1. Muiˬ dzehˬ dzehˬ-eu nui gaˬ aˬ geu jeˬ nga? Nui gaˬ heu jeˬ-ahˇ nawˇ aˬ joˆ-ehˇ ja mawˇ nmˇ? (Dahˬ beh-eu baˇ-ahˇ haw.)

 Yeˬhawˇbaˬ gaˬ-eu jeˬ-euˬ iˇ byoe pyeuꞈ-eu meh. (1 Yoˇhaˬ 4:7) Muiˬ dzehˬ dzehˬ-eu gaˬ-eu jeˬ-aˬ yaw tsaˬ yaw dawˇ-ahˇ dawˬ pehˬ taˬ-eu meh. Nui gaˬ heu jeˬ-ahˇ Gaˬliˇ Jaˇliꞈ laꞈ k’oeˇ a gaˬpeˇ lehˇ kuˇ-eu meh. Nui gaˬ heu naˇ tiˬ g’aˬ g’aˬ-ahˇ lmˇ boˬ ni g’oeˇ-eu gaˬ-eu jeˬ-ahˇ jiˇ ehˇ-awˇ nui ma nui noeˬ naˆ maˬ tseˇ dzehˬ-eu meh. Nui gaˬ heu jeˬ yawˬ ha g’aˇ duˬ tehꞈ-ehˇ maˬ shaˇ noeˬ-eu mˇ jeˬ shaˇ kawˆ-ahˇ neh siˬ laˇ-eu meh. Nui gaˬ heu naˇ aˬ dui aˬ cawˬ-ahˇ mˇ muiˬ nehˬ ni laˆ noeˬ nehˬ-awˇ aˬ dui dehꞈ ziˇ laꞈ k’oeˇ laꞈ k’aˬ bi cehˇ-eu meh.

2, 3. Yeˬhawˇbaˬ tsawˇ haˬ zaˬ-ahˇ yawˬ ha g’aˇ duˬ tehꞈ-ehˇ maˬ shaˇ noeˬ-eu nui gaˬ aˬ joˆ-ehˇ mˇ mawˇ nehˬ-euˬ nga?

² Yeˬhawˇbaˬ tsawˇ haˬ zaˬ-ahˇ gaˬ-eu jeˬ Aˬdaˬ hawˇ-eu Eˇbaˆ-ahˇ maˬ beh mi na-ehˇ mˇ mawˇ-euˬ meh. Aˬ yawꞈ miˇ tsaˬ-ahˇ beh ngeh aˬ dui dehꞈ nya ni k’aˇ loˬ-eu jeˬ dawˬ tawˆ luꞈ bi jaˆ-euˬ uˬ taꞈ miˇ tsaˬ k’oeˇ taˆ k’awꞈ jawˇ muiˬ dui dui paˬ-ehˇ g’eh-eu jawˇ duˬ pyeuꞈ ni beh nehˬ-euˬ meh. Heu naˇ Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ-euˬ g’aˇ duˬ beh-euˬ maˬ  ngeuˇ-a aˬ dui-euˬ g’aˇ duˬ pyeuꞈ meh. Aˬ dui-euˬ jawˇ duˬ beh g’aˬ naˇ tsawˇ haˬ zaˬ-ahˇ beh-awˇ baˬlaˬdiˇsuˆ pyeuꞈ-eu miˇ tsaˬ-ahˇ aˬ myah luꞈ bi dehꞈ-eu lehˇ noeˬ tmˬ-eu jeˬ biꞈ nehˬ-euˬ meh.

³ Myahˇ laˇ ngeh Yeˬhawˇbaˬ tsawˇ haˬ zaˬ-ahˇ yawˬ ha g’aˇ duˬ tehꞈ-ehˇ maˬ shaˇ noeˬ-eu muiˬ dui dui-eu gaˬ-eu jeˬ mˇ mawˇ nehˬ-euˬ meh. Aˬdaˬ hawˇ-eu Eˇbaˆ ehˇ dawˬ maˬ naˇ haˬ k’awꞈ aˬ yawꞈ nyaꞈ-euˬ zaˬ tiˬ deuˬ na-aˬ aˬ yawꞈ-ahˇ gaˬ-eu jawˇ meh lehˇ Yeˬhawˇbaˬ jah-eu miˇ neh teu deuˬ-ahˇ caw ba-eu g’aˇ duˬ Yeˬsuˇ-euˬ lawˇ nehˬ-eu jeˬ lehˬ hmˬ nehˬ taˬ-euˬ meh. (Aˇdahˬbeh-eu 3:15; 1 Yoˇhaˬ 4:10) Yeˬhawˇbaˬ ka k’oꞈ-eu gaˇ kawˆ saˇ jaˇ dzaˬ ngeh neh lawˇ-eu shehˇ-eu jeˬ lehˬ hmˬ taˬ dzeuˇ-euˬ gaˇ duˇ-eu meh. K’oeˇ gaˇ neh 4000 byah laˇ ngeh aˬ yawꞈ-euˬ Zaˬmaˇ tiˬ g’aˬ tehꞈ k’awꞈ tsawˇ haˬ zaˬ-euˬ g’aˇ duˬ bi oe-euˬ meh. (Yoˇhaˬ 3:16) Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ-euˬ nui gaˬ g’aˇ duˬ guiˬ lahˬ huiˬ dui dui miˇ-a.

