1, 2. (a) Maˬ noeˬ gaˇ poˆ laˇ paˇ laˇ˗eu heu naˇ, aˬ dui˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ deuˬ laˇ˗eu nga? (Dahˬ beh˗eu baˇ˗ahˇ haw.) (b) Ja ceuˬ 131-ahˇ ehˇ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ, nui saˇ oꞈ nya ni aˬ dui˗ahˇ caw ba nehˬ˗eu aˬ jeˬ nga?

 Law˗iˬ hawˇ˗eu Ehˇleˬsehˇdaˬ Beˬdeˬlaˇ˗ahˇ 25 kʼoꞈ mˇ byah laꞈ gʼaˬ naˇ, Beˬdeˬlaˇ˗ahˇ neh ya iˇ doˆ˗awˇ laꞈ nyiˇ paw Miˬyehˇ gaˇ ya mˇ iˇ meh lehˇ ya gaˬ ngeh, nui ma cawˆ˗eu meh. Law˗iˬ ehˇ˗eu, “Beˬdeˬlaˇ hawˇ˗eu ngaˇ mˇ luꞈ˗eu gaˇ heu naˇ, ngaˬ˗euˬ dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ aˇ yeˇ huiˬ dui dui nya. Aˬ jeˬ miˇ neh heu loꞈ˗ehˇ laˆ paˇ˗eu lehˇ ngaˇ siˬ nya˗eu ma. Ehˇ kʼawꞈ, yaw myaˬ siˬ byah laˇ ngeh, ngaˬ˗ahˇ byehˇ dzeh nehˬ laꞈ nya lehˇ noeˬ laˇ nya.” Tiˬ poˆ na Law˗iˬ poˆ laˇ paˇ laˇ˗euˬ gaˇ kawˆ teu˗ahˇ yaw muiˬ paw dzeˇ neh noeˬ nya kʼawꞈ, tiˬ kʼehˬ naˇ maˬ muiˬ paw dzeˇ paˇ noeˬ iˇ˗eu meh.

² Tiˬ poˆ na aˬ dui˗euˬ dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ maˬ noeˬ gaˇ poˆ laˇ paˇ laˇ˗eu heu naˇ, aˬ dui˗ahˇ bi noeˬ shaˬ kʼahˬ lahˇ dui dui laˇ˗eu meh. (Dawˬdaˬ 12:25) Aˬ dui maˬ gʼaˬ leˇ˗eu jeˬ˗ehˇ poˆ laˇ paˇ laˇ gaˇ ya daˬ ngeh, nui saˇ oꞈ daˆ leꞈ nya˗eu gʼaˇ duˬ aˬ jeˬ ya jahˇ˗eu nga? (Ja ceuˬ 131:1-3-ahˇ gui.) Gaˇ hu Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ mˇ zaˬ deuˬ maˬ ehˇ, nymˬ˗mˇ iˬ nah mˇ luꞈ˗eu deuˬ maˬ ehˇ, maˬ noeˬ gaˇ poˆ laˇ paˇ laˇ˗eu jeˬ˗ahˇ ya daˬ ngeh,  nui saˇ oꞈ daˆ leꞈ nya ni aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ˗euˬ nga lehˇ haw ma.

3. Yoˇsehˆ˗ahˇ ja pyuˬ ni aˬ jeˬ poˆ laˇ paˇ laˇ˗euˬ nga?

³ Yoˇsehˆ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Aˬ yawꞈ Yaˬkoˆ gaˬ dui dui˗eu aˬ li pyeuꞈ˗eu miˇ neh, aˬ yawꞈ˗euˬ aˇ doˆ deuˬ myaˆ naˆ dui dui˗eu meh. Teu miˇ neh, Yoˇsehˆ 17 kʼoꞈ kʼawˆ ngeh, aˬ yawꞈ˗euˬ aˇ doˆ deuˬ neh bi ahˬ dzaˬ˗awˇ Iˇjiˇtuˆ miˇ kʼahˬ˗ahˇ zaˬ kʼaˆ ya geuꞈ iˇ˗euˬ meh. (Aˇdahˬbeh˗eu 37:2-4, 23-28) Yoˇsehˆ aˬ yawꞈ gaˬ˗eu aˬ da nehˬ˗ehˇ ya jawˇ kaˬ iˇ˗euˬ 13 kʼoꞈ yaw kaˬ˗ahˇ, Iˇjiˇtuˆ miˇ kʼahˬ laꞈ kʼoeˇ zaˬ kʼaˆ kʼawꞈ ya geuꞈ, tawˬ˗ahˇ kʼawꞈ ya uˇ lehˇ shaˬ dui dui˗eu meh. Aˬ yawꞈ noeˬ tmˬ˗eu jeˬ maˬ paˇ jaˆ˗eu uˬ taꞈ, aˬ yawꞈ˗euˬ aˇ doˆ deuˬ˗ahˇ nui ma pehˇ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Aˬ yawꞈ˗ahˇ kamˬ coeˇ ni caw ba nehˬ˗eu aˬ jeˬ nga?

