1. Yeˬhawˇbaˬ nawˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ aˬ jeˬ jahˇ nehˬ taˬ˗euˬ nga?

 Nawˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ Saˇ kiˇ aˬ joˆ˗ehˇ pyeuꞈ laˇ deˬ? Nawˇ “laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu guiˬ lahˬ dawˬ”˗ahˇ aˬ da aˬ ma˗ahˇ neh maˬ ehˇ, gaˇ mˇ cawˬ˗ahˇ neh maˬ ehˇ, sahˬ boꞈ dzaw cawˬ˗ahˇ neh maˬ ehˇ, iˇ kahˇ˗ahˇ tiˬ gʼaˬ gʼaˬ neh tsaꞈ gaˬ laˇ˗euˬ gaˇ neh maˬ ehˇ, ya gaˬ˗euˬ kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. (Maˬkuˆ 13:10) Kʼoeˇ naˇ, tiˬ gʼaˬ gʼaˬ aˇ yamˬ zmˬ˗awˇ leh jeh˗awˇ, nawˬ˗ahˇ Jaˇliꞈ mehˬ nehˬ˗eu miˇ neh, Yeˬhawˇbaˬ nawˬ˗ahˇ aˇ naˆ ni gaˬ˗eu lehˇ ya siˬ nya laˇ˗awˇ, nawˇ jiˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ gaˬ laˇ˗euˬ meh. Nawˇ yaw tsaˬ yaw dawˇ˗ahˇ siˬ nya laˇ ni Yeˬhawˇbaˬ neh kuˇ laꞈ˗awˇ, nymˬ˗mˇ nawˇ Yeˬsuˇ˗euˬ zaˬ lahˇ pyeuꞈ laˇ˗awˇ mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ ya dehꞈ˗eu noeˬ tmˬ˗eu jeˬ jaˆ laˇ˗euˬ meh. (Yoˇhaˬ 6:44) Yeˬhawˇbaˬ nawˬ˗ahˇ tiˬ gʼaˬ gʼaˬ neh Jaˇliꞈ bi mehˬ laˇ˗euˬ miˇ neh maˬ ehˇ, aˬ yawꞈ˗euˬ gaˇ mˇ zaˬ ya pyeuꞈ˗eu miˇ neh maˬ ehˇ, nawˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ guiˬ lahˬ huiˬ˗eu yaw duˬ baw meh.

2. Aˬ dui heu kawˆ laꞈ kʼoeˇ aˬ jeˬ˗euˬ gaˇ kawˆ ja sawˇ˗eu nga?

² Nymˬ˗mˇ aˬ dui yaw tsaˬ yaw dawˇ˗ahˇ siˬ nya laˇ˗euˬ miˇ neh, aˬ cawˬ˗ahˇ aˬ dui loꞈ˗ehˇ dehꞈ ziˇ gaˇ ma˗ahˇ cah nya ni caw ba nehˬ˗eu muiˬ dui dui˗eu aˬ kawˬ˗aˬ za taˬ˗euˬ ma. Aˬ dui tiˬ nymˇ maˬ doe maˬ doe˗ehˇ tsaꞈ gaˬ˗iˇ˗eu maˬ shaˬ kʼawꞈ, Jaˇliꞈ mehˬ nehˬ˗eu yaw shaˬ kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Nawˬ˗ahˇ tawˇ neh toˆ˗ehˇ noeˬ miˇ˗a laˬ?. Toˆ˗ehˇ naˇ heu kawˆ laꞈ kʼoeˇ ahˇ˗eu nui noeˬ nui duˇ nawˬ˗ahˇ caw ba nehˬ nya meh. Aˬ dui˗ahˇ zaˬ lahˇ pyeuꞈ laˇ ni mˇ˗eu gaˇ˗ahˇ mˇ mawꞈ ni laˆ noeˬ nehˬ˗eu aˬ jeˬ nga? Aˬ dui˗ahˇ dzaw zaˬ maˬ bi jawˇ ni laˆ tsoeˬ˗eu jeˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ deuˆ gʼaˬ nya˗eu nga? Nymˬ˗mˇ aˬ dui tsaꞈ gaˬ˗eu tehꞈ˗ehˇ maˬ ngeuˇ˗eu, aˬ jeˬ miˇ neh ya mehˬ nehˬ˗eu nga lehˇ jeˬ hu ja sawˇ ma.

