬ˗eu aˇ gʼehˇ 19 jeˬ˗ahˇ jiˇ ehˇ keuˆ taˬ˗euˬ meh. Aˇ gʼehˇ teu deuˬ naˇ Loˇmaˆ 1:29-31 laꞈ kʼoeˇ ngehˬ keuˆ taˬ˗euˬ aˇ gʼehˇ teu nehˬ˗ehˇ duˇ leˇ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ, Tiˇmoˇseˬ sahˬ boꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ aˇ gʼehˇ teu deuˬ naˇ, Gaˬliˇ˗euˬ Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ maˬ zmˬ˗eu dawˬ neh boꞈ taˬ˗euˬ meh. Teu gaˇ Pawˇluˆ “tsawˇ haˬ zaˬ deuˬ˗aˬ” lehˇ ehˇ˗awˇ dahˬ beh taˬ˗euˬ kʼawꞈ, tsawˇ haˬ zaˬ yawˬ gʼaˬ na luꞈ Pawˇluˆ neh ehˇ˗eu maˬ muiˬ˗eu aˇ gʼeh heu ahˇ˗eu lehˇ ehˇ mawꞈ˗eu maˬ ngeuˇ˗a. Ka li zaˬ deuˬ seu dzeuꞈ aˇ gʼehˇ beu gaˇ˗eu meh.—Maˬlaˬkiˇ 3:18-ahˇ gui.

4. Nui ma huiˬ˗eu tsawˇ haˬ, aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh˗eu tsawˇ haˬ nga?

⁴ Pawˇluˆ tsawˇ haˬ gʼawˬ mya gʼaˬ yawˬ ha hawˇ˗eu pyuˇ˗ahˇ gaˬ meh lehˇ ehˇ gʼaˬ ngeh, tsawˇ haˬ deuˬ˗aˬ, kʼahˬ sehˇ jehˆ˗eu, jahˇ gʼeh˗eu, nui ma huiˬ˗eu meh lehˇ jiˇ paˇ ehˇ˗eu meh. Toˆ˗ehˇ gʼehˇ˗eu tsawˇ haˬ deuˬ naˇ, yawˬ ha˗euˬ aˇ gʼehˇ, yawˬ ha nya˗eu jeˬ, yawˬ ha jaˆ˗eu pyuˇ shuiˇ myawˬ gahˬ, yawˬ ha˗euˬ gaˇ heu deuˬ baˬ da neh, yawˬ ha aˬ cawˬ naˆ maˬ tseˇ muiˬ dzehˬ le lehˇ noeˬ˗eu meh. Tsawˇ haˬ heu deuˬ aˬ cawˬ neh bi ja ceuˬ mawꞈ˗eu meh. Zaˬ siˬ nui gahˇ ahˇ˗eu tiˬ gʼaˬ teu loꞈ˗ehˇ gʼeh˗eu tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ “Aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ nui ma laꞈ kʼoeˇ, yawˬ haˇ yawˬ ha uˬ duˬ tahˬ˗eu nyiˇ˗eu lawˇ duˬ jaˆ gaˇ duˇ˗eu meh” lehˇ ehˇ˗eu meh. Tiˬ gʼaˬ na nui ma hui˗eu jeˬ teu zawˇ˗ehˇ jawꞈ laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu meh lehˇ ehˇ˗eu meh. Nui ma huiˬ˗eu tsawˇ haˬ cawˬ cawˬ kʼawꞈ, aˬ cawˬ nui ma huiˬ gaˇ mawˇ naˇ ma ya leˇ˗a.

5. Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu laꞈ kʼoeˇ mˇ˗eu tiˬ gʼaˬ na, nui ma huiˬ˗eu tsawˇ haˬ aˬ joˆ˗ehˇ pyeuꞈ iˇ nya˗eu nga?

