Skip to content

Gaˇ kawˆ uˬ dzah deuˬ maˬ bi mawˇ laˇ˗eu

Dehꞈ ziˇ gaˇ kawˆ

Yeˬhawˇbaˬ shaˇ-eu jeˬ mˇ-eu gaˇ neh za-euˬ guiˬ lahˬ

Yeˬhawˇbaˬ shaˇ-eu jeˬ mˇ-eu gaˇ neh za-euˬ guiˬ lahˬ

Nga nyaꞈ dzeˇ zaˬ hawˇ-eu ngaˬ-euˬ aˇ doˆ hawˇ-eu aˬ yawꞈ-euˬ miˬ zaˬ-ahˇ aˇ yeˇ huiˬ-eu gaˇ biˇ daˇ nehˬ ngeh “Nga maꞈ mˇ nya ma!” lehˇ tiˬ poˆ tehꞈ-ehˇ ehˇ nehˬ-euˬ ma. Ngaꞈ maꞈ aˬ jeˬ miˇ neh gaˇ heu-ahˇ mˇ-eu nga? Yeˬhawˇbaˬ nga maꞈ-ahˇ guiˬ lahˬ aˬ joˆ-ehˇ biꞈ-euˬ nga? Ngaˬ neh puˬ yaꞈ-euˬ gaˇ kawˇ-ahˇ jeˬ hu ja nehˬ nyaˇ.

Ngaˇ 1923 k’oꞈ Eˬgaˬlamˬ miˇ k’ahˬ Yawˇsheuꞈ meuˬ Hehˇsaˬ-g’awꞈ-ahˇ dehꞈ le-euˬ ma. Ngaˬ-euˬ aˇ doˆ Bawˆ lehˇ kuˇ-eu meh. Ngaˇ 9 k’oꞈ k’awˆ ngeh ngaˬ da zahˇ k’awꞈ deuˬ tsawˇ haˬ-ahˇ mehˇ shuiˇ aˬ joˆ-ehˇ shuiˇ nga lehˇ ja sawˇ-eu paˇ dmˬ tiˬ dmˬ za-euˬ meh. Ngaˬ da zahˇ deuˬ mehˬ-eu tiˬ jeˬ mˇ-eu tiˬ jeˬ lehˇ g’eh gaˇ ya lehˇ-a. Aˬ yawꞈ paˇ dmˬ heu dmˬ-ahˇ ya leˇ dui dui-eu meh. K’oeˇ gaˇ neh yaw myaˬ k’oꞈ naˇ Bawˆ Ehˇkiˬsaˬ nga pehˬ kahˇ laˇ-awˇ mehˇ nmˇ Laˇdeuˇpawˬ neh dawˬ mehˬ mehˬ taˬ-euˬ teˇ saˇ pah nehˬ le-euˬ meh. Dawˬ mehˬ mehˬ-eu heu hmˬ naˇ ngaˬ da neh gui-euˬ paˇ dmˬ-ahˇ jahˇ doˆ-euˬ aˬ yawꞈ tiˬ muˇ nga lehˇ ya siˬ-euˬ ma. Ngaˬ da ngaˬ mehˇ nmˇ Ehˇkiˬsaˬ-ahˇ yawˬ nah na luꞈ uˬ ciꞈ hawˬ byawˇ kuˇ dzaˬ-awˇ Jaˇliꞈ-euˬ gaˇ kawˆ g’awˬ mya kawˆ naˇ haˬ-eu meh. Mehˇ nmˇ Ehˇkiˬsaˬ nyiˬ laˇ smˬ laˇ kaˬ-eu mehˇ nmˇ deuˬ-euˬ iˇ kahˇ-ahˇ bawˬ dzaˬ iˇ ma lehˇ nga pehˬ-ahˇ cawˬ-eu meh. Nga pehˬ aˬ myah luꞈ bawˬ dzaˬ gaˇ iˇ-awˇ Yawˇsheuꞈ meuˬ-ahˇ aˇ muˇ muˇ zaˬ muˇ dahˬ behˬ-euˬ meh. K’oeˇ gaˇ neh g’awˬ myahˇ maˬ g’eh-ehˇ aˇ maꞈ-ahˇ sheuˬ g’eh-eu g’aˬ nga pehˬ nymˇ-ahˇ yaꞈ laˇ-awˇ dawˬ peh jawˇ-eu huˬ mehˬ mehˬ-eu deuˬ k’awꞈ nga pehˬ nehˬ-ehˇ haw dzaˬ taꞈ laˇ-euˬ meh. Mehˇ nmˇ heu deuˬ-ahˇ haw ngeh ngaˬ-ahˇ g’aˬ za laˇ-eu lehˇ miˇ-a.