3. Aˬ dui aˬ jeˬ miˇ neh tsaꞈ gaˬ˗eu nga?

³ Yeˬsuˇ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ jawˇ ngeh, aˬ yawꞈ˗euˬ zaˬ lahˇ deuˬ˗ahˇ nyiˬ jeˬ bi mˇ˗euˬ meh. Dahˬ beh˗eu jeˬ naˇ, Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ Miˬyehˇ  Miˇkʼahˬ gaˇ kawˆ laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu guiˬ lahˬ dawˬ tsaꞈ gaˬ lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. Kʼoeˇ naˇ Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ maꞈ aˬ joˆ˗ehˇ ya mˇ˗eu lehˇ jiˇ mˇ mawˇ nehˬ˗euˬ meh. (Maꞈtehˬ 10:7; Luˇkaꞈ 8:1) Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ˗euˬ zaˬ lahˇ deuˬ˗ahˇ tsawˇ haˬ deuˬ laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu guiˬ lahˬ dawˬ˗ahˇ ha geuꞈ ngeh aˬ joˆ˗ehˇ ya jahˇ˗eu, maˬ ha geuꞈ ngeh aˬ joˆ˗ehˇ ya jahˇ˗eu, lehˇ mehˬ nehˬ˗euˬ meh. (Luˇkaꞈ 9:2-5) Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ˗euˬ zaˬ lahˇ deuˬ “miˇ tsaˬ tahˬ kʼawˇ heu doe ni . . . laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu guiˬ lahˬ dawˬ mehˬ doe tehꞈ˗a” lehˇ maˬ keuˆ laˇ miˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. (Maꞈtehˬ 24:14; Gʼaˬkʼehˇ 1:8) Tsawˇ haˬ deuˬ ha geuꞈ maˬ ha geuꞈ kʼawꞈ, zaˬ lahˇ deuˬ Miˬyehˇ Miˇkʼahˬ gaˇ kawˆ hawˇ˗eu Miˇkʼahˬ heu aˬ jeˬ jeˇ jahˇ nehˬ˗eu gaˇ kawˆ ya tsaꞈ gaˬ daˆ leꞈ˗eu meh.

4. Maꞈtehˬ 28:18-20-ahˇ haw ngeh, aˬ dui Miˬyehˇ Miˇkʼahˬ gaˇ kawˆ tsaꞈ gaˬ˗eu tehꞈ˗ehˇ maˬ ngeuˇ˗eu aˬ jeˬ paˇ ya jahˇ nga siˬ?

⁴ Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ˗euˬ zaˬ lahˇ deuˬ˗ahˇ bi mˇ˗euˬ nyiˬ jeˬ aˬ yawꞈ jeˬ naˇ aˬ jeˬ nga? Aˬ cawˬ˗ahˇ aˬ yawꞈ neh kʼaˇ ehˇ taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ mˇ caw nya ni mehˬ nehˬ˗eu heu meh. Tiˬ gʼaˬ na noeˬ˗eu loꞈ˗ehˇ tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ hawˇ˗eu mehˬ nehˬ˗eu gaˇ heu naˇ, dahˬ beh˗euˬ Ka li zaˬ saˇ ka˗ahˇ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ ya mˇ˗eu tehꞈ nga laˬ? Maˬ, maˬ ngeuˇ˗a. Yeˬsuˇ gaˇ heu˗ahˇ aˬ dui˗euˬ saˇ ka˗ahˇ keuˆ ni ya mˇ˗awˇ, “miˇ tsaˬ heu aˇ saˬ saˬ ngeh keuˆ ni” ya mˇ meh lehˇ ehˇ˗eu meh. (Maꞈtehˬ 28:18-20-ahˇ gui.) Yeˬsuˇ gaˇ heu˗ahˇ aˬ yawꞈ tsawˇ haˬ ngaˬ yaˇ gʼaˬ˗euˬ mehˬ shi bi mawˇ le ngeh biꞈ˗euˬ gaˇ duˇ˗eu meh. (1 Gawˇliˬtu 15:6) Aˇ nah naˇ Yeˬsuˇ Yoˇhaˬ˗euˬ yuꞈ maˆ laꞈ kʼoeˇ, aˬ yawꞈ˗euˬ zaˬ lahˇ deuˬ yawˬ gʼaˬ na luꞈ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ siˬ nya laˇ ni ya caw ba nehˬ meh lehˇ maˇ jawˆ ni ehˇ nehˬ˗euˬ meh.—Pah mehˬ˗eu 22:17.

