1, 2. Yeˇhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ nui ma muiˬ nehˬ˗eu nga?

 Yeˬhawˇbaˬ nui ma muiˬ dui dui˗eu Miˬyehˇ pyeuꞈ meh. Aˬ dui kʼaˇ jaˆ˗eu jeˬ dawˬ tawˆ luꞈ aˬ yawꞈ jawˇ gaˇ neh oe˗euˬ tehꞈ meh. Miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ yaw poeˬ jeˬ kʼaˇ ngeuˇ˗eu aˬ yawꞈ˗euˬ pyeuꞈ˗awˇ, dehꞈ˗eu jeˬ dehꞈ daˆ leꞈ nya ni, aˬ yawꞈ heu deuˬ˗ahˇ zmˬ˗eu meh. (Ja ceuˬ 104:13-15; Haˬgaiˇ 2:8) Tiˬ poˆ na Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗euˬ zaˬ lahˇ deuˬ loˬ˗eu jeˬ˗ahˇ lehˬ hmˬ nehˬ˗eu gʼaˇ duˬ, poeˬ˗eu jeˬ heu deuˬ˗ahˇ zahˬ leˇ paˬ˗ehˇ zmˬ˗eu lehˇ, aˬ dui Jaˇliꞈ˗ahˇ neh ya siˬ nya˗euˬ ma.

² Yaw jeˬ ma jeˬ, Yeˬhawˇbaˬ Iˇsaˬleˬlaˆ tsawˇ haˬ deuˬ, bawˇ tsahˬ bawˇ dahˇ˗ahˇ oeˬ tseˇ kʼoꞈ keuˆ ni cah ngeh, maˬnaˆ kaˬ muˇ hawˇ˗eu iˇ cuꞈ biꞈ nehˬ˗euˬ meh. (Doˆ˗iˇ˗eu 16:35) Ehˇ mawꞈ˗eu naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ loˬ˗eu jeˬ dawˬ tawˆ luꞈ za˗eu meh. (Neˬhaˬmiˇ 9:20, 21) Kʼoeˇ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ bawˇlawˇpeh Eˇliˇshehˇ˗ahˇ baoˬ biꞈ˗awˇ, saˇ jaˇ ziꞈ˗eu miˬ coeˬ miˬ ma tiˬ gʼaˬ˗ahˇ tsiˇ bi dawˆ byah nehˬ˗euˬ meh. Miˬyehˇ neh biꞈ˗euˬ laꞈ sawˬ heu baˬ da neh, aˬ yawꞈ pehˬ dziˇ dzoˆ tsoeˬ jiˇ  nya˗euˬ uˬ taꞈ, aˬ yawꞈ pehˬ dehꞈ tawꞈ leꞈ nya ni jiˇ pyuˇ dzeˇ laˇ˗euˬ meh. (2 Sahˬpaˬ 4:1-7) Kʼoeˇ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ neh caw ba˗euˬ laꞈ kʼoeˇ, Yeˬsuˇ zahˬ leˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu jeˬ jahˇ˗awˇ bi dzaˬ nya˗euˬ uˬ taꞈ, pyuˇ loˬ ngeh jiˇ biꞈ nehˬ nya˗euˬ meh.—Maꞈtehˬ 15:35-38; 17:27.

3. Aˬ dui heu kawˆ˗ahˇ aˬ jeˬ jeˇ gaˇ kawˆ ja sawˇ˗eu nga?

³ Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ neh beh taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ caw ba˗eu gʼaˇ duˬ, aˬ geu jeˬ˗ahˇ maˬ kaˬ zmˬ nya˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ, aˬ yawꞈ aˬ dui˗ahˇ yawˬ ha kʼaˇ gʼeh nya˗eu loꞈ˗ehˇ, aˬ yawꞈ˗euˬ aˇ maꞈ aˇ muˇ˗ahˇ gʼaˬ bi biꞈ mawꞈ˗eu meh. (Doˆ˗iˇ˗eu 36:3-7; Dawˬdaˬ 3:9-ahˇ gui.) Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ aˬ jeˬ miˇ neh, aˬ dui˗euˬ poeˬ˗eu myawˬ gahˬ deuˬ˗ahˇ bi biꞈ kʼoꞈ mawꞈ˗eu nga? Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ hu˗euˬ gaˇ mˇ zaˬ deuˬ, Miˬyehˇ˗euˬ zaˬ lahˇ deuˬ˗euˬ gaˇ˗ahˇ, pyuˇ paw gʼaˬ aˬ joˆ˗ehˇ biꞈ˗euˬ nga? Nymˇ iˬ nah aˇ maꞈ aˇ muˇ pyuˇ damˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ zmˬ˗eu nga? Gaˇ kawˆ heu deuˬ˗ahˇ heu kawˆ laꞈ kʼoeˇ dawˬ kʼoꞈ biꞈ meh.

4. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ˗ahˇ gʼaˬ biꞈ ngeh, aˬ yawꞈ˗ahˇ aˬ jeˬ bi mawˇ˗eu nga?

