Zaˬkaˬliˇ neh yaw sahˇ laꞈ k’oeˇ mawˇ-euˬ jeˬ, nawˬ-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ gaˇ dahˇ tsoeˬ-eu nga?
“Ngaˇ jawˇ gaˇ g’oꞈ laˇ-awˬ. Ngaˇ k’awꞈ naw maꞈ jawˇ gaˇ g’oꞈ le ma.”—Zaˬkaˬliˇ 1:3.
1-3. (a) Zaˬkaˬliˇ ngehˬ dah-eu g’aˬ aˬ geu ngeh geuꞈ leˇ-euˬ nga Yeˬhawˇbaˬ-euˬ zaˬ lahˇ deuˬ aˬ joꞈ-ehˇ pyeuꞈ luꞈ-eu nga? (b) Yeˬhawˇbaˬ aˬ jeˬ miˇ neh aˬ yawꞈ-euˬ zaˬ lahˇ deuˬ-ahˇ bi g’oꞈ laˇ-euˬ nga?
Zaw luꞈ-eu sahˬ boꞈ paˇ yoˆ pawˬ tuˇ laꞈ k’oeˇ zaˬ miˬ zaˬ tiˬ g’aˬ nuiˇ luꞈ hahˬ byaꞈ-euˬ aˬ dahˇ loꞈ-ehˇ aˬ dahˇ tsoꞈ-eu zaˬ miˬ zaˬ nyiˬ g’aˬ mˬ paw zaw luꞈ. Zaˬkaˬliˇ nui ma cehˇ tahˬ tahˬ laˇ paˬ-ehˇ g’eh-eu yaw sahˇ tiˬ jeˬ ya mawˇ-euˬ meh. (Zaˬkaˬliˇ 5:1, 7-9) Yeˬhawˇbaˬ aˬ jeˬ miˇ neh aˬ dui-ahˇ yaw sahˇ teu biꞈ-eu nga? Saˇ ka teu-ahˇ Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ aˬ joˆ-ehˇ dehꞈ yaꞈ-euˬ nga? K’oeˇ naˇ nymˇ aˬ dui yaw sahˇ teu-ahˇ neh gaˇ dahˇ tsoeˬ-eu jeˬ aˬ joˆ-ehˇ za nya-eu nga?
2 Gaˇ kawˆ heu B.C. 537-ahˇ pyeuꞈ laˇ-awˇ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ zaˬ lahˇ deuˬ laꞈ k’aˬ cehˇ dui dui-eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ Baˬbuˇloˬ-ahˇ bi nyehꞈ g’eh-awˇ zaˬ k’aˆ 70 k’oꞈ ya geuꞈ iˇ-euˬ meh. Ehˇ k’awꞈ nymˇ naˇ doˆ laˇ shaw-euˬ meh. Aˬ yawꞈ maꞈ uˬ duˬ tahˬ nymˇ tsoˆ-awˇ Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ uˬ duˬ tahˬ-eu g’aˇ du Yeˬluˇsaˬlehˬ-ahˇ ya g’oꞈ laˇ-eu miˇ neh nui ma cehˇ tahˬ tahˬ dui dui-eu meh. Tiˬ k’oꞈ byah laˇ ngeh aˬ yawꞈ maꞈ uˬ duˬ tahˬ nymˇ tsoˆ-eu dawꞈ leˇ-euˬ meh. Teu ngeh zaˬ lahˇ deuˬ laꞈ k’aˬ cehˇ dui dui-awˇ “laˆ lawꞈ taˬ-euˬ miˇ neh gaˇ mahˇ kaˬ gaˇ keuˆ ni gaˬ keuˆ-iˇ-euˬ meh.” (Eˇzaˬlaˬ 3:10-13) Ehˇ k’awꞈ uˬ duˬ tahˬ nymˇ tsoˆ gaˇ laˆ tsoeˬ-eu deuˬ myaˬ laˇ tehˇ tehˬ-eu miˇ neh Iˇsaˬleˬlaˆ tsawˇ haˬ deuˬ g’aˬ baˬ laˇ-awˇ uˬ duˬ tahˬ nymˇ maˬ paˇ tsoˆ ni yawˬ ha-euˬ nymˇ tsoˆ gaˇ hawˇ-eu yaˇ mˇ dzaˬ gaˇ kaꞈ g’a laˇ-euˬ meh. 16 k’oꞈ byah laˇ ngeh keuˆ ni uˬ duˬ tahˬ nymˇ maˬ tsoˆ g’aˬ ni jaˆ-eu meh. Miˬyehˇ-euˬ zaˬ lahˇ deuˬ Yeˬhawˇbaˬ jawˇ paw bi g’oꞈ laˇ-awˇ yawˬ ha g’aˇ duˬ tehꞈ-ehˇ shaˇ noeˬ-eu jeˬ-ahˇ bi byehˇ dzeh-eu g’aˇ duˬ saˇ tiˇ biꞈ-eu jeˬ-ahˇ loˬ-eu meh. Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ maꞈ-ahˇ nui ma shaˬ dehꞈ dehꞈ-eu laꞈ k’oeˇ k’aˬ duˬ ni uˬ duˬ bi tahˬ mawꞈ-eu meh.