5. 1 Gawˇliˬtu 3:6-9-ahˇ haw ngeh, Pawˇluˆ tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ˗ahˇ hawˇ˗eu mehˬ˗eu jeˬ˗ahˇ aˬ jeˬ˗euˬ yaw jeˬ ma jeˬ nehˬ˗ehˇ sheu cehˆ˗euˬ nga?

⁵ Gʼaˬ kʼehˇ Pawˇluˆ zaˬ lahˇ pyeuꞈ laˇ ni mˇ˗eu gaˇ˗ahˇ aˇ bawˬ ka˗eu jeˬ nehˬ˗ehˇ sheu cehˆ˗euˬ meh. Ka˗eu deuˬ siˬ yoeˬ sehˬ˗awˇ neh tehꞈ˗ehˇ maˬ jiˇ˗a. Teu naˆ maˬ tseˇ ya jahˇ˗eu meh. Pawˇluˆ Gawˇliˬtu meuˬ˗ahˇ˗euˬ Ka li zaˬ deuˬ˗ahˇ “Ngaˇ˗aˬ, ka˗eu gʼaˬ pyeuꞈ˗awˇ, Aˬpawˇluˆ˗aˬ, iˇ cuꞈ shehˬ˗eu gʼaˬ pyeuꞈ˗eu meh. . . . Naw maꞈ˗aˬ, Miˬyehˇ˗euˬ deh yaˇ meh” lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. (1 Gawˇliˬtu 3:6-9-ahˇ gui.) Aˬ dui “Miˬyehˇ˗euˬ deh yaˇ”˗ahˇ mˇ˗eu gaˇ mˇ zaˬ pyeuꞈ˗eu ma. Aˬ dui siˬ yoeˬ sehˬ˗eu tehꞈ˗ehˇ maˬ ngeuˇ˗eu iˇ cuꞈ jiˇ ya shehˬ˗awˇ, aˇ bawˬ huiˬ laˇ ngaˇ laˬ lehˇ jiˇ tiˬ kʼehˬ maˬ taˬ ya haw˗eu meh. (Yoˇhaˬ 4:35) Aˬ dui aˇ bawˬ mehˇ laˇ ni jahˇ˗eu gʼaˬ˗aˬ, Miˬyehˇ pyeuꞈ˗eu lehˇ maˬ ya ngehˇ˗a.

6. Mehˬ˗eu jeˬ laꞈ kʼoeˇ aˬ jeˬ jeˇ ahˇ˗eu nga?

⁶ Aˬ dui “mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ dehꞈ˗eu jeˬ za˗eu gʼaˇ duˬ, tsaˬ˗eu nui ma neh leh jeh˗eu deuˬ”˗ahˇ poˆ luꞈ˗eu ma. (Gʼaˬkʼehˇ 13:48, MS) Aˬ yawꞈ maꞈ zaˬ lahˇ pyeuꞈ laˇ˗eu gʼaˇ duˬ, aˬ dui aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ gaˇ kawˆ deuˬ˗ahˇ (1) gʼoˆ shaw nya ni (2) ha geuꞈ laˇ ni (3) maˇ diˇ mˇ caw nya ni ya caw ba nehˬ˗eu meh. (Yoˇhaˬ 17:3; Gawˇlawˇsehˇ 2:6, 7; 1 Teˇsaˬloˇni 2:13) Aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ deuˬ yawˬ gʼaˬ na luꞈ dzaw zaˬ˗ahˇ nui gaˬ mˇ mawˇ˗awˇ, aˬ yawꞈ mehˬ bawˬ˗ahˇ oe ngeh yaw muiˬ˗ehˇ ha˗eu heu neh, aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ caw ba nehˬ nya˗eu meh. (Yoˇhaˬ 13:35) Jaˇliꞈ mehˬ˗eu deuˬ jiˇ, yawˬ ha˗euˬ aˇ yamˬ hawˇ˗eu gʼaˬ zmˬ˗awˇ dzaw zaˬ deuˬ˗euˬ “ziꞈ dah ni gʼeh˗eu” jah˗eu jeˬ hawˇ˗eu zahˇ sahˇ kʼoꞈ deuˬ˗ahˇ byehˇ dzeh nya ni ya caw ba nehˬ˗eu meh. (2 Gawˇliˬtu 10:4, 5) Dzaw zaˬ deuˬ iˇ cuꞈ shawˇ˗eu aˇ tiˆ˗ahˇ laˇ keuˆ nya˗eu gʼaˇ duˬ, ba la gʼawˬ mya siˬ ga leˇ kʼawꞈ, aˬ dui leh jeh poeˬ kʼoꞈ˗eu yaw duˬ baw meh.

7. Tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ˗ahˇ hawˇ˗eu zaˬ lahˇ pyeuꞈ laˇ ni mˇ˗eu gaˇ˗ahˇ mˇ mawꞈ ni laˆ noeˬ nehˬ˗eu jeˬ naˇ aˬ jeˬ nga?

⁷ Aˬ dui tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ hawˇ˗eu zaˬ lahˇ pyeuꞈ laˇ ni mˇ˗eu gaˇ˗ahˇ aˬ jeˬ miˇ neh mˇ˗eu nga? Dahˬ beh˗eu jeˬ naˇ, aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gaˬ˗eu miˇ neh ma. Aˬ dui tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ hawˇ˗eu zaˬ lahˇ pyeuꞈ laˇ ni mˇ˗eu gaˇ˗ahˇ kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh leh jeh˗awˇ mˇ˗eu heu naˇ, Miˬyehˇ˗ahˇ gaˬ˗eu lehˇ mˇ mawˇ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. (1 Yoˇhaˬ 5:3) Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gaˬ˗eu miˇ neh tsaꞈ gaˬ luꞈ˗eu ma. Ehˇ kʼawꞈ toˆ˗ehˇ tsaꞈ gaˬ˗eu maˬ awˬ˗a. Nawˬ˗ahˇ tsaꞈ gaˬ dahˬ beh˗iˇ ngeh poˆ guˆ miˇ˗a laˬ? Guˆ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh.  Ehˇ kʼawꞈ nawˇ Yeˬsuˇ neh bi mˇ˗euˬ gaˇ pyeuꞈ˗eu lehˇ siˬ nya˗eu miˇ neh mˇ˗eu meh. Aˇ yamˬ ui cuiˆ myahˇ laˇ ngeh, tsaꞈ gaˬ˗eu awˬ dzehˬ laˇ˗euˬ meh. Nawˬ˗ahˇ Jaˇliꞈ ya mehˬ beh beh˗iˇ ngeh, guˆ miˇ˗a laˬ? Guˆ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ caw ba nehˬ laꞈ lehˇ shaˇ naˇ, Jaˇliꞈ dzaw nehˬ peuˬ laˇ˗awˇ, zaˬ lahˇ pyeuꞈ laˇ ni mˇ˗eu gaˇ˗ahˇ mˇ mawꞈ dzehˬ laˇ˗eu meh.

8. Maˬkuˆ 6:34-ahˇ haw ngeh, aˬ dui aˬ cawˬ˗ahˇ mehˬ nehˬ mawꞈ ni laˆ noeˬ nehˬ˗eu aˬ jeˬ paˇ jaˆ nga siˬ?

⁸ Nyiˬ jeˬ aˬ yawꞈ jeˬ naˇ, aˬ dui aˬ cawˬ˗ahˇ gaˬ˗eu nui gaˬ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ mehˬ nehˬ mawꞈ ni laˆ noeˬ nehˬ˗eu meh. Tiˬ poˆ Yeˬsuˇ hawˇ˗eu zaˬ lahˇ deuˬ tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ mˇ gʼaˬ ngeh, gʼaˬ doeˇ doeˇ˗eu miˇ neh gʼaˬ naˬ naˬ mawꞈ˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ gʼaˬ naˬ naˬ˗eu jawˇ duˬ˗ahˇ iˇ luꞈ ngeh, tsawˇ haˬ aˇ maꞈ˗ahˇ ya mawˇ˗euˬ meh. Yeˬsuˇ gʼaˬ doeˇ doeˇ luꞈ kʼawꞈ, aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu miˇ neh, “gʼawˬ mya jeˬ” mehˬ nehˬ tsoˆ nehˬ˗euˬ meh. (Maˬkuˆ 6:34-ahˇ gui.) Yeˬsuˇ leh jeh˗awˇ mehˬ nehˬ˗euˬ teu naˇ, tsawˇ haˬ aˇ maꞈ˗euˬ nui ma˗ahˇ noeˬ keuˆ nehˬ˗eu miˇ neh meh. Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ maꞈ shaˬ dui dui˗awˇ, dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ noeˬ tmˬ˗eu jeˬ maˬ jaˆ gaˇ ya mawˇ˗euˬ miˇ neh, aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ caw ba nehˬ mawꞈ˗eu meh. Nymˬ˗mˇ iˬ nah˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ jiