1. Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ aˇ yamˬ aˬ joˆ˗ehˇ biꞈ nya˗eu nga?

 Aˬ dui yawˬ ha gaˬ˗eu deuˬ nehˬ˗ehˇ tiˬ kawˆ loꞈ˗ehˇ ya jawˇ gaˇ laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu ma. Yaw jeˬ ma jeˬ, tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ gʼoeˇ˗eu gaˬ˗eu miˬ sawˇ yo zaˬ tiˬ gu aˬ yawꞈ nyaꞈ tehꞈ˗ehˇ ya jawˇ gaˇ ya leˇ˗awˇ, zaˬ guˬ deuˬ jiˇ yawˬ ha˗euˬ gʼoeˇ˗eu cawˬ deuˬ nehˬ˗ehˇ ya jawˇ gaˇ ya leˇ˗eu meh. Aˬ dui jiˇ nui jah taꞈ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ nehˬ˗ehˇ ya jawˇ gaˇ ya leˇ˗eu ma. Aˬ yeˇ kʼaˇ huiˬ˗eu jeˬ naˇ, aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ cawˬ ya cawˬ gaˇ ya leˇ˗eu ma. Aˬ dui guiˬ lahˬ shaˇ˗awˇ, Jaˇliꞈ gui˗eu uˬ taꞈ, Miˬyehˇ neh noeˬ taˬ˗eu jeˬ hawˇ˗eu, Miˬyehˇ˗euˬ muiˬ˗eu seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼehˇ deuˬ˗ahˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ˗eu heu neh, Miˬyehˇ nehˬ˗ehˇ cawˬ cawˬ nya˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ aˇ yamˬ ya zmˬ˗eu heu naˇ aˇ poeˬ kʼaˇ baw˗eu jeˬ pyeuꞈ meh.—Ja ceuˬ 139:17.

2. Aˬ dui aˬ jeˬ jeˇ˗euˬ shaˬ zahˬ˗ahˇ ya puˬ nya˗eu nga?

² Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ aˇ yamˬ ya biꞈ gaˇ ya leˇ˗eu ma. Ehˇ kʼawꞈ aˬ dui gaˇ myaˬ dui dui˗eu miˇ neh Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ˗ahˇ aˇ yamˬ biꞈ˗eu yaw shaˬ kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Tiˬ poˆ na aˬ dui mˇ dzaˬ kʼawꞈ dawˇ˗eu, nymˇ jiˇ˗ahˇ mˇ cu˗eu, gaˇ nui deuˬ baˬ da neh, aˬ dui guiˬ lahˬ shaˇ˗eu, yawˬ haˇ yawˬ ha Jaˇliꞈ pyehˆ tseˇ˗eu, shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ˗eu heu deuˬ jahˇ˗eu aˇ yamˬ maˬ jaˆ nya lehˇ noeˬ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh.

3. Aˬ dui˗ahˇ Miˬyehˇ˗euˬ gʼaˇ duˬ aˇ yamˬ biꞈ gaˇ laˆ tsoeˬ laˇ nya˗eu dzaˇ˗i tiˬ jeˬ naˇ aˬ jeˬ nga?

³ Aˬ dui˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ aˇ yamˬ maˬ biꞈ nya ni laˆ tsoeˬ laˇ˗eu dzaˇ˗i tiˬ jeˬ paˇ jaˆ˗a siˬ. Teu naˇ gʼaˬ naˬ naˬ ngeh mˇ baˇ niˇ gʼa˗eu jeˬ heu pyeuꞈ meh. Gʼaˬ naˬ naˬ ngeh mˇ baˇ ni gʼa˗eu jeˬ heu naˇ yaw lehˬ maˬ ngeuˇ˗a. Maˇ diˇ naˇ, gaˇ dahˇ jiˇ tsoeˬ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ dui maˬ yahˇ naˇ teu˗ahˇ aˇ yamˬ aˇ dzehˬ˗ehˇ biꞈ dzeuˇ˗awˇ, Miˬyehˇ˗euˬ gʼaˇ duˬ aˇ yamˬ biꞈ˗eu maˬ doˆ laˇ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Aˬ dui dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ aˇ yeˇ kʼaˇ huiˬ˗eu jeˬ naˇ gʼaˬ naˬ naˬ˗awˇ mˇ baˇ niˇ gʼa˗eu jeˬ  maˬ ngeuˇ˗a lehˇ ya noeˬ taˬ˗eu meh.—Dawˬdaˬ 25:27; 1 Tiˆmoˇseˬ 4:8.

4. Aˬ dui heu kawˆ laꞈ kʼoeˇ aˬ jeˬ gaˇ kawˆ ja sawˇ˗eu nga?

⁴ Heu kawˆ laꞈ kʼoeˇ aˬ dui dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ aˬ jeˬ˗ahˇ jeˬ hu taˬ˗eu lehˇ aˬ jeˬ miˇ neh ya laˆ baw taˬ˗eu nga lehˇ ja sawˇ˗awˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ aˇ yamˬ yaw muiˬ˗ehˇ aˬ joˆ˗ehˇ biꞈ nya˗eu nga lehˇ ja sawˇ˗eu uˬ taꞈ, aˇ yamˬ yaw muiˬ˗ehˇ zmˬ˗eu heu naˇ aˬ dui˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu nga lehˇ jiˇ ja sawˇ ma.