Teu ngeh nga pehˬ gaˇ tiˬ jeˬ mˇ-eu lehˇ dahˬ beh-euˬ ma. Ehˇ k’awꞈ ngaˬ da ngaˬ-euˬ aˇ doˆ-ahˇ “Nawˇ huˬ mehˬ mehˬ-eu g’aˬ geuꞈ mawꞈ naˇ gaˇ teu maˬ paˇ mˇ ma” lehˇ ehˇ nehˬ-euˬ meh. Ngaˬ-euˬ aˇ doˆ k’awꞈ teu loꞈ-ehˇ noeˬ-awˇ 21 k’oꞈ k’awˆ ngeh iˇ kahˇ-ahˇ neh doˆ iˇ-awˇ huˬ mehˬ mehˬ-eu g’aˬ geuꞈ iˇ-euˬ meh. K’oeˇ gaˇ neh naˇ 2 k’oꞈ dzeuˇ iˇ-awˇ ngaˇ 16 k’oꞈ k’awˆ ngeh ngaˇ jiˇ ni huˬ mehˬ mehˬ-eu g’aˬ geuꞈ-euˬ ma. Ngaˇ koꞈ nah hawˇ-eu jawˇ nah-ahˇ mehˇ nmˇ deuˬ nehˬ-ehˇ tsaꞈ gaˬ iˇ-eu k’awꞈ aˬ myah myah naˇ ngaˇ tehꞈ-ehˇ iˇ-eu ma. Ngaˇ aˇ yaˆ pah-awˇ Jaˇliꞈ gaˇ kawˆ yaw nymˇ nymˇ lehˇ yaw awˬ awˬ lehˇ boꞈ taˬ-euˬ saˇ kiˇ kamˬ-eu aˇ taꞈ zmˬ-eu ma. Yeˬhawˇbaˬ ngaˬ-ahˇ huiˬ laˇ mahˇ laˇ-eu Jaˇliꞈ dzaw zaˬ biꞈ nehˬ laꞈ-euˬ heu neh guiˬ lahˬ biꞈ-eu meh. Jaˇliꞈ dzaw zaˬ pehˬ yaw myaˬ g’aˬ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ Saˇ kiˇ pyeuꞈ laˇ-euˬ meh. Nyaˆ taꞈ tiˬ k’oꞈ naˇ ngaˬ-ahˇ Mehˇliˇ Hehˇcawˬ-uˬ nehˬ-ehˇ dzehˬ-eu huˬ mehˬ mehˬ-eu gaˇ mˇ lehˇ biˇ daˇ nehˬ-awˇ maˬ tsaꞈ gaˬ haw-euˬ Cehˇceuˬ meuˬ-ahˇ bi jawˇ iˇ-euˬ meh.

Miˇ tsaˬ guiˇ nyiꞈ poˆ aˬ yawꞈ poˆ-ahˇ zaˬ miˬ aˬ buˇ deuˬ guiˇ deuˆ gaˇ g’aˬ biꞈ-eu gaˇ ya mˇ-eu meh. Zahˇ yawˬ zahˇ yawˬ-ahˇ mehˬ-eu deuˬ guiˇ maˬ deuˆ iˇ k’awꞈ geuꞈ nya meh lehˇ ehˇ-eu miˇ neh dzehˬ-eu huˬ mehˬ mehˬ-eu deuˬ k’awꞈ maˬ ya iˇ nga lehˇ ngaˇ noeˬ-euˬ ma. Ehˇ k’awꞈ saˇ naˇ-euˬ aˬ yuiꞈ deuˬ saˇ pawˇ maˬ ga-eu miˇ neh ngaˇ tawˬ-ahˇ 31 nah ya ahˇ-euˬ ma. Nyaˆ taꞈ tiˬ k’oꞈ-ahˇ ngaˇ 19 k’oꞈ k’awˆ ngeh ngaˬ-euˬ siˬ nya-eu nui ma guiˇ deuˇ gaˇ g’aˬ maˬ bi biꞈ-eu miˇ neh saˇ naˇ-ahˇ nyiˬ poˆ paˇ daˆ leˇ-euˬ ma. Ehˇ k’awꞈ nyiˬ poˆ luꞈ ngaˬ-ahˇ pyehˬ k’oꞈ leꞈ-euˬ meh. Ngaˬ neh ya tahˬ puˬ haw-euˬ gaˇ kawˆ heu deuˬ-ahˇ haw ngeh muiˬ-eu shawˇ-eu yaw sahˇ ngaˬ-ahˇ caw ba-awˇ Yeˬhawˇbaˬ ngaˬ-ahˇ ziꞈ dah ni bi g’eh ngaˇ lehˇ siˬ laˇ miˇ-a.—Iˇsaˬyaˇ 41:10, 13.