3 Teu miˇ neh 520 k’oꞈ-ahˇ Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ-euˬ zaˬ lahˇ deuˬ-ahˇ Baˬbuˇloˬ-ahˇ neh aˬ jeˬ miˇ neh bi doˆ laˇ-euˬ nga lehˇ bi siˬ-eu g’aˇ duˬ ngehˬ dah-eu g’aˬ pyeuꞈ-eu Zaˬkaˬliˇ-ahˇ bi oe-euˬ meh. “Yeˬhawˇbaˬ noeˬ mawˇ” lehˇ dawˬ tsuiꞈ jaˆ-eu Zaˬkaˬliˇ-euˬ tsawˇ myahˇ heu naˇ zawˇ-ehˇ shaˇ noeˬ paˬ-ehˇ g’eh-eu tiˬ jeˬ meh. Iˇsaˬleˬlaˆ tsawˇ haˬ deuˬ Yeˬhawˇbaˬ neh aˬ yawꞈ maꞈ-euˬ g’aˇ duˬ mˇ nehˬ-euˬ jeˬ-ahˇ ngehˇ byoˆ jiˇ k’awꞈ Miˬyehˇ aˬ yawꞈ maꞈ-ahˇ noeˬ mawˇ luꞈ-a siˬ. (Zaˬkaˬliˇ 1:3, 4-ahˇ gui.) Muiˬ-eu shawˇ-eu uˬ duˬ tahˬ-eu jeˬ muiˬ k’oꞈ laˇ ni caw ba nehˬ ma lehˇ Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ maꞈ-ahˇ saˇ jaˇ dzaˬ-euˬ k’awꞈ aˬ yawꞈ maꞈ laꞈ k’oeˇ jaˆ-eu muiˬ dzehˬ dzehˬ-eu jeˬ maˬ biꞈ naˇ aˬ yawꞈ maꞈ-euˬ uˬ duˬ tahˬ-eu jeˬ-ahˇ laꞈ maˬ daˬ lehˇ saˇ tiˇ biꞈ-euˬ meh. Aˬ dui Zaˬkaˬliˇ neh mawˇ-euˬ yaw sahˇ gaˇ kawˆ 6 hawˇ-eu 7-ahˇ pyehˆ tseˇ ma. K’oeˇ naˇ Yeˬhawˇbaˬ Iˇsaˬleˬlaˆ tsawˇ haˬ deuˬ-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ laˆ noeˬ nehˬ-awˇ yaw sahˇ gaˇ kawˆ teu nyiˬ kawˆ nymˇ iˬ nah aˬ dui-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ caw ba nga lehˇ dzaw ma.
Smˇ k’oeˬ k’oeˬ gaˇ Miˬyehˇ yaˇ k’aˬ daˇ-eu jeˬ
4. Zaˬkaˬliˇ yaw sahˇ gaˇ kawˆ 6-ahˇ aˬ jeˬ ya mawˇ-euˬ nga? Sahˬ boꞈ paˇ yoˆ nyiˬ pyawˬ-ahˇ luꞈ aˬ jeˬ miˇ neh boꞈ taˬ-euˬ nga? (Dahˬ beh-eu baˇ-ahˇ haw 1.)
4 Zaˬkaˬliˇ gaˬ naˇ yaw huiˬ 5 heu naˇ aˬ myah myah-ahˇ maˬ duˇ-eu yaw sahˇ neh dahˬ beh-eu meh. (Zaˬkaˬliˇ 5:1, 2-ahˇ gui.) Zaˬkaˬliˇ yaw mahˇ paw nyiˬ tseˇ caˆ (30 feet) byah-awˇ yaw jeˇ paw tseˇ caˆ (15 feet) byah-eu sahˬ boꞈ paˇ yoˆ tiˬ yoˆ zaw luꞈ gaˇ ya mawˇ-euˬ meh. Sahˬ boꞈ paˇ yoˆ pah ngeh teu gaˇ dawˬ gaˬ k’awˬ-eu sahˬ boꞈ ahˇ-eu meh. (Zaˬkaˬliˇ 5:3) Teu naˇ aˇ yeˇ huiˬ-eu yaˇ k’aˬ daˇ-eu gaˇ kawˆ pyeuꞈ meh. Gaˇ hu ba sahˬ boꞈ paˇ yoˆ-ahˇ sahˬ boꞈ boꞈ ngeh tiˬ paw pyawˬ-ahˇ tehꞈ-ehˇ boꞈ-eu meh. Ehˇ k’awꞈ dawˬ gaˬ heu naˇ aˇ yeˇ huiˬ dui dui-eu miˇ neh nyiˬ paw pyawˬ-ahˇ luꞈ boꞈ taˬ-euˬ meh.