5. Eˇpeˇsu 5:15-17-ahˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ˗eu heu naˇ zaˬ guˬ deuˬ˗ahˇ kʼaˇ muiˬ˗eu dehꞈ ziˇ˗ahˇ tseˇ nya ni aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ˗eu nga?

⁵ Kʼaˇ muiˬ˗eu dehꞈ ziˇ˗ahˇ tseˇ. Zaˬ guˬ deuˬ yaw dehꞈ yaw muiˬ˗ehˇ aˬ joˆ˗ehˇ dehꞈ nya paˬ nga lehˇ kʼahˬ lahˇ˗eu meh. Sahˬ boꞈ dzaw nymˇ˗ahˇ˗euˬ saˬ laˬ deuˬ hawˇ˗eu, Saˇ kiˇ maˬ ngeuˇ˗eu nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ deuˬ, zaˬ guˬ deuˬ˗ahˇ pyuˇ gʼawˬ mya ni za˗eu gaˇ ya mˇ˗eu gʼaˇ duˬ sahˬ boꞈ dzaw goˇ lehˇ gʼaˬ biꞈ˗eu meh. Teu loꞈ˗ehˇ jahˇ˗eu teu naˇ aˇ yamˬ gʼawˬ myahˇ ni ga leˇ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ Saˇ kiˇ pyeuꞈ˗eu aˬ da aˬ ma hawˇ˗eu aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ mehˇ nmˇ deuˬ naˇ, zaˬ guˬ deuˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ mˇ lehˇ gʼaˬ biꞈ˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gaˬ˗eu zaˬ guˬ deuˬ˗ahˇ kʼaˇ muiˬ˗eu jeˬ˗ahˇ noeˬ tsehˆ nya ni caw ba nehˬ˗eu jeˬ naˇ aˬ jeˬ nga? Eˇpeˇsu 5:15-17-ahˇ gui˗awˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ˗eu heu meh. (Gui.) Zaˬ guˬ deuˬ Jaˇliꞈ teu deuˆ˗ahˇ gui˗awˇ yawˬ ha˗ahˇ heu loꞈ˗ehˇ naˇ haˬ nya˗eu meh. ‘Yeˬhawˇbaˬ bi mˇ mawꞈ˗eu jeˬ naˇ aˬ jeˬ nga? Ngaˇ aˬ joˆ˗ehˇ noeˬ tsehˆ naˇ Yeˬhawˇbaˬ nui kʼahˇ shiˇ˗eu nga? Ngaˇ aˇ yamˬ˗ahˇ gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu jeˬ˗ehˇ zmˬ nya˗eu gʼaˇ duˬ aˬ joˆ˗ehˇ noeˬ tsehˆ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu nga?’ Saˬdaˬ uˆ lahˇ luꞈ˗eu “aˇ nah aˇ yamˬ heu yamˬ˗aˬ, haiˬ˗eu aˇ yamˬ pyeuꞈ˗awˇ”, bi laˆ cawˆ meh lehˇ taˬ ngehˇ. Teu miˇ neh aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ nui kʼahˇ shiˇ˗eu jeˬ˗ehˇ yaw dehꞈ dehꞈ˗eu heu naˇ, nui gahˇ ahˇ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh.

6. Maˬliˇ aˬ jeˬ˗ahˇ tseˇ˗euˬ nga? Teu aˬ jeˬ miˇ neh nui gahˇ ahˇ˗eu jeˬ pyeuꞈ˗eu nga?

⁶ Aˬ jeˬ˗ahˇ jeˬ hu taˬ˗eu lehˇ laˆ baw taˬ. Aˇ yamˬ˗ahˇ gaˇ dahˇ tsoeˬ ni zmˬ˗eu lehˇ ehˇ˗eu heu˗euˬ dawˬ tsuiꞈ naˇ, maˬ lehˬ˗eu gaˇ kawˆ nyiˬ kawˆ˗ahˇ neh aˇ yeˇ huiˬ dzehˬ˗eu kawˆ˗ahˇ tseˇ mˇ gaˇ ehˇ mawꞈ˗eu meh. Gaˇ kawˆ teu˗ahˇ gʼoˆ shaw nya ni caw ba nehˬ˗eu gaˇ kawˆ tiˬ kawˆ˗ahˇ haw ma. Yeˬsuˇ Maˬta hawˇ˗eu Maˬliˇ˗euˬ iˇ kahˇ˗ahˇ dawˬ deh gʼa˗iˇ˗euˬ meh. Teu ngeh Maˬta Yeˬsuˇ˗ahˇ ya ha gaˇ nui ma cehˇ tahˬ tahˬ dui dui˗awˇ, Yeˬsuˇ˗ahˇ kʼaˇ muiˬ˗eu dzaˇ dzaˬ bi dzaˬ mawꞈ˗eu miˇ neh yaw muiˬ˗ehˇ lehˬ hmˬ nehˬ˗euˬ meh. Ehˇ kʼawꞈ Maˬliˇ naˇ Yeˬsuˇ˗euˬ dawˬ peh nuiˇ˗awˇ, Yeˬsuˇ mehˬ gaˇ yaw muiˬ˗ehˇ naˇ haˬ luꞈ˗eu meh. Maˬta neh mˇ˗euˬ jeˬ yaw lehˬ maˬ ngeuˇ kʼawꞈ, Yeˬsuˇ “Maˬliˇ neh tseˇ geuꞈ˗euˬ jeˬ tsaˬ dui dui meh” lehˇ ehˇ˗eu meh. (Luˇkaꞈ 10:38-42) Aˇ yamˬ myahˇ laˇ ngeh Maˬliˇ aˬ yawꞈ maꞈ teu ngeh miˇ aˬ jeˬ jeˇ dzaˬ˗euˬ lehˇ ngehˇ˗euˬ paˬ. Ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ Yeˬsuˇ neh mehˬ nehˬ laꞈ˗euˬ jeˬ˗ahˇ nmˇ maˬ ngehˇ˗euˬ yaw duˬ baw meh. Maˬliˇ Yeˬsuˇ˗ahˇ aˇ yamˬ ya biꞈ gaˇ aˇ poeˬ taˬ baw˗eu loꞈ˗ehˇ, aˬ dui jiˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ aˇ yamˬ ya biꞈ gaˇ aˇ poeˬ taˬ baw˗eu ma. Aˬ dui aˇ yamˬ teu˗ahˇ gaˇ dahˇ tsoeˬ ni aˬ joˆ˗ehˇ zmˬ nya˗eu nga?