Gaˇ mˇ cawˬ yaw shuiꞈ

Ngaˇ hawˇ-eu Aˇteuˬ Maꞈtehˬ 1946 k’oꞈ-ahˇ mawˇ dzoeˇ-euˬ ma. Aˬ yawꞈ guiˇ maˬ deuˆ iˇ-eu miˇ neh tawˬ-ahˇ neh doˆ laˇ-euˬ 3 siˬ tehꞈ-a siˬ. Aˬ yawꞈ doˆ laˇ taꞈ naˇ aˬ yawꞈ-euˬ aˇ doˆ Deˇniꞈ nehˬ-ehˇ Yawˇsheuꞈ meuˬ-ahˇ dzehˬ-eu huˬ mehˬ mehˬ-eu g’aˬ geuꞈ-euˬ meh. Aˬ yawꞈ nyaꞈ-euˬ aˬ da aˬ yawꞈ-ahˇ nyiˇ ngeh neh Yeˬhawˇbaˬ-euˬ gaˇ kawˆ mehˬ-awˇ zaˬ guˬ ngeh iˇ cuꞈ shawˇ-euˬ meh. K’oeˇ gaˇ neh tiˬ k’ehˬ naˇ aˬ yawꞈ nyaꞈ huˬ mehˬ mehˬ-eu g’aˬ geuꞈ-euˬ meh. Deˇniꞈ Aiˇlehˬ miˇ k’ahˬ-ahˇ ya iˇ-eu miˇ neh Aˇteuˬ cawˬ maˬ baw-a. Aˬ yawꞈ huˬ mehˬ mehˬ-eu gaˇ paw leh jeh dui dui-eu miˇ neh ngaˬ da ngaˬ ma aˬ yawꞈ-ahˇ ya leˇ dui dui-eu meh. Teu miˇ neh iˇ kahˇ bi yaꞈ laˇ-euˬ meh. Ngaˇ iˇ kahˇ-ahˇ g’aˬ iˇ ngeh hawˬ dzaˬ g’aˬ naˇ Aˇteuˬ nga nyaꞈ tiˬ kawˆ loꞈ-ehˇ k’mˬ maˬ joˆ-eu ma. K’oeˇ naˇ ngaꞈ nyaꞈ shaˬ boꞈ boꞈ boꞈ-ehˇ ngehˬ cawˬ ngeh 1948 k’oꞈ-ahˇ Aˇteuˬ tawˬ-ahˇ 3 siˬ paˇ ya ahˇ iˇ-euˬ meh. 1949 k’oꞈ-ahˇ nga nyaꞈ oeˇ mˇ baˇ g’aˬ naˇ Miˬyehˇ-euˬ gaˇ k’aˇ g’eh nya gaˇ neh aˇ yamˬ tiˬ byah ni mˇ daˆ leꞈ ma lehˇ noeˬ taˬ-euˬ ma. Nga nyaꞈ pyuˇ yuiˆ yuiˆ-ehˇ zmˬ-awˇ pyuˇ poˆ-eu g’aˇ duˬ naˬ-eu aˇ nah-ahˇ aˇ siˬ pyaˆ iˇ-euˬ ma. Yeˬhawˇbaˬ guiˬ lahˬ biꞈ laꞈ-eu miˇ neh nga nyaꞈ huˬ mehˬ mehˬ-eu gaˇ mˇ daˆ leꞈ nya-euˬ ma.

1949 k’oꞈ Hehˇsaˬ-g’awꞈ meuˬ-ahˇ oeˇ mˇ baˇ-euˬ maˬ myahˇ laˇ ngeh

Tiˬ kawˆ byah laˇ ngeh nga nyaꞈ-ahˇ Aiˇlehˬ laꞈ taˆ paw bi iˇ-euˬ meh. Dahˬ beh-eu meuˬ naˇ Awˇma meuˬ pyeuꞈ-awˇ nyiˬ meuˬ aˬ yawꞈ meuˬ naˇ Niˇ-uˬliˬ pyeuꞈ meh. Teu nyiˬ meuˬ-euˬ tsawˇ haˬ myaˬ-eu tiˬ paˆ Koꞈ dawˬ zaˬ lahˇ pyeuꞈ meh. Teu gaˇ zahˇ sahˇ k’oꞈ-eu gaˇ kawˆ-ahˇ nui ma baw-eu miˇ neh tsaꞈ gaˬ iˇ ngeh yahˇ yahˇ-ehˇ ya mehˬ-eu meh. Nga nyaꞈ jawˇ gaˇ neh 16 kiˬloˬmiˬteuˬ (10 laˇ) k’aˬ-eu mehˇ nmˇ-euˬ iˇ kahˇ-ahˇ bawˬ dzaˬ iˇ-eu ma. Teu gaˇ 8 g’aˬ dawˬ peh bawˬ dzaˬ laˇ-awˇ tiˬ poˆ na teu gaˇ yaꞈ-eu ma. Nga maꞈ jaˆ ciˬ-ahˇ maˬ ngeuˇ-eu yaꞈ-awˇ uˬ shawˬ paw hawˬ byawˇ byawˇ ma dzaˬ taꞈ-euˬ ma. Nymˇ naˇ teu gaˇ Saˇ kiˇ deuˬ g’awˬ mya ni lahˬ laˇ-a lehˇ ya gaˬ-eu miˇ neh laꞈ k’aꞈ cehˇ dui dui miˇ-a.