Ka li zaˬ deuˬ aˬ geu jeˬ-ahˇ maˬ kaˬ maˬ ya k’oeˬ-a (Aˇ deuˆ 5-7-ahˇ haw)
5, 6. Yeˬhawˇbaˬ smˇ k’oeˬ k’oeˬ-eu jeˬ-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ noeˬ-eu nga?
5 Zaˬkaˬliˇ 5:3, 4-ahˇ gui. Tsawˇ haˬ yawˬ g’aˬ na luꞈ yawˬ ha neh k’aˇ mˇ-eu loꞈ-ehˇ Miˬyehˇ mehˬ shi yaˇ k’aˬ ya bi daˇ-eu meh. Gaˇ kawˆ teu aˬ cawˬ-ahˇ naˆ maˬ tseˇ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ zaˬ lahˇ deuˬ-ahˇ keuˆ le-eu meh. Heu naˇ aˬ yawꞈ maꞈ Miˬyehˇ-euˬ tsawˇ myahˇ-ahˇ ha geuꞈ taˬ-euˬ miˇ neh meh. Aˬ yawꞈ maꞈ Miˬyehˇ-ahˇ gaˬ-awˇ smˇ k’oeˬ k’oeˬ-eu jeˬ Miˬyehˇ-euˬ tsawˇ myahˇ cawˆ-eu lehˇ jiˇ siˬ nya-eu meh. (Dawˬdaˬ 30:8, 9) Tiˬ g’aˬ na gaˇ kahˇ dahˇ gaˇ k’oeˬ naˇ yaw lehˬ maˬ ngeuˇ-a lehˇ noeˬ-eu meh. Gaˇ kahˇ dahˇ gaˇ k’oeˬ-euˬ k’awꞈ aˬ yawꞈ neh k’oeˬ-euˬ jeˬ heu naˇ yawˬ ha-euˬ nui k’ahˇ Yeˬhawˇbaˬ hawˇ-eu tsawˇ myahˇ zahˇ dawˬ k’oꞈ dawˬ heu deuˬ naˆ maˬ tseˇ aˇ yeˇ huiˬ dzehˬ-eu lehˇ mˇ mawˇ-eu jeˬ pyeuꞈ meh.
6 Zaˬkaˬliˇ 5:3, 4-ahˇ yaˬ k’ehˇ yaˬ-euˬ dawˬ “smˇ k’oeˬ yawˬ g’aˬ na luꞈ-euˬ . . . nymˇ-ahˇ uˇ keuˆ-iˇ-eu uˬ taꞈ nymˇ k’oeˇ deuˬ-euˬ laꞈ k’oeˇ jawˇ-awˇ luˬ-iˇ seˇ-iˇ-eu jeˬ bi keuˆ le tehꞈ-a” lehˇ ehˇ gaˇ mawˇ maˬ lo? Teu miˇ neh Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ-euˬ tsawˇ haˬ deuˬ neh laˆ lehˬ-euˬ jeˬ-ahˇ pah mehˬ nya-awˇ yaˇ k’aˬ daˇ nehˬ nya-eu meh. Smˇ k’oeˬ deuˬ aˬ yawꞈ maꞈ nehˬ mˇ-eu jeˬ yehˇ baw leˬ aˬ da aˬ ma heu deuˬ-ahˇ laˆ zaꞈ nya k’awꞈ Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ maˬ laˆ zaꞈ nya-a. Miˬyehˇ k’aˇ k’oeˬ-euˬ jeˬ-ahˇ pah mehˬ jiˇ-eu meh. (Heˬbyehˇ 4:13) Aˬ dui laˬ k’aꞈ cehˇ dui dui miˇ-a “yawˬ jeˬ na luꞈ-ahˇ” saˇ jaˇ ziꞈ-eu lehˇ leh jeh-eu tsawˇ haˬ deuˬ nehˬ-ehˇ ya jawˇ-eu miˇ neh.—Heˬbyehˇ 13:18.