⁴ Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ biꞈ˗eu heu naˇ, aˬ yawꞈ˗ahˇ gaˬ˗awˇ aˇ poeˬ taˬ baw˗eu miˇ neh ma. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ neh aˬ dui˗euˬ gʼaˇ duˬ mˇ˗euˬ jeˬ˗ahˇ shaˇ noeˬ ngeh, aˬ dui aˬ yawꞈ˗ahˇ guiˬ lahˬ huiˬ dui dui˗eu meh. Sahˬ paˬ Daˬbiˇ uˬ duˬ tahˬ nymˇ tsoˆ gaˇ loˬ˗eu jeˬ˗ahˇ ngehˬ keuˆ ngeh, aˬ dui kʼaˇ jaˆ˗eu jeˬ dawˬ tawˆ luꞈ Yeˬhawˇba˗euˬ tehꞈ meh lehˇ ehˇ˗eu meh. Aˬ dui aˬ yawꞈ˗ahˇ biꞈ kʼoꞈ nehˬ˗eu heu kʼawꞈ aˬ yawꞈ neh biꞈ˗euˬ kʼoeˇ gaˇ neh biꞈ˗eu tehꞈ ma lehˇ ehˇ˗euˬ loꞈ˗ehˇ gʼeh˗eu ma.—1 Laˬsaˬbaˬ 29:11-14-ahˇ gui.

5. Yawˬ ha˗euˬ gʼaˇ duˬ tehꞈ˗ehˇ maˬ shaˇ noeˬ ni biꞈ˗eu jeˬ heu naˇ, maˇ diˇ uˬ duˬ tahˬ˗eu jeˬ laꞈ kʼoeˇ aˬ joˆ˗ehˇ aˇ yeˇ huiˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ nga?

⁵ Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ biꞈ˗eu heu naˇ, aˬ yawꞈ˗ahˇ uˬ duˬ tahˬ˗eu jeˬ jiˇ pyeuꞈ˗eu miˇ neh ma. Kuiˇlaꞈ Yoˇhaˬ yaw sahˇ laꞈ kʼoeˇ mˬ taˆ jawˇ˗eu Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ mˇ zaˬ deuˬ ‘Nga maꞈ˗euˬ Yeˬhawˇbaˬ Miˬyehˇ˗oˇ, yawˬ jeˬ na luꞈ nawˬ neh beh˗awˇ, nawˬ˗euˬ nui kʼahˇ baˬ da baˇ neh, jaˆ luꞈ jawˇ luꞈ˗eu baˬ da neh, yaw shehꞈ kʼahˬ sehˇ maˬ ehˇ, taˬ huiˬ taˬ mahˇ˗eu jeˬ maˬ ehˇ, baoˬ maˬ ehˇ, nawˇ za geuˇ˗eu meh’ lehˇ ehˇ gaˇ ya mawˇ˗euˬ meh. (Pah mehˬ˗eu˗eu 4:11) Yeˬhawˇbaˬ ciˬ huiˬ ciˬ mahˇ˗eu jeˬ hawˇ˗eu, yaw zeu baw˗eu jeˬ˗ahˇ za geuˇ˗eu yaw duˬ baw˗eu miˇ neh, aˬ dui aˬ yawꞈ˗ahˇ kʼaˇ muiˬ dzehˬ˗eu jeˬ biꞈ nehˬ mawꞈ˗eu ma. Yeˬhawˇbaˬ Moˇseˬ˗ahˇ zmˬ˗awˇ Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ˗ahˇ, tiˬ kʼoꞈ˗ahˇ smˬ poˆ bawˬ˗iˬ jahˇ lehˇ dawˬ biꞈ˗euˬ meh. Bawˬ˗iˬ jahˇ˗eu heu naˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ biꞈ˗eu jeˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ˗eu uˬ duˬ tahˬ˗eu jeˬ laꞈ kʼoeˇ neh tiˬ jeˬ pyeuꞈ meh. Zaˬ lahˇ deuˬ˗ahˇ “aˬ yawꞈ gʼaˬ yawꞈ, yawꞈ ngehꞈ˗ehˇ maˬ laˇ ni, laꞈ sawˬ ya yuˇ laꞈ meh” lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. (Dawˬmehˬmehˬ˗eu 16:16) Nymˇ iˬ nah, yawˬ ha˗euˬ gʼaˇ duˬ tehꞈ˗ehˇ maˬ shaˇ noeˬ ni biꞈ˗eu jeˬ heu naˇ, aˬ dui˗euˬ uˬ duˬ tahˬ˗eu jeˬ laꞈ kʼoeˇ aˇ yeˇ huiˬ˗eu tiˬ jeˬ pyeuꞈ˗awˇ, toˆ˗ehˇ jahˇ˗eu teu naˇ, aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ aˇ maꞈ aˇ muˇ˗euˬ gaˇ˗ahˇ aˇ poeˬ taˬ baw˗awˇ gʼaˬ biꞈ˗eu lehˇ mˇ mawˇ˗eu jeˬ pyeuꞈ˗eu meh.

