1. Tsawˇ haˬ zaˬ deuˬ mˇ ceh ceh˗eu leh jeh naˇ aˬ jeˬ pyeuꞈ laˇ˗eu nga?

 Nymˬ˗mˇ iˬ nah˗euˬ tsawˇ haˬ gʼawˬ mya gʼaˬ mˇ ceh ceh˗eu nui ma ahˇ˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, jeˬ gaꞈ jeˬ ka mˇ˗eu deuˬ naˇ, aˬ cawˬ taꞈ˗ehˇ dzehˬ˗eu gʼaˇ duˬ aˬ jeˬ kʼawꞈ mˇ˗eu meh. Aˬ cawˬ˗ahˇ deuˬ ngaˇ laˬ lehˇ maˬ haw˗a. Niˇ gʼa ceh ceh˗eu deuˬ kʼawꞈ, yawˬ ha aˬ cawˬ˗ahˇ gʼaˬ leˇ˗eu gʼaˇ duˬ aˬ cawˬ˗ahˇ diˇ daˬ˗ehˇ laˆ naˇ˗eu meh. Sahˬ boꞈ dzaw zaˬ deuˬ jiˇ tsawˇ myahˇ doˆ˗eu dzaw nymˇ˗ahˇ dzaw leˇ nya˗eu gʼaˇ duˬ, sahˬ boꞈ haw kʼoeˬ˗eu meh. Ka li zaˬ deuˬ naˇ toꞈ˗ehˇ mˇ˗eu teu naˇ, yaw lehˬ jeˬ pyeuꞈ˗awˇ, “shiˬ shaˬ jiˇ nui kʼahˇ neh mˇ˗euˬ gaˇ deuˬ” pyeuꞈ˗eu lehˇ siˬ nya˗eu ma. (Gaˬlaˬtiˆ 5:19-21) Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ mˇ zaˬ deuˬ˗ahˇ maˬ noeˬ˗euˬ gaˇ mˇ ceh ceh mawꞈ˗eu nui ma ahˇ laˇ nya ngaˇ laˬ? Teu naˇ aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ mehˬ bawˬ gm˗eu jeˬ˗ahˇ deuˬ laˇ nya˗eu miˇ neh, zawˇ˗ehˇ aˇ yeˇ huiˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh.

2. Heu kawˆ laꞈ kʼoeˇ aˬ dui aˬ jeˬ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ ja sawˇ˗eu nga?

² Heu kawˆ laꞈ kʼoeˇ aˬ dui mehˇ nmˇ deuˬ nehˬ˗ehˇ bi mˇ ceh ceh laˇ nya˗eu aˬ jeˬ nga lehˇ ja sawˇ˗awˇ, aˬ cawˬ taꞈ˗ehˇ maˬ gaˇ dzehˬ ma lehˇ maˬ noeˬ˗eu gaˇ hu˗euˬ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu gaˇ mˇ zaˬ deuˬ˗euˬ gaˇ kawꞈ˗ahˇ jiˇ ja sawˇ ma. Nymˬ˗mˇ aˬ dui yawˬ ha laꞈ kʼoeˇ aˬ cawˬ nehˬ˗ehˇ mˇ ceh ceh mawꞈ˗eu nui ma, ahˇ maˬ ahˇ˗eu lehˇ aˬ joˆ˗ehˇ siˬ nya nya˗eu nga lehˇ ja sawˇ ma.

3. Aˬ dui yawˬ ha˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ naˇ haˬ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu nga?

³ Aˬ dui yawˬ ha˗ahˇ heu loꞈ˗ehˇ naˇ haˬ˗awˇ, tiˬ kʼehˬ maˬ kaˬ pyehˆ tseˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu meh. ‘Ngaˇ aˬ cawˬ taꞈ˗ehˇ maˬ gaˇ dzehˬ ma lehˇ noeˬ ngeh tehꞈ˗ehˇ laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu nya la? Ngaˇ Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ hawˇ˗eu aˇ muˇ˗euˬ gaˇ˗ahˇ leh jeh˗awˇ mˇ˗eu heu naˇ, aˬ cawˬ taꞈ˗ehˇ maˬ gaˇ dzehˬ mawꞈ˗eu miˇ neh nya laˬ? Mehˇ nmˇ deuˬ taꞈ˗ehˇ maˬ gaˇ dzehˬ  mawꞈ˗eu miˇ neh nya laˬ? Maˬ ngeuˇ naˇ ngaˇ toˆ˗ehˇ leh jeh˗awˇ mˇ˗eu teu naˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ kʼaˇ muiˬ˗eu jeˬ biꞈ nehˬ mawꞈ˗eu miˇ neh nya laˬ?’ Aˬ dui yawˬ ha˗ahˇ aˬ jeˬ miˇ neh heu loꞈ˗ehˇ ya naˇ haˬ˗eu nga? Jaˇliꞈ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ ehˇ nga lehˇ haw ma.