⁵ Yeˬhawˇbaˬ nui ma huiˬ˗eu tsawˇ haˬ˗ahˇ bye˗awˇ, Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ “jahˇ gʼeh˗eu myaˆ nuiˆ” lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. (Dawˬdaˬ 6:16, 17) Maˇ diˇ naˇ, nui ma huiˬ˗eu jeˬ heu tsawˇ haˬ˗ahˇ Miˬyehˇ nehˬ˗ehˇ bi kaˬ iˇ˗eu meh. (Ja ceuˬ 10:4) Nui ma huiˬ˗eu jeˬ Saˬdaˬ˗euˬ seu dzeuꞈ aˇ gʼehˇ pyeuꞈ meh. (1 Tiˆmoˇseˬ 3:6) Nui ma nyiˇ laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu tiˬ jeˬ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ mˇ zaˬ tiˬ gʼaˬ na kʼawꞈ, nui ma bi huiˬ laˇ˗euˬ meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, Yuˇdaˆ˗ahˇ uˆ lahˇ˗eu sahˬ paˬ Awˇziˇ, saˇ jaˇ ziꞈ˗eu laꞈ kʼoeˇ gaˇ mˇ˗eu yaw myaˬ kʼoꞈ byah laˇ ngeh, “aˬ yawꞈ nui ma huiˬ laˇ˗euˬ miˇ neh, luˬ˗iˇ seˇ˗iˇ˗eu jeˬ aˬ yawꞈ kʼoeˇ taˆ keuˆ le˗euˬ meh. . . . aˬ yawꞈ˗euˬ Miˬyehˇ pyeuꞈ˗eu Sahˬpaˬ Miˬyehˇ˗ahˇ aˬ yawꞈ mˇ bahˬ˗euˬ meh” lehˇ Jaˇliꞈ ehˇ˗eu meh. Aˬ yawꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ uˬ duˬ tahˬ nymˇ laꞈ kʼoeˇ uˇ leˇ˗awˇ, yaw saw jeˬ lawˇ˗eu aˬ kawˬ˗aˬ maˬ jaˆ kʼawꞈ, lawˇ leˇ˗euˬ meh. Kʼoeˇ gaˇ neh naˇ, gaˇ kawˆ teu pyeuꞈ laˇ˗euˬ maˬ myahˇ laˇ˗euˬ kʼawꞈ, sahˬ paˬ Awˇziˇ nui ma huiˬ˗eu tsawˇ haˬ pyeuꞈ laˇ˗euˬ meh.—2 Laˬsaˬbaˬ 26:16; 32:25, 26.

6. Daˬbiˇ˗ahˇ nui ma bi huiˬ nya˗eu aˬ jeˬ jeˇ jaˆ˗eu nga? Ehˇ kʼawꞈ, aˬ yawꞈ aˬ jeˬ miˇ taˬ aw˗eu jeˬ˗ahˇ bo saˆ nya˗eu nga?

⁶ Tiˬ gʼaˬ na nui ma huiˬ˗eu tsawˇ haˬ pyeuꞈ laˇ˗eu teu naˇ, aˇ gʼehˇ muiˬ˗eu, tsawˇ myahˇ doˆ˗eu, deuˇ˗mˬ diˬ nya˗eu, gʼaˬ kʼaˆ˗awˇ, aˬ suˇ gʼaˬ kʼawꞈ ya leˇ˗eu miˇ neh meh. Daˬbiˇ heu dawˬ tawˆ luꞈ jaˆ kuꞈ jiˇ kʼawꞈ, aˬ yawꞈ˗euˬ tiˬ ziˇ  taˬ aw˗eu tsawˇ haˬ pyeuꞈ˗euˬ meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, Daˬbiˇ Gawˇliˇyaˆ˗ahˇ sehꞈ ngeh, sahˬ paˬ Sawˬluˆ aˬ yawꞈ˗euˬ aˬ buˇ nehˬ˗ehˇ yuˇ lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. Ehˇ kʼawꞈ, Daˬbiˇ ehˇ˗eu, “Sahˬ paˬ˗euˬ aˬ zaˬ geuꞈ paˬ˗ehˇ ngaˇ aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh˗eu tsawˇ haˬ nga. Iˇsaˬleˬlaˆ miˇ kʼahˬ laꞈ kʼoeˇ ngaˬ da˗euˬ nymˇ jiˇ aˬ jeˬ ehˇ nyaꞈ nyeuˆ ta.” (1 Saˬmeuˬlaˆ 18:18) Daˬbiˇ˗ahˇ aˬ myah luꞈ taˬ aw nya ni caw ba nehˬ˗eu aˬ jeˬ nga? Daˬbiˇ naˇ, Miˬyehˇ taˬ aw˗eu miˇ neh, muiˬ˗eu aˇ gʼehˇ deuˬ hawˇ˗eu nya˗eu jeˬ uˬ taꞈ, aˬ yawꞈ laꞈ kʼoeˇ jaˆ˗eu jeˬ dawˬ tawˆ luꞈ, Miˬyehˇ jawˇ gaˇ neh oe˗euˬ meh lehˇ siˬ nya˗eu meh. (Ja ceuˬ 113:5-8) Daˬbiˇ aˬ yawꞈ kʼaˇ jaˆ˗eu muiˬ˗eu jeˬ dawˬ tawˆ luꞈ Yeˬhawˇbaˬ jawˇ gaˇ neh oe˗euˬ meh lehˇ yaw muiˬ˗ehˇ siˬ nya˗eu meh.—1 Gawˇliˬtu 4:7 nehˬ˗ehˇ sheu cehˆ.