“Nga maꞈ mˇ nya ma!”

Ngaˬ-euˬ aˇ doˆ Lawˇdiˬ hawˇ-eu aˬ yawꞈ-euˬ miˬ zaˬ nga nyaꞈ-euˬ jeˬ hu Aiˇlehˬ laꞈ taˆ paw-ahˇ jawˇ luꞈ-eu meh. Ngaˬ ha oeˬ g’aˬ Beˇ-uˇpehꞈ meuˬ-ahˇ huiˬ-eu mehˬ bawˬ smˬ nah-ahˇ iˇ ngeh mehˇ nmˇ aˬ li tiˬ g’aˬ ngaˬ maꞈ hawˇ-eu mehˇ nmˇ Peˇ-leˇ He-uˬ-ahˇ nui gaˬ mˇ mawˇ-eu laꞈ k’oeˇ iˇ kahˇ-ahˇ bi yaꞈ laˇ-euˬ meh. Myahˇ laˇ ngeh mehˇ nmˇ Peˇ-leˇ He-uˬ Beˬteꞈ miˇ k’ahˇ-euˬ Beˬdeˬlaˇ-euˬ aˬ yuiꞈ geuꞈ-euˬ meh. Tiˬ miˇ nga maꞈ Aiˇlehˬ tsawˇ jeuˬ g’aˇ duˬ jahˇ doˆ-euˬ Miˬyehˇ-euˬ gaˇ ma nui gaˬ gaˇ ma pyeuꞈ lehˇ kuˇ-eu paˇ dmˬ gaˇ kawˆ ja luꞈ ngeh mehˇ nmˇ He-uˬ Koꞈ dawˬ zaˬ lahˇ pyeuꞈ-eu Aiˬliˇ tsawˇ jeuˬ-ahˇ tsaꞈ gaˬ-eu yaw awˬ maˬ ngeuˇ-a lehˇ ja sawˇ nehˬ laꞈ-euˬ meh. Teu gaˇ mehˇ nmˇ deuˬ aˬ yawꞈ maꞈ jawˇ luꞈ-eu tsahˇ-ahˇ neh bi teh doˆ-awˇ aˬ da dawˬ deuˬ aˬ cawˬ neh mehˇ nmˇ-ahˇ bi laˆ tsoeˬ iˇ-eu miˇ neh “Miˇ k’ahˬ doe ni sahˬ boꞈ paˇ dmˬ dmˬ zaˬ biˇ doe-eu g’aˇ duˬ lawˬ liˬ jaˆ-eu nymˇ dahˬ loˬ nya” lehˇ mehˇ nmˇ Peˇ-leˇ ehˇ-eu meh. * (Ehˇ lahˬ-ahˇ haw.) Teu miˇ neh “Nga maꞈ mˇ nya ma!” lehˇ ehˇ nehˬ-euˬ ma.

Mehˇ nmˇ nehˬ-ehˇ mawˇtawˇsaiˇkeuꞈ-euˬ gaˇ dzeˇ nuiˇ duˬ jaˆ gaˇ nuiˇ luꞈ

Aˬ myah myah huˬ mehˬ mehˬ-eu mehˇ nmˇ deuˬ yaꞈ iˇ nya-eu tiˬ nymˇ naˇ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ gaˇ saˇ jaˇ ziꞈ laꞈ k’oeˇ yaw myaˬ k’oꞈ mˇ laꞈ-euˬ Daˇbiˬ meuˬ-ahˇ jawˇ-eu mehˇ nmˇ Ma laˇlehˬ pehˬ nymˇ meh. Nga maꞈ teu gaˇ jawˇ-awˇ yawˬ ha-euˬ myawˬ gahˬ tiˬ jeˬ na ahˬ-euˬ ma. K’oeˇ naˇ gaˇ dzeˇ paw nuiˇ duˬ jaˆ-eu Bawˆ-euˬ mawˇtawˇsaiˇkeuꞈ dziˬ-awˇ lawˬ liˬ zeuˇ-eu lehˇ poˆ-euˬ ma. Nga maꞈ haw muiˬ-eu aˬ cawˬ neh zmˬ dzeuˇ-euˬ lawˬ liˬ tiˬ laˇ mawˇ-awˇ maˬ yeuꞈ nya-eu miˇ neh ahˬ-eu g’aˬ neh iˇ kahˇ-ahˇ bi yeuꞈ ha le-euˬ ma. Aˇteuˬ uˬ ciꞈ miˇ lah ni ja ciˬ-ahˇ nui-awˇ lawˬ liˬ-euˬ kiꞈ-yaˬ nawˬ paˇ-eu loꞈ-ehˇ jahˇ-eu meh. Uˬ shawˬ shawˬ laˇ-awˇ lawˬ liꞈ naˬ duˬ-ahˇ neh lawˬ liˬ yeuꞈ doˆ-eu lehˇ leh jeh luꞈ ngeh lawˬ liˬ yeuꞈ nya-eu miˇshaˬnaˬliˬ pyeuꞈ-eu Meˇdiˇ g’oeˬleꞈ nga maꞈ-ahˇ lawˬ liˬ yeuꞈ dzaw nehˬ laˇ-euˬ meh. (Myahˇ laˇ ngeh aˬ yawꞈ mehˇ nmˇ Jawˬ baˇ nehˬ-ehˇ oeˇ mˇ baˇ-euˬ meh) Nymˇ naˇ nga maꞈ gaˇ ma doˆ iˇ nya laˇ-euˬ ma.