4. Maˬ byah kuꞈ-eu tsawˇ haˬ yawˬ ha g’aˇ duˬ tehꞈ-ehˇ maˬ shaˇ noeˬ-eu nui gaˬ mˇ mawˇ nya-eu lehˇ aˬ joˆ-ehˇ siˬ laˇ-eu nga?

⁴ Aˬ dui maˬ byah kuꞈ-eu k’awꞈ yawˬ ha g’aˇ duˬ tehꞈ-ehˇ maˬ shaˇ noeˬ-eu nui gaˬ mˇ mawˇ nya meh laˬ? Za meh. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui-ahˇ aˬ yawꞈ-euˬ aˇ g’eh-ahˇ duˇ ni beh-euˬ miˇ neh. Yawˬ ha g’aˇ duˬ tehꞈ-ehˇ maˬ shaˇ noeˬ-eu nui gaˬ mˇ mawˇ-eu heu yawˬ awˬ maˬ ngeuˇ k’awꞈ aˬ yawꞈ-ahˇ dzaw geuꞈ nya meh. Aˬbeˬlaˆ yawˬ ha g’aˇ duˬ tehꞈ-ehˇ maˬ shaˇ noeˬ ni yawˬ ha laꞈ k’oeˇ-euˬ muiˬ dzehˬ-euˬ jeˬ lawˇ nehˬ ngeh Miˬyehˇ-ahˇ nui gaˬ mˇ mawˇ-euˬ meh. (Aˇdahˬbeh-eu 4:3, 4) Noˇaˬ jiˇ ehˇ gaˇ maˬ naˇ haˬ-eu tsawˇ haˬ deuˬ-ahˇ Miˬyehˇ-euˬ dawˬ g’awˬ mya k’oꞈ tsaꞈ gaˬ-euˬ heu naˇ yawˬ ha g’aˇ duˬ tehꞈ-ehˇ maˬ shaˇ noeˬ-eu nui gaˬ mˇ mawˇ-euˬ jeˬ pyeuꞈ meh. (2 Beˬtuˆluˆ 2:5) Aˬbyaˬhaˬ Miˬyehˇ-ahˇ yawˬ jeˬ yawˬ-ahˇ naˆ maˬ tseˇ gaˬ-eu lehˇ nui ma keuˆ-eu laꞈ k’oeˇ aˬ yawꞈ-euˬ aˬ li lawˇ nehˬ-eu heu neh mˇ mawˇ-euˬ meh. (Yaˬkoˆ 2:21) Aˬ dui saˇ jaˇ ziꞈ-eu tsawˇ haˬ heu deuˬ loꞈ-ehˇ gaˬ-eu jeˬ mˇ mawˇ-eu yaw shaˬ k’awꞈ mˇ mawˇ mawꞈ-eu ma.

5. Aˬ dui maˇ jawˆ ni g’eh-eu nui gaˬ aˬ joˆ-ehˇ ya mˇ mawˇ-eu nga?

⁵ Jaˇliꞈ aˬ dui-ahˇ “mehˬ boeˬ neh tehꞈ-ehˇ gaˬ-eu jeˬ taˬ bi pyeuꞈ. Maˇ jawˆ ni g’eh-eu g’oeˇ-eu gaˬ-eu jeˬ bi pyeuꞈ” lehˇ ehˇ-eu meh. (1 Yoˇhaˬ 3:18) Heu naˇ nui gaˬ dawˬ neh maˬ mˇ mawˇ nya-a lehˇ ehˇ mawꞈ nga laˬ? Maˬ ngeuˇ-a. (1 Teˇsaˬloˇni 4:18) Heu naˇ aˬ myah luꞈ “Ngaˇ nawˬ-ahˇ gaˬ nya” lehˇ tehꞈ-ehˇ maˬ ehˇ ni maˇ diˇ gaˬ-eu jeˬ mˇ mawˇ gaˇ ehˇ mawꞈ-eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ aˬ dui-euˬ mehˇ nmˇ deuˬ dzaˬ-eu dawˇ-eu hawˇ-eu dm-eu g’aˬ-eu maˬ loꞈ ngeh aˬ yawꞈ maꞈ mehˬ boeˬ neh g’aˬ biꞈ-eu jeˬ-ahˇ tehꞈ-ehˇ maˬ ngeuˇ-eu loˬ-eu meh. (Yaˬkoˆ 2:15, 16) Teu gaˇ duˇ ni aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ hawˇ-eu aˬ cawˬ-ahˇ gaˬ-eu miˇ neh tsaꞈ gaˬ iˇ-eu deuˬ bi myaˬ laˇ lehˇ tehꞈ-ehˇ shaˇ-eu maˬ ngeuˇ-eu yawˬ ha jiˇ tsaꞈ gaˬ-eu gaˇ-ahˇ leh jeh-awˇ ya mˇ-euˬ meh.—Maꞈtehˬ 9:38.