7. Aˬ dui˗ahˇ taˬ aw ni caw ba nehˬ˗eu aˬ jeˬ nga?

⁷ Daˬbiˇ loꞈ˗ehˇ duˇ ni, nymˇ iˬ nah Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ zaˬ lahˇ deuˬ kʼawꞈ, taˬ aw˗eu jeˬ˗ahˇ leh jeh˗awˇ bo saˆ luꞈ˗eu meh. Huiˬ dzehˬ dzehˬ˗eu Yeˬhawˇbaˬ kʼawꞈ, taˬ aw˗eu Miˬyehˇ pyeuꞈ˗eu lehˇ ya siˬ˗eu heu naˇ, nui ma˗ahˇ zaw laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu meh. (Ja ceuˬ 18:35) Aˬ dui kʼawꞈ “aˬ cawˬ˗ahˇ gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu, aˬ cawˬ˗ahˇ ngehˬ gʼeh mawꞈ˗eu, yawˬ haˇ yawˬ ha taˬ nyiˇ˗eu, nui nahˬ nui yu ahˇ˗eu, nui ma gʼawˬ mahˇ ni taˬ˗eu, heu deuˬ˗ahˇ naw maꞈ dm tsahˬ taˬ˗awˬ” lehˇ ehˇ˗eu Jaˇliꞈ heu deuˆ˗ahˇ leh jeh˗awˇ mˇ caw paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu meh. (Gawˇlawˇsehˇ 3:12) Nui gaˬ heu naˇ “maˬ jahˇ gʼeh˗a. Huiˬ mawꞈ mahˇ mawꞈ˗eu nui ma maˬ ahˇ˗a” lehˇ aˬ dui siˬ nya˗eu ma. (1 Gawˇliˬtu 13:4) Aˬ dui taˬ aw gaˇ aˬ cawˬ ya mawˇ ngeh, aˬ yawꞈ maꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ siˬ nya mawꞈ laˇ˗eu meh. Saˇ kiˇ maˬ ngeuˇ˗eu kʼaˬ dzeˇ zaˬ deuˬ, miˬ zaˬ gʼaˬ muiˬ˗eu jeˬ mˇ gaˇ ya mawˇ ngeh, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ siˬ nya mawꞈ laˇ˗eu loꞈ˗ehˇ, aˬ cawˬ deuˬ kʼawꞈ, Miˬyehˇ gaˇ mˇ zaˬ deuˬ taˬ aw gaˇ ya mawˇ ngeh, Miˬyehˇ˗ahˇ siˬ nya mawꞈ laˇ˗eu meh.—1 Beˬtuˆluˆ 3:1.

8. (a) Nymˇ iˬ nah tiˬ gʼaˬ na aˬ da aˬ ma˗euˬ ehˇ dawˬ maˬ naˇ haˬ˗eu jeˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ haw˗eu nga? (b) Jaˇliꞈ zaˬ˗ahˇ aˬ jeˬ jahˇ lehˇ ehˇ˗eu nga?

⁸ Pawˇluˆ aˇ saˬ saˬ˗eu aˇ nah aˇ yamˬ˗ahˇ tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ mˇ nehˬ˗eu jeˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ ngehˬ keuˆ taˬ˗euˬ meh. Zaˬ deuˬ aˬ da aˬ ma˗euˬ ehˇ dawˬ maˬ naˇ haˬ˗a lehˇ Pawˇluˆ ehˇ˗eu meh. Nymˇ iˬ nah paˇ dmˬ hawˇ˗eu tiˬbiˬ laꞈ kʼoeˇ, aˬ da aˬ ma ehˇ dawˬ maˬ naˇ haˬ˗eu heu naˇ, tiˬ jeˬ maˬ ngeuˇ˗eu loꞈ˗ehˇ pyeuꞈ luꞈ meh. Ehˇ kʼawꞈ maˇ diˇ naˇ, ehˇ dawˬ maˬ naˇ haˬ˗eu jeˬ, tsawˇ haˬ baˬ maꞈ˗euˬ dawˬ pehˬ pyeuꞈ˗eu nymˇ jiˇ˗ahˇ laˆ cawˆ˗eu meh. Tsawˇ haˬ zaˬ gaˇ kawˆ heu˗ahˇ siˬ nya˗eu myahˇ laˇ˗euˬ meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, gaˇ hu Gaˬliˇ saˇ ka˗ahˇ aˬ da aˬ ma˗ahˇ diˬ˗eu deuˬ˗ahˇ pu laꞈ kʼoeˇ tsawˇ haˬ lehˇ maˬ shawˇ ni no dzeh nehˬ˗awˇ, Loˇma˗euˬ zahˇ sahˇ kʼoꞈ laꞈ kʼoeˇ kʼawꞈ, tsawˇ haˬ sehꞈ˗eu loꞈ˗ehˇ bahˬ meh lehˇ ehˇ˗eu meh. Heˬbyehˇ hawˇ˗eu Gaˬliˇ Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ zaˬ deuˬ aˬ da aˬ ma˗ahˇ yaw zeu baw lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh.—Doˆ˗iˇ˗eu 20:12; Eˇpeˇsu 6:1-3.