6. Biꞈ˗eu jeˬ heu naˇ, aˬ dui˗euˬ gʼaˇ duˬ aˬ jeˬ miˇ neh muiˬ nga? (Dahˬ beh˗eu baˇ˗ahˇ haw.)

⁶ Aˬ dui˗euˬ gʼaˇ duˬ za˗eu paw dzeˇ tehꞈ˗ehˇ maˬ ngeuˇ˗eu, nui ma keuˆ˗awˇ ya biꞈ˗eu heu naˇ, muiˬ˗eu tiˬ jeˬ pyeuꞈ meh. (Dawˬdaˬ 29:21-ahˇ gui.) Shaˇ noeˬ haw sheˇ, zaˬ tiˬ gʼaˬ aˬ da aˬ ma neh biꞈ˗euˬ kaˬ muˇ aˇ poeˬ laꞈ kʼoeˇ neh yuˇ doˆ˗awˇ, aˬ da aˬ ma˗ahˇ laꞈ sawˬ zeuˇ nehˬ ngeh, laꞈ sawˬ teu aˬ da aˬ ma˗euˬ nui ma˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh leˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu nga? Maˬ ngeuˇ naˇ, aˬ da aˬ ma˗euˬ iˇ kahˇ˗ahˇ jawˇ˗awˇ huˬ mehˬ mehˬ˗eu zaˬ guˬ zaˬ tiˬ gʼaˬ, iˇ kahˇ ngaˬ poeˬ hawˇ˗eu nymˇ jiˇ dzaˬ poeˬ dawˇ poeˬ gʼaˇ duˬ pyuˇ ui cuiˆ na caw ba nehˬ˗eu  aˇ baˇ˗ahˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ, aˬ da aˬ ma zaˬ toˆ˗ehˇ jahˇ nehˬ laꞈ gaˇ maˬ noeˬ tmˬ˗a, ehˇ kʼawꞈ pyuˇ teu˗ahˇ laꞈ kʼaˬ tiˬ cehˇ yuˇ taˬ meh. Aˬ jeˬ miˇ neh? Aˬ jeˬ miˇ ehˇ naˇ, zaˬ aˬ da aˬ ma neh aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ gʼaˇ duˬ mˇ˗euˬ jeˬ˗ahˇ guiˬ lahˬ kʼoꞈ˗eu lehˇ mˇ mawˇ˗eu jeˬ pyeuꞈ˗eu miˇ neh meh. Teu gaˇ duˇ ni aˬ dui˗euˬ poeˬ˗eu jeˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ bi biꞈ˗eu heu naˇ, aˬ dui˗ahˇ muiˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh lehˇ Yeˬhawˇbaˬ siˬ nya˗eu meh.

7, 8. Gaˇ hu˗euˬ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ zaˬ lahˇ deuˬ pyuˇ damˬ˗eu paw aˬ joˆ˗ehˇ mˇ mehˬ yaꞈ˗euˬ nga (a) Gaˇ tiˬ jeˬ na˗euˬ gʼaˇ duˬ? (b) Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ˗ahˇ gʼaˬ biꞈ˗eu gʼaˇ duˬ?

⁷ Aˬ dui Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ neh, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ zaˬ lahˇ deuˬ Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ˗ahˇ gʼaˬ biꞈ˗eu gʼaˇ duˬ, pyuˇ damˬ dawˆ˗euˬ lehˇ ya siˬ nya˗euˬ ma. Tiˬ poˆ na aˬ yawꞈ maꞈ tiˬ jeˬ na tsoˆ gaˇ biꞈ˗euˬ meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, Moˇseˬ Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ˗ahˇ, sehˬ gʼawˆ tsoˆ gaˇ pyuˇ bi damˬ˗eu gʼaˇ duˬ gʼaˬ biꞈ˗euˬ meh. Kʼoeˇ naˇ Daˬbiˇ kʼawꞈ uˬ duˬ tahˬ nymˇ tsoˆ˗eu gʼaˇ duˬ toˆ˗ehˇ jahˇ˗euˬ meh. (Doˆ˗iˇ˗eu 35:5; 1 Laˬsaˬbaˬ 29:5-9) Sahˬ paˬ Yawˇshaˆ uˆ lahˇ˗eu aˇ yamˬ˗ahˇ, piˇ ma deuˬ zaˬ lahˇ deuˬ neh damˬ˗euˬ pyuˇ neh uˬ duˬ tahˬ nymˇ laˆ muiˬ˗euˬ meh. (2 Sahˬpaˬ 12:4, 5) Dahˬ beh˗euˬ Ka li zaˬ deuˬ kʼawꞈ, Yuˇdaˆ˗euˬ miˇ kʼahˬ hawˇ˗eu teu gaˇ jawˇ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ mehꞈ˗eu shuꞈ˗eu jeˬ keuˆ le˗euˬ gaˇ kawˆ ya gaˬ ngeh, caw ba˗eu gʼaˇ duˬ yawˬ ha kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh pyuˇ damˬ˗euˬ meh.—Gʼaˬkʼehˇ 11:27-30.