4. Gaˬlaˬtiˆ 6:3, 4-ahˇ ehˇ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ aˬ jeˬ miˇ neh yawˬ ha˗ahˇ aˬ cawˬ nehˬ˗ehˇ maˬ ya sheu cehˆ˗eu nga?

⁴ Jaˇliꞈ˗ahˇ yawˬ ha˗ahˇ aˬ cawˬ nehˬ˗ehˇ taˬ sheu cehˆ lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. (Gaˬlaˬtiˆ 6:3, 4-ahˇ gui.) Aˬ jeˬ miˇ neh? Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, aˬ dui mehˇ nmˇ deuˬ taꞈ˗ehˇ maˬ gaˇ dzehˬ miˇ˗a lehˇ noeˬ naˇ nui ma huiˬ laˇ nya˗awˇ, aˬ cawˬ taꞈ˗ehˇ teˬ dzehˬ nya lehˇ noeˬ naˇ jiˇ gʼaˬ baˬ laˇ nya˗eu miˇ neh meh. Heu naˇ yawˬ ha˗ahˇ yaw tsaˬ tsaˬ˗ehˇ maˬ noeˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. (Loˇmaˆ 12:3) Gaˬliˇ miˇ kʼahˬ˗ahˇ jawˇ˗eu mehˇ nmˇ Kaˬtaˬliˇnaˬ b “Yaw beh ngaˇ yawˬ ha˗ahˇ yawˬ ha naˆ maˬ tseˇ muiˬ˗eu, yawˬ ha naˆ maˬ tseˇ Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ mˇ˗eu bym˗eu, yawˬ ha naˆ maˬ tseˇ aˬ cawˬ nehˬ˗ehˇ tsaˬ leˇ dzoeˇ leˇ nya˗eu deuˬ nehˬ˗ehˇ sheu cehˆ˗eu miˇ neh, ngaˬ˗ahˇ yawˬ ha aˇ poeˬ maˬ baw gaˇ duˇ nya” lehˇ ehˇ˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ bi siˬ nya laˇ˗euˬ heu naˇ, aˬ dui jawˬ gʼehˇ muiˬ˗eu miˇ neh maˬ ngeuˇ˗a, dawˬ ja nya˗eu miˇ neh maˬ ngeuˇ˗a, tsawˇ myahˇ doˆ˗eu miˇ neh maˬ ngeuˇ˗a, aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gaˬ˗awˇ aˬ yawꞈ˗euˬ Zaˬmaˇ˗euˬ dawˬ˗ahˇ nui ma keuˆ˗eu laꞈ kʼoeˇ naˇ haˬ˗eu miˇ neh meh lehˇ maˬ ya ngehˇ˗a.—Yoˇhaˬ 6:44; 1 Gawˇliˬtu 1:26-31.

5. Aˬ dui mehˇ nmˇ Haˬ˗oˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ neh aˬ jeˬ ya siˬ˗euˬ nga?

⁵ Aˬ dui yawˬ ha˗ahˇ ya naˇ haˬ˗eu dzaˇ˗i tiˬ jeˬ naˇ, ‘Aˬ cawˬ ngaˬ˗ahˇ aˬ cawˬ nehˬ˗ehˇ tsaˬ leˇ dzoeˇ leˇ˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ˗eu lehˇ haw nga laˬ? Maˬ ngeuˇ naˇ maˬ tsaˬ maˬ dzoeˇ leˇ˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ˗eu lehˇ haw ngaˇ laˬ?’ Aˬ dui laꞈ oˆ paw˗euˬ Koˬliˇ˗yaˬ miˇ kʼahˬ˗ahˇ jawˇ˗eu mehˇ nmˇ Haˬ˗oˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ haw ma. Yaw beh aˬ yawꞈ aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ huiˬ˗eu gaˇ za taˬ˗euˬ deuˬ˗ahˇ aˬ yawꞈ nehˬ˗ehˇ mˇ ceh ceh˗eu gʼaˬ lehˇ haw˗eu meh. Aˬ yawꞈ “Ngaˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ gaˇ kawˆ ja bu˗awˇ, aˬ yawꞈ maꞈ ngehˬ gaˇ jiˇ yaw kʼaˆ˗ehˇ maˬ naˇ haˬ” lehˇ ehˇ˗eu meh. Teu miˇ neh aˬ jeˬ pyeuꞈ laˇ˗euˬ nga? Haˬ˗oˬ “Ngaˬ˗euˬ baˬ da neh aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ mehˬ bawˬ maˬ paˇ gm˗euˬ meh” lehˇ ehˇ˗eu meh. Aˇ nah naˇ mehˇ nmˇ tiˬ gʼaˬ neh aˬ yawꞈ˗ahˇ noeˬ siˬ leˇ ni caw ba nehˬ˗euˬ meh. Haˬ˗oˬ dehꞈ poˆ dehꞈ paˇ nya ni leh jeh laˇ˗awˇ, nymˬ˗mˇ naˇ muiˬ dui dui˗eu sheuˬ gʼeh˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ laˇ taˬ˗euˬ meh. Aˬ dui yawˬ ha aˬ cawˬ nehˬ˗ehˇ mˇ ceh ceh mawꞈ˗eu nui ma ahˇ˗awˇ, yawˬ ha aˬ cawˬ nehˬ˗ehˇ maˬ tsaˬ maˬ dzoeˇ leˇ nya lehˇ noeˬ naˇ, kawˇ maˇ˗ehˇ ya laˆ paˇ˗eu meh.

6. Gaˬlaˬtiˆ 5:26-ahˇ haw ngeh, aˬ dui˗ahˇ mˇ ceh ceh mawꞈ˗eu nui ma bi ahˇ laˇ nya˗eu jeˬ naˇ aˬ jeˬ nga?

⁶ Gaˬlaˬtiˆ 5:26-ahˇ gui. Aˬ dui˗ahˇ mˇ ceh ceh mawꞈ˗eu nui ma bi ahˇ laˇ nya˗eu jeˬ naˇ, aˬ jeˬ nga? Tiˬ jeˬ naˇ, nui ma huiˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Nui ma huiˬ˗eu deuˬ naˇ, yawˬ ha˗euˬ gʼaˇ duˬ tehꞈ˗ehˇ shaˇ noeˬ˗eu meh. Dzaˇ˗i nyaˆ taꞈ tiˬ jeˬ naˇ, myaˆ naˆ˗eu jeˬ heu pyeuꞈ meh. Myaˆ naˆ˗eu deuˬ naˇ, aˬ cawˬ jaˆ˗eu jeˬ˗ahˇ geuꞈ mawꞈ˗eu tehꞈ˗ehˇ maˬ ngeuˇ˗eu, aˬ cawˬ jaˆ˗eu jeˬ˗ahˇ jiˇ bi smˇ˗iˇ mawꞈ˗eu meh. Maˇ diˇ naˇ, aˬ dui aˬ cawˬ˗ahˇ myaˆ naˆ˗eu jeˬ teu naˇ, aˬ cawˬ˗ahˇ bye˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Aˬ dui teu loꞈ˗ehˇ maˬ pyeuꞈ mawꞈ˗eu yaw duˬ baw meh.

7. Nui ma huiˬ˗eu jeˬ hawˇ˗eu myaˆ naˆ˗eu jeˬ ahˇ naˇ, aˬ jeˬ pyeuꞈ laˇ nya˗eu nga?

⁷ Nui ma huiˬ˗eu jeˬ hawˇ˗eu myaˆ naˆ˗eu jeˬ heu naˇ, saˇ pawˇ˗euˬ tsiˇ laꞈ kʼoeˇ ahˇ˗eu myaˆ pawꞈ nehˬ˗ehˇ duˇ leˇ˗eu meh. Dahˬ beh ngeh saˇ pawˇ zaw daˆ leꞈ nya kʼawꞈ, tiˬ kʼehˬ naˇ tsiˇ cah˗eu gaˇ ma˗ahˇ myaˆ pawꞈ tsoeˬ leˇ˗awˇ, caˆ gaˇ maˬ paˇ mˇ nya ni pyeuꞈ˗iˇ˗eu miˇ neh ga ka le˗eu meh. Teu gaˇ duˇ ni tsawˇ haˬ tiˬ gʼaˬ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ˗ahˇ mˇ kʼawꞈ nui ma huiˬ laˇ˗awˇ myaˆ naˆ laˇ shaw˗euˬ naˇ, luˬ˗iˇ seˇ˗iˇ nya˗eu meh. (Dawˬdaˬ 16:18) Kʼoeˇ uˬ taꞈ, aˬ yawꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ uˬ duˬ maˬ paˇ tahˬ ngeh, yawˬ ha˗ahˇ tehꞈ˗ehˇ maˬ ngeuˇ˗eu aˬ cawˬ˗ahˇ jiˇ deuˬ˗eu meh. Aˬ dui nui ma huiˬ˗eu jeˬ hawˇ˗eu myaˆ naˆ˗eu jeˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ yahˇ nya˗eu nga?