6, 7. (a) “Maˇ jawˆ ni g’eh-eu nui gaˬ aˬ geu jeˬ” nga? (b) Jaˬ myawꞈ mehˇ shuiˇ nui gaˬ-euˬ yaw jeˬ ma jeˬ aˬ jeˬ jeˇ jaˆ-eu nga?

⁶ Aˬ dui-euˬ nui gaˬ “maˇ jawˆ ni g’eh- . . . eu mˇ-eu shaˇ-eu laꞈ k’oeˇ bi doˆ laˇ-awˬ” lehˇ kuiˇ laꞈ Yoˇhaˬ ehˇ-eu meh. Aˬ dui-euˬ nui gaˬ “maˇ jawˆ ni g’eh-eu” maˬ ngeuˇ naˇ “nui ma laꞈ k’oeˇ neh laˇ-euˬ” jeˬ ya bi pyeuꞈ meh. (Loˇmaˆ 12:9; 2 Gawˇliˬtu 6:6) Tiˬ poˆ na tsawˇ haˬ deuˬ gaˬ-eu jahˇ geuꞈ k’awꞈ nui gaˬ teu nui ma laꞈ k’oeˇ neh  laˇ-euˬ nga laˬ? Maˇ diˇ naˇ nui ma-ahˇ aˬ jeˬ noeˬ luꞈ nga? Jaˬ myawꞈ mehˇ shuiˇ-euˬ nui gaˬ teu naˇ nui gaˬ aˇ k’awꞈ pyeuꞈ-awˇ tiˬ jeˬ-iˬ aˇ poeˬ maˬ baw-a.

⁷ Aˬ dui jaˬ myawꞈ mehˇ shuiˇ nui gaˬ-euˬ yaw jeˬ ma jeˬ tiˬ hmˬ na-ahˇ ja sawˇ ma. Eˬdeˬ yaˇ kmˇ-ahˇ Saˬdaˬ Eˇbaˆ nehˬ-ehˇ ngehˬ cawˬ ngeh aˬ yawꞈ yaw muiˬ jeˬ bi za mawꞈ-eu loꞈ-ehˇ ngehˬ-eu meh. Ehˇ k’awꞈ aˬ yawꞈ-euˬ mˇ jeˬ shaˇ kawˆ-ahˇ haw ngeh ngehˬ-eu loꞈ-ehˇ maˬ ngeuˇ-eu lehˇ siˬ laˇ-euˬ meh. (Aˇdahˬbeh-eu 3:4, 5) Daˬbiˇ sahˬ paˬ keuˆ leˇ ngeh Aˬhiˇtawˇpeˬlaˆ lehˇ kuˇ-eu cawˬ tiˬ g’aˬ jawˇ-eu meh. Ehˇ k’awꞈ Aˬhiˇtawˇpeˬlaˆ yawˬ ha-euˬ g’aˇ duˬ Daˬbiˇ-ahˇ saˇ jaˇ peuˬ-eu meh. Aˬ yawꞈ-euˬ mˇ jeˬ shaˇ kawˆ heu naˇ Daˬbiˇ-euˬ g’oeˇ-eu cawˬ maˬ ngeuˇ-eu lehˇ siˬ laˇ-eu meh. (2 Saˬmeuˬlaˆ 15:31) Nymˇ iˬ nah doˆ iˇ taˬ-euˬ deuˬ hawˇ-eu nui deuˬ aˇ muˇ bi pyaˆ iˇ-eu g’aˇ duˬ coeˇ-eu “mehˇ shuiˇ shuiˇ-eu” dawˬ-ahˇ zmˬ-eu meh. (Loˇmaˆ 16:17, 18) Aˬ yawꞈ maꞈ aˬ cawˬ-ahˇ k’ahˬ lahˇ-eu jahˇ geuꞈ k’awꞈ maˇ diˇ naˇ yawˬ ha g’aˇ duˬ tehꞈ-ehˇ shaˇ noeˬ-eu meh.