7. Guiˬ lahˬ shaˇ˗eu, yawˬ haˇ yawˬ ha Jaˇliꞈ pyehˆ tseˇ˗eu, shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ˗eu heu naˇ aˬ jeˬ miˇ neh aˇ yeˇ huiˬ˗eu nga?

⁷ Guiˬ lahˬ shaˇ˗eu, yawˬ haˇ yawˬ ha Jaˇliꞈ pyehˆ tseˇ˗eu, shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ˗eu heu naˇ Miˬyehˇ˗ahˇ uˬ duˬ tahˬ˗eu tiˬ jeˬ pyeuꞈ. Aˬ dui guiˬ lahˬ shaˇ˗eu heu naˇ, aˬ dui˗ahˇ gaˬ dui dui˗eu mˬ taˆ Aˬda nehˬ˗ehˇ ngehˬ cawˬ luꞈ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. (Ja ceuˬ 5:7) Aˬ dui yawˬ haˇ yawˬ ha Jaˇliꞈ pyehˆ tseˇ˗eu heu naˇ, ‘Miˬyehˇ˗euˬ zaˬ siˬ tsawˇ gahˇ˗ahˇ’ dzaw luꞈ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. (Dawˬdaˬ 2:1-5) Shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ˗eu lehˇ ehˇ˗eu heu naˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ muiˬ˗eu seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼehˇ deuˬ˗ahˇ maˬ ehˇꞈ, zahˬ leˇ paˬ˗ehˇ beh taˬ˗euˬ jeˬ dawˬ tawˆ luꞈ˗ahˇ maˬ ehˇ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗euˬ gʼaˇ duˬ aˬ jeˬ jeˇ jahˇ nehˬ laꞈ˗awˇ, mehˬ hu paw jiˇ aˬ jeˬ jeˇ jahˇ nehˬ˗eu lehˇ gʼeh˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ maˬ ehˇ, duꞈ yawˇ ni yaw muiˬ˗ehˇ shaˇ noeˬ gaˇ ehˇ mawꞈ˗eu meh. Heu loꞈ˗ehˇ jahˇ˗eu heu naˇ, aˇ yamˬ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ gaˇ dahˇ tsoeˬ ni zmˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Aˬ dui aˇ yamˬ yaw kʼaˆ˗ehˇ maˬ jaˆ kʼawꞈ teu deuˬ˗ahˇ jahˇ nya ni caw ba nehˬ˗eu jeˬ naˇ aˬ jeˬ nga?

8. Aˇ yamˬ zmˬ˗eu jeˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ aˬ dui Yeˬsuˇ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ dzaw geuꞈ nya˗eu nga?