9. Zaˬ deuˬ˗ahˇ aˬ da aˬ ma ehˇ dawˬ naˇ haˬ ni caw ba nehˬ˗eu aˬ jeˬ nga?

⁹ Tsawˇ haˬ myaˬ ni aˬ da aˬ ma ehˇ dawˬ maˬ naˇ haˬ kʼawꞈ, tiˬ deuˬ na naˇ haˬ˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ caw ba nehˬ˗eu aˬ jeˬ nga? Zaˬ deuˬ aˬ da aˬ ma neh aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ gʼaˇ duˬ mˇ nehˬ laꞈ˗euˬ jeˬ˗ahˇ shaˇ noeˬ naˇ, aˇ poeˬ taˬ baw laˇ˗awˇ ehˇ dawˬ naˇ haˬ mawꞈ˗eu meh. Yawˬ gʼaˬ na luꞈ˗euˬ Aˬda pyeuꞈ˗eu Miˬyehˇ, zaˬ deuˬ˗ahˇ aˬ da aˬ ma ehˇ dawˬ bi naˇ haˬ mawꞈ˗eu lehˇ zaˬ deuˬ ya gʼoˆ shaw˗eu meh. Zaˬ guˬ deuˬ aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ aˬ da aˬ ma˗euˬ yaw muiˬ jeˬ ja nehˬ˗eu heu naˇ, cawˬ deuˬ˗ahˇ aˬ da aˬ ma˗ahˇ yaw zeu baw ni caw ba nehˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Aˬ da aˬ ma deuˬ zaˬ˗ahˇ biꞈ˗eu nui gaˬ maˬ ahˇ naˇ, zaˬ deuˬ ehˇ dawˬ naˇ haˬ˗eu paˇ shaˬ dzehˬ meh. Ehˇ kʼawꞈ, zaˬ deuˬ aˬ da aˬ ma aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ maˇ diˇ gaˬ ngaˇ lehˇ ya siˬ˗eu heu naˇ, yaw awˬ maˬ ngeuˇ kʼawꞈ ehˇ dawˬ naˇ haˬ ni caw ba nehˬ meh.  Mehˇ nmˇ aˬ li pyeuꞈ˗eu Awˇsaˬ˗teꞈ ehˇ˗eu, “Aˬ da aˬ ma ehˇ dawˬ˗ahˇ maˬ naˇ haˬ ni naˬ lehˬ lehˬ kʼawꞈ, aˬ da aˬ ma deuˬ ngaˇ mˇ caw nya˗eu zahˇ jahˇ nehˬ taˬ˗euˬ meh. Aˬ jeˬ miˇ neh zahˇ bi jaˆ˗eu lehˇ ngaˬ˗ahˇ ehˇ nehˬ laꞈ˗awˇ, ngaˬ˗ahˇ kʼawꞈ bi ja uˇ˗eu meh. Heu naˇ ngaˬ˗ahˇ ehˇ dawˬ naˇ haˬ ni caw ba nehˬ˗awˇ, ngaˬ˗ahˇ aˬ da aˬ ma kʼahˬ lahˇ ngaˇ lehˇ siˬ laˇ˗eu miˇ neh, ehˇ dawˬ naˇ haˬ mawꞈ˗eu meh.”

10, 11. (a) Nui gaˬ maˬ ahˇ˗eu tsawˇ haˬ deuˬ mˇ doˆ leꞈ˗eu aˬ jeˬ jeˇ aˇ gʼehˇ paˇ jaˆ nga? (b) Maˇ maˇ ni gʼeh˗eu Ka li zaˬ deuˬ aˬ cawˬ˗ahˇ aˇ naˆ ni gaˬ˗eu nga?