8. Aˬ dui yawˬ ha-ahˇ aˬ jeˬ ya naˇ haˬ-eu nga?

⁸ Nui gaˬ aˇ k’awꞈ heu naˇ aˬ cawˬ-ahˇ jaˬ myawꞈ mehˇ shuiˇ shuiˇ-eu jeˬ pyeuꞈ-eu miˇ neh zawˇ-ehˇ shaꞈ dawˇ laˇ paˬ-ehˇ g’eh-eu meh. Aˬ dui tsawˇ haˬ-ahˇ myawꞈ nya k’awꞈ Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ maˬ myawꞈ dzeuˇ nya-a. Maˬ gaˬ gaˇ gaˬ-eu jahˇ geuꞈ-eu deuˬ “shiˇ taw tehˬ ni” k’ehˬ gaˇ ya daˬ tehꞈ-a lehˇ Yeˬsuˇ ehˇ-eu meh. (Maꞈtehˬ 24:51) Teu miˇ neh Yeˬhawˇbaˬ-euˬ gaˇ mˇ zaˬ deuˬ maˬ gaˬ gaˇ gaˬ-eu lehˇ maˬ jahˇ geuꞈ-a. Aˬ dui yawˬ ha-ahˇ ‘Ngaˬ-euˬ nui gaˬ maˇ jawˆ ni g’eh miˇ-a laˬ maˬ ngeuˇ naˇ yawˬ ha g’aˇ duˬ tehꞈ-ehˇ shaˇ noeˬ-awˇ saˇ jaˇ peuˬ nya laˬ?’ lehˇ ya naˇ haˬ-eu meh. Aˬ dui ‘maˇ jawˆ ni g’eh-eu nui gaˬ’ mˇ mawˇ nya-eu 9 jeˬ-ahˇ ja sawˇ ma.

9. Maˇ diˇ gaˬ-eu jeˬ aˬ dui-ahˇ aˬ jeˬ bi jahˇ-eu nga?

⁹ Aˬ dui mˇ-eu jeˬ-ahˇ tiˬ g’aˬ-iˬ maˬ mawˇ nya k’awꞈ Miˬyehˇ gaˇ laꞈ k’oeˇ laꞈ k’aˬ cehˇ. Aˬ dui aˬ cawˬ-ahˇ nui gaˬ hawˇ-eu g’awˬ shaˬ gaˬ-eu jeˬ mˇ mawˇ-eu heu naˇ tiˬ g’aˬ-iˬ maˬ mawˇ k’awꞈ nui ma keuˆ-eu laꞈ k’oeˇ mˇ paˬ-ehˇ g’eh-eu meh. (Maꞈtehˬ 6:1-4-ahˇ gui.) Aˬnaˬniˇ hawˇ-eu Saˬpiˇla naˇ teu loꞈ-ehˇ maˬ noeˬ-a. Aˬ yawꞈ nyaꞈ pyuˇ damˬ dawˆ-eu aˬ cawˬ-ahˇ bi siˬ mawꞈ-eu meh. Aˬ yawꞈ nyaꞈ pyuˇ k’aˇ damˬ-euˬ loꞈ-ehˇ maˬ ehˇ-a. Teu miˇ neh yaˇ k’aˬ daˇ gaˇ ya daˬ-euˬ meh. (G’aˬk’ehˇ 5:1-10) Ehˇ k’awꞈ aˬ dui mehˇ nmˇ deuˬ-ahˇ maˇ diˇ gaˬ naˇ aˬ yawꞈ maꞈ-ahˇ g’awˬ shaˬ gaˬ-eu jeˬ aˬ cawˬ-ahˇ maˬ bi siˬ ni ya mˇ nehˬ gaˇ laꞈ k’aˬ cehˇ-eu meh. Aˬ dui yaw sahˇ paw-euˬ dzaˇ biꞈ-eu uˆ lahˇ-eu aˇ muˇ-ahˇ caw ba-eu mehˇ nmˇ deuˬ-ahˇ dzaw geuꞈ nya meh. Teu deuˬ naˇ aˬ yawꞈ maꞈ myaˆ pyawˬ za ni maˬ jahˇ-eu uˬ taꞈ aˬ yawꞈ maꞈ aˬ jeˬ jahˇ luꞈ-eu lehˇ k’awꞈ aˬ cawˬ-ahˇ maˬ bi siˬ-a.

10. Aˬ dui aˬ cawˬ-ahˇ yaw zeu aˬ joˆ-ehˇ ya taˬ-eu nga?

¹⁰ Aˬ cawˬ-ahˇ yaw zeu baw. (Loˇmaˆ 12:10-ahˇ gui.) Yeˬsuˇ kuiˇ laꞈ deuˬ-ahˇ aˬ kuiˇ dzuiꞈ nehˬ-eu heu naˇ aˬ yawꞈ maꞈ-ahˇ yaw zeu taˬ-eu lehˇ ehˇ mawꞈ-eu jeˬ pyeuꞈ meh. (Yoˇhaˬ 13:3-5, 12-15) Aˬ dui Yeˬsuˇ loꞈ-ehˇ taˬ aw-awˇ aˬ cawˬ-euˬ gaˇ mˇ nehˬ-eu g’aˇ duˬ leh jeh dui dui paˬ-ehˇ g’eh-eu meh. Kuiˇ laꞈ deuˬ Yeˬsuˇ neh mˇ-euˬ jeˬ-ahˇ muiˬ-eu shawˇ-eu yaw sahˇ za-awˇ neh tehꞈ-ehˇ g’oˆ shaw-euˬ meh. (Yoˇhaˬ 13:7) Aˬ dui aˬ cawˬ-ahˇ ngaˇ dzaw goˇ taˬ-euˬ miˇ neh pyuˇ shuiˇ jaˆ dzehˬ-eu miˇ neh maˬ ngeuˇ naˇ huiˬ-eu gaˇ za taˬ-euˬ miˇ neh aˬ cawˬ taꞈ-ehˇ muiˬ dzehˬ de lehˇ maˬ noeˬ-eu heu neh yaw zeu taˬ nya-eu meh. (Loˇmaˆ 12:3) Aˬ dui aˬ cawˬ ja ceuˬ-eu jeˬ-ahˇ za ngeh mehˇ juiˇ maˬ juiˇ. Aˬ dui jiˇ ja  ceuˬ-eu jeˬ-ahˇ za geuˇ ma lehˇ noeˬ k’awꞈ aˬ yawꞈ maꞈ nehˬ-ehˇ laꞈ k’aˬ caw cehˇ-eu ma.