⁸ Gaˇ hu Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ zaˬ lahˇ deuˬ, Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh luꞈ˗eu deuˬ˗ahˇ pyuˇ caw ba nehˬ˗euˬ meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, Moˇseˬ˗euˬ zahˇ dawˬ˗ahˇ Leˬbiˇ tsawˇ haˬ deuˬ jeˬ biˇ maˬ oꞈ˗eu miˇ neh, dzeˇ˗eu Iˇsaˬleˬlaˆ tsawˇ haˬ deuˬ aˬ yawꞈ maꞈ neh kʼaˇ yuˇ laꞈ˗euˬ tseˇ bymˇ tiˬ bymˇ ya biꞈ nehˬ˗eu meh. Teu miˇ neh Leˬbiˇ tsawˇ haˬ deuˬ sehˬ gʼawˆ laꞈ kʼoeˇ mˇ˗eu gaˇ˗ahˇ haw tsoˆ taˬ nya˗eu meh. (Bawˇtsahˬ 18:21) Teu gaˇ duˇ ni, nui ma keuˆ˗eu zaˬ miˬ aˬ buˇ deuˬ kʼawꞈ, Yeˬsuˇ hawˇ˗eu kuiˇ laꞈ deuˬ˗ahˇ gʼaˬ biꞈ˗eu gʼaˇ duˬ, aˬ yawꞈ maꞈ jaˆ˗eu jeˬ˗ahˇ zmˬ˗euˬ meh.—Luˇkaꞈ 8:1-3.

9. Gaˇ hu ba pyuˇ damˬ aˬ gaˇ neh za˗euˬ nga?

⁹ Pyuˇ damˬ heu deuˬ gʼawˬ mya gaˇ neh laˇ˗euˬ meh. Sehˬ gʼawˆ tsoˆ gaˇ damˬ˗euˬ Iˇsaˬleˬlaˆ heu deuˬ naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ neh Iˇjiˇtuˆ miˇ kʼahˬ˗ahˇ neh yuˇ leꞈ˗euˬ poeˬ˗eu myawˬ gahˬ deuˬ damˬ nehˬ˗euˬ kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. (Doˆ˗iˇ˗eu 3:21, 22; 35:22-24) Dahˬ beh˗euˬ Ka li zaˬ deuˬ tiˬ gʼaˬ na, aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ deh ma maˬ ehˇ, iˇ kahˇ˗ahˇ jaˆ˗eu myawˬ gahˬ deuˬ maˬ ehˇ ahˬ˗awˇ, za˗euˬ pyuˇ deuˬ kuiˇ laꞈ deuˬ˗ahˇ biꞈ nehˬ iˇ˗euˬ meh. Kuiˇ laꞈ deuˬ kʼawꞈ pyuˇ teu shaˬ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ caw ba nehˬ˗euˬ meh. (Gʼaˬkʼehˇ 4:34, 35) Ka li zaˬ nui deuˬ kʼawꞈ, gaˇ heu˗ahˇ caw ba nya˗eu gʼaˇ duˬ, aˬ myah luꞈ pyuˇ yuˇ paˆ taˬ˗eu meh. (1 Gawˇliˬtu 16:2) Teu miˇ neh, iˇ shaˬ maˬ ehˇ, smˇ muiˬ maˬ ehˇ, yawˬ gʼaˬ na luꞈ tiˬ jeˬ na biꞈ nya˗eu meh.—Luˇkaꞈ 21:1-4.

10, 11. (a) Nui ma keuˆ˗eu dahˬ beh˗euˬ Ka li zaˬ deuˬ˗ahˇ aˬ dui aˬ joˆ˗ehˇ dzaw geuꞈ nya˗eu nga? (b) Miˬyehˇ Miˇkʼahˬ gaˇ˗ahˇ gʼaˬ biꞈ˗eu nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ nawˇ aˬ joˆ˗ehˇ noeˬ nya?

¹⁰ Nymˇ iˬ nah aˬ dui aˇ pyaˇ daˬ taˬ˗euˬ gaˇ tiˬ jeˬ na˗euˬ gʼaˇ duˬ pyuˇ ya damˬ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, aˇ muˇ Bawˬdzaˬnymˇ laˆ saˆ˗eu maˬ ngeuˇ naˇ tsoˆ paˇ˗eu gʼaˇ duˬ hawˇ˗eu, nawˬ˗euˬ miˇ kʼahˬ˗ahˇ˗euˬ saˇ naˇ laˆ saˆ˗eu gʼaˇ duˬ meh. Kʼoeˇ uˬ taꞈ smˬ nah mehˬ bawˬ˗ahˇ jiˇ leˇ˗euˬ pyuˇ˗ahˇ maˬ ehˇ, uˬ jeˬ jaˬ lehˇ baˬ da neh shaˬ laˇ˗euˬ mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ maˬ ehˇ ya caw ba˗awˇ, aˬ dui neh damˬ˗euˬ pyuˇ heu, miˇshaˬnaˬliˬ hawˇ˗eu, dzehˬ˗eu huˬ mehˬ mehˬ˗eu deuˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, aˇ maꞈ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu gʼaˬ hawˇ˗eu miˇ kʼahˬ doe ni jaˆ˗eu saˇ naˇ yaw huiˬ yaw nyiˇ˗ahˇ mˇ luꞈ˗eu mehˇ nmˇ  deuˬ˗ahˇ maˬ ehˇ caw ba nehˬ˗eu meh. Nawˬ˗euˬ aˇ muˇ aˬ myah luꞈ huiˬ˗eu bawˬdzaˬnymˇ tsoˆ gaˇ maˬ ehˇ, yawˬ kʼahˬ yawˬ˗ahˇ˗euˬ aˬ dui˗euˬ mehˇ nmˇ deuˬ˗euˬ bawˬdzaˬnymˇ tsoˆ gaˇ maˬ ehˇ caw ba nehˬ˗eu meh.