¹⁰ Pawˇluˆ nui gaˬ maˬ ahˇ˗eu tsawˇ haˬ deuˬ mˇ doˆ laꞈ˗eu aˇ gʼehˇ nui deuˬ˗ahˇ jiˇ paˇ ehˇ keuˆ˗eu meh. “Aˬ da aˬ ma˗euˬ ehˇ dawˬ maˬ naˇ haˬ˗eu” gaˇ kawˆ ehˇ gʼaˬ ngeh, guiˬ lahˬ˗ahˇ maˬ siˬ nya˗eu gaˇ kawˆ paˇ ngehˬ keuˆ˗eu meh. Aˬ jeˬ miˇ toˆ˗ehˇ ngehˬ˗eu lehˇ gʼoˆ shaw nya meh. Guiˬ lahˬ˗ahˇ maˬ siˬ nya˗eu tsawˇ haˬ naˇ, aˬ cawˬ neh aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ gʼaˇ duˬ mˇ nehˬ˗euˬ gaˇ aˇ poeˬ maˬ taˬ baw˗a. Tsawˇ haˬ deuˬ saˇ jaˇ peuˬ˗eu meh lehˇ Pawˇluˆ paˇ ehˇ˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ aˬ cawˬ˗ahˇ maˬ dehꞈ tsaˬ˗a. Teu naˇ aˬ cawˬ nehˬ˗ehˇ tsaˬ leˇ dzoeˇ leˇ ni maˬ dehꞈ gaˇ ehˇ˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ aˬ cawˬ˗ahˇ yehˬ bawˬ sehˇ lu˗ehˇ ehˇ˗awˇ, muiˇ˗eu meh. Tsawˇ haˬ heu deuˬ naˇ aˬ cawˬ hawˇ˗eu Miˬyehˇ˗ahˇ maˬ muiˬ˗eu jeˬ ja˗eu uˬ taꞈ, ja bu ja doeˇ˗eu meh. Heu naˇ aˬ cawˬ˗euˬ tsawˇ myahˇ cawˆ iˇ ni jaˬ myawꞈ myawꞈ gaˇ ehˇ˗eu meh. a—Ehˇ lahˬ˗ahˇ haw.

¹¹ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ mˇ zaˬ deuˬ naˇ, aˬ cawˬ˗ahˇ maˇ maˇ ni gʼeh˗eu nui gaˬ mˇ mawˇ˗eu miˇ neh, miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ nehˬ˗ehˇ beu gaˇ dui dui˗eu meh. Gaˇ kawˆ heu maˇ diˇ ngeuˇ meh. Maˇ diˇ naˇ, Moˇseˬ˗euˬ zahˇ dawˬ laꞈ kʼoeˇ aˬ cawˬ˗ahˇ gaˬ lehˇ ehˇ˗eu zahˇ dawˬ taꞈ˗ehˇ huiˬ dzehˬ˗eu dawˬ naˇ, Miˬyehˇ˗ahˇ gaˬ lehˇ ehˇ˗eu heu tiˬ dawˬ jaˆ˗eu tehꞈ meh lehˇ Yeˬsuˇ ehˇ˗eu meh. (Maꞈtehˬ 22:38, 39) Kʼoeˇ naˇ, Ka li zaˬ maˇ diˇ deuˬ˗ahˇ aˬ yawꞈ maꞈ yaw kaˬ gaˬ gaˇ haw ngeh siˬ laˇ˗eu meh lehˇ Yeˬsuˇ paˇ ehˇ˗eu meh. (Yoˇhaˬ 13:34, 35-ahˇ gui.) Maˇ maˇ ni gʼeh˗eu Ka li zaˬ deuˬ naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ muiˇ˗eu deuˬ˗ahˇ jiˇ gaˬ˗eu meh.—Maꞈtehˬ 5:43, 44.

12. Yeˬsuˇ aˬ cawˬ˗ahˇ nui gaˬ aˬ joˆ˗ehˇ mˇ mawˇ˗eu nga?

¹² Yeˬsuˇ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ maˇ diˇ gaˬ˗eu lehˇ mˇ mawˇ˗euˬ meh. Yeˬsuˇ Miˬyehˇ Miˇkʼahˬ˗euˬ gaˇ kawˆ laꞈ kʼaˬ cehˇ˗eu guiˬ lahˬ dawˬ tsaꞈ gaˬ˗eu gʼaˇ duˬ, meuˬ doe ni iˇ˗eu meh. Aˬ yawꞈ myaˆ behꞈ hawˇ˗eu kuiˇ kuˆ laꞈ kuˆ deuˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, coi doi naˇ˗eu deuˬ hawˇ˗eu naˬ bawˬ deuˬ˗ahˇ maˬ ehˇ laˆ saˆ nehˬ˗awˇ, shiˇ˗euˬ deuˬ˗ahˇ kʼawꞈ laˆ dehꞈ nehˬ˗euˬ meh. (Luˇkaꞈ 7:22) Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ bye˗eu deuˬ jawˇ gahˬ kʼawꞈ, tsawˇ haˬ zaˬ deuˬ ka kʼoꞈ˗eu jeˬ za˗eu gʼaˇ duˬ, aˬ yawꞈ˗euˬ dehꞈ ziˇ lawˇ nehˬ˗euˬ meh. Yeˬsuˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ nui gaˬ˗ahˇ tiˬ byah tiˬ loꞈ dzaw geuꞈ˗euˬ meh. Miˇ kʼahˬ doe ni jawˇ˗eu Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ Saˇ kiˇ deuˬ kʼawꞈ Yeˬsuˇ˗ahˇ dzaw geuꞈ˗awˇ, aˬ cawˬ˗ahˇ nui gaˬ mˇ mawˇ˗eu meh.