Ngaˬ ha-euˬ lawˬ liˬ hawˇ-eu lawˬ liˬ laˆ lawˬ

K’oeˇ naˇ nga maꞈ jawˇ duˬ poˆ-euˬ ma. Mehˇ nmˇ tiˬ g’aˬ nga maꞈ-ahˇ lawˬ liˬ laˆ lawˬ k’oeˇ taˆ taˬ yaꞈ lehˇ ehˇ-eu meh. Nga maꞈ-ahˇ muiˇ-eu deuˬ miˬ dzaˬ keuˬ laˇ nya-eu miˇ neh. Ehˇ k’awꞈ ngaꞈ maꞈ iˇ kahˇ maˬ poˆ mawˇ-euˬ miˇ neh oeˬ g’aˬ luꞈ lawˬ liˬ k’oeˇ taˆ yaꞈ-euˬ ma. Nyaˆ taꞈ shawˬ-ahˇ nga maꞈ jaˆ ciˬ yaw tiˇ tiˇ lehˇ nyiˬ hmˬ ahˇ-eu lawˬ liˬ laˆ lawˬ tiˬ laˇ mawˇ-euˬ ma. Heu naˇ nga maꞈ-euˬ iˇ kahˇ pyeuꞈ laˇ-eu meh. Zahˬ leˇ paˬ-ehˇ g’eh meh. Nga maˬ g’oeˇ-eu yaˇ mˇ zaˬ-euˬ miˇ tsaˬ-ahˇ naˬ leˇ ngeh gaˇ kawˆ tiˬ jeˬ-iˬ maˬ doˆ laˇ haw-a. Nga maꞈ lawˬ liˬ laˆ lawˬ naˬ duˬ-ahˇ neh 16-24 kiˬloˬmiˬteuˬ (10-15 laˇ) kaˬ gaˇ tsaꞈ gaˬ iˇ-eu ma. Yawˬ gaˇ yaw paˇ jawˇ iˇ naˇ k’awꞈ lawˬ liˬ laˆ lawˬ naˬ haw-euˬ tsahˇ-ahˇ paˇ tsaꞈ gaˬ poˆ laˇ-eu ma.

Nga maꞈ-ahˇ laˆ tsoeˬ laˇ-eu jeˬ maˬ jaˆ ni Aiˇlehˬ miˇ k’ahˬ-ahˇ ya tsaꞈ gaˬ-euˬ ma. Nga maꞈ paˇ dmˬ dmˬ zaˬ 20000 dmˬ biˇ k’awˬ-awˇ Jaˇliꞈ-ahˇ nui maˬ k’aˇ ahˇ-eu deuˬ-euˬ tsawˇ myahˇ Beˬteꞈ miˇ k’ahˬ beˬdeˬlaˇ-ahˇ sha ha-euˬ ma. Nymˇ naˇ Aiˇlehˬ miˇ k’ahˬ-ahˇ Saˇ kiˇ g’awˬ mya g’aˬ jawˇ-eu miˇ neh Miˬyehˇ neh guiˬ lahˬ biꞈ-euˬ jeˬ pyeuꞈ ngaˇ.