11. Aˬ dui aˬ jeˬ miˇ nui ma laꞈ k’oeˇ neh ya ja ceuˬ-eu nga?

¹¹ Nui ma laꞈ k’oeˇ neh ja ceuˬ. Leh jeh-awˇ aˬ cawˬ-ahˇ ja ceuˬ-eu heu naˇ aˬ cawˬ-ahˇ “g’aˬ biꞈ-eu yaw muiˬ jeˬ pyeuꞈ” meh lehˇ aˬ dui siˬ nya-eu ma. (Eˇpeˇsu 4:29) Ehˇ k’awꞈ aˬ dui nui ma laꞈ k’oeˇ neh ja ceuˬ-awˇ tiˬ jeˬ paˬ geuꞈ mawꞈ-eu miˇ neh ja ceuˬ-eu maˬ ngeuˇ lehˇ ya laˆ duˬ taˬ-eu meh. Aˬ dui noeˬ-eu tiˬ jeˬ ngehˬ-eu tiˬ jeˬ lehˇ maˬ ya pyeuꞈ-a. K’oeˇ naˇ aˇ yeˇ huiˬ-eu gaˇ kawˆ-ahˇ ehˇ nehˬ paˬ-ehˇ g’eh gaˇ jiˇ maˬ ehˇ nehˬ ni maˬ ya g’eh-a. (Dawˬdaˬ 29:5) Aˬ dui aˬ cawˬ-ahˇ ja ceuˬ k’awꞈ maˬ mawˇ ngeh ja doeˇ naˇ ja ceuˬ-eu jahˇ geuꞈ-eu tehꞈ meh. Kuiˇ laꞈ Pawˇluˆ nui ma laꞈ k’oeˇ neh gaˬ-eu jeˬ ahˇ-eu meh. Aˬ yawꞈ Gawˇliˬtu meuˬ-ahˇ jawˇ-eu Ka li zaˬ deuˬ-ahˇ boꞈ keuˆ ngeh aˬ yawꞈ maꞈ neh mˇ muiˬ-euˬ jeˬ-ahˇ ja ceuˬ-eu meh. (1 Gawˇliˬtu 11:2) Ehˇ k’awꞈ aˬ yawꞈ maꞈ-ahˇ mehˬ-eu loˬ ngeh naˇ Pawˇluˆ gaˇ kawˆ deuˬ-ahˇ maˇ jawˆ ni nahˬ yu ni ja mawˇ nehˬ-eu meh.—1 Gawˇliˬtu 11:20-22.

12. Aˬ dui daˬ yah ha ngeh nui ma laꞈ k’oeˇ neh gaˬ-eu jeˬ aˬ joˆ-ehˇ mˇ mawˇ nya-eu nga?

¹² Daˬ yah ha-eu nui ma ahˇ. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui-ahˇ mehˇ nmˇ deuˬ-ahˇ biꞈ-eu nui ma bi ahˇ lehˇ ehˇ-eu meh. (1 Yoˇhaˬ 3:17-ahˇ gui.) Aˬ dui daˬ yah ha ngeh tsaˬ-eu nui noeˬ ya ahˇ-eu meh. Aˬ dui yawˬ ha-ahˇ ‘Ngaˇ g’oeˇ-eu cawˬ maˬ ngeuˇ naˇ aˇ muˇ laꞈ k’oeˇ aˇ yeˇ huiˬ gaˇ duˇ-eu deuˬ-ahˇ tehꞈ-ehˇ ha luꞈ nya loˇ? Ngaˇ yawˬ ha-ahˇ biꞈ k’oꞈ nya paˬ-ehˇ g’eh-eu deuˬ-ahˇ tehꞈ-ehˇ kuˇ luꞈ nya laˬ? Maˬ ngeuˇ naˇ yawˬ ha nehˬ-ehˇ yaw k’aˆ-ehˇ maˬ g’oeˇ-eu deuˬ hawˇ-eu yawˬ ha-ahˇ maˬ biꞈ k’oꞈ nya-eu deuˬ-ahˇ jiˇ kuˇ ma laˬ?’ lehˇ ya naˇ haˬ-eu meh. (Luˇkaꞈ 14:12-14) Gaˇ kawˆ heu deuˬ-ahˇ shaˇ noeˬ haw kaˇ-euˇ: Mehˇ nmˇ tiˬ g’aˬ noeˬ tsehˆ lehˬ-awˇ aˬ dui-ahˇ caw ba nehˬ laꞈ lehˇ shaˇ laˇ-eu maˬ ngeuˇ naˇ aˬ dui neh iˇ kahˇ-ahˇ kuˇ-euˬ tiˬ g’aˬ na guiˬ lahˬ huiˬ miˇ-a lehˇ ehˇ-eu maˬ baw naˇ aˬ joˆ-ehˇ jahˇ paˬ nga? Yeˬhawˇbaˬ “Dawˬ g’oꞈ maˬ doˆ ni ha”-awˬ lehˇ ehˇ-eu meh. (1 Beˬtuˆluˆ 4:9) Aˬ dui tsaˬ-eu nui ma neh biꞈ ngeh laꞈ k’aˬ cehˇ-eu jeˬ za meh.—G’aˬk’ehˇ 20:35.