4. (a) Yoˇsehˆ tawˬ˗ahˇ uˇ ngeh aˬ jeˬ jahˇ˗euˬ nga? (b) Yeˬhawˇbaˬ Yoˇsehˆ˗euˬ shaˇ dawˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ naˇ haˬ nehˬ˗euˬ nga?

⁴ Yoˇsehˆ tawˬ˗ahˇ shaˬ shaˬ˗ehˇ jawˇ ngeh, Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nga lehˇ shaˇ noeˬ˗eu meh. (Aˇdahˬbeh˗eu 39:21; Ja ceuˬ 105:17-19) Kʼoeˇ naˇ aˬ yawꞈ yaw nyiˇ ngeh, mehˬ hu paw pyeuꞈ laˇ˗eu yuꞈ maˆ maˆ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ shaˇ noeˬ˗awˇ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ nehˬ˗ehˇ jawˇ ngaˇ lehˇ jah˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. (Aˇdahˬbeh˗eu 37:5-11) Kʼoeˇ uˬ taꞈ, aˬ yawꞈ˗euˬ nui ma laꞈ kʼoeˇ kʼaˇ ahˇ˗eu jeˬ guiˬ lahˬ shaˇ˗eu laꞈ kʼoeˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ aˬ myah luꞈ dzawˇ nehˬ˗eu jiˇ pyeuꞈ nya meh. (Ja ceuˬ 145:18) Yeˬhawˇbaˬ Yoˇsehˆ˗euˬ shaˇ dawˬ˗ahˇ naˇ haˬ nehˬ˗awˇ, aˬ jeˬ keuˆ le kʼawꞈ aˬ yawꞈ˗ahˇ “maˬ byehˇ dzeh” lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh.—Gʼaˬkʼehˇ 7:9, 10. a (Ehˇ lahˬ˗ahˇ haw.)

5. “Miˬyehˇ˗euˬ nui saˇ oꞈ˗eu jeˬ” aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ mˇ daˆ leꞈ nya ni aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ˗eu nga?

⁵ Aˬ dui aˇ naˆ ni kʼaˆ˗eu shaˬ zahˬ˗ahˇ ya tahˬ puˬ kʼawꞈ, “Miˬyehˇ˗euˬ nui saˇ oꞈ˗eu jeˬ” aˬ dui˗euˬ nui noeˬ˗ahˇ haw piˇ˗awˇ, nui ma shaˇ ni caw ba nehˬ laꞈ˗eu meh. (Piˇliˇpiˆ 4:6, 7-ahˇ gui.) Aˬ dui noeˬ shaˬ kʼahˬ lahˇ ngeh, “Miˬyehˇ˗euˬ nui saˇ oꞈ˗eu jeˬ” aˬ dui˗ahˇ gʼaˬ maˬ bi baˬ˗eu uˬ taꞈ, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ mˇ daˆ leꞈ nya ni jiˇ caw ba nehˬ˗eu meh. Nymˬ˗mˇ iˬ nah˗euˬ mehˇ nmˇ tiˬ gʼaˬ na gaˇ kawˆ heu nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ, aˬ dui˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ mˇ mehˬ nga lehˇ haw ma.

6, 7. Guiˬ lahˬ shaˇ˗eu heu naˇ, nui saˇ tiˬ poˆ paˇ oꞈ laˇ ni aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ˗eu nga? Yaw jeˬ ma jeˬ ehˇ haw.