¹¹ Aˬ dui yawˬ gʼaˬ na luꞈ aˇ saˬ saˬ˗eu saˇ ka laꞈ kʼoeˇ mˇ luꞈ˗eu Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ aˇ maꞈ aˇ muˇ˗euˬ gaˇ heu˗ahˇ gʼaˬ biꞈ˗eu gʼaˇ duˬ pyuˇ damˬ nya meh. Pyuˇ damˬ˗eu heu myaˬ ni naˇ, tsawˇ myahˇ maˬ bi siˬ˗a. Aˬ dui bawˬdzaˬnymˇ˗euˬ bawˬ keuˆ˗ahˇ dawˆ ngeh maˬ ehˇ, gʼoeˇsaiˇ jw.org paw neh damˬ ngeh maˬ ehˇ, aˬ dui pyuˇ aˇ myaˆ ni damˬ˗euˬ lehˇ maˬ bi siˬ. Ehˇ kʼawꞈ, nawˬ neh damˬ˗euˬ pyuˇ cuiˆ iˇ nya lehˇ noeˬ naˇ lawˇ neh? Maˇ diˇ naˇ aˇ maꞈ aˇ muˇ neh za˗euˬ pyuˇ damˬ heu myaˬ tiˬ paˆ, tiˬ gʼaˬ tehꞈ˗ehˇ gʼawˬ mya ni damˬ˗eu gaˇ neh za˗euˬ pyuˇ maˬ ngeuˇ˗a, tiˬ gʼaˬ cuiˆ cuiˆ˗ehˇ damˬ˗eu gaˇ neh za˗euˬ meh. Pyuˇ gʼawˬ mya ni maˬ ahˇ˗eu aˬ dui mehˇ nmˇ deuˬ kʼawꞈ, Maˬgeˬdawˇniˆ miˇ kʼahˬ˗ahˇ jawˇ˗eu dahˬ beh˗euˬ Ka li zaˬ deuˬ˗ahˇ dzaw geuꞈ˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ “yaw shaˬ shaˬ dui dui kʼawꞈ” bi damˬ nehˬ laꞈ lehˇ shaˇ˗awˇ nui ma keuˆ˗eu jeˬ mˇ mawˇ˗eu meh.—2 Gawˇliˬtu 8:1-4.

12. Aˇ maꞈ aˇ muˇ pyuˇ damˬ deuˬ˗ahˇ saˇ tiˇ taˬ dui dui˗eu laꞈ kʼoeˇ aˬ joˆ˗ehˇ zmˬ˗eu nga?

¹² Uˆ lahˇ˗eu aˇ muˇ pyuˇ damˬ deuˬ˗ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu laꞈ kʼoeˇ, yaw gahˇ gahˇ lehˇ zmˬ˗eu meh. (Maꞈtehˬ 24:45) Aˬ yawꞈ maꞈ yaw muiˬ˗ehˇ tseˇ mˇ nya ni gʼaˇ duˬ guiˬ lahˬ shaˇ˗awˇ, pyuˇ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ zmˬ˗eu lehˇ yaw muiˬ˗ehˇ shaˇ noeˬ˗eu meh. (Luˇkaꞈ 14:28) Jaˇliꞈ˗euˬ saˇ ka˗ahˇ, pyuˇ damˬ˗ahˇ haw piˇ˗eu deuˬ pyuˇ heu Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ uˬ duˬ tahˬ gaˇ tehꞈ˗ehˇ zmˬ˗eu ngaˇ laˬ lehˇ, yaw muiˬ˗ehˇ haw˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, Eˇzaˬlaˬ Paˇshaˇ sahˬ paˬ neh biꞈ˗euˬ poeˬ˗eu myawˬ gahˬ deuˬ yuˇ˗awˇ, Yeˬluˇsaˬlehˬ meuˬ˗ahˇ gʼoˆ laˇ˗euˬ meh. Teu laꞈ kʼoeˇ shuiˇ, pyuˇ, poeˬ˗eu myawˬ gahˬ nui deuˬ jiˇ keuˬ˗awˇ, nymˇ iˬ nah sawˇ leꞈ ngeh, dawˬlaˬ 100 lam byah˗eu meh. Eˇzaˬlaˬ pyuˇ damˬ heu deuˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ neh biꞈ˗euˬ laꞈ sawˬ pyeuꞈ˗eu lehˇ haw˗eu miˇ neh, gaˇ pehˇ gaˇ la˗ahˇ myawˬ gahˬ heu deuˬ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ haw piˇ lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. (Eˇzaˬlaˬ 8:24-34) Kʼoeˇ naˇ kuiˇ laꞈ Pawˇluˆ jiˇ ni, Yuˇdaˆ miˇ kʼahˬ˗ahˇ shaˬ luꞈ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ caw ba˗eu gʼaˇ duˬ pyuˇ laˆ uiˬ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ pyuˇ yuˇ˗awˇ iˇ˗eu deuˬ “ Sahˬpaˬ Miˬyehˇ mehˬ shi tehꞈ˗ehˇ maˬ ngeuˇ ni, tsawˇ haˬ zaˬ˗euˬ mehˬ shi kʼawꞈ dawˇ coe ni mˇ˗eu” lehˇ bi siˬ duˬ˗euˬ meh. (2 Gawˇliˬtu 8:18-21-ahˇ gui.) Nymˇ iˬ nah aˬ dui˗euˬ aˇ maꞈ aˇ muˇ Eˇzaˬlaˬ hawˇ˗eu Pawˇluˆ˗ahˇ dzaw geuꞈ˗awˇ, pyuˇ damˬ deuˬ˗ahˇ saˇ tiˇ taˬ dui dui˗eu laꞈ kʼoeˇ zmˬ˗eu meh.