7. Aˬ dui zaw luꞈ-eu sahˬ boꞈ paˇ yoˆ laꞈ k’oeˇ ahˇ-eu yaˬ k’ehˇ yaˬ-eu jeˬ-ahˇ neh aˬ joˆ-ehˇ dzeuˇ iˇ nya-eu nga?
7 Smˇ k’oeˬ k’oeˬ-eu heu naˇ Yeˬhawˇbaˬ nui ma maˬ tsaˬ-eu jeˬ pyeuꞈ meh. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ neh tsaˬ-eu hawˇ-eu maˬ tsaˬ-eu jeˬ nehˬ-ehˇ taꞈ leˇ-eu zahˇ dawˬ biꞈ taˬ-euˬ jeˬ-ahˇ ya siˬ-awˇ ya mˇ caw-euˬ uˬ taꞈ aˬ yawꞈ-euˬ tsawˇ myahˇ daˬ ga ni maˬ ya dehꞈ-eu miˇ neh guiˬ lahˬ huiˬ dui dui miˇ-a. Aˬ dui heu loꞈ-ehˇ ya dehꞈ-eu heu naˇ ehˇ dawˬ maˬ naˇ haˬ-eu deuˬ-ahˇ Yeˬhawˇbaˬ yaˇ k’aˬ daˇ ngeh aˬ dui ya dzeuˇ iˇ-eu meh.
“Aˬ myah luꞈ” ngehˬ taˬ-euˬ loꞈ-ehˇ bi jaˆ
8-10. (a) Kamˬ-eu jeˬ heu naˇ aˬ jeˬ nga? (b) Zeˬdaˬkiˇ aˬ jeˬ-euˬ gaˇ kawˆ kamˬ bahˬ-euˬ nga?
8 K’oeˇ naˇ zaw luꞈ-eu sahˬ boꞈ paˇ yoˆ laꞈ k’oeˇ Miˬyehˇ-euˬ tsawˇ myahˇ-ahˇ “jaˬ myawꞈ myawꞈ-awˇ kamˬ-eu” tsawˇ haˬ deuˬ-ahˇ saˇ tiˇ biꞈ-eu dawˬ jiˇ ahˇ-eu meh. (Zaˬkaˬliˇ 5:4) Kamˬ-eu jeˬ heu naˇ tiˬ jeˬ na maˇ diˇ ngeuˇ meh lehˇ yaw duˬ yaw ciˇ ciˇ lehˇ ngehˬ-eu dawˬ pyeuꞈ-awˇ mˇ-eu laˬ maˬ mˇ-eu laˬ lehˇ ngehˬ tsehˆ-eu saˇ jaˇ dawˬ jiˇ pyeuꞈ-eu meh.
9 Yeˬhawˇbaˬ-euˬ tsawˇ myahˇ neh kamˬ-eu heu naˇ aˇ yeˇ huiˬ dui dui-eu jeˬ pyeuꞈ-eu lehˇ Zeˬdaˬkiˇ-ahˇ keuˆ le-euˬ jeˬ-ahˇ neh ya siˬ-euˬ ma. Aˬ yawꞈ naˇ Yeˬluˇsaˬlehˬ meuˬ-ahˇ uˆ lahˇ-euˬ sahˬ paˬ aˇ saˬ saˬ-eu g’aˬ pyeuꞈ-eu meh. Zeˬdaˬkiˇ Baˬbuˇloˬ sahˬ paˬ-euˬ laꞈ oˆ jawˇ ma lehˇ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ tsawˇ myahˇ-ahˇ neh kamˬ-euˬ k’awꞈ aˬ yawꞈ ehˇ taˬ-euˬ loꞈ-ehˇ maˬ jaˆ-a. Teu miˇ neh Yeˬhawˇbaˬ Zeˬdaˬkiˇ-ahˇ “Baˬbuˇloˬ miˇ k’ahˬ-ahˇ ya shiˇ-eu yaw duˬ baw tehꞈ-a. Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ yawˬ ha neh kamˬ tsehˆ-euˬ dawˬ-ahˇ maˬ caw teh-eu uˬ taꞈ aˬ yawꞈ-ahˇ sahˬ paˬ ka nehˬ yaꞈ-euˬ Baˬbuˇloˬ sahˬ paˬ nehˬ-ehˇ dzaˬ-euˬ saˇ jaˇ-ahˇ aˬ yawꞈ peuˬ-euˬ” miˇ neh lehˇ ehˇ-eu meh.—Yeˬsaˬgeˬlaˇ 17:16.