Eˬgaˬlamˬ miˇ k’ahˬ-ahˇ g’oꞈ iˇ-awˇ Saˬkawˇlehˬ miˇ k’ahˬ-ahˇ iˇ tawꞈ

Yaw myaˬ k’oꞈ maˬ byah laˇ miˇ na-ehˇ nga nyaꞈ Law dawˬ meuˬ laꞈ oˆ paw ya jawˇ iˇ-euˬ ma. K’oeˇ gaˇ neh yaw myaˬ jaw naˇ Eˬgaˬlamˬ miˇ k’ahˬ-euˬ beˬdeˬlaˇ naˬ gaˬ neh Aˇteuˬ-ahˇ ngehˬ cawˬ leꞈ-awˇ tiˬ nah naˇ aˇ maꞈ-ahˇ sheuˬ g’eh-eu gaˇ bi mˇ-euˬ meh. Nga nyaꞈ-ahˇ tiˬ jaw bi dzaw-awˇ Saˬkawˇlehˬ miˇ k’ahˬ-ahˇ bi iˇ-eu miˇ neh Aˇteuˬ aˬ yawꞈ dawˬ mehˬ mehˬ-eu jeˬ lehˬ hmˬ-eu aˇ yamˬ maˬ jaˆ k’awꞈ Miˬyehˇ gaˇ laꞈ k’oeˇ k’aˇ biˇ daˇ nehˬ laꞈ-eu gaˇ-ahˇ ha geuꞈ-euˬ meh. Aˬ yawꞈ neh mˇ-eu jeˬ ngaˬ-ahˇ g’aˬ za laˇ-eu lehˇ miˇ-a. Nga nyaꞈ aˇ maꞈ-ahˇ sheuˬ g’eh-eu gaˇ laꞈ k’oeˇ laꞈ k’aˬ cehˇ-euˬ ma. Tiˬ g’aˬ-iˬ maˬ tsaꞈ gaˬ haw-euˬ tsahˇ-ahˇ yaw myaˬ k’oꞈ tsaꞈ gaˬ laꞈ-awˇ nymˇ naˇ mehˇ nmˇ g’awˬ mya ni jawˇ-eu gaˇ ya jawˇ le-euˬ guiˬ lahˬ tiˬ jeˬ pyeuꞈ miˇ-a.

1962 k’oꞈ-ahˇ Aˇteuˬ-ahˇ Giˇliˆ dzaw nymˇ-ahˇ dzaw laˇ lehˇ kuˇ ngeh nga nyaꞈ aˇ yeˇ huiˬ-eu gaˇ kawˆ-ahˇ ya noeˬ tsehˆ-euˬ ma. Teu gaˇ 10 siˬ ya dzaw iˇ-eu meh. Ehˇ k’awꞈ ngaˬ-ahˇ maˬ kuˇ-eu miˇ neh aˬ yawꞈ nehˬ-ehˇ maˬ iˇ nya-a. Aˇteuˬ iˇ-eu tsaˬ ngaˇ lehˇ nga nyaꞈ noeˬ tsehˆ-euˬ ma. Ngaˇ tsaꞈ gaˬ-eu aˇ gu maˬ baw-eu miˇ neh beˬdeˬlaˇ ngaˬ-ahˇ Hehˇsaˬ-g’awꞈ meuˬ-ahˇ dzehˬ-eu huˬ mehˬ mehˬ-eu g’aˬ bi geuꞈ iˇ-euˬ meh. K’oeˇ gaˇ neh 1 k’oꞈ naˇ Aˇteuˬ g’oꞈ laˇ-awˇ nga nyaꞈ gahˬ kaˬ-ahˇ sheuˬ g’eh-eu gaˇ ya mˇ-euˬ ma. Nga nyaꞈ-euˬ tsaꞈ gaˬ duˬ naˇ Saˬkawˇlehˬ miˇ k’ahˬ Eˬgaˬlamˬ laꞈ taˆ paw Aiˇlehˬ laꞈ taˆ paw heu deuˬ pyeuꞈ meh.

Aiˇlehˬ miˇ k’ahˬ-ahˇ gaˇ yaw shuiꞈ za

1964 k’oꞈ-ahˇ Aˇteuˬ Aiˇlehˬ miˇ k’ahˬ-euˬ saˇ naˇ gawˬmiˬtiˬ ya geuꞈ iˇ-euˬ meh. Dahˬ beh ngeh ngaˬ-ahˇ beˬdeˬlaˇ-ahˇ maˬ jawˇ iˇ mawꞈ nya ngaˇ aˇ maꞈ-ahˇ sheuˬ g’eh gaˇ-ahˇ ya leˇ dui dui-eu miˇ neh. Ehˇ k’awꞈ nymˇ ngaˇ haw k’oꞈ leꞈ ngeh beˬdeˬlaˇ-ahˇ gaˇ ya mˇ-euˬ heu naˇ muiˬ dui dui-eu tiˬ jeˬ pyeuꞈ miˇ-a. Aˬ dui gaˇ tiˬ jeˬ na-ahˇ maˬ ya leˇ k’awꞈ gaˇ teu-ahˇ ha geuꞈ naˇ Yeˬhawˇbaˬ guiˬ lahˬ biꞈ ngaˇ lehˇ ngaˇ jah-eu ma. Ngaˇ Beˬdeˬlaˇ-ahˇ jawˇ ngeh paˇ dmˬ shaˇ dawˆ gaˇ maˬ ehˇ g’awˬ nyoeˇ jahˇ gaˇ maˬ ehˇ laˆ luiˆ laˆ buˇ gaˇ maˬ ehˇ nui jeˬ-ahˇ maˬ ehˇ mˇ-euˬ ma. Tiˬ poˆ na nga nyaꞈ gahˬ kaˬ-ahˇ sheuˬ g’eh-eu gaˇ ya mˇ-awˇ miˇ k’ahˬ k’ahˬ lah ni-euˬ mehˇ nmˇ-ahˇ ya mawˇ-euˬ ma. K’oeˇ naˇ nga nyaꞈ-euˬ Jaˇliꞈ dzaw zaˬ huiˬ laˇ mahˇ laˇ-awˇ mehˇ nmˇ nehˬ-ehˇ cawˬ cawˬ taꞈ gaˇ jiˇ ya mawˇ-eu miˇ neh laꞈ k’aˬ cehˇ dui dui miˇ-a.