 ⁸ Ciˬ cuˇ ni gʼeh˗eu aˇ yamˬ˗ahˇ tseˇ. Yeˬsuˇ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Yeˬsuˇ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ jawˇ ngeh Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ maˬ mˇ mi naˆ˗ehˇ bawˇ tsahˬ˗ahˇ oeˬ tseˇ nah jawˇ iˇ˗euˬ meh. (Luˇkaꞈ 4:1, 2) Yeˬsuˇ teu loꞈ˗ehˇ gʼeh˗eu ciˬ cuˇ ni gʼeh˗eu jawˇ duˬ˗ahˇ iˇ˗euˬ miˇ neh, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ guiˬ lahˬ yaw muiˬ˗ehˇ shaˇ nya˗awˇ, aˬ yawꞈ˗euˬ Aˬda aˬ yawꞈ˗ahˇ bi mˇ mawꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ nya˗euˬ meh. Heu loꞈ˗ehˇ jahˇ˗euˬ teu naˇ gʼawˬ myahˇ maˬ gʼeh˗ehˇ aˬ yawꞈ ya puˬ˗eu lawˬ haw laˇ˗eu jeˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ lehˬ hmˬ˗eu jeˬ jiˇ pyeuꞈ meh. Aˬ dui Yeˬsuˇ˗ahˇ neh aˬ jeˬ dzaw geuꞈ nya˗eu nga? Nawˇ huiˬ˗eu nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ jawˇ naˇ ciˬ cuˇ ni gʼeh˗eu jawˇ duˬ˗ahˇ poˆ˗eu lehˇ ehˇ˗eu heu naˇ yaw awˬ maˬ ngeuˇ˗a. Toˆ˗ehˇ naˇ nawˇ iˇ kahˇ˗euˬ laꞈ nyiˇ paw jaˆ˗eu ciˬ cuˇ ni gʼeh˗eu jawˇ duˬ˗ahˇ poˆ˗iˇ nya meh. Paˇlaˬ miˇ kʼahˬ˗ahˇ jawˇ˗eu mehˇ nmˇ Juˬli˗aˬ teu loꞈ˗ehˇ jahˇ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ hawˇ˗eu aˬ yawꞈ˗euˬ kʼaˬ dzeˇ zaˬ yaw tiˆ tiˆ lehˇ gʼeh˗eu kuˆ lawˆ˗ahˇ jawˇ˗eu meh. Teu miˇ neh aˬ yawꞈ ciˬ cuˇ ni gʼeh˗eu jawˇ duˬ˗ahˇ poˆ˗eu maˬ awˬ˗eu uˬ taꞈ, guiˬ lahˬ shaˇ ngeh jiˇ tiˬ jeˬ maˬ ngeuˇ naˇ tiˬ jeˬ laˆ tsoeˬ laˇ˗eu meh. Aˬ yawꞈ “Teu miˇ neh ngaˇ yawˬ nah na luꞈ aˇ yehˆ yaˇ kmˇ˗ahˇ gaˇ ma cah˗iˇ˗eu ma. Teu gaˇ naˇ ngaˇ tiˬ gʼaˬ tehꞈ˗ehˇ jawˇ nya˗awˇ, Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ jiˇ yaw muiˬ˗ehˇ ngehˬ cawˬ nya˗eu meh” lehˇ ehˇ˗eu meh.

9. Yeˬsuˇ gaˇ myaˬ dui dui kʼawꞈ Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ cawˬ cawˬ˗eu jeˬ˗ahˇ aˇ poeˬ taˬ baw˗eu lehˇ aˬ joˆ˗ehˇ siˬ laˇ˗eu nga?

⁹ Yeˬsuˇ naˇ gaˇ myaˬ dui dui˗eu meh. Yeˬsuˇ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ gaˇ mˇ ngeh tsawˇ haˬ deuˬ aˬ yawꞈ kʼaˇ iˇ gaˇ caw teh˗awˇ, aˬ yawꞈ neh bi caw ba mawꞈ˗eu meh. Tiˬ poˆ Yeˬsuˇ˗ahˇ ya mawˇ˗eu gʼaˇ duˬ ‘meuˬ laꞈ kʼoeˇ jawˇ˗eu tsawˇ haˬ dawˬ tawˆ luꞈ, nymˇ mehˬ shi uiˬ laˇ˗euˬ’ meh. Yeˬsuˇ gaˇ teu naˆ naˆ˗ehˇ myaˬ kʼawꞈ, uˬ bya maˬ bya laˇ mi naˆ˗ehˇ “ciˬ cuˇ ni gʼeh˗eu jawˇ duˬ˗ahˇ” iˇ˗awˇ, aˬ yawꞈ˗euˬ mˬ taˆ Aˬda Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ ngehˬ cawˬ˗eu gʼaˇ duˬ aˇ yamˬ yuˇ˗euˬ meh.—Maˬkuˆ 1:32-35.

10-11. Maꞈtehˬ 26:40, 41-ahˇ haw ngeh Yeˬsuˇ zaˬ lahˇ deuˬ˗ahˇ aˬ jeˬ jahˇ lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ nga? Ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ maꞈ aˬ jeˬ jahˇ˗euˬ nga?

¹⁰ Yeˬsuˇ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ dehꞈ saˬ saˬ ngeh miˇ guiˬ lahˬ shaˇ˗awˇ, shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ˗eu gʼaˇ duˬ Geˬseˬmaˬniˇ ya kmˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ ciˬ cuˇ ni gʼeh˗eu jawˇ duˬ˗ahˇ iˇ˗euˬ meh. (Maꞈtehˬ 26:36) Teu ngeh Yeˬsuˇ zaˬ lahˇ deuˬ˗ahˇ guiˬ lahˬ shaˇ˗eu gaˇ kawˆ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ aˇ yeˇ huiˬ˗eu jeˬ˗ahˇ mehˬ nehˬ˗euˬ meh.