10 Zeˬdaˬkiˇ Miˬyehˇ-euˬ tsawˇ myahˇ neh kamˬ-euˬ miˇ neh ehˇ taˬ-euˬ loꞈ-ehˇ jaˆ gaˇ Yeˬhawˇbaˬ noeˬ tmˬ-eu meh. (2 Laˬsaˬbaˬ 36:13) Ehˇ k’awꞈ Zeˬdaˬkiˇ saˇ jaˇ maˬ ziꞈ ni Baˬbuˇloˬ-euˬ laꞈ-ahˇ neh ya dzeuˇ iˇ-eu g‘aˇ duˬ Iˇjiˇtuˆ-ahˇ caw ba nehˬ laꞈ lehˇ shaˇ iˇ-euˬ meh. Iˇjiˇtuˆ k’awꞈ aˬ yawꞈ maꞈ-ahˇ maˬ caw ba nehˬ nya-a.—Yeˬsaˬgeˬlaˇ 17:11-15, 17, 18.
11, 12. (a) Saˇ jaˇ dzaˬ-eu jeˬ laꞈ k’oeˇ neh aˇ yeˇ huiˬ dzehˬ-eu jeˬ naˇ aˬ jeˬ nga? (b) Aˬ dui-euˬ a nehˬ-eu jeˬ dehꞈ ziˇ laꞈ k’oeˇ aˬ joˆ-ehˇ g’eh paˬ-ehˇ g’eh-eu nga?
11 Zeˬdaˬkiˇ-ahˇ pyeuꞈ laˇ-euˬ jeˬ-ahˇ neh Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui kamˬ-eu jeˬ-ahˇ mawˇ luꞈ nga lehˇ ya siˬ-euˬ ma. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui-ahˇ nui k’ahˇ bi shiˇ-eu g’aˇ duˬ aˬ dui ehˇ taˬ-euˬ loꞈ-ehˇ ya jaˆ-eu meh. (Ja ceuˬ 76:11) Aˇ yeˇ huiˬ dzehˬ dzehˬ-eu saˇ jaˇ naˇ aˬ dui neh Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ a nehˬ-euˬ jeˬ heu pyeuꞈ meh. Aˬ dui aˬ yawꞈ-ahˇ a nehˬ ngeh dehꞈ ziˇ laꞈ k’oeˇ aˬ jeˬ peyuꞈ laˇ k’awꞈ nawˬ-euˬ gaˇ mˇ ma lehˇ saˇ jaˇ dzaˬ yaꞈ-euˬ ma.
12 Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ saˇ jaˇ dzaˬ taˬ-euˬ jeˬ-ahˇ saˇ jaˇ aˬ joˆ-ehˇ ziꞈ daˆ leꞈ nya-eu nga? Aˬ dui “aˬ myah luꞈ” huiˬ-eu nyiˇ-eu lawˬ haw laˇ-eu jeˬ-ahˇ ya tahˬ puˬ-eu meh. Lawˬ haw laˇ-eu jeˬ-ahˇ ya tahˬ puˬ ngeh aˬ dui mˇ-eu jeˬ Miˬyehˇ nehˬ-ehˇ cawˬ cawˬ-eu jeˬ aˇ naˆ ni muiˬ-eu nga lehˇ siˬ laˇ-eu meh. (Ja ceuˬ 61:8) Yaw jeˬ ma jeˬ gaˇ mˇ gaˇ maˬ ehˇ dzaw nymˇ-ahˇ maˬ ehˇ tiˬ g’aˬ na nawˬ-ahˇ ngehˬ cawˬ laˇ ngeh nawˇ aˬ joˆ-ehˇ jahˇ le? Nawˇ teu gaˇ neh yaw kawˇ-ehˇ cehˆ-awˇ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ ehˇ dawˬ naˇ haˬ-eu lehˇ mˇ mawˇ ma loˇ? (Dawˬdaˬ 23:26) Nymˇ jiˇ laꞈ k’oeˇ nawˇ tiˬ g’aˬ tehꞈ-ehˇ Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ uˬ duˬ tahˬ naˇ lawˇ? Ka li zaˬ tiˬ g’aˬ loꞈ-ehˇ dehꞈ daˆ leꞈ nya-eu g’aˇ duˬ nawˇ Yeˬhawˇbaˬ neh bi caw ba ma loˇ? Nawˇ aˬ joˆ-ehˇ ya dehꞈ k’awꞈ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ nui gaˬ hawˇ-eu sheuˬ g’eh nehˬ laꞈ-euˬ g’aˇ duˬ aˬ yawꞈ-ahˇ guiˬ lahˬ huiˬ ma loˇ? Nawˇ yawˬ nah na luꞈ Jaˇliꞈ gui-eu aˇ yamˬ biˇ taˬ maˬ loˇ? Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ a nehˬ ngeh heu deuˬ mˇ ma lehˇ saˇ jaˇ dzaˬ-euˬ meh. Aˬ dui aˬ yawꞈ-euˬ ehˇ dawˬ naˇ haˬ-awˇ k’aˇ muiˬ-eu jeˬ bi nehˬ ngeh aˬ yawꞈ-ahˇ gaˬ-awˇ aˬ dui aˬ yawꞈ-euˬ pyeuꞈ-eu lehˇ mˇ mawˇ-eu jeˬ pyeuꞈ-eu meh. Aˬ dui uˬ duˬ tahˬ-eu jeˬ heu naˇ dehꞈ ziˇ gaˇ ma pyeuꞈ-awˇ aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ-eu miˇ neh aˬ yawꞈ aˬ dui-ahˇ mehˬ hu paw muiˬ dui dui-eu jeˬ biꞈ ma lehˇ saˇ jaˇ dzaˬ taˬ-euˬ meh.—Dawˬmehˬmehˬ-eu 10:12, 13.