⁶ Laiˇ˗yaˬ hawˇ˗eu Juˇliˬ˗eꞈ tiˬ poˆ na dzehˬ˗eu huˬ mehˬ mehˬ˗eu gʼaˬ maˬ paˇ ya geuꞈ meh lehˇ ya siˬ ngeh, nui ma cawˆ dui dui˗eu meh. Laiˇ˗yaˬ ehˇ˗eu, “Nga nyaꞈ taˆ lehˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ guiˬ lahˬ shaˇ˗euˬ ma. Nga nyaꞈ neh ya tahˬ puˬ˗euˬ gaˇ kawˆ heu naˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ nui ma taˬ˗eu lehˇ mˇ mawˇ˗eu aˇ yamˬ pyeuꞈ meh. Ngaˬ ha˗euˬ aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ Saˇ kiˇ pyeuꞈ laˇ˗euˬ yaw shuiꞈ yaw myaˬ gʼaˬ jawˇ˗eu meh. Teu miˇ neh, nui jah paw aˬ yawꞈ maꞈ dzaw geuꞈ nya paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu tiˬ gʼaˬ bi pyeuꞈ nehˬ laꞈ lehˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ guiˬ lahˬ shaˇ˗euˬ ma.”

⁷ Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ shaˇ dawˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ naˇ haˬ nehˬ˗euˬ nga? Laiˇ˗yaˬ ehˇ˗eu, “Nga nyaꞈ guiˬ lahˬ shaˇ gʼaˬ naˇ, maˬ muiˬ˗eu nui noeˬ hawˇ˗eu noeˬ shaˬ kʼahˬ lahˇ˗eu jeˬ taˆ lehˇ byoˆ iˇ mi˗aˇ. Miˬyehˇ˗euˬ nui saˇ oꞈ˗eu jeˬ heu naˇ, nga nyaꞈ˗euˬ nui ma hawˇ˗eu nui noeˬ˗ahˇ maˇ diˇ caw ba nya. Aˬ dui aˬ myah luꞈ tsaˬ˗eu nui noeˬ ahˇ ni leh jeh naˇ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ zmˬ daˆ leꞈ ngaˇ lehˇ ngaˇ ya siˬ˗euˬ ma.”

8-10. (a) Miˬyehˇ˗euˬ baoˬ aˬ dui kʼahˬ lahˇ ngeh aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nya˗eu nga? (b) Aˬ dui Miˬyehˇ gaˇ mˇ daˆ leꞈ naˇ, Aˬ yawꞈ aˬ dui˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nya˗eu nga?

⁸ Miˬyehˇ˗euˬ baoˬ aˬ dui˗ahˇ nui saˇ biꞈ˗awˇ,  dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ aˬ jeˬ aˇ yeˇ huiˬ˗eu lehˇ ehˇ nehˬ laꞈ˗eu Jaˇliꞈ aˇ deuˆ˗ahˇ noeˬ doˆ laˇ ni jiˇ caw ba nehˬ˗eu meh. (Yoˇhaˬ 14:26, 27 b Ehˇ lahˬ˗ahˇ gui.) Piˇliˇpuˆ hawˇ˗eu Maˬliˇ˗ahˇ pyeuꞈ laˇ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Aˬ yawꞈ nyaꞈ Beˬdeˬlaˇ˗ahˇ mˇ laꞈ˗euˬ 25 kʼoꞈ dawˬ peh byah laˇ˗awˇ iˇ doˆ ngeh, aˬ yawꞈ nyaꞈ˗euˬ aˬ ma shiˇ˗euˬ uˬ taꞈ, aˬ yuiꞈ aˬ nyiˇ tiˬ gʼaˬ jiˇ shiˇ˗awˇ, iˇ nmꞈ naˇ gawˇ naˇ luꞈ˗eu Maˬliˇ˗euˬ aˬ da˗ahˇ jiˇ ya ngehˬ gʼeh˗eu meh. Gaˇ kawˆ heu dawˬ tawˆ luꞈ ba la oeˬ siˬ laꞈ kʼoeˇ pyeuꞈ laˇ˗euˬ meh.