Aiˇlehˬ miˇ k’ahˬ-ahˇ jawˇ-eu Yeˬhawˇbaˬ-euˬ Saˇ kiˇ deuˬ-ahˇ aˇ yeˇ huiˬ dui dui-eu gaˇ kawˆ

1965 k’oꞈ-ahˇ miˇ k’ahˬ-euˬ smˬ nah mehˬ bawˬ jahˇ dahˬ beh-euˬ meh. * (Ehˇ lahˬ-ahˇ haw.) Smˬ nah mehˬ bawˬ mˇ gaˇ laˆ tsoeˬ laˇ-eu jeˬ jaˆ k’awꞈ yaw muiˬ-ehˇ mˇ luiˆ nya-euˬ meh. 3948 g’aˬ uiˬ laˇ-awˇ 65 g’aˬ iˇ cuꞈ shawˇ-euˬ meh. Bawˬ dzaˬ gaˇ laˇ-euˬ 3500 g’aˬ Daˇbiˬ meuˬ-ahˇ jawˇ-eu deuˬ-euˬ iˇ kahˇ-ahˇ yaꞈ-euˬ meh. Nymˇ sahˇ yawˬ nymˇ na luꞈ guiˬ lahˬ k’oꞈ-eu sahˬ boꞈ za-awˇ mehˇ nmˇ deuˬ yaw muiˬ-ehˇ mˇ-eu miˇ neh aˬ yawꞈ maꞈ jiˇ mehˇ nmˇ deuˬ-ahˇ ja ceuˬ-eu meh. Heu naˇ Aiˇlehˬ miˇ k’ahˬ-ahˇ paˇ laˇ-euˬ muiˬ dui dui-eu tiˬ jeˬ pyeuꞈ meh.

1965 k’oꞈ-ahˇ mehˇ nmˇ Naˬtaˬ Naw smˬ nah mehˬ bawˬ-ahˇ g’a laˇ gaˇ Aˇteuˬ ha luꞈ

1983 k’oꞈ-ahˇ Aˇteuˬ Keˇliꞈ-euˬ dawˬ neh Jaˇliꞈ laꞈ k’oeˇ-euˬ gaˇ kawˆ nehˬ-ehˇ taꞈ-eu ngaˬ-euˬ paˇ dmˬ lehˇ kuˇ-eu paˇ dmˬ doˆ laˇ-euˬ gaˇ kawˆ tsaꞈ gaˬ luꞈ

1966 k’oꞈ-ahˇ Aiˇlehˬ miˇ k’ahˬ laꞈ taˆ hawˇ-eu laꞈ oˆ-ahˇ Daˇbiˬ meuˬ-euˬ saˇ naˇ neh haw piˇ-eu lehˇ tiˬ gaˇ laˆ uiˬ-euˬ meh. Mehˬ bawˬ gm-eu jeˬ heu naˇ miˇ k’ahˬ-euˬ gaˇ kawˆ hawˇ-eu zahˇ sahˇ k’oꞈ-euˬ gaˇ kawˆ baˬ da neh paˆ iˇ-euˬ iˇ jaw lahˇ nui deuˬ-ahˇ pyeuꞈ laˇ-euˬ gaˇ kawˆ-ahˇ maˬ duˇ-a. Koꞈ dawˬ zaˬ lahˇ hawˇ-eu Ka li zaˬ yaw myaˬ g’aˬ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ Saˇ kiˇ pyeuꞈ laˇ-awˇ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ gaˇ mˇ-eu gaˇ ya mawˇ-eu miˇ neh laꞈ k’aˬ cehˇ miˇ-a.

Zawˇ ma-ehˇ bi paˇ laˇ-eu gaˇ

2011 k’oꞈ-ahˇ Aiˇlehˬ saˇ naˇ hawˇ-eu Eˬgaˬlamˬ saˇ naˇ tiˬ gaˇ laˆ uiˬ-awˇ nga nyaꞈ-ahˇ Lawˇdawˬ meuˬ-ahˇ bi jawˇ iˇ ngeh nga nyaꞈ-euˬ dehꞈ ziˇ paˇ laˇ-eu lehˇ miˇ-a. Teu ngeh ngaˇ Aˇteuˬ-euˬ naˇ gawˇ-ahˇ k’ahˬ lahˇ dui dui-euˬ ma. Saˬ laˬ g’oˬ aˬ yawꞈ-ahˇ shaˬ guˬ g’eu-eu naˇ gawˇ naˇ nga lehˇ ehˇ-eu meh. Aˬ yawꞈ Oeˬ siˬ baˬ 20 2015 k’oꞈ-ahˇ 66 k’oꞈ k’awˆ ngeh shiˇ-euˬ meh. Ngaˬ-euˬ gaˇ mˇ cawˬ shiˇ-euˬ miˇ neh noeˬ shaˬ-eu lehˇ miˇ-a.