13. Zaˬkaˬliˇ neh mawˇ-euˬ yaw sahˇ gaˇ kawˆ 6 heu laꞈ k’oeˇ neh aˬ dui aˬ jeˬ ya siˬ-euˬ nga?
13 Zaˬkaˬliˇ neh mawˇ-euˬ yaw sahˇ gaˇ kawˆ 6 heu aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ gaˬ naˇ smˇ k’oeˬ maˬ k’oeˬ-eu uˬ taꞈ ehˇ taˬ-euˬ loꞈ-ehˇ jaˆ ngaˇ lehˇ siˬ laˇ ni caw ba nehˬ laꞈ-euˬ meh. K’oeˇ naˇ Iˇsaˬleˬlaˆ tsawˇ haˬ deuˬ g’awˬ mya poˆ mˇ bahˬ-euˬ k’awꞈ Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ neh ehˇ taˬ-euˬ loꞈ-ehˇ jaˆ-awˇ aˬ yawꞈ-euˬ zaˬ lahˇ deuˬ-ahˇ maˬ byehˇ dzeh nga lehˇ jiˇ ya siˬ-euˬ ma. Miˬyehˇ aˬ yawꞈ-euˬ zaˬ lahˇ deuˬ-ahˇ muiˇ-eu deuˬ laˆ bahˬ-eu miˇ neh nga lehˇ g’oˆ shaw nehˬ-eu meh. Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ neh mˇ-euˬ jeˬ-ahˇ neh aˬ dui ehˇ taˬ-euˬ loꞈ-ehˇ ya bi jaˆ meh lehˇ mehˬ-awˇ teu loꞈ-ehˇ mˇ caw nya ni aˬ yawꞈ caw ba nehˬ laꞈ meh lehˇ aˬ dui noeˬ tmˬ-eu ma. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui-ahˇ caw ba-eu tiˬ jeˬ naˇ mehˬ hu paw noeˬ tmˬ-eu jeˬ biꞈ-eu heu meh. G’awˬ myahˇ maˬ g’eh-ehˇ aˬ yawꞈ maˬ muiˬ-eu jeˬ dawˬ tawˆ luꞈ-ahˇ laˆ byoˆ jiˇ meh. Aˬ dui noeˬ tmˬ-eu jeˬ gaˇ kawˆ heu jaˆ tawꞈ leꞈ-eu Zaˬkaˬliˇ neh mawˇ-euˬ yaw sahˇ heu gaˇ gui nya-eu meh.
Yeˬhawˇbaˬ maˬ muiˬ-eu jeˬ-ahˇ laˆ byoˆ jiˇ
14, 15. (a) Zaˬkaˬliˇ yaw sahˇ gaˇ kawˆ 7-ahˇ aˬ jeˬ mawˇ-euˬ nga? (Dah beh-eu baˇ-ahˇ haw 2.) (b) Pawˬ tuˇ laꞈ k’oeˇ ahˇ-eu zaˬ miˬ zaˬ teu g’aˬ aˬ suˇ g’aˬ nga?
14 Zaw luꞈ-eu sahˬ boꞈ paˇ yoˆ Zaˬkaˬliˇ mawˇ dzeuˇ ngeh mˬ taˆ g’aˬ k’ehˇ “haw sheˇ” lehˇ ehˇ miˇ neh haw g’eh ngeh “pawˬ tuˇ” tiˬ siˬ-ahˇ ya mawˇ-euˬ meh. (Zaˬkaˬliˇ 5:5-8-ahˇ gui.) Za siˬ neh jahˇ taˬ-euˬ pawˬ tuˇ k’awˬ pymˬ pah laˇ ngeh “laꞈ k’oeˇ paw zaˬ miˬ zaˬ tiˬ g’aˬ nuiˇ luꞈ” gaˇ Zaˬkaˬliˇ ya mawˇ-euˬ meh. Zaˬ miˬ zaˬ heu g’aˬ-aˬ “maˬ sui maˬ dawˇ-eu jeˬ pyeuꞈ-eu meh” lehˇ mˬ taˆ g’aˬ k’ehˇ ehˇ-eu meh. Shaˇ noeˬ haw sheˇ zaˬ miˬ zaˬ teu g’aˬ teu gaˇ neh doˆ laˇ-eu lehˇ teuˆ gaˇ Zaˬkaˬliˇ ya mawˇ ngeh aˇ naˆ ni tsawˬ guˆ iˇ paˬ nga lehˇ! Ehˇ k’awˬ mˬ taˆ g’aˬ k’ehˇ neh dehˬ ahˇ k’oꞈ-awˇ k’awˬ pymˬ yaw kawˇ ma-ehˇ piˬ tehˬ-euˬ meh. Gaˇ kawˆ heu aˬ jeˬ-ahˇ ehˇ mawꞈ-eu nga?
15 Yaw sahˇ heu hmˬ naˇ Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ-euˬ zaˬ lahˇ deuˬ laꞈ k’oeˇ maˬ sui maˬ dawˇ-eu aˬ geu jeˬ maˬ kaˬ maˬ bi jaˆ nga lehˇ aˬ dui-ahˇ bi jah ziꞈ laꞈ-eu meh. Yeˬhawˇbaˬ maˬ muiˬ-eu jeˬ-ahˇ ya mawˇ ngeh yaw kawˇ-ehˇ laˆ byoˆ-eu meh. (1 Gawˇliˬtu 5:13) Mˬ taˆ g’aˬ k’ehˇ gaˇ kawˆ heu nehˬ-ehˇ taꞈ leˇ-awˇ k’awˬ pymˬ yaw kawˇ ma-ehˇ piˬ tehˬ-eu heu neh mˇ mawˇ nehˬ-eu meh.
Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ-ahˇ uˬ duˬ tahˬ-eu jeˬ aˬ myah luꞈ bi shawˇ ma lehˇ saˇ jaˇ dzaˬ (Aˇ deuˆ 16-18-ahˇ haw)
16. (a) Pawˬ tuˇ-ahˇ aˬ jeˬ keuˆ le-euˬ nga? (Dahˬ beh-eu baˇ-ahˇ haw 3.) (b) Aˬ dahˇ tsoꞈ-eu zaˬ miˬ zaˬ heu nyiˬ g’aˬ pawˬ tuˇ aˬ gaˇ tsi taˬ iˇ-eu nga?
16 K’oeˇ naˇ Zaˬkaˬliˇ hahˬ byaꞈ-euˬ aˬ dahˇ loꞈ-ehˇ g’aˬ k’aˆ dui dui-eu aˬ dahˇ tsoꞈ-eu zaˬ miˬ zaˬ nyiˬ g’aˬ paˇ ya mawˇ-euˬ meh. (Zaˬkaˬliˇ 5:9-11-ahˇ gui.) Zaˬmiˬzaˬ heu nyiˬ g’aˬ naˇ pawˬ tuˇ laꞈ k’oeˇ ahˇ-eu g’aˬ nehˬ-ehˇ beu gaˇ-eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ baoˬ ahˇ-eu aˬ dahˇ neh “maˬ sui maˬ dawˇ-eu jeˬ pyeuꞈ-eu” pawˬ tuˇ-ahˇ tsi-awˇ zaw g’eh-euˬ meh. Aˬ yawꞈ maꞈ aˬ gaˇ tsi g’eh-eu nga? Baˬbuˇloˬ miˇ k’ahˬ-ahˇ tsi g’eh-eu meh. Aˬ jeˬ miˇ neh teu gaˇ tsi taˬ iˇ-eu nga?
17, 18. (a) Baˬbuˇloˬ “maˬ sui maˬ dawˇ-eu jeˬ-euˬ jawˇ duˬ” aˬ jeˬ miˇ neh geuˇ-eu nga? (b) Nawˇ aˬ jeˬ jahˇ-eu lehˇ noeˬ tsoˆ taˬ leˬ?