⁹ Piˇliˇpuˆ ehˇ˗eu, “Teu ngeh ngaˇ gaˇ kawˆ teu deuˬ˗ahˇ tiˬ sheuˇ daˬ coeˇ miˇ˗a lehˇ noeˬ˗eu ma. Ehˇ kʼawꞈ, tiˬ jeˬ paˬ byoˆ iˇ˗euˬ gaˇ duˇ nya. Ngaˇ dzaw˗eu Loꞈ˗eu nymˇgoˇ laꞈ kʼoeˇ, Gawˇlawˇsehˇ 1:11-ahˇ ya gui˗euˬ ma. Ngaˇ oˇ oꞈ luꞈ˗eu kʼawꞈ ni, ngeuˇ leˇ paˬ˗ehˇ oˇ oꞈ˗eu maˬ ngeuˇ nga. Ngaˇ ‘laꞈ kʼaˬ cehˇ taˆ ni nui ma ziꞈ˗eu laꞈ kʼoeˇ yawˬ jeˬ na luꞈ˗ahˇ ya oˇ’ nga. Dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ laꞈ kʼaˬ cehˇ˗eu heu naˇ, aˬ dui neh ya tahˬ puˬ˗eu jeˬ˗ahˇ jaˆ˗eu maˬ ngeuˇ˗eu, Miˬyehˇ˗euˬ baoˬ neh sheuˬ gʼeh˗eu jeˬ˗ahˇ mˇ caw gaˇ jaˆ nga lehˇ Jaˇliꞈ heu deuˆ ngaˬ˗ahˇ saˇ tiˇ biꞈ˗eu meh.”

¹⁰ Piˇliˇpuˆ hawˇ˗eu Maˬliˇ Miˬyehˇ gaˇ mˇ daˆ leꞈ˗eu miˇ neh, Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ nyaꞈ˗ahˇ guiˬ lahˬ gʼawˬ mya jeˬ biꞈ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ nyaꞈ Beˬdeˬlaˇ˗ahˇ neh iˇ doˆ˗eu tiˬ kʼehˬ naˇ, leh jeh dui dui˗awˇ tiˬ jaw laꞈ kʼoeˇ Jaˇliꞈ tiˬ poˆ tehꞈ˗ehˇ maˬ ngeuˇ˗eu dzaw mawꞈ˗eu Jaˇliꞈ dzaw zaˬ˗ahˇ ya mawˇ˗euˬ meh. Maˬliˇ “Aˬ yawꞈ maꞈ nga nyaꞈ˗ahˇ laꞈ kʼaˬ bi cehˇ˗eu uˬ taꞈ, yawˬ jeˬ na luꞈ nymˬ˗mˇ muiˬ daˆ laˇ meh lehˇ Yeˬhawˇbaˬ nga nyaꞈ˗ahˇ ehˇ nehˬ luꞈ gaˇ duˇ nya” lehˇ ehˇ˗eu meh.

11, 12. (a) Yoˇsehˆ Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ guiˬ lahˬ biꞈ nya paˬ˗ehˇ aˬ jeˬ jahˇ˗euˬ nga? (b) Yeˬhawˇbaˬ Yoˇsehˆ˗ahˇ aˬ jeˬ˗euˬ guiˬ lahˬ biꞈ˗euˬ nga?

¹¹ Maˬ noeˬ gaˇ aˬ dui˗euˬ dehꞈ ziˇ duiˬ lehˇ paˇ laˇ ngeh, aˬ dui aˇ dzehˬ˗ehˇ noeˬ shaˬ kʼahˬ lahˇ˗awˇ gaˇ kawˆ teu˗ahˇ tehꞈ˗ehˇ shaˇ noeˬ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Yoˇsehˆ jiˇ ni teu loꞈ˗ehˇ gʼeh nya meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ teu loꞈ˗ehˇ maˬ gʼeh˗aˬ. Aˬ yawꞈ˗euˬ dehꞈ ziˇ aˬ jeˬ lehˇ gʼeh kʼawꞈ, teu ngeh aˬ jeˬ jahˇ nya nga lehˇ haw˗awˇ yaw muiˬ˗ehˇ jahˇ˗euˬ meh. Yoˇsehˆ Pawˇtiˇpaˬ nehˬ˗ehˇ jawˇ ngeh maˬ ehˇ, paꞈ kuˆ˗ahˇ haw˗eu aˬ yuiꞈ gʼaˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ gaˇ bi mˇ ngeh maˬ ehˇ, gaˇ mˇ˗eu leh jeh dui dui˗euˬ meh.—Aˇdahˬbeh˗eu 39:21-23.