13. Aˬ dui neh aˬ cawˬ˗ahˇ mˇ mawˇ nehˬ˗eu nui gaˬ, aˬ yawꞈ maꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ siˬ nya mawꞈ laˇ ni aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ˗eu nga?

¹³ Aˬ dui aˬ cawˬ˗ahˇ gaˬ˗eu lehˇ mˇ mawˇ nehˬ naˇ, aˬ dui˗euˬ Aˬda Miˬyehˇ˗ahˇ siˬ nya mawꞈ laˇ nya˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, Taiˬ miˇ kʼahˬ˗ahˇ jawˇ˗eu aˬ li tiˬ gʼaˬ smˬ nah mehˬ bawˬ˗ahˇ iˇ˗awˇ, mehˇ nmˇ deuˬ˗euˬ gʼoeˇ˗eu gaˬ˗eu jeˬ˗ahˇ ya mawˇ ngeh, nui ma˗ahˇ yaw leˇ˗euˬ meh. Iˇ kahˇ gʼoꞈ keuˆ leˇ gʼaˬ ngeh, aˬ yawꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ Saˇ kiˇ deuˬ nehˬ˗ehˇ tiˬ jaw˗ahˇ nyiꞈ poˆ Jaˇliꞈ dzaw˗euˬ meh. Gaˇ kawˆ heu yuiꞈ nyiˇ deuˬ˗ahˇ tsaꞈ gaˬ nehˬ˗awˇ, kʼoeˇ gaˇ neh kʼoꞈ siˬ naˇ, dzaw nymˇ laꞈ kʼoeˇ dzaw zaˬ pyeuꞈ  laˇ˗euˬ meh. Aˬ dui aˬ cawˬ˗ahˇ nui gaˬ mˇ mawˇ ma loˇ? Yawˬ ha˗ahˇ heu loꞈ˗ehˇ naˇ haˬ, ‘Ngaˇ nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ jawˇ˗eu deuˬ, aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ jawˇ˗eu deuˬ, hawˇ˗eu tsaꞈ gaˬ iˇ gaˇ ya mawˇ˗eu deuˬ˗ahˇ caw ba˗eu gʼaˇ duˬ, kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh leh jeh ma loˇ? Ngaˇ aˬ cawˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ haw˗eu loꞈ˗ehˇ haw ma loˇ?’

14, 15. Tsawˇ haˬ gʼawˬ mya ni mˇ doˆ laꞈ˗eu aˬ jeˬ maˬ muiˬ˗eu aˇ gʼehˇ nga? Tiˬ gʼaˬ na yawˬ ha˗euˬ maˬ muiˬ˗eu aˇ gʼehˇ aˬ joˆ˗ehˇ laˆ paˇ˗euˬ nga?

¹⁴ Aˇ saˬ saˬ˗eu aˇ nah aˇ yamˬ˗ahˇ tsawˇ haˬ deuˬ aˬ dui yahˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu maˬ muiˬ˗eu aˇ gʼehˇ deuˬ mˇ doˆ leꞈ˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, tsawˇ haˬ myaˬ ni yaw muiˬ jeˬ˗ahˇ muiˇ˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ yaw muiˬ jeˬ mˇ gaˇ laˆ tsoeˬ˗awˇ, dawꞈ˗eu ceh˗eu, guˆ laˇ paˬ˗ehˇ zuiˆ˗eu, nui ma˗ahˇ maˬ noeˬ˗eu heu deuˬ jiˇ jawˇ meh. Aˬ yawꞈ maꞈ tiˬ jeˬ˗iˬ maˬ shaˇ noeˬ ni mˇ˗awˇ, aˬ yawꞈ maꞈ neh mˇ˗euˬ jeˬ aˬ cawˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ coeˬ leˇ nga lehˇ jiˇ maˬ shaˇ noeˬ˗a.