Heu mya k’oꞈ laꞈ k’oeˇ ngaˬ-ahˇ g’awˬ shaˇ shaˬ-ehˇ g’eh-awˇ nui ma cawˆ-eu uˬ taꞈ noeˬ shaˬ-eu lehˇ miˇ-a. Gaˇ hu Aˇteuˬ aˬ myah luꞈ ngaˬ nehˬ-ehˇ jawˇ-eu miˇ neh aˬ yawꞈ-ahˇ noeˬ mawˇ-eu lehˇ miˇ-a. Ehˇ k’awꞈ aˬ dui shaˬ-eu aˇ yamˬ dzeuˇ iˇ ngeh Yeˬhawˇbaˬ nehˬ-ehˇ peh dzehˬ leˇ-eu meh. Aˬ cawˬ jiˇ ni Aˇteuˬ-ahˇ gaˬ ngaˇ lehˇ ya mawˇ-eu miˇ neh ngaˬ-ahˇ laꞈ k’aˬ cehˇ miˇ-a. Ngaˇ Aiˇlehˬ Beˬteꞈ Aˬmeˬliˇkaˬ miˇ k’ahˬ-ahˇ neh boꞈ laꞈ-euˬ sahˬ boꞈ za-euˬ ma. Aˬ yawꞈ maꞈ neh boꞈ leꞈ-euˬ sahˬ boꞈ hawˇ-eu Aˇteuˬ-euˬ aˇ doˆ Dehˇniˬ hawˇ-eu aˬ yawꞈ-euˬ miˬ zaˬ Meˇg’oeꞈ neh boꞈ leꞈ-euˬ sahˬ boꞈ maˬ ehˇ ngaˬ-euˬ oeˬ paˬ Luˆ hawˇ-eu Juˇdiˬ neh boꞈ leꞈ-euˬ sahˬ boꞈ maˬ ehˇ ngaˬ-ahˇ g’aˬ biꞈ dui dui-awˇ maˬ ehˇ nya gaˇ keuˆ ni caw ba nehˬ dui dui miˇ-a.

Ngaˬ-ahˇ g’aˬ biꞈ dui dui-eu Jaˇliꞈ aˇ deuˆ naˇ Iˇsaˬyaˇ 30:18 meh. Teu gaˇ ehˇ-eu ‘Naw maꞈ-ahˇ g’awˬ shaˬ gaˬ nehˬ-eu g’aˇ duˬ Yeˬhawˇbaˬ loꞈ luꞈ-eu meh. Aˬ yawꞈ aˬ myah luꞈ yaw tsaˬ yaw dawˇ miˇ neh naw maꞈ-ahˇ g’awˬ shaˬ gaˬ-eu lehˬ hmˬ taˬ-euˬ meh. Sahˬpaˬ Miˬyehˇ-ahˇ g’oe-eu tsawˇ haˬ guiˬ lahˬ huiˬ-eu meh.’ Yeˬhawˇbaˬ sahˬ zahˬ laˆ piˇ nehˬ jiˇ-eu lehˇ loꞈ-awˇ miˇ yaw shuiꞈ-ahˇ laꞈ k’aˬ cehˇ laˇ paˬ-ehˇ g’eh-eu gaˇ biꞈ-eu g’aˇ duˬ oˇ oꞈ-eu laꞈ k’oeˇ loꞈ luꞈ meh lehˇ ya siˬ-euˬ heu naˇ ngaˬ-ahˇ g’aˬ za laˇ-eu lehˇ miˇ-a.

Ngaˇ haw k’oꞈ g’eh ngeh Yeˬhawˇbaˬ nga nyaꞈ-ahˇ Aiˇlehˬ miˇ k’ahˬ-ahˇ tsaꞈ gaˬ ngeh sheuˬ g’eh-awˇ guiˬ lahˬ biꞈ ngaˇ lehˇ ya mawˇ-eu ma. Ngaˇ gaˇ heu-ahˇ ya mˇ caw-euˬ tiˬ g’aˬ pyeuꞈ-eu miˇ neh nui k’ahˇ shiˇ dui dui miˇ-a. Yeˬhawˇbaˬ neh biꞈ-eu gaˇ-ahˇ mˇ-eu heu naˇ aˬ myah luꞈ guiˬ lahˬ biꞈ meh lehˇ ehˇ-eu dawˬ heu maˇ diˇ ngeuˇ-ngaˇ.

^ 1988-ahˇ doˆ laˇ-euˬ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ Saˇ kiˇ deuˬ-euˬ K’oꞈlah-euˬ paˇdmˬ myaˆ pyawˬ 101-102-ahˇ haw.

^ 1988-euˬ K’oꞈlah-euˬ paˇdmˬ myaˆ pyawˬ 109-112-ahˇ haw.