¹² Tiˬ nah, Yoˇsehˆ Iˇjiˇtuˆ sahˬ paˬ˗euˬ nymˇ˗ahˇ gaˇ mˇ haw˗euˬ tawˬ zaˬ nyiˬ gʼaˬ˗ahˇ ya ngehˬ gʼeh˗euˬ meh. Yoˇsehˆ aˬ yawꞈ nyaꞈ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ ngehˬ gʼeh nehˬ˗eu miˇ neh, aˬ yawꞈ nyaꞈ nui ma shaˇ˗awˇ, aˬ jeˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ  kʼahˬ lahˇ nya lehˇ ja nehˬ˗eu uˬ taꞈ, nui ma maˬ shaˇ˗eu yuꞈ maˆ maˆ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ jiˇ ja nehˬ˗euˬ meh. (Aˇdahˬbeh˗eu 40:5-8) Teu ngeh Yoˇsehˆ aˬ yawꞈ nyaꞈ nehˬ˗ehˇ ya ngehˬ caw˗euˬ heu naˇ, aˬ yawꞈ˗ahˇ tawˬ˗ahˇ neh ya iˇ doˆ ni caw ba nehˬ laꞈ meh lehˇ maˬ siˬ nya˗aˬ. Nyiˬ kʼoꞈ byah laˇ ngeh Yoˇsehˆ tawˬ˗ahˇ neh ya iˇ doˆ˗euˬ uˬ taꞈ, Iˇjiˇtuˆ miˇ kʼahˬ laꞈ kʼoeˇ, huiˬ dui mahˇ dui dui˗eu aˬ yuiꞈ tiˬ gʼaˬ jiˇ ya geuꞈ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ taꞈ˗ehˇ baoˬˬ huiˬ dzehˬ˗eu Paˬlawˇ tiˬ gʼaˬ jawˇ˗eu tehꞈ meh.—Aˇdahˬbeh˗eu 41:1, 14-16, 39-41.

13. Aˬ dui aˬ jeˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ ya tahˬ puˬ kʼawꞈ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ guiˬ lahˬ biꞈ nya paˬ˗ehˇ aˬ jeˬ ya jahˇ˗eu nga?

¹³ Yoˇsehˆ loꞈ˗ehˇ duˇ ni aˬ dui kʼawꞈ, maˬ loꞈ hmˬ coeˇ˗eu gaˇ kawˆ tiˬ jeˬ na˗ahˇ tahˬ puˬ nya˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ dui oˇ oꞈ˗awˇ mˇ nya˗eu jeˬ mˇ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ guiˬ lahˬ biꞈ˗eu meh. (Ja ceuˬ 37:5) Aˬ dui noeˬ dui noeˬ duiˇ˗awˇ kʼahˬ lahˇ dui dui ngeh kʼawꞈ, “yaw li uˬ duˬ maˬ keuˆ le˗aˬ.” (2 Gawˇliˬtu 4:8) Aˬ dui Miˬyehˇ gaˇ mˇ daˆ leꞈ naˇ, aˬ yawꞈ aˬ myah luꞈ aˬ dui nehˬ˗ehˇ jawˇ˗eu meh.

14-16. Guiˬ lahˬ dawˬ tsaꞈ gaˬ˗eu Piˇliˇpuˆ dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ poˆ laˇ paˇ laˇ˗eu kʼawꞈ, Miˬyehˇ gaˇ aˬ joˆ˗ehˇ mˇ daˆ leꞈ˗euˬ nga?

¹⁴ Guiˬ lahˬ dawˬ tsaꞈ gaˬ˗eu Piˇliˇpuˆ, aˬ yawꞈ˗euˬ dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ aˬ jeˬ poˆ laˇ paˇ laˇ kʼawꞈ, Miˬyehˇ gaˇ mˇ daˆ leꞈ˗eu miˇ neh, aˬ dui dzaw geuꞈ dui dui paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ meh. Aˬ yawꞈ Yeˬluˇsaˬlehˬ meuˬ˗ahˇ laꞈ kʼaˬ tiˬ cehˇ Miˬyehˇ gaˇ mˇ luꞈ ngeh, yawˬ jeˬ na luꞈ poˆ laˇ paˇ laˇ˗euˬ meh. (Gʼaˬkʼehˇ 6:1-6) Saˬteˬpaˬ shiˇ˗eu taꞈ naˇ, Ka li zaˬ deuˬ˗ahˇ yaw kʼaˆ˗ehˇ kʼehˬ˗eu kʼaˆ˗eu miˇ neh, aˬ yawꞈ maꞈ Yeˬluˇsaˬlehˬ meuˬ˗ahˇ neh cehˆ˗euˬ meh. Ehˇ kʼawꞈ, Piˇliˇpuˆ Miˬyehˇ gaˇ mˇ daˆ leꞈ mawꞈ˗eu miˇ neh, guiˬ lahˬ dawˬ naˇ haˬ mawꞈ˗eu Saˬmaˬliˆ meuˬ˗ahˇ iˇ˗euˬ meh.—Maꞈtehˬ 10:5; Gʼaˬkʼehˇ 8:1, 5.