¹⁵ Tsawˇ haˬ gʼawˬ mya gʼaˬ haiˬ˗eu jeˬ zaˬ loꞈ˗ehˇ duˇ˗eu kʼawꞈ, dehꞈ poˆ dehꞈ paˇ meh lehˇ Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ ehˇ taˬ˗euˬ myahˇ laˇ˗euˬ meh. (Iˇsaˬyaˇ 11:6, 7-ahˇ gui.) Aˬ dui Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ bawˇ tsahˬ˗euˬ jeˬ zaˬ pyeuꞈ˗eu kʼaˬ yehˇ hawˇ˗eu aˇ laˬ jaˬ shiˇ kʼawꞈ, cu˗eu jeˬ zaˬ deuˬ pyeuꞈ˗eu yawˇ zaˬ hawˇ˗eu mawˇ neˇ mawˇ zaˬ nehˬ˗ehˇ tiˬ gaˇ gaˆ˗eu meh lehˇ ya siˬ˗euˬ ma. Aˬ jeˬ miˇ neh toˆ˗ehˇ jawˇ nya˗eu nga? “Sahˬpaˬ Miˬyehˇ˗ahˇ siˬ nya˗eu jeˬ, miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ byah˗eu miˇ neh” meh lehˇ maˬ keuˆ laˇ miˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. (Iˇsaˬyaˇ 11:9) Jeˬ zaˬ deuˬ naˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ maˬ dzaw geuꞈ nya˗a. Teu miˇ neh maˬ keuˆ laˇ miˇ ehˇ taˬ˗euˬ dawˬ heu naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ dehꞈ jeˬ dehꞈ kawˆ dehꞈ paˇ˗eu tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ sheu cehˆ taˬ˗euˬ jeˬ pyeuꞈ meh.

16. Jaˇliꞈ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ dehꞈ paˇ nya ni aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ˗eu nga?

 ¹⁶ Mehˇ nmˇ gʼawˬ mya gʼaˬ kʼaˬ yehˇ loꞈ˗ehˇ ziˇ haw˗euˬ kʼawꞈ, nymˇ naˇ aˬ cawˬ nehˬ˗ehˇ tsaˬ leˇ˗eu tsawˇ haˬ pyeuꞈ laˇ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ gaˇ kawˆ biˇ kawˬ˗eu jw.org laꞈ kʼoeˇ ahˇ˗eu, “Jaˇliꞈ tsawˇ haˬ˗euˬ dehꞈ ziˇ˗ahˇ laˆ paˇ” lehˇ ehˇ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ gui nya meh. Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ siˬ nya laˇ˗awˇ gaˇ mˇ laˇ˗euˬ heu deuˬ naˇ, uˬ duˬ tahˬ˗eu zahˇ sahˇ kʼoˬ˗ahˇ laꞈ nyiˇ paw tehꞈ˗ehˇ caw teh˗awˇ kʼoeˇ˗euˬ baoˬ˗ahˇ maˬ ha geuꞈ˗eu teu deuˬ nehˬ˗ehˇ beu gaˇ˗eu meh. Teu deuˬ naˇ Miˬyehˇ˗ahˇ uˬ duˬ tahˬ˗eu jahˇ geuꞈ˗awˇ, yaw dehꞈ naˇ tiˬ jeˬ lehˇ dehꞈ˗eu meh. Miˬyehˇ˗euˬ zaˬ lahˇ gʼawˬ mya gʼaˬ ziˇ˗eu tsawˇ haˬ pyeuꞈ haw˗euˬ kʼawꞈ, nymˇ naˇ “maˇ maˇ ni gʼeh˗eu yaw tsaˬ yaw dawˇ hawˇ˗eu yaw muiˬ yaw shawˇ laꞈ kʼoeˇ Miˬyehˇ˗euˬ aˇ gʼeh˗ahˇ duˇ leˇ ni beh taˬ˗euˬ yaw dehꞈ dehꞈ˗eu yaw shuiꞈ jeˬ˗ahˇ dm” paˇ˗euˬ meh. (Eˇpeˇsu 4:23, 24) Tsawˇ haˬ deuˬ Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ ya siˬ ngeh, Miˬyehˇ˗euˬ zahˇ˗ahˇ mˇ caw˗eu loˬ nga lehˇ siˬ leˇ˗eu meh. Heu naˇ aˬ yawꞈ maꞈ jah˗eu jeˬ, noeˬ˗eu jeˬ, mˇ˗eu jeˬ˗ahˇ laˆ paˇ nya ni caw ba nehˬ˗eu meh. Heu loꞈ˗ehˇ jahˇ˗eu yaw awˬ maˬ ngeuˇ˗a. Ehˇ kʼawꞈ, Miˬyehˇ˗euˬ yaw sahˇ Miˬyehˇ nui kʼahˇ shiˇ ni mˇ mawꞈ˗eu deuˬ˗ahˇ caw ba nehˬ˗eu meh.

17. Aˬ dui˗ahˇ aˬ cawˬ˗euˬ maˬ muiˬ˗eu nui noeˬ deuˬ maˬ bi nyawˬ laˇ ni aˬ joˆ˗ehˇ yahˇ nya nga?

¹⁷ Miˬyehˇ gaˇ mˇ˗eu tsawˇ haˬ hawˇ˗eu maˬ mˇ˗eu tsawˇ haˬ yaw kaˬ beu gaˇ˗eu jeˬ˗ahˇ haw mawˇ˗eu awˬ dzehˬ laˇ˗euˬ meh. Aˬ dui Miˬyehˇ gaˇ maˬ mˇ˗eu tsawˇ haˬ deuˬ˗euˬ maˬ muiˬ˗eu nui noeˬ deuˬ maˬ bi nyawˬ laˇ ni ya yahˇ˗eu meh. Aˬ dui 2 Tiˆmoˇseˬ 3:2-5-ahˇ ehˇ keuˆ taˬ˗euˬ teu deuˬ˗ahˇ gaˇ jaw jaw lehˇ Yeˬhawˇbaˬ neh mehˬ˗euˬ dawˬ˗ahˇ mˇ caw mawꞈ˗eu ma. Aˬ dui teu loꞈ˗ehˇ gʼeh˗eu nui noeˬ ahˇ˗eu deuˬ nehˬ˗ehˇ gʼawˬ tsehˆ maˬ tsehˆ nya˗a. Aˬ yawꞈ maꞈ nehˬ˗ehˇ gaˇ ya mˇ taꞈ, sahˬ boꞈ dzaw nymˇ˗ahˇ ya tahˬ dzoeˇ, maˬ ngeuˇ naˇ aˬ yawꞈ maꞈ nehˬ˗ehˇ ya jawˇ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ, aˬ yawꞈ maꞈ noeˬ˗eu jeˬ hawˇ˗eu mˇ˗eu jeˬ˗ahˇ caw teh˗eu maˬ loˬ˗a. Aˬ dui˗ahˇ caw ba nya˗eu aˬ jeˬ nga? Aˬ dui aˬ myah luꞈ Jaˇliꞈ gui˗eu laꞈ kʼoeˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ dawˬ peh ya jawˇ˗awˇ, Miˬyehˇ˗ahˇ gaˬ˗eu deuˬ nehˬ˗ehˇ cawˬ ya cawˬ meh.

18. Aˬ dui ngehˬ˗awˇ mˇ˗eu jeˬ aˬ cawˬ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ siˬ nya mawꞈ laˇ ni aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ nya˗eu nga?

¹⁸ Aˬ dui aˬ cawˬ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ siˬ nya laˇ ni caw ba mawꞈ˗eu ma. Leh jeh˗awˇ tsaꞈ gaˬ˗eu laꞈ kʼoeˇ, ngehˬ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu jeˬ˗ahˇ ngehˬ nya˗awˇ, yamˬ law tsaˬ ni ngehˬ nya ni Yeˬhawˇbaˬ nawˬ˗ahˇ caw ba nehˬ luꞈ˗uˇ. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ Saˇ kiˇ pyeuꞈ˗eu, aˬ cawˬ˗ahˇ bi siˬ paˬ˗ehˇ gʼeh˗awˇ, aˬ dui˗euˬ mˇ jeˬ shaˇ kawˆ heu baˬ da neh, aˬ dui maˬ ngeuˇ˗eu Yeˬhawˇbaˬ ciˬ huiˬ ciˬ mahˇ˗eu jeˬ˗ahˇ za paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ “shiˬ shaˬ jiˇ˗euˬ nui noeˬ nui loˆ˗ahˇ byehˇ dzeh˗eu gʼaˇ duˬ maˬ ehˇ, miˇ tsaˬ heu kʼoeˇ taˆ dehꞈ ngeh yawˬ ha˗euˬ nui ma˗ahˇ gʼaˬ leˇ˗awˇ, nui ma yaw dawˇ dawˇ˗ehˇ dehꞈ˗eu laꞈ kʼoeˇ Miˬyehˇ˗ahˇ yaw zeu baw”˗eu gʼaˇ duˬ maˬ ehˇ mehˬ nehˬ˗eu meh. (Tiˇtuˆ 2:11-14) Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ dzaw geuꞈ˗awˇ, aˬ yawꞈ bi mˇ mawꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ mˇ naˇ, aˬ cawˬ deuˬ kʼawꞈ haw mawˇ˗awˇ, tiˬ gʼaˬ na˗aˬ “Miˬyehˇ nawˬ nehˬ˗ehˇ jawˇ meh lehˇ nga maꞈ ya gaˬ˗euˬ miˇ neh, nga maꞈ˗ahˇ nawˬ nehˬ˗ehˇ bi taꞈ laꞈ˗awˬ” lehˇ ehˇ gaˇ keuˆ˗eu meh.—Zaˬkaˬliˇ 8:23.