17 Zaˬkaˬliˇ-euˬ saˇ ka-ahˇ jawˇ-eu Iˇsaˬleˬlaˆ tsawˇ haˬ deuˬ “maˬ sui maˬ dawˇ-eu jeˬ” Baˬbuˇloˬ miˇ k’ahˬ-ahˇ yuˇ g’eh-eu teu naˇ tsaˬ ngaˇ lehˇ siˬ nya gaˇ duˇ-eu meh. Meuˬ teu naˇ doeˇ dui dui-eu meuˬ pyeuꞈ-awˇ dehꞈ bahˬ dehꞈ muˆ-eu jeˬ mawˇ kawˇ-ahˇ uˬ duˬ tahˬ-eu jeˬ heu deuˬ tiˬ byah ni jaˆ-eu lehˇ aˬ yawꞈ maꞈ siˬ nya-eu meh. Zaˬkaˬliˇ hawˇ-eu Yuˇdaˆ tsawˇ haˬ nui deuˬ jiˇ teu gaˇ jawˇ ngeh zahˇ k’awꞈ-euˬ muˇ juˇ teu-ahˇ g’aˬ leˇ-eu g’aˇ duˬ ya leh jeh dui dui-euˬ meh. Teu miˇ neh yaw sahˇ heu naˇ Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ-euˬ uˬ duˬ tahˬ-eu zahˇ-ahˇ laˆ muiˬ laˆ shawˇ meh lehˇ kamˬ nehˬ-eu jeˬ pyeuꞈ-eu meh.
18 Yaw sahˇ heu hmˬ naˇ Yuˇdaˆ tsawˇ haˬ deuˬ uˬ duˬ tahˬ-eu zahˇ-ahˇ bo saˆ-eu g’aˇ duˬ aˬ yawꞈ maꞈ-ahˇ jiˇ doˇ meh lehˇ saˇ tiˇ biꞈ-eu meh. Maˬ muiˬ-eu jeˬ heu naˇ Miˬyehˇ-euˬ zaˇ lahˇ aˇ maꞈ laꞈ k’oeˇ maˬ bi jaˆ nya-a. Nymˇ iˬ nah Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui-ahˇ nui gaˬ biꞈ-awˇ haw piˇ nehˬ-eu muiˬ-eu shawˇ-eu aˬ yawꞈ-euˬ aˇ maꞈ laꞈ k’oeˇ kuˇ ahˇ laꞈ-euˬ meh. Teu miˇ neh bi muiˬ bi shawˇ-eu g’aˇ duˬ aˬ dui yawˬ g’aˬ na luꞈ-ahˇ doˇ-eu meh. Maˬ muiˬ-eu jeˬ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ zaˬ lahˇ laꞈ k’oeˇ tiˬ jeˬ g’eh neh-iˬ maˬ ya bi doˆ laˇ-a.
Muiˬ-eu shawˇ-eu tsawˇ haˬ Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ ciˬ huiˬ
19. Zaˬkaˬliˇ neh mawˇ-euˬ yaw sahˇ nymˇ iˬ nah aˬ dui-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ gaˇ dahˇ tsoeˬ-eu nga?
19 Zaˬkaˬliˇ neh mawˇ-euˬ yaw sahˇ gaˇ kawˆ 6 hawˇ-eu 7 heu naˇ maˬ muiˬ-eu jeˬ mˇ-eu deuˬ-euˬ g’aˇ duˬ aˇ yeˇ huiˬ-eu saˇ tiˇ biꞈ-eu jeˬ pyeuꞈ meh. Yeˬhawˇbaˬ maˬ muiˬ maˬ jaˬ-eu jeˬ maˬ paˇ bi jaˆ meh. Aˬ dui aˬ yawꞈ-euˬ gaˇ mˇ zaˬ pyeuꞈ-eu loꞈ-ehˇ maˬ muiˬ-eu jeˬ-ahˇ ya bye-eu meh. Yaw sahˇ heu aˬ dui gaˬ-eu Aˬda nui k’ahˇ shiˇ ni leh jeh-awˇ mˇ naˇ aˬ yawꞈ aˬ dui-ahˇ yaˇ k’aˬ maˇ daˇ-eu uˬ taꞈ haw piˇ nehˬ-awˇ guiˬ lahˬ jiˇ biꞈ-eu yaw duˬ baw meh lehˇ bi siˬ laꞈ-eu meh. Haiˬ-eu miˇ tsaˬ heu siˬ laꞈ k’oeˇ yaw shawˇ shawˇ-ehˇ dehꞈ-eu lehˇ ehˇ-eu heu naˇ yaw awˬ maˬ ngeuˇ-a. Ehˇ k’awꞈ Yeˬhawˇbaˬ pyeuꞈ leˇ nya ni caw ba nehˬ-eu meh. Maˇ maˇ ni g’eh-eu uˬ duˬ tahˬ-eu jeˬ ya buˬ iˇ-eu duˬ meh lehˇ aˬ dui aˬ joˆ-ehˇ jah nya-eu nga? Huiˬ-eu shaˬ zahˬ ngehˬ-ehˇ peh laˇ naˇ ngehˬ-ehˇ Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ-euˬ aˇ maꞈ-ahˇ laˆ piˇ meh lehˇ aˬ dui aˬ joˆ-ehˇ siˬ nya-eu nga? Aˬ dui gaˇ kawˆ heu nyaˆ taꞈ kawˆ-ahˇ ja sawˇ ma.