¹⁵ Piˇliˇpuˆ Miˬyehˇ˗euˬ baoˬ neh kʼaˇ sheuˬ gʼeh˗eu gaˇ nui ma keuˆ laꞈ kʼoeˇ iˇ˗eu miˇ neh, Yeˬhawˇbaˬ guiˬ lahˬ dawˬ maˬ gaˬ haw˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ jawˇ gaˇ bi tsaꞈ gaˬ iˇ˗euˬ meh. Yuˇdaˆ tsawˇ haˬ deuˬ Saˬmaˬliˆ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ haw teˬ˗awˇ, yehˬ baw sehˇ lu˗ehˇ jahˇ nehˬ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ, Piˇliˇpuˆ teu loꞈ˗ehˇ maˬ gʼeh˗a, aˬ yawꞈ tsawˇ haˬ teu deuˬ˗ahˇ laꞈ kʼaˬ cehˇ˗eu guiˬ lahˬ dawˬ tsaꞈ gaˬ nehˬ mawꞈ˗eu meh. Saˬmaˬliˆ tsawˇ haˬ “aˇ maꞈ deuˬ” jiˇ aˬ yawꞈ mehˬ gaˇ yaw muiˬ˗ehˇ naˇ haˬ˗eu meh.—Gʼaˬkʼehˇ 8:6-8.

¹⁶ Kʼoeˇ naˇ Miˬyehˇ˗euˬ baoˬ Piˇliˇpuˆ˗ahˇ, boeˇ miˬ siˬ kʼaˬ gʼawˬ mya ni jawˇ˗eu Aˬzoˇtuˆ meuˬ hawˇ˗eu Geˇsaˬliˇ miˇ kʼahˬ˗ahˇ tsaꞈ gaˬ iˇ lehˇ sheuˬ gʼeh˗euˬ meh. (Gʼaˬkʼehˇ 8:39, 40) Teu gaˇ jawˇ ngeh Piˇliˇpuˆ˗euˬ dehꞈ ziˇ tiˬ poˆ paˇ paˇ laˇ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ teu gaˇ jawˇ ziꞈ˗awˇ nymˇ dahˬ baw  laˇ˗euˬ meh. Piˇliˇpuˆ˗euˬ dehꞈ ziˇ aˬ jeˬ lehˇ poˆ laˇ paˇ laˇ˗euˬ kʼawꞈ ni, aˬ yawꞈ Miˬyehˇ gaˇ mˇ daˆ leꞈ˗eu miˇ neh, Miˬyehˇ jiˇ aˬ yawꞈ pehˬ˗ahˇ guiˬ lahˬ biꞈ daˆ leꞈ˗euˬ meh.—Gʼaˬkʼehˇ 21:8, 9.

17, 18. Aˬ dui˗euˬ dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ tiˬ jeˬ na poˆ laˇ paˇ laˇ ngeh, Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ mˇ daˆ leꞈ˗eu heu, aˬ dui˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ˗eu nga?