8. Nui ma huiˬ˗eu jeˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ gʼaˬ leˇ nya˗eu nga?

⁸ Aˬ dui Pawˇluˆ neh Piˇliˇpiˆ meuˬ˗ahˇ˗euˬ mehˇ  nmˇ deuˬ˗ahˇ “Yawˬ ha˗euˬ nui kʼahˇ gʼaˇ duˬ tehꞈ˗ehˇ shaˇ noeˬ˗eu jeˬ maˬ ehˇ, yawˬ ha˗ahˇ aˬ cawˬ bi noeˬ huiˬ˗eu gʼaˇ duˬ kʼahˬ sehˇ jehˆ˗eu jeˬ maˬ ehˇ, tiˬ pawꞈ˗iˬ taˬ mˇ. Ehˇ kʼawꞈ, tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ nui ma nahˬ yu ni taˬ˗awˬ. Aˬ cawˬ naˆ maˬ tseˇ maˬ gaˇ ma lehˇ noeˬ˗eu nui ma taˬ bi ahˇ” lehˇ biꞈ˗euˬ nui noeˬ nui duˇ˗ahˇ mˇ caw naˇ, nui ma huiˬ˗eu jeˬ˗ahˇ gʼaˬ leˇ nya˗eu meh. (Piˇliˇpiˆ 2:3) Aˬ dui aˬ cawˬ yawˬ ha taꞈ˗ehˇ maˬ gaˇ dzehˬ meh lehˇ haw naˇ, aˬ dui taꞈ˗ehˇ nya dzehˬ˗eu deuˬ nehˬ˗ehˇ maˬ mˇ ceh ceh˗a. Toˆ˗ehˇ jahˇ ngeh to˗aˬ, aˬ dui aˬ yawꞈ maꞈ yawˬ ha nya˗eu jeˬ˗ahˇ zmˬ˗awˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ mˇ gaˇ ya mawˇ ngeh, laˬ kʼaˬ caw cehˇ˗eu ma. Bym˗eu byehˆ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ jiˇ ni Pawˇluˆ˗euˬ nui noeˬ nui duˇ˗ahˇ mˇ caw naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ aˬ dui˗euˬ laꞈ kʼoeˇ jaˆ˗eu muiˬ˗eu jeˬ˗ahˇ haw mawˇ˗awˇ, aˇ poeˬ taˬ baw˗eu meh. Toˆ˗ehˇ naˇ, aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ nui saˇ oꞈ˗awˇ, mehˬ bawˬ gm˗eu meh.

9. Aˬ dui aˬ cawˬ˗ahˇ myaˆ maˬ naˆ˗eu gʼaˇ duˬ aˬ jeˬ ya jahˇ˗eu nga?

⁹ Aˬ dui aˬ cawˬ˗ahˇ myaˆ maˬ naˆ˗eu gʼaˇ duˬ, taˬ aw˗eu laꞈ kʼoeˇ yawˬ jeˬ na luꞈ yawˬ ha tehꞈ˗ehˇ siˬ nya jiˇ˗eu maˬ ngeuˇ˗a lehˇ ya noeˬ taˬ˗eu meh. Aˬ dui yawˬ ha˗euˬ yaw dui baw˗eu jeˬ˗ahˇ siˬ nya naˇ, aˬ cawˬ˗euˬ mehˬ shi yawˬ ha aˬ cawˬ taꞈ˗ehˇ maˬ gaˇ dzehˬ˗eu, bym dzehˬ˗eu maˬ geuꞈ˗a. Kʼoeˇ uˬ taꞈ, yawˬ ha taꞈ˗ehˇ nya dzehˬ˗eu deuˬ˗ahˇ neh dzaw geuꞈ˗eu leh jeh˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, dawˬ mehˬ zawˇ˗ehˇ mehˬ nya˗eu mehˇ nmˇ tiˬ gʼaˬ jawˇ naˇ, aˬ dui aˬ yawꞈ˗ahˇ nawˇ dawˬ mehˬ mehˬ˗eu jeˬ teu aˬ joˇ joˆ˗ehˇ lehˬ hmˬ de lehˇ naˇ haˬ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu meh. Gʼawˬ nyoeˇ zawˇ˗ehˇ jahˇ kuiˇ nya˗eu mehˇ nmˇ zaˬ miˬ aˬ buˇ tiˬ gʼaˬ jawˇ naˇ jiˇ, nawˇ gʼawˬ nyoeˇ aˬ joˇ joˆ˗ehˇ jahˇ de lehˇ naˇ haˬ nya meh. Cawˬ yaw kʼaˆ˗ehˇ maˬ baw˗eu zaˬ guˬ deuˬ jiˇ ni, cawˬ gʼawˬ mya ni baw˗eu deuˬ˗ahˇ nawˇ aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ de lehˇ naˇ haˬ nya meh. Aˬ dui toˆ˗ehˇ jahˇ naˇ myaˆ naˆ˗eu jeˬ˗ahˇ yahˇ nya˗awˇ, aˬ dui jiˇ muiˬ daˆ laˇ˗eu meh.