¹¹ Teu ngeh aˬ jeˬ pyeuꞈ˗euˬ nga lehˇ haw ma. Yeˬsuˇ hawˇ˗eu aˬ yawꞈ˗euˬ zaˬ lahˇ deuˬ Geˬseˬmaˬniˇ ya kmˇ˗ahˇ le keuˆ ngeh uˬ ciꞈ sehˇ gʼahˇ gʼahˇ laˇ taˬ˗euˬ kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ “loꞈ tawˬ˗awˬ” lehˇ ehˇ˗awˇ guiˬ lahˬ shaˇ˗iˇ˗euˬ meh. (Maꞈtehˬ 26:37-39) Yeˬsuˇ guiˬ lahˬ shaˇ luꞈ ngeh zaˬ lahˇ deuˬ yuꞈ kʼaˆ˗euˬ meh. Yeˬsuˇ gʼoꞈ laˇ˗awˇ aˬ yawꞈ maꞈ yuꞈ kʼaˆ taˬ gaˇ ya mawˇ ngeh “guiˬ lahˬ shaˇ˗awˇ yaw beuˇ beuˇ˗ehˇ jawˇ˗awˬ” lehˇ gʼaˬ paˇ biꞈ nehˬ˗euˬ meh. (Maꞈtehˬ 26:40, 41-ahˇ gui.) Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ maꞈ shaˬ zahˬ naꞈ dui dui˗awˇ, gʼaˬ doeˇ doeˇ dui dui˗eu lehˇ siˬ nya˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ aˬ yawꞈ maꞈ “gʼawˇ mawˇ gʼaˬ baˬ meh” lehˇ jiˇ siˬ nya˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ aˬ yawꞈ dzaˇ˗i nyiˬ poˆ guiˬ lahˬ paˇ shaˇ˗iˇ˗euˬ meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ kʼaˇ gʼoꞈ laˇ ngeh zaˬ lahˇ deuˬ  guiˬ lahˬ maˬ shaˇ ni yuꞈ kʼaˆ ta gaˇ ya mawˇ˗euˬ meh.—Maꞈtehˬ 26:42-45.

12. Tiˬ poˆ na nawˇ guiˬ lahˬ maˬ shaˇ coeˇ gaˇ keuˇ ni shaˬ zahˬ mˇ˗awˇ gʼaˬ doeˇ doeˇ naˇ aˬ jeˬ jahˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu nga?

¹² Tsaˬ˗eu aˇ yamˬ˗ahˇ tseˇ. Tiˬ poˆ na nawˇ shaˬ zahˬ mˇ dui dui˗awˇ, gʼaˬ doeˇ doeˇ dui dui˗eu miˇ neh guiˬ lahˬ maˬ shaˇ coeˇ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Ehˇ kʼawꞈ toˆ˗ehˇ pyeuꞈ luꞈ˗eu nawˇ tiˬ gʼaˬ tehꞈ maˬ ngeuˇ˗a. Toˆ˗ehˇ pyeuꞈ luꞈ naˇ aˬ dui aˬ jeˬ jahˇ nya˗eu nga? Aˬ myah myah yuꞈ kʼaˆ leˇ ngeh guiˬ lahˬ shaˇ˗eu mehˇ nmˇ tiˬ gʼaˬ na, maˬ yuꞈ kʼaˆ yoeˇ laˇ mi naˆ˗ehˇ guiˬ lahˬ shaˇ˗eu heu naˇ muiˬ dzehˬ gaˇ ya mawˇ˗euˬ meh. Mehˇ nmˇ tiˬ gʼaˬ na naˇ guiˬ lahˬ shaˇ ngeh aˬ joˆ˗ehˇ jawˇ˗awˇ neh shaˇ˗eu heu jiˇ aˇ yeˇ huiˬ gaˇ ya mawˇ˗euˬ meh. Nawˇ guiˬ lahˬ maˬ shaˇ coeˇ gaˇ keuˆ ni aˇ dzehˬ˗ehˇ noeˬ shaˬ kʼahˬ lahˇ˗awˇ, gʼaˬ baˬ naˇ tawˇ neh? Aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ de? Nawˇ nawˬ˗euˬ nui ma laꞈ kʼoeˇ pyeuꞈ luꞈ˗eu jeˬ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ dzawˇ nehˬ. Gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu jeˬ tiˬ byah ni ahˇ˗eu mˬ taˆ Aˬda nawˬ˗ahˇ gʼoˆ shaw nehˬ meh lehˇ jah ziꞈ nya meh.—Ja ceuˬ 139:4.

13. Naˬ gaˬ hawˇ˗eu caˆ keu ka heu deuˬ naˇ aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ aˇ yamˬ biꞈ ngeh aˬ dui˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ laˆ tsoeˬ laˇ nya˗eu nga?