13. Dzeuˇ laꞈ˗euˬ heu kaˬ˗ahˇ, aˇ maꞈ aˇ muˇ tiˬ jeˬ na aˬ jeˬ miˇ neh laˆ paˇ˗euˬ nga?

¹³ Nymˇ jiˇ tiˬ jiˇ na˗aˬ, za laˇ˗eu pyuˇ naˆ maˬ tseˇ maˬ ya zmˬ˗eu gʼaˇ duˬ, pyuˇ zmˬ jeˬ zmˬ kawˆ laˆ paˇ nya˗eu meh. Maˬ ngeuˇ naˇ aˬ yawꞈ maꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ˗ahˇ heu naˆ maˬ tseˇ mˇ nya ni, yawˬ awˬ awˬ˗ehˇ dehꞈ nya˗eu jeˬ˗ahˇ kʼawꞈ poˆ nya˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ aˇ maꞈ aˇ muˇ kʼawꞈ teu loꞈ˗ehˇ jahˇ˗euˬ meh. Dzeuˇ laꞈ˗euˬ heu kaˬ˗ahˇ, aˇ maꞈ aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ nui ma ahˇ laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu gaˇ yaw shuiꞈ tiˬ hmˬ jaˆ laˇ˗euˬ meh. Kʼoeˇ naˇ, tiˬ poˆ na˗aˬ, za laˇ˗euˬ pyuˇ naˆ maˬ tseˇ jiˇ leˇ˗eu miˇ neh, aˇ maꞈ aˇ muˇ kʼawꞈ, nui ma keuˆ˗eu laꞈ kʼoeˇ damˬ nehˬ laꞈ˗eu pyuˇ deuˬ˗ahˇ, gaˇ deuˬ˗ahˇ mˇ ngeh yui yui˗ehˇ zmˬ nya ni leh jeh˗eu nymˇ jiˇ tiˬ jiˇ loꞈ˗ehˇ, yaw muiˬ˗ehˇ zmˬ nya ni leh jeh˗eu meh.

14-16. (a) Nawˬ neh damˬ˗euˬ pyuˇ˗ahˇ, aˬ joˆ˗ehˇ zmˬ˗eu nga? (b) Aˇ maꞈ mˇ luꞈ˗eu gaˇ nawˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ gaˇ dahˇ tsoeˬ nga?

¹⁴ Yaw tsaˬ yaw dawˇ laꞈ kʼoeˇ jawˇ luꞈ˗eu myahˇ laˇ˗euˬ deuˬ ehˇ˗eu, nymˇ aˇ maꞈ aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ neh gaˇ hu naˆ maˬ tseˇ keu ka gʼawˬ mya  jeˬ za luꞈ ma. Nymˇ aˬ dui jw.org hawˇ˗eu jw tiˬbiˬ jaˆ luꞈ˗awˇ, Muiˬ˗eu shawˇ˗eu Miˇ shuiꞈ dawˬ paˇ Jaˇliꞈ kʼawꞈ gʼawˬ mya jeˬ˗euˬ dawˬ neh jaˆ˗eu ma. 2014/2015-ahˇ miˇ kʼahˬ˗euˬ mehˬ bawˬ smˬ nah˗ahˇ˗euˬ gaˇ kawˆ uˬ dzah naˇ, “Miˬyehˇ˗euˬ Miˇkʼahˬ . . . ˗ahˇ jeˬ huˬ poˆ” lehˇ meh. Mehˬ bawˬ heu miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ miˇ kʼahˬ 14 kʼahˬ˗ahˇ, huiˬ dui dui˗eu baw duiˇ behˆ duˬ˗ahˇ jahˇ˗awˇ, teu gaˇ kʼaˇ iˇ˗euˬ deuˬ kʼawꞈ laꞈ kʼaˬ cehˇ dui dui˗eu meh.