10. Giˇdoˬ aˬ jeˬ˗ahˇ ya puˬ˗euˬ nga?

¹⁰ Maˬnaˇseˬ tsawˇ jeuˬ pyeuꞈ˗eu Giˇdoˬ hawˇ˗eu Eˇpaˬleˬ tsawˇ jeuˬ˗euˬ zaˬ yo aˬ li deuˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Giˇdoˬ hawˇ˗eu tsawˇ haˬ 300 gʼaˬ Yeˬhawˇbaˬ caw ba nehˬ˗eu miˇ neh guiˇ deuˆ gʼaˬ nya˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ maꞈ teu baˬ da neh kʼahˬ sehˇ jehˆ mawꞈ naˇ kʼawꞈ jehˆ nya meh. Giˇdoˬ guiˇ deuˆ˗iˇ˗euˬ nehˬ˗ehˇ , Eˇpaˬleˬ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ maˬ kuˇ˗euˬ miˇ neh aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ haw teˬ nga lehˇ noeˬ˗awˇ, nui ma pehˇ˗eu meh. Teu miˇ neh aˬ yawꞈ maꞈ Giˇdoˬ˗ahˇ mawˇ ngeh, ja ceuˬ jeˬ maˬ ja ceuˬ  ni ceh˗eu leh jeh˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ yawˬ ha˗euˬ aˇ jeuˬ˗euˬ tsawˇ myahˇ gʼaˇ duˬ tehꞈ˗ehˇ shaˇ noeˬ˗eu miˇ neh, Giˇdoˬ neh teu naˆ maˬ tseˇ aˇ yeˇ huiˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ˗eu, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ tsawˇ myahˇ˗ahˇ ciˬ huiˬ ciˬ mahˇ˗eu gʼaˇ duˬ hawˇ˗eu tsawˇ jeuˬ dawˬ tawˆ luꞈ˗ahˇ laˆ piˇ nehˬ˗eu gʼaˇ duˬ, leh jeh˗euˬ jeˬ˗ahˇ maˬ mawˇ leˇ˗a.—Yaˇkʼaˬdaˇ˗eu 8:1.

11. Giˇdoˬ Eˇpaˬleˬ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ aˬ jeˬ ehˇ nehˬ˗euˬ nga?

¹¹ Giˇdoˬ taˬ aw˗eu laꞈ kʼoeˇ Eˇpaˬleˬ tsawˇ haˬ˗ahˇ “Naw maꞈ neh mˇ gʼaˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ shaˇ cehˆ haw naˇ, ngaˇ mˇ nya˗eu jeˬ˗aˬ ehˇ nyaꞈ maˬ nyeuˆ˗a” lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. Kʼoeˇ naˇ Giˇdoˬ Yeˬhawˇbaˬ Eˇpaˬleˬ tsawˇ haˬ˗ahˇ guiˬ lahˬ biꞈ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ ngehˬ keuˆ ngeh, aˬ yawꞈ maꞈ “nui ma pehˇ˗eu shuꞈ˗iˇ˗euˬ meh.” (Yaˇkʼaˬdaˇ˗eu 8:2, 3) Giˇdoˬ taˬ aw˗eu laꞈ kʼoeˇ Miˬyehˇ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ yaw kaˬ nui saˇ oꞈ ni leh jeh˗euˬ meh.

12. Aˬ dui Giˇdoˬ hawˇ˗eu Eˇpaˬleˬ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ neh aˬ jeˬ ya siˬ˗euˬ nga?

¹² Aˬ dui gaˇ kawˆ heu˗ahˇ neh aˬ jeˬ ya siˬ˗euˬ nga? Eˇpaˬleˬ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ neh ya siˬ˗euˬ jeˬ naˇ, aˬ dui yawˬ ha˗ahˇ maˬ ngeuˇ˗eu Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ ciˬ huiˬ ciˬ mahˇ˗eu jeˬ˗ahˇ aˇ yeˇ taˬ huiˬ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu meh. Nymˇ sahˇ aˬ da deuˬ hawˇ˗eu aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ jiˇ, Giˇdoˬ˗ahˇ neh dzaw geuꞈ nya meh. Tiˬ gʼaˬ gʼaˬ aˬ dui neh mˇ˗euˬ jeˬ baˬ da neh nui ma pehˇ naˇ, aˬ yawꞈ aˬ jeˬ miˇ neh nui ma pehˇ˗eu nga lehˇ gʼoˆ shaw nya ni ya leh jeh˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ aˬ yawꞈ˗euˬ laꞈ kʼoeˇ jaˆ˗eu muiˬ˗eu jeˬ˗ahˇ ja ceuˬ nehˬ nya˗eu meh. Aˬ yawꞈ lehˬ˗eu yaw duˬ baw ngeh ngehˬ˗ehˇ dzehˬ toˆ˗ehˇ ja ceuˬ nehˬ nya˗eu gʼaˇ duˬ aˬ dui ya taˬ aw dui dui˗eu meh. Aˬ joˆ˗ehˇ kʼawꞈ yawˬ ha˗euˬ nui kʼahˇ naˆ maˬ tseˇ nui saˇ oꞈ˗eu jeˬ naˇ aˇ yeˇ huiˬ dzehˬ˗eu meh.