13. (a) Aˬ dui aˬ geu ngeh ya oˇ oꞈ dzehˬ-eu nga? (b) G’aˬ baˬ-eu deuˬ-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ caw ba nya-eu nga?

¹³ G’aˬ baˬ-eu deuˬ-ahˇ caw ba. Jaˇliꞈ aˬ dui-ahˇ “g’aˬ byehˆ byehˆ-eu tsawˇ haˬ-ahˇ caw ba nehˬ-awˬ. Tsawˇ haˬ yawˬ g’aˬ na luꞈ k’oeˇ taˆ nui ma g’awˬ mahˇ ni taˬ-awˬ” lehˇ ehˇ-eu heu naˇ aˬ dui-ahˇ nui ma laꞈ k’oeˇ neh gaˬ ngaˇ laˬ lehˇ lawˬ haw-eu jeˬ pyeuꞈ meh. (1 Teˇsaˬloˇni 5:14) G’aˬ baˬ iˇ-euˬ mehˇ nmˇ aˬ li tiˬ deuˬ na tiˬ k’ehˬ naˇ g’aˬ paˇ k’aˆ laˇ-eu k’awꞈ aˬ dui neh gaˬ-eu laꞈ k’oeˇ oˇ oꞈ-awˇ caw ba-eu jeˬ-ahˇ loˬ-eu deuˬ jiˇ jawˇ meh. Aˬ dui aˬ yawꞈ maꞈ-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ caw ba nya-eu nga? Aˬ yawꞈ maꞈ-ahˇ Jaˇliꞈ neh g’aˬ biꞈ nehˬ nya-awˇ aˬ dui nehˬ-ehˇ bi tsaꞈ gaˬ le nya-eu  uˬ taꞈ aˬ yawꞈ ngehˬ gaˇ jiˇ naˇ haˬ nehˬ nya meh. Aˬ dui “g’aˬ k’aˆ-eu” mehˇ nmˇ deuˬ lehˇ jawˇ-awˇ “g’aˬ baˬ-eu” mehˇ nmˇ deuˬ lehˇ jawˇ meh lehˇ noeˬ ngeh tu-aˬ yawˬ g’aˬ na luꞈ g’aˬ baˬ-eu jeˬ hawˇ-eu g’aˬ k’aˆ-eu jeˬ ahˇ meh lehˇ ya noeˬ taˬ-eu meh. Pawˇluˆ aˬ yawꞈ k’awꞈ g’aˬ baˬ-eu baw ma lehˇ ehˇ-eu meh. (2 Gawˇliˬtu 12:9, 10) Aˬ dui yawˬ g’aˬ na luꞈ tiˬ g’aˬ tiˇ g’aˬ-euˬ caw ba-euˬ jeˬ hawˇ-eu g’aˬ biꞈ-eu jeˬ-ahˇ loˬ-eu meh.