¹³ Jaˇliꞈ pyehˆ tseˇ ngeh tiˬ jeˬ neh˗iˬ taˬ bi laˆ tsoeˬ laˇ. Guiˬ lahˬ shaˇ˗eu jeˬ tehꞈ˗ehˇ aˬ dui˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ bi gʼoeˇ laˇ˗eu maˬ ngeuˇ˗a. Jaˇliꞈ pyehˆ tseˇ˗awˇ, mehˬ bawˬ˗ahˇ iˇ˗eu heu jiˇ Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ gʼoeˇ laˇ ni caw ba nehˬ˗eu meh. Aˬ dui aˇ yamˬ˗ahˇ gaˇ dahˇ tsoeˬ ni aˬ joˆ˗ehˇ zmˬ nya˗eu nga? Aˇ dui Jaˇliꞈ pyehˆ tseˇ ngeh hawˇ˗eu mehˬ bawˬ mˇ ngeh yawˬ ha˗ahˇ heu loꞈ˗ehˇ naˇ haˬ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu meh. ‘Jaˇliꞈ pyehˆ tseˇ ngeh hawˇ˗eu mehˬ bawˬ mˇ ngeh ngaˬ˗ahˇ laˆ tsoeˬ laˇ˗eu aˬ jeˬ jeˇ jaˆ˗eu nga?’ Yaw jeˬ ma jeˬ, Iˇ˗meˬ˗oˬ sha laꞈ˗eu, naˬ gaˬ ngehˬ laꞈ˗eu, maˬ ngeuˇ naˇ sahˬ boꞈ sha laꞈ˗eu heu laˬ? Maˇ diˇ naˇ, naˬ gaˬ hawˇ˗eu caˆ keu ka teu gaˇ dahˇ tsoeˬ dui dui˗awˇ, nymˬ˗mˇ iˬ nah tsawˇ haˬ myaˬ tiˬ paˆ caˆ keu ka teu deuˬ˗ahˇ zmˬ˗eu meh. Pyehˆ tseˇ˗eu tiˬ gʼaˬ na aˬ dui tiˬ jeˬ jeˬ mˇ ngeh, naˬ gaˬ dawˬ peh yuˇ taˬ˗eu heu naˇ teu˗ahˇ maˬ haw tsoˆ taˬ nya ni laˆ tsoeˬ laˇ nya˗eu meh lehˇ ehˇ˗eu meh. Nui noeˬ nui ma paw pyehˆ tseˇ˗eu paw dzaw goˇ taˬ˗euˬ tiˬ gʼaˬ caˆ keu ka heu deuˬ naˇ “Aˬ dui mˇ luꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ maˬ bi haw tsoˆ taˬ ni aˬ dui˗euˬ nui ma˗ahˇ yawˬ paw yawˬ gʼeu pyawˇ gʼeh nya˗eu meh” lehˇ ehˇ˗eu meh. Aˬ myah myah naˇ huiˬ˗eu mehˬ bawˬ˗ahˇ jawˇ ngeh aˬ cawˬ˗ahˇ maˬ laˆ bahˬ˗eu gʼaˇ duˬ, yawˬ ha˗euˬ caˆ keu ka deuˬ˗euˬ teˇ saˇ biˬ tehˬ lehˇ tsaꞈ gaˬ˗eu meh. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ aˇ yamˬ biꞈ ngeh jiˇ aˬ dui˗ahˇ maˬ bi laˆ tsoeˬ laˇ˗eu gʼaˇ duˬ teu loꞈ˗ehˇ jahˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu meh.

14. Piˇliˇpiˆ 4:6, 7-ahˇ haw ngeh Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ yawˬ ha mˇ luꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ haw tsoˆ taˬ nya ni aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ˗eu nga?

¹⁴ Yawˬ ha mˇ luꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ haw tsoˆ taˬ nya ni caw ba nehˬ laꞈ lehˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ shaˇ. Aˬ dui yawˬ haˇ  yawˬ ha Jaˇliꞈ pyehˆ tseˇ ngeh, maˬ ngeuˇ naˇ mehˬ bawˬ mˇ ngeh yawˬ ha˗euˬ nui ma yawˬ gaˇ yawˬ iˇ shaw miˇ˗aˬ lehˇ ngeuˇ naˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ caw ba nehˬ laꞈ lehˇ guiˬ lahˬ shaˇ. Aˬ dui noeˬ shaˬ kʼahˬ lahˇ luꞈ naˇ aˬ dui gui laꞈ˗eu gaˇ kawˆ hawˇ˗eu, aˬ dui ya gaˬ˗eu jeˬ˗ahˇ haw tsoˆ taˬ˗eu lehˇ ehˇ˗eu heu naˇ yaw awˬ maˬ ngeuˇ˗a. Ehˇ kʼawꞈ aˬ dui leh jeh˗awˇ haw tsoˆ taˬ˗eu aˇ yeˇ huiˬ˗eu meh. Teu miˇ neh aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ aˬ dui˗euˬ nui noeˬ nui ma˗ahˇ haw piˇ nehˬ laꞈ˗eu nui saˇ oꞈ˗eu jeˬ biꞈ nehˬ laꞈ lehˇ ya shaˇ˗eu meh.—Piˇliˇpiˆ 4:6, 7-ahˇ gui.

15. Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ aˇ yamˬ biꞈ˗awˇ cawˬ cawˬ naˇ aˬ jeˬ gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu jeˬ za˗eu nga?

¹⁵ Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ ngehˬ cawˬ˗eu, Yeˬhawˇbaˬ ehˇ gaˇ naˇ haˬ˗eu, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ˗eu, heu deuˬ jahˇ gaˇ aˇ yamˬ biꞈ naˇ aˬ dui˗ahˇ yaw myaˬ jeˬ gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu meh. Aˬ jeˬ gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu jeˬ za˗eu nga? Dahˬ beh˗eu jeˬ naˇ, aˬ dui yaw muiˬ˗ehˇ noeˬ tsehˆ nya laˇ˗eu meh. Jaˇliꞈ˗ahˇ “zaˬ siˬ tsawˇ gahˇ byah˗eu deuˬ nehˬ˗ehˇ cah˗eu tsawˇ haˬ tsawˇ gahˇ ahˇ laˇ” meh lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. (Dawˬdaˬ 13:20) Teu miˇ neh aˬ dui zaˬ siˬ tsawˇ gahˇ˗euˬ dawˬ pehˬ pyeuꞈ˗eu Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ aˇ yamˬ biꞈ˗awˇ cawˬ cawˬ naˇ, aˬ dui jiˇ zaˬ siˬ tsawˇ gahˇ ahˇ laˇ˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ aˬ dui Miˬyehˇ nui kʼahˇ shiˇ ni aˬ jeˬ jeˇ˗ahˇ ya jahˇ˗awˇ, Miˬyehˇ˗ahˇ nui ma maˬ bi cawˆ˗eu gʼaˇ duˬ aˬ jeˬ jeˇ˗ahˇ ya yahˇ˗eu nga lehˇ jiˇ siˬ nya laˇ˗eu meh.

16. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ aˇ yamˬ biꞈ˗awˇ cawˬ cawˬ˗eu heu naˇ aˬ dui˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ mehˬ nya˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ laˇ ni aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ˗eu nga?

¹⁶ Nyiˬ jeˬ aˬ yawꞈ jeˬ naˇ, yaw muiˬ˗ehˇ mehˬ nya˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ laˇ˗eu meh. Aˬ dui dzaw zaˬ˗ahˇ Jaˇliꞈ mehˬ ngeh aˬ dui ya noeˬ taˬ˗eu aˇ yeˇ kʼaˇ huiˬ˗eu jeˬ naˇ, aˬ yawꞈ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ gʼoeˇ laˇ ni ya caw ba nehˬ˗eu heu pyeuꞈ meh. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ ngehˬ˗ehˇ ngehˬ cawˬ naˇ ngehˬ˗ehˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gaˬ dzehˬ laˇ˗eu meh. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ ngehˬ˗ehˇ gaˬ dzehˬ laˇ naˇ ngehˬ˗ehˇ dzaw zaˬ˗ahˇ jiˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gaˬ dzehˬ laˇ ni caw ba nehˬ nya˗eu meh. Yeˬsuˇ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Yeˬsuˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ mehˬ nehˬ ngeh lmˇ boˬ ni gʼeh˗awˇ, nui gaˬ ahˇ˗eu laꞈ kʼoeˇ mehˬ nehˬ˗eu miˇ neh zaˬ lahˇ deuˬ jiˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gaˬ laˇ˗euˬ meh.—Yoˇhaˬ 17:25, 26.

17. Guiˬ lahˬ shaˇ˗awˇ, Jaˇliꞈ pyehˆ tseˇ˗eu heu naˇ aˬ dui˗ahˇ nui jah ziꞈ dzehˬ laˇ ni aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ˗eu nga?

¹⁷ Smˇ jeˬ aˬ yawꞈ jeˬ naˇ, aˬ dui jah˗eu jeˬ ziꞈ dzehˬ laˇ˗eu meh. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ nui noeˬ nui duˇ hawˇ˗eu gʼaˬ uˬ taꞈ, caw ba nehˬ laꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ shaˇ naˇ aˬ jeˬ pyeuꞈ laˇ˗eu nga lehˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗euˬ guiˬ lahˬ shaˇ dawˬ˗ahˇ dawˬ kʼoꞈ kʼaˇ biꞈ laꞈ gaˇ ya mawˇ ngeh aˬ dui˗euˬ jah˗eu jeˬ ziꞈ dzehˬ laˇ˗eu yaw duˬ baw meh. (1 Yoˇhaˬ 5:15) Aˬ dui˗ahˇ nui jah ziꞈ dzehˬ laˇ ni caw ba nehˬ˗eu aˬ jeˬ paˇ jaˆ nga siˬ? Teu naˇ yawˬ haˇ yawˬ ha Jaˇliꞈ pyehˆ tseˇ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Aˬ dui “Miˬyehˇ dawˬ kawˬ ya gaˬ˗euˬ miˇ neh jah” laˇ˗euˬ lehˇ taˬ ngehˇ. (Loˇmaˆ 10:17) Ehˇ kʼawꞈ aˬ dui nui jah ziꞈ dah ni bi gʼeh laˇ˗eu gʼaˇ duˬ naˇ, Jaˇliꞈ hawˇ˗eu aˇ maꞈ aˇ muˇ neh jahˇ doˆ taˬ˗euˬ paˇ dmˬ deuˬ˗ahˇ gui˗awˇ neh tehꞈ˗ehˇ maˬ gʼaˬ˗a. Aˬ dui aˬ jeˬ paˇ ya jahˇ nga siˬ?