13. Haˬnahˬ aˬ jeˬ jeˇ˗euˬ shaˬ zahˬ˗ahˇ ya puˬ˗euˬ nga? Aˬ yawꞈ aˬ joˆ˗ehˇ gʼaˬ leˇ nya˗euˬ nga?

¹³ Haˬnahˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Haˬnahˬ naˇ Eˇlaˬ kaˬnaˬ˗euˬ miˬ zaˬ pyeuꞈ meh. Ehˇ kʼawꞈ Eˇlaˬ kaˬnaˬ Peˬniˇnaˬ lehˇ kuˇ˗eu dzaˇ˗i miˬ zaˬ tiˬ gʼaˬ paˇ jawˇ˗a siˬ. Eˇlaˬ kaˬnaˬ Peˬniˇnaˬ˗ahˇ naˆ maˬ tseˇ Haˬnahˬ˗ahˇ gaˬ dzehˬ˗eu meh. “Peˬniˇnaˬ gʼaˬ zaˬ jawˇ le kʼawꞈ, Haˬnahˬ gʼaˬ zaˬ maˬ jawˇ le˗a.” Teu miˇ neh Peˬniˇnaˬ Haˬnahˬ˗ahˇ ‘nui ma cawˆ ni aˬ yawꞈ˗ahˇ ja bu ja doeˇ˗eu’ meh. Teu naˇ Haˬnahˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ bi gʼeh leˇ˗eu nga? Haˬnahˬ “ngoeˇ ngoeˇ ehˇ tiˬ jeˬ˗iˬ maˬ dzaˬ maˬ dawˇ ni jawˇ˗eu meh.” (1 Saˬmeuˬlaˆ 1:2, 6, 7) Ehˇ kʼawꞈ Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ Haˬnahˬ Peˬniˇnaˬ˗ahˇ jahˇ kʼoꞈ˗eu lehˇ leh jeh˗eu lehˇ tiˬ gaˇ˗iˬ maˬ ehˇ taˬ˗aˬ. Toˆ˗ehˇ jahˇ ngeh to˗aˬ, Haˬnahˬ nui ma laꞈ kʼoeˇ pyeuꞈ luꞈ˗eu jeˬ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ dzawˇ nehˬ˗awˇ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ caw ba nehˬ meh lehˇ jah ziꞈ˗eu meh. Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ Peˬniˇnaˬ muiˬ daˆ laˇ mehˬ lehˇ maˬ ehˇ taˬ˗aˬ. Ehˇ kʼawꞈ Haˬnahˬ “maˬ paˇ noeˬ shaˬ ni jawˇ˗euˬ meh” lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ miˇ neh, aˬ yawꞈ nui saˇ oꞈ˗eu jeˬ za kʼoꞈ˗euˬ meh lehˇ aˬ dui siˬ nya˗eu ma.—1 Saˬmeuˬlaˆ 1:10, 18.

14. Aˬ dui Haˬnahˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ neh aˬ jeˬ ya siˬ˗euˬ nga?

¹⁴ Aˬ dui Haˬnahˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ neh aˬ jeˬ ya siˬ˗euˬ nga? Aˬ cawˬ aˬ dui˗ahˇ mˇ ceh ceh laˇ naˇ, aˬ dui gaˇ kawˆ teu˗ahˇ nyehꞈ tehˬ nya meh lehˇ maˬ ya ngehˇ˗a. Aˬ dui aˬ yawꞈ nehˬ˗ehˇ mˇ ceh ceh˗eu maˬ loˬ˗a. Yaw doeˇ jeˬ˗ahˇ yaw muiˬ jeˬ neh bi gʼaˬ leˇ luꞈ˗uˇ. (Loˇmaˆ 12:17-21) Nawˇ leh jeh˗euˬ kʼawꞈ  aˬ yawꞈ noeˬ poˆ noeˬ paˇ maˬ mˇ naˇ tawˇ neh? Tiˬ jeˬ maˬ ngeuˇ˗a, yaw teˬ nawˬ˗ahˇ laˬ kʼaˬ cehˇ nui saˇ oꞈ meh.