¹⁵ Gʼawˬ mya gʼaˬ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ aˇ maꞈ aˇ muˇ˗ahˇ neh za˗euˬ jeˬ˗ahˇ guiˬ lahˬ huiˬ˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, Eˇshaˬ paw pyawˬ˗ahˇ Miˬyehˇ gaˇ mˇ laˇ˗euˬ aˇ gm tiˬ gm ehˇ˗eu, “Nga nyaꞈ˗ahˇ meuˬ meuˬ zaˬ˗ahˇ bi mˇ iˇ laꞈ˗euˬ miˇ neh, tiˬ poˆ na ngaˬ nyaꞈ˗ahˇ nymˇ gawˬ gawˬ laˇ˗awˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ aˇ naˆ ni huiˬ˗eu lehˇ kʼawꞈ maˬ noeˬ doˆ coeˇ nya. Ehˇ kʼawꞈ, jw tiˬbiˬ gʼawˬ mya kawˆ˗ahˇ ya haw˗euˬ taꞈ naˇ, nga nyaꞈ˗ahˇ kʼawꞈ miˇ kʼahˬ doe ni jawˇ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ laꞈ kʼoeˇ keuˬ luꞈ ma lehˇ noeˬ laˇ˗euˬ meh. Nga nyaꞈ jawˇ gaˇ jawˇ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ kʼawꞈ jw tiˬbiˬ heu ya haw gaˇ nui ma cehˇ tahˬ tahˬ dui dui˗awˇ, aˬ yawꞈ maꞈ yawˬ siˬ na luꞈ doˆ laˇ˗eu tiˬbiˬ heu haw gʼaˬ ngeh, uˆ lahˇ˗eu aˇ muˇ nehˬ˗ehˇ gʼoeˇ dzehˬ laˇ˗awˇ, gaˇ hu naˆ maˬ tseˇ, nymˇ Miˬyehˇ˗euˬ aˇ maꞈ aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ tiˬ gʼaˬ ya pyeuꞈ˗eu nui kʼahˇ shiˇ dzehˬ nya lehˇ ehˇ˗eu tiˬ kʼehˬ maˬ kaˬ ya gaˬ˗eu meh.”

¹⁶ Nymˇ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ Bawˬdzaˬnymˇ 2,500 nymˇ dawˬ peh tsoˆ˗eu, maˬ ngeuˇ naˇ, laˆ saˆ luꞈ˗eu meh. Hahˬduˇlaˬ miˇ kʼahˬ˗ahˇ jawˇ˗eu mehˇ nmˇ tiˬ gʼaˬ, tiˬ nah aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ Bawˬdzaˬnymˇ lehˇ baw laˇ law nmˇ˗aˬ lehˇ noeˬ nya lehˇ ehˇ˗eu meh. Ehˇ loꞈ˗ehˇ, nymˬ˗mˇ maˇ diˇ pyeuꞈ laˇ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ maꞈ ehˇ˗eu, “Miˇ kʼahˬ doe ni jawˇ˗eu Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ neh nga maꞈ kʼawꞈ tiˬ deuˬ ya pyeuꞈ˗eu nui kʼahˇ shiˇ dui dui˗awˇ, mehˇ nmˇ deuˬ nehˬ˗ehˇ laꞈ kʼaˬ cehˇ dui dui miˇ˗a.” Aˬ yawꞈ maꞈ loꞈ˗ehˇ duˇ ni, mehˇ nmˇ gʼawˬ mya gʼaˬ kʼawꞈ, aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ dawˬ paw neh Jaˇliꞈ hawˇ˗eu paˇ dmˬ nui deuˬ˗ahˇ za ngeh maˬ ehˇ, uˬ jeˬ jaˬ lehˇ baˬ da neh shaˬ luꞈ ngeh mehˇ nmˇ deuˬ˗euˬ caw ba˗euˬ jeˬ˗ahˇ za ngeh maˬ ehˇ, maˬ ngeuˇ naˇ, meuˬ meuˬ ma˗ahˇ hawˇ˗eu, tsawˇ haˬ uiˬ gaˇ tsaꞈ gaˬ ngeh nui ma ahˇ˗eu deuˬ˗ahˇ ya mawˇ ngeh maˬ ehˇ, toˆ˗ehˇ gʼeh leˇ˗eu meh.

17. Nymˇ iˬ nah Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ aˬ yawꞈ˗euˬ aˇ maꞈ aˇ muˇ˗ahˇ caw ba luꞈ˗eu lehˇ, aˬ dui aˬ joˆ˗ehˇ si nya˗eu nga?

 ¹⁷ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ Saˇ kiˇ maˬ ngeuˇ˗eu deuˬ gʼawˬ mya ni, gaˇ heu deuˬ˗ahˇ pyuˇ damˬ teu cuiˆ neh tehꞈ˗ehˇ aˬ joˆ˗ehˇ mˇ doˆ laꞈ nya˗eu nga lehˇ zahˬ leˇ˗eu meh. Gaˇ mˇ duˬ yaw huiˬ tiˬ tsahˇ˗euˬ baw leˬ tiˬ gʼaˬ, aˬ dui˗euˬ paˇ dmˬ jahˇ doˆ duˬ tiˬ tsahˇ˗ahˇ gʼaˬ haw laˇ ngeh, mˇ luꞈ˗eu gaˇ deuˬ dawˬ tawˆ luꞈ, gʼaˬ gaˇ aˇ poeˬ maˬ yuˇ deuˬ neh mˇ luꞈ˗awˇ, pyuˇ kʼawꞈ tiˬ gaˇ˗iˬ maˬ shaˇ ni, nui ma keuˆ˗awˇ damˬ laꞈ˗euˬ pyuˇ deuˬ neh tehꞈ˗ehˇ, mˇ luꞈ gaˇ ya mawˇ ngeh zahˬ dui dui leˇ˗awˇ, gaˇ heu mˇ pyeuꞈ nya˗eu heu naˇ, naw maꞈ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ caw ba˗eu miˇ neh ngaˇ lehˇ, ngaˇ jah ma lehˇ aˬ yawꞈ ehˇ˗eu meh. —Yawˇbaˆ 42:2.