¹⁷ Miˬyehˇ gaˇ aˇ yamˬ tiˬ byah ni mˇ˗eu gʼawˬ mya gʼaˬ, aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ poˆ laˇ paˇ laˇ˗eu kʼawꞈ, Miˬyehˇ gaˇ mˇ daˆ leꞈ˗eu heu naˇ, laꞈ kʼaˬ cehˇ˗awˇ yaw muiˬ paw shaˇ noeˬ daˆ leꞈ nya ni caw ba nehˬ miˇ˗a lehˇ ehˇ˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, Ehˇpa˗li kaˆ laꞈ oˆ paw˗ahˇ neh laˇ˗euˬ mehˇ nmˇ Awˇsaˬ˗bawˬ hawˇ˗eu Poˬlaiˆ Beˬdeˬlaˇ˗ahˇ neh ya iˇ doˆ ngeh, yaw awˇ laꞈ˗ehˇ gaˇ hawˇ˗eu iˇ kahˇ poˆ mawˇ nya ma lehˇ noeˬ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ, “Nga nyaꞈ neh noeˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ gaˇ yaw kawˇ ma˗ehˇ maˬ poˆ nya˗aˬ” lehˇ Awˇsaˬ˗bawˬ ehˇ˗eu meh. “Nga nyaꞈ gaˇ maˬ jaˆ ni ba la 3 siˬ jawˇ˗awˇ, yuˇ uiˬ taˬ˗eu pyuˇ jiˇ maˬ ahˇ, teu ngeh nga nyaꞈ˗ahˇ shaˬ˗eu lehˇ miˇ˗a” lehˇ Poˬlaiˆ jiˇ paˇ ehˇ˗eu meh.

¹⁸ Awˇsaˬ˗bawˬ hawˇ˗eu Poˬlaiˆ˗ahˇ gaˇ kawˆ heu˗ahˇ oˇ daˬ coeˇ ni aˬ jeˬ caw ba nehˬ˗eu nga? “Aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ jawˇ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ nehˬ˗ehˇ tsaꞈ gaˬ˗eu heu naˇ, Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ˗ahˇ haw tsoˆ taˬ nya˗awˇ, yaw muiˬ paw dzeˇ shaˇ noeˬ nya ni caw ba nehˬ miˇ˗a” lehˇ Awˇsaˬ˗bawˬ ehˇ˗eu meh. Aˬ yawꞈ nyaꞈ iˇ kahˇ˗ahˇ jawˇ˗awˇ neh noeˬ shaˬ noeˬ shaˬ˗ehˇ maˬ jawˇ ni, leh jeh˗awˇ Miˬyehˇ gaˇ mˇ iˇ˗eu meh. Teu loꞈ˗ehˇ jahˇ˗eu teu naˇ, aˬ yawꞈ nyaꞈ˗ahˇ laꞈ kʼaˬ bi cehˇ˗awˇ, “Nga nyaꞈ kʼaˇ ngeuˇ gaˇ iˇ iˇ˗ehˇ gaˇ poˆ iˇ ngeh, uˬ duˬ duˬ leˇ ngeh˗aˬ gaˇ za˗euˬ ma” lehˇ Awˇsaˬ˗bawˬ paˇ ehˇ˗eu meh.

19-21. (a) Aˬ dui˗ahˇ nui saˇ oꞈ daˆ leꞈ nya ni caw ba nehˬ˗eu aˬ jeˬ nga? (b) Aˬ dui poˆ laˇ paˇ laˇ˗eu jeˬ˗ahˇ dehꞈ tsaˬ ngeh, aˬ jeˬ gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu nga?

¹⁹ Aˬ dui neh ya siˬ˗eu loꞈ˗ehˇ, aˬ dui˗euˬ dehꞈ ziˇ aˬ jeˬ lehˇ poˆ laˇ paˇ laˇ kʼawꞈ, teu ngeh kʼaˇ mˇ nya˗eu jeˬ mˇ˗awˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ nui ma gʼaw mawˇ dawˬ tawˆ luꞈ nui ma taˬ naˇ, laꞈ kʼaˬ cehˇ nui shaˇ oꞈ nya meh. (Miˇkaˬ 7:7-ahˇ gui.) Aˬ dui poˆ laˇ paˇ laˇ˗eu jeˬ nehˬ˗ehˇ dehꞈ tsaˬ˗eu heu naˇ,  Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ bi gʼoeˇ dzehˬ leˇ meh lehˇ tiˬ nah ya siˬ tehꞈ˗a. Poˬlaiˆ Beˬdeˬlaˇ˗ahˇ neh ya iˇ doˆ˗awˇ, dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ shaˬ zahˬ˗ahˇ ya tahˬ puˬ ngeh, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gʼoe˗eu lehˇ ehˇ˗eu heu naˇ, aˬ jeˬ˗ahˇ ehˇ mawꞈ nga lehˇ aˬ yawꞈ ya siˬ˗euˬ ma lehˇ ehˇ˗awˇ, “Ngaˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ gʼoeˇ dzehˬ laˇ miˬ˗aˇ” lehˇ aˬ yawꞈ paˇ ehˇ˗eu meh.