15. Aˬpawˇluˆ hawˇ˗eu Pawˇluˆ aˬ yawꞈ nyaꞈ duˇ leˇ˗eu aˬ jeˬ jaˆ˗eu nga?

¹⁵ Nymˬ˗mˇ aˬ dui Aˬpawˇluˆ hawˇ˗eu gʼaˬ kʼehˇ Pawˇluˆ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ haw ma. Aˬ yawꞈ nyaꞈ naˇ tsawˇ myahˇ doˆ˗awˇ, Jaˇliꞈ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ jiˇ yaw muiˬ˗ehˇ siˬ nya˗eu uˬ taꞈ, mehˬ˗eu jiˇ zawˇ˗ehˇ nya˗awˇ, gʼawˬ mya gʼaˬ˗ahˇ zaˬ lahˇ pyeuꞈ laˇ ni jiˇ caw ba nehˬ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ nyaꞈ tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ myaˆ maˬ naˆ˗a, tiˬ gʼa tiˇ gʼaˬ ya mˇ ceh ceh nya lehˇ jiˇ maˬ noeˬ˗a.

16. Aˬpawˇluˆ aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ˗eu nga?

¹⁶ Aˬpawˇluˆ teu ngeh saˇ ka˗ahˇ˗euˬ sahˬ boꞈ dzaw˗eu paw tsawˇ myahˇ kʼaˇ doˆ˗eu “Aˬleˬsaˬduˇ meuˬ˗ahˇ dehꞈ le˗euˬ” meh. “Aˬ yawꞈ˗aˬ, dawˬ ngehˬ˗eu bym dui dui˗awˇ, Jaˇliꞈ yaw muiˬ paˬ˗ehˇ siˬ nya˗eu tsawˇ haˬ tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ˗eu meh.” (Gʼaˬkʼehˇ 18:24) Aˬpawˇluˆ Gawˇliˬtu meuˬ˗ahˇ jawˇ ngeh, mehˇ nmˇ tiˬ deuˬ na Pawˇluˆ hawˇ˗eu nui deuˬ˗ahˇ naˆ maˬ tseˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ ya leˇ dzehˬ gaˇ duˇ˗eu meh. (1 Gawˇliˬtu 1:12, 13) Aˬpawˇluˆ aˇ muˇ˗ahˇ bi pyaˆ˗iˇ nya˗eu nui noeˬ teu˗ahˇ nui ma tsaˬ ngaˇ laˬ? Maˬ, maˬ tsaˬ˗a. Aˬ dui aˬ joˆ˗ehˇ siˬ nya˗eu nga? Aˇ nah naˇ Pawˇluˆ Aˬpawˇluˆ˗ahˇ Gawˇliˬtu meuˬ˗ahˇ tiˬ poˆ paˇ gʼa kʼoꞈ˗iˇ lehˇ gʼaˬ biꞈ taˬ˗euˬ miˇ neh ma. (1 Gawˇliˬtu 16:12) Aˬpawˇluˆ Gawˇliˬtu aˇ muˇ˗ahˇ pyaˆ˗iˇ ni jahˇ˗euˬ gʼaˬ pyeuꞈ˗eu lehˇ Pawˇluˆ noeˬ naˇ, aˬ yawꞈ˗ahˇ tiˬ poˆ paˇ gʼa kʼoꞈ˗iˇ lehˇ gʼaˬ maˬ biꞈ˗eu paˬ. Heu gaˇ haw ngeh, Aˬpawˇluˆ yawˬ ha nya˗eu jeˬ˗ahˇ laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu guiˬ lahˬ dawˬ tsaꞈ gaˬ gaˇ maˬ ehˇ, mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ gʼaˬ biꞈ gaˇ maˬ ehˇ, yaw muiˬ paw dzeˇ dzaˬ˗ahˇ zmˬ˗euˬ lehˇ siˬ laˇ˗eu meh. Aˬ dui Aˬpawˇluˆ taˬ aw˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ˗eu lehˇ jiˇ siˬ nya˗eu ma. Yaw jeˬ ma jeˬ, Aˬguˇla hawˇ˗eu Biˇgiˇla Aˬpawˇluˆ˗ahˇ “Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ ma gaˇ kawˆ yaw tsaˬ tsaˬ˗ehˇ paˇ mehˬ lahˬ nehˬ” ngeh, aˬ yawꞈ nui ma pehˇ˗a lehˇ Jaˇliꞈ˗ahˇ boꞈ taˬ˗euˬ tiˬ gaˇ˗iˬ maˬ ya mawˇ˗a.—Gʼaˬkʼehˇ 18:24-28.