18. (a) Aˬ dui Miˬyehˇ Miˇkʼahˬ gʼaˇ duˬ biꞈ ngeh, aˬ jeˬ jeˇ guiˬ lahˬ za˗eu nga? (b) Aˬ dui zaˬ hawˇ˗eu tsawˇ shuiꞈ˗ahˇ kʼawꞈ, toˆ˗ehˇ jahˇ nya ni aˬ joˆ˗ehˇ mehˬ nya˗eu nga?

¹⁸ Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ yaw zeu taˬ˗awˇ, Miˬyehˇ Miˇkʼahˬ˗euˬ gaˇ gʼawˬ mya ni˗ahˇ caw ba˗eu aˬ kawˬ˗aˬ jiˇ biꞈ taˬ˗euˬ meh. Miˬyehˇ aˬ dui˗ahˇ gaˇ teu deuˬ˗ahˇ caw ba naˇ, guiˬ lahˬ biꞈ ma lehˇ kamˬ taˬ˗euˬ meh. (Maˬlaˬkiˇ 3:10) Aˬ dui noeˬ dahˇ doe˗awˇ nui ma keuˆ˗eu laꞈ kʼoeˇ biꞈ naˇ, yaw muiˬ˗ehˇ ya dehꞈ daˆ leꞈ meh lehˇ Yeˬhawˇbaˬ saˇ jaˇ dzaˬ taˬ˗euˬ meh. (Dawˬdaˬ 11:24, 25-ahˇ gui.) Aˬ dui biꞈ naˇ, laꞈ kʼaˬ cehˇ laˇ meh lehˇ Miˬyehˇ paˇ ehˇ˗eu meh. Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, “za˗eu naˆ maˬ tseˇ biꞈ˗eu guiˬ lahˬ huiˬ dzehˬ meh.” (Gʼaˬkʼehˇ 20:35) Aˬ dui˗euˬ zaˬ hawˇ˗eu tsawˇ shuiꞈ deuˬ˗ahˇ, ngehˬ˗eu jeˬ hawˇ˗eu mˇ˗eu jeˬ neh, gaˇ heu˗euˬ gʼaˇ duˬ pyuˇ damˬ nehˬ nya˗awˇ, guiˬ lahˬ gʼawˬ mya jeˬ˗ahˇ laꞈ kʼaˬ ya cehˇ meh lehˇ, mehˬ nehˬ nya meh.

19. Heu kawˆ laꞈ kʼoeˇ nawˬ˗ahˇ gʼaˬ aˬ joˆ˗ehˇ za laˇ nya?

¹⁹ Aˬ dui kʼaˇ jaˆ˗eu jeˬ dawˬ tawˆ luꞈ Yeˬhawˇbaˬ neh biꞈ˗euˬ tehꞈ meh. Aˬ dui aˬ yawꞈ˗ahˇ biꞈ kʼoꞈ nehˬ˗eu heu naˇ, aˬ dui aˬ yawꞈ˗ahˇ gaˬ˗awˇ, aˬ yawꞈ neh aˬ dui˗euˬ gʼaˇ duˬ mˇ nehˬ laꞈ˗euˬ jeˬ˗ahˇ guiˬ lahˬ huiˬ˗eu lehˇ mˇ mawˇ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. (1 Laˬsaˬbaˬ 29:17) Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ uˬ duˬ tahˬ nymˇ tsoˆ gaˇ pyuˇ damˬ ngeh, aˬ yawꞈ maꞈ “nui ma keuˆ˗eu laꞈ kʼoeˇ Sahˬpaˬ Miˬyehˇ˗ahˇ damˬ nehˬ˗awˇ, pyuˇ shuiˇ myawˬ gahˬ gʼawˬ mya ni uiˬ laˇ taˬ˗euˬ gaˇ ya mawˇ ngeh, aˬ yawꞈ maꞈ laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu meh.” (1 Laˬsaˬbaˬ 29:9) Aˬ dui kʼawꞈ teu gaˇ duˇ ni, Yeˬhawˇbaˬ neh biꞈ laꞈ˗euˬ jeˬ laꞈ kʼoeˇ neh, aˬ dui aˬ yawꞈ˗ahˇ biꞈ kʼoꞈ naˇ, laꞈ kʼaˬ cehˇ˗eu jeˬ hawˇ˗eu, nui kʼahˇ shiˇ˗eu jeˬ˗ahˇ za˗eu yaw duˬ baw meh.