14. Aˬ dui nui ma keuˆ-eu laꞈ k’oeˇ tsaˬ leˇ dzoeˇ leˇ ni aˬ jeˬ ya jahˇ-eu nga?

¹⁴ Tsaˬ leˇ dzoeˇ leˇ-eu jeˬ mˇ. Mehˇ nmˇ deuˬ nehˬ-ehˇ tsaˬ leˇ-eu heu naˇ aˇ poeˬ baw dui dui-eu meh. Aˬ cawˬ aˬ dui-ahˇ noeˬ bahˬ-eu maˬ ngeuˇ naˇ maˬ tsaˬ maˬ dawˇ ni mˇ laˇ ngeh k’awꞈ aˬ dui bi tsaˬ bi dzoeˇ leˇ-eu g’aˇ duˬ k’aˇ g’eh nya gaˇ neh ya leh jeh-eu meh. (Loˇmaˆ 12:17, 18-ahˇ gui.) Aˬ dui tiˬ g’aˬ na-euˬ nui ma-ahˇ laˆ naˇ ngeh tahˬ shaˇ ma lehˇ tehꞈ-ehˇ ehˇ-awˇ bi jiˇ nya k’awꞈ nui ma keuˆ-awˇ ya ehˇ-eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ “Ngaˇ nawˬ-ahˇ toˆ-ehˇ bi g’eh-euˬ tahˬ shaˇ ma” lehˇ tehꞈ-ehˇ ehˇ ngeh tu-aˬ aˬ dui yawˬ ha-euˬ yaw lehˬ-ahˇ ha geuꞈ-awˇ “Ngaˇ nawˬ-ahˇ nui ma cawˆ ni heu loꞈ-ehˇ ngehˬ-euˬ teu tahˬ shaˇ ma” lehˇ ehˇ-eu muiˬ dzehˬ meh. Tsaˬ leˇ-eu jeˬ heu naˇ nymˇ dahˬ laꞈ k’oeˇ jiˇ aˇ yeˇ huiˬ dui dui-eu meh. K’aˬ dzeˇ zaˬ hawˇ-eu miˬ zaˬ aˬ cawˬ mehˬ shi gaˬ-eu jahˇ geuꞈ-awˇ aˬ cawˬ maˬ mawˇ ngeh naˇ dawˬ maˬ ngehˬ cawˬ-eu nui ma naˇ ni ngehˬ-eu maˬ ngeuˇ naˇ diˬ-eu ceh-eu gaˇ keuˆ ni jahˇ-eu heu naˇ bahˬ-eu tiˬ jeˬ pyeuꞈ meh.

15. Nui ma laꞈ k’oeˇ neh iˬ baˇ pyehˬ-euˬ lehˇ aˬ joˆ-ehˇ mˇ mawˇ nya-eu nga?

¹⁵ Nui ma jeˇ lo ni iˬ baˇ pyehˬ. Tiˬ g’aˬ paˬ aˬ dui-euˬ nui ma-ahˇ laˆ naˇ laˇ naˇ iˬ baˇ ya pyehˬ nehˬ-awˇ gaˇ kawˆ teu-ahˇ ya ngehˇ byoˆ-eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ aˬ dui-ahˇ laˆ naˇ le lehˇ maˬ siˬ nya-eu k’awꞈ toˆ-ehˇ ya jahˇ-eu meh. Aˬ dui ‘nui ma g’awˬ mahˇ ni taˬ-awˇ gaˬ-eu laꞈ k’oeˇ tiˬ g’aˬ tiˇ g’aˬ oˇ-eu tsaˬ leˇ dzoeˇ leˇ-eu jeˬ neh gahˇ dzahˬ-eu laꞈ k’oeˇ yaw sahˇ baoˬ neh biꞈ-euˬ nui ma tiˬ siˬ tehꞈ-ehˇ taˬ-eu jeˬ-ahˇ k’aˇ g’eh nya-eu loꞈ-ehˇ jeˬ hmˬ geuꞈ’-eu heu neh nui ma keuˆ-eu laꞈ k’oeˇ iˬ baˇ pyehˬ-eu ma. (Eˇpeˇsu 4:2, 3)  Tiˬ g’aˬ paˬ-ahˇ maˇ diˇ iˬ baˇ pyehˬ-eu g’aˇ duˬ aˬ yawꞈ maꞈ neh mˇ-euˬ jeˬ-ahˇ ya ngehˇ meh. Nui gaˬ-aˬ “laˆ deuˬ laˇ-euˬ jeˬ-ahˇ maˬ noeˬ taˬ-a.” (1 Gawˇliˬtu 13:4, 5 MS) Aˬ dui nui pehˇ yuˇ taˬ naˇ Yeˬhawˇbaˬ hawˇ-eu mehˇ nmˇ deuˬ nehˬ-ehˇ cawˬ cawˬ-eu jeˬ cawˆ iˇ-eu meh. (Maꞈtehˬ 6:14, 15) Aˬ dui yawˬ ha-ahˇ laˆ naˇ laˇ-euˬ deuˬ-euˬ g’aˇ duˬ guiˬ lahˬ shaˇ nehˬ-eu heu naˇ nui ma laꞈ k’oeˇ neh iˬ baˇ pyehˬ-euˬ lehˇ mˇ mawˇ-eu jeˬ pyeuꞈ meh.—Luˇkaꞈ 6:27, 28.