17. Pawˇluˆ nui saˇ bi oꞈ ni aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ˗euˬ nga?

 ¹⁷ Pawˇluˆ Aˬpawˇluˆ muiˬ˗eu jeˬ gʼawˬ mya jeˬ jaˆ˗eu lehˇ siˬ nya˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ Aˬpawˇluˆ aˬ yawꞈ naˆ maˬ tseˇ nya laˇ gaˇ maˬ guˆ˗a. Aˬ dui Pawˇluˆ neh Gawˇliˬtu mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ boꞈ nehˬ˗euˬ nui noeˬ nui duˇ˗ahˇ haw ngeh, Pawˇluˆ naˇ taˬ aw˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ˗awˇ, aˬ yawꞈ jeˬ yawꞈ˗ahˇ yaw tsaˬ tsaˬ lehˇ noeˬ nya˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ ngaˇ lehˇ siˬ laˇ˗eu meh. Aˬ yawꞈ aˬ cawˬ deuˬ “Ngaˇ˗aˬ, Pawˇluˆ˗ahˇ taꞈ˗eu ma” lehˇ ehˇ ngeh, kʼahˬ sehˇ jehˆ ngeh to˗aˬ, maˬ jehˆ ni Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu Yeˬsuˇ˗ahˇ ciˬ huiˬ ciˬ mahˇ lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh.—1 Gawˇliˬtu 3:3-6.

18. 1 Gawˇliˬtu 4:6, 7-ahˇ haw ngeh, aˬ dui Aˬpawˇluˆ hawˇ˗eu Pawˇluˆ˗ahˇ neh aˬ jeˬ ya siˬ˗euˬ nga?

¹⁸ Aˬ dui Aˬpawˇluˆ hawˇ˗eu Pawˇluˆ˗ahˇ neh aˬ jeˬ ya siˬ˗euˬ nga? Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ˗ahˇ leh jeh dui dui˗awˇ, gʼawˬ mya gʼaˬ˗ahˇ iˇ cuꞈ shawˇ˗eu aˇ tiˆ˗ahˇ laˇ keuˆ nya ni caw ba nehˬ˗euˬ kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ dui toˆ˗ehˇ mˇ nya˗eu teu naˇ, Yeˬhawˇbaˬ caw ba nehˬ˗eu miˇ neh meh lehˇ maˬ ya ngehˇ˗a. Aˬ dui Aˬpawˇluˆ hawˇ˗eu Pawˇluˆ˗ahˇ neh ya siˬ˗euˬ dzaˇ˗i tiˬ jeˬ naˇ, aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ gaˇ ngehˬ˗ehˇ za taˬ naˇ ngehˬ˗ehˇ, aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ nui saˇ oꞈ ni jahˇ˗eu aˬ kawˬ˗aˬ za˗eu meh. Aˬ dui aˇ muˇ mehˬ bawˬ gm ni hawˇ˗eu nui saˇ oꞈ ni caw ba nehˬ˗eu aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ hawˇ˗eu caw ba˗eu deuˬ˗ahˇ guiˬ lahˬ huiˬ dui dui˗eu ma. Aˬ yawꞈ maꞈ Jaˇliꞈ˗ahˇ neh nui noeˬ nui duˇ biꞈ˗awˇ, aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ maˬ ngeuˇ˗eu Yeˬsuˇ˗ahˇ haw tsoˆ taˬ˗awˇ, Yeˬsuˇ˗euˬ mehˬ nah caw teh ni caw ba nehˬ˗eu meh.—1 Gawˇliˬtu 4:6, 7-ahˇ gui.

19. Aˬ dui tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ aˬ jeˬ jahˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu nga? (“ Mˇ ceh ceh˗eu jeˬ˗ahˇ yahˇ˗awˬ” lehˇ ehˇ˗eu oeˬ coeˇ oeˬ bawˬ˗ahˇ jiˇ haw.)

¹⁹ Aˬ dui tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ dehꞈ ahˇ le˗euˬ jeˬ hawˇ˗eu nya˗eu jeˬ maˬ duˇ leˇ˗a. Aˬ jeˬ lehˇ gʼeh kʼawꞈ, yawˬ ha nya˗eu jeˬ heu “aˬ cawˬ gʼaˇ duˬ gaˇ dahˇ tsoeˬ ni zmˬ” luꞈ˗uˇ. (1 Beˬtuˆluˆ 4:10) Aˬ dui˗ahˇ yawˬ ha mˇ nya˗eu jeˬ heu naˇ, tiˬ jeˬ˗iˬ shiˬ ma maˬ naˆ nya lehˇ noeˬ laˇ nya meh. Ehˇ kʼawꞈ, guꞈ tsaꞈ taˬ˗euˬ maˇ kʼehˬ kʼehˬ zaˬ kʼawꞈ, zawˇ˗ehˇ muiˬ˗eu pehˇ kʼahˬ tiˬ kahˇ bi pyeuꞈ laˇ nya˗eu loꞈ˗ehˇ, aˬ dui neh mˇ˗euˬ ui cuiˆ na tehꞈ kʼawꞈ, aˇ muˇ mehˬ bawˬ gm ni caw ba nehˬ nya˗eu meh. Aˬ dui tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ mˇ ceh ceh˗eu maˬ leh jeh ni, aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ mehˬ bawˬ gm˗awˇ, laˬ kʼaˬ cehˇ nui saˇ oꞈ ni leh jeh luꞈ˗uˇ.—Eˇpeˇsu 4:3.