²⁰ Dahˬ beh ngeh ehˇ keuˆ taˬ˗eu Maˬliˇ, tsawˇ mawˬ mawˬ iˇ˗euˬ aˇ da˗ahˇ ngehˬ gʼeh˗awˇ huˬ mehˬ mehˬ˗eu gʼaˬ jiˇ geuꞈ luꞈ˗a siˬ. Aˬ yawꞈ ehˇ˗eu, “Ngaˇ aˬ geu ngeh maˬ kaˬ noeˬ shaˬ kʼahˬ lahˇ laˇ ngeh, guiˬ lahˬ taˆ lehˇ ya shaˇ˗awˇ, nui ma jiˇ ya laˆ saˇ nga. Aˬ dui noeˬ shaˬ kʼahˬ lahˇ˗eu jeˬ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ laꞈ˗ahˇ a nehˬ taˬ˗eu heu naˇ, aˇ yeˇ huiˬ dui dui nga lehˇ ngaˇ ya siˬ˗euˬ ma. Mehˬ hu paw ngehˬ˗ehˇ dzehˬ heu loꞈ˗ehˇ jahˇ˗eu loˬ dui dui˗eu meh.”

²¹ Law˗iˬ hawˇ˗eu Ehˇleˬsehˇdaˬ, dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ poˆ laˇ paˇ laˇ˗eu jeˬ heu naˇ, maˬ noeˬ doˆ coeˇ gaˇ keuˆ ni nui jah˗ahˇ lawˬ haw laˇ nya lehˇ ehˇ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ, lawˬ haw laˇ˗eu jeˬ heu aˬ yawꞈ nyaꞈ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ gaˇ dahˇ tsoeˬ nga lehˇ ya mawˇ˗euˬ meh. Nymˬ˗mˇ aˬ yawꞈ nyaꞈ shaˬ zahˬ˗ahˇ ya tahˬ puˬ ngeh, kamˬ daˬ coeˇ˗eu nui jah ahˇ ngaˇ lehˇ ya siˬ˗awˇ, aˬ yawꞈ nyaꞈ˗ahˇ muiˬ˗eu tsawˇ haˬ pyeuꞈ laˇ ni jiˇ caw ba nehˬ˗eu meh.

22. Aˬ dui˗euˬ dehꞈ ziˇ aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh kʼawꞈ, kʼaˇ mˇ nya˗eu jaˬ˗ahˇ mˇ naˇ aˬ jeˬ˗ahˇ jah nya˗eu nga?

²² Nymˬ˗mˇ saˇ ka˗ahˇ, aˬ dui˗euˬ dehꞈ ziˇ ja pyuˬ ni poˆ laˇ paˇ laˇ nya˗eu meh. Aˬ dui Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ yawˬ jeˬ yawˬ ya mˇ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya˗awˇ, naˇ˗eu gʼawˇ˗eu jeˬ˗ahˇ ya tahˬ puˬ˗eu maˬ ngeuˇ naˇ, nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ dzeuˇ yaꞈ ngeh naˆ maˬ tseˇ ya ngehˬ gʼeh˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ aˬ jeˬ pyeuꞈ laˇ kʼawꞈ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ kʼahˬ lahˇ˗awˇ, loˬ ngeh caw ba nehˬ laꞈ meh lehˇ aˬ dui jah nya meh. (Heˬbyehˇ 4:16; 1 Beˬtuˆluˆ 5:6, 7) Nymˬ˗mˇ nawˇ kʼaˇ mˇ nya˗eu jeˬ mˇ˗awˇ, Aˬ da Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ guiˬ lahˬ shaˇ˗eu laꞈ kʼoeˇ, nui ma gʼaw mawˇ dawˬ tawˆ luꞈ aˬ yawꞈ˗ahˇ nui ma taˬ˗awˬ. Heu loꞈ˗ehˇ jahˇ naˇ, aˬ dui aˬ jeˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ ya tahˬ puˬ kʼawꞈ, nui saˇ oꞈ ni Yeˬhawˇbaˬ caw ba nehˬ laꞈ meh.