16. Yeˬhawˇbaˬ-euˬ gaˇ mˇ-eu laꞈ k’oeˇ aˇ yeˇ huiˬ-eu gaˇ za ngeh aˬ joˆ-ehˇ ya g’eh-eu nga?

¹⁶ Aˬ cawˬ-euˬ g’aˇ duˬ muiˬ-eu jeˬ mˇ nehˬ. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ-euˬ gaˇ mˇ-eu laꞈ k’oeˇ aˇ yeˇ huiˬ-eu gaˇ za ngeh “yawˬ ha g’aˇ duˬ muiˬ-eu jeˬ-ahˇ maˬ poˆ ni aˬ cawˬ g’aˇ duˬ muiˬ-eu jeˬ-ahˇ poˆ-eu” heu neh nui ma laꞈ k’oeˇ neh gaˬ-eu jeˬ-ahˇ mˇ mawˇ nya-eu meh. (1 Gawˇliˬtu 10:24) Yaw jeˬ ma jeˬ huiˬ-eu mehˬ bawˬ tiˬ nah hawˇ-eu smˬ nah jahˇ ngeh jeˬ hu oe keuˆ-eu deuˬ yawˬ ha pehˬ nymˇ jiˇ-euˬ g’aˇ duˬ muiˬ-eu nuiˇ duˬ-ahˇ tseˇ mawꞈ-eu meh. Ehˇ k’awꞈ toˆ-ehˇ jahˇ ngeh tu-aˬ aˬ yawꞈ maꞈ yawˬ ha yawˬ k’aˆ-ehˇ maˬ ya leˇ-eu tsahˇ-ahˇ tseˇ-eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ toˆ-ehˇ jahˇ-eu teu naˇ yawˬ ha g’aˇ duˬ tehꞈ-ehˇ maˬ shaˇ noeˬ-eu nui gaˬ mˇ mawˇ-eu jeˬ pyeuꞈ-eu meh. Aˬ dui aˬ yawꞈ maꞈ-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ dzaw geuꞈ nya-eu nga?

17. Ka li zaˬ tiˬ g’aˬ huiˬ-eu iˬ baˇ mˇ ngeh nui ma laꞈ k’oeˇ neh gaˬ-eu jeˬ aˬ yawꞈ-ahˇ aˬ jeˬ bi jahˇ-eu nga?

¹⁷ Yaw zaꞈ-ahˇ mˇ-eu iˬ baˇ byehˇ dzeh-awˇ ja doˆ leꞈ. Mehˇ nmˇ tiˬ g’aˬ na huiˬ-eu iˬ baˇ mˇ-awˇ maˬ bi siˬ ni zaꞈ taˬ-eu meh. Tiˬ poˆ na aˬ yawꞈ maꞈ shaꞈ dawˇ-eu miˇ neh maˬ ngeuˇ naˇ aˬ cawˬ-ahˇ nui ma maˬ bi cawˆ mawꞈ-eu miˇ neh meh. (Dawˬdaˬ 28:13) Ehˇ k’awꞈ iˬ baˇ-ahˇ laˆ zaꞈ taˬ-eu heu naˇ mˇ bahˬ-euˬ g’aˬ hawˇ-eu nui deuˬ-ahˇ jiˇ laˆ cawˆ-eu jeˬ pyeuꞈ-eu miˇ neh nui gaˬ mˇ mawˇ-eu jeˬ maˬ pyeuꞈ-a. Aˬ jeˬ lehˇ nga? Yeˬhawˇbaˬ aˇ muˇ-ahˇ muiˬ-eu shawˇ-eu baoˬ neh guiˬ lahˬ maˬ biꞈ-eu uˬ taꞈ aˇ muˇ laꞈ k’oeˇ k’awꞈ nui saˇ oꞈ-eu jeˬ maˬ jaˆ ni pyeuꞈ iˇ nya-eu meh. (Eˇpeˇsu 4:30) Teu miˇ neh Ka li zaˬ tiˬ g’aˬ huiˬ-eu iˬ baˇ mˇ-euˬ naˇ aˬ yawꞈ maꞈ-euˬ nui ma laꞈ k’oeˇ neh gaˬ-eu jeˬ heu aˇ muˇ-ahˇ sheuˬ g’eh-eu deuˬ-ahˇ ehˇ nehˬ-awˇ bi caw ba ni laˆ noeˬ nehˬ-eu meh.—Yaˬkoˆ 5:14, 15.

18. Nui ma laꞈ k’oeˇ neh gaˬ-eu jeˬ aˬ joˆ-ehˇ aˇ yeˇ huiˬ-eu nga?

¹⁸ Gaˬ-eu jeˬ heu naˇ huiˬ dui dui-eu seu dzeuꞈ aˇ g’ehˇ pyeuꞈ meh. (1 Gawˇliˬtu 13:13) Gaˬ-eu jeˬ heu naˇ maˇ maˇ ni Yeˬsuˇ-euˬ zaˬ lahˇ pyeuꞈ-eu aˬ suˇ g’aˬ nga lehˇ siˬ leˇ ni hawˇ-eu aˬ suˇ g’aˬ nui gaˬ-euˬ dawˬ pehˬ pyeuꞈ-eu Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ dzaw geuꞈ nga lehˇ siˬ leˇ ni caw ba nehˬ-eu meh. (Eˇpeˇsu 5:1, 2) Gaˬ-eu jeˬ maˬ ahˇ-eu tsawˇ haˬ-aˬ tiˬ jeˬ aˇ poeˬ maˬ baw-a lehˇ kuiˇ laꞈ Pawˇluˆ ehˇ-eu meh. (1 Gawˇliˬtu 13:2) Aˬ dui yawˬ g’aˬ na luꞈ “mehˬ boeˬ neh tehꞈ-ehˇ” maˬ ngeuˇ-eu “maˇ jawˆ ni g’eh-eu g’oeˇ-eu gaˬ-eu jeˬ . . . mˇ-eu shaˇ-eu laꞈ k’oeˇ bi doˆ laˇ” kaˇ-euˇ.