18. Aˬ dui aˬ jeˬ miˇ neh ya shaˇ noeˬ ya shaˇ sawˇ˗eu nga?

 ¹⁸ Aˬ dui yawˬ ha neh ya siˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ˗eu loˬ˗eu meh. Ja ceuˬ sahˬ boꞈ yaw huiˬ 77-ahˇ boꞈ˗euˬ gʼaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Aˬ yawꞈ Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ hawˇ˗eu Iˇsaˬleˬlaˆ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ nui kʼahˇ maˬ shiˇ˗eu lehˇ noeˬ˗eu miˇ neh nui ma shaˬ zahˬ mˇ luꞈ˗eu meh. Teu baˬ da neh aˬ yawꞈ uꞈ ciꞈ jiˇ maˬ yuꞈ kʼaˆ leˇ˗a. (Yaw nyiˇ 2-8) Teu ngeh aˬ yawꞈ aˬ jeˬ jahˇ˗euˬ nga? Aˬ yawꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ “Nawˬ neh mˇ yaꞈ˗euˬ gaˇ dawˬ tawˆ luꞈ˗ahˇ ngaˇ paˇ shaˇ noeˬ poˆ ma. Nawˬ˗euˬ huiˬ˗eu gaˇ kʼoeˇ deuˬ˗ahˇ, ngaˇ ciˬ cuˇ ni shaˇ noeˬ˗awˇ gʼaˬ yuˇ ma” lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. (Yaw nyiˇ 12) Ja ceuˬ sahˬ boꞈ boꞈ˗eu heu gʼaˬ Yeˬhawˇbaˬ gaˇ hu aˬ yawꞈ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ aˬ jeˬ jeˇ mˇ nehˬ haw˗euˬ lehˇ siˬ nya˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ aˇ dzehˬ˗ehˇ kʼahˬ lahˇ dzeuˇ˗awˇ “Gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu jeˬ˗ahˇ Miˬyehˇ ngehˇ taˬ loˇ. Gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu dah zaˇ nui ma pehˇ˗eu jeˬ˗ahˇ aˬ yawꞈ tuˆ tehˬ shaw taˬ loˇ” lehˇ ehˇ˗eu meh. (Yaw nyiˇ 9) Teu miˇ neh aˬ yawꞈ gaˇ hu Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ mˇ nehˬ˗euˬ jeˬ hawˇ˗eu, gʼawˬ shaˬ gaˬ nehˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ˗euˬ meh. (Yaw nyiˇ 11) Teu naˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ tiˬ jawˇ˗iˬ maˬ byehˇ dzeh˗a lehˇ bi jah ziꞈ leˇ˗euˬ meh. (Yaw nyiˇ 15) Teu gaˇ duˇ ni aˬ dui jiˇ Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui hawˇ˗eu aˬ yawꞈ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ aˬ jeˬ jeˇ mˇ nehˬ haw˗euˬ lehˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ naˇ, aˬ dui˗euˬ nui jah ziꞈ dzehˬ laˇ˗eu meh.

19. Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ aˇ yamˬ biꞈ˗awˇ cawˬ cawˬ naˇ aˬ jeˬ gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu jeˬ paˇ za˗eu nga?

¹⁹ Oeˬ jeˬ aˬ yawꞈ jeˬ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gaˬ dzehˬ laˇ˗eu meh. Teu naˇ aˇ yeˇ kʼaˇ huiˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Yawˬ jeˬ yawꞈ˗euˬ seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼehˇ naˆ maˬ tseˇ nui gaˬ heu naˇ, aˬ dui˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ ehˇ dawˬ naˇ haˬ ni maˬ ehˇ, Yeˬhawˇbaˬ nui kʼahˇ bi shiˇ˗eu gʼaˇ duˬ yawˬ jeˬ na luꞈ˗ahˇ byehˇ dzeh peuˬ ni maˬ ehˇ, shaˬ zahˬ yawˬ jeˬ na luꞈ˗ahˇ kamˬ daˬ coeˇ ni maˬ ehˇ laˆ noeˬ nehˬ laꞈ˗eu meh. (Maꞈtehˬ 22:37-39; 1 Gawˇliˬtu 13:4, 7; 1 Yoˇhaˬ 5:3) Aˬ dui˗ahˇ gaˬ˗eu Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ gʼoeˇ˗eu taꞈ˗ehˇ aˇ poeˬ baw dzehˬ˗eu jeˬ maˬ paˇ jaˆ meh.—Ja ceuˬ 63:1-8.

20. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ aˇ yamˬ biꞈ nya ni aˬ jeˬ jeˇ ya jahˇ˗eu nga?

²⁰ Guiˬ lahˬ shaˇ˗eu, yawˬ haˇ yawˬ ha Jaˇliꞈ pyehˆ tseˇ˗eu, shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ˗eu heu deuˬ naˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ uˬ duˬ tahˬ˗eu tiˬ jeˬ pyeuꞈ˗eu lehˇ maˬ ya ngehˇ˗a. Yeˬsuˇ loꞈ˗ehˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ aˇ yamˬ biꞈ nya˗eu gʼaˇ duˬ ciˬ cuˇ ni gʼeh˗eu jawˇ duˬ˗ahˇ poˆ. Aˬ dui mˇ luꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ maˬ bi haw tsoˆ taˬ nya ni tiˬ jeˬ neh˗iˬ taˬ bi laˆ tsoeˬ laˇ. Yawˬ haˇ yawˬ ha Jaˇliꞈ pyehˆ tseˇ ngeh hawˇ˗eu, mehˬ bawˬ mˇ ngeh teu˗ahˇ haw tsoˆ taˬ nya ni caw ba nehˬ laꞈ lehˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ guiˬ lahˇ shaˇ. Aˬ dui nymˬ˗mˇ neh aˇ yamˬ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ gaˇ dahˇ tsoeˬ ni zmˬ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ mehˬ hu paw miˇ shuiꞈ˗ahˇ mˬ maˬ maˬ bya zaˇ ziˇ dehꞈ˗eu jeˬ biꞈ˗eu meh.—Maˬkuˆ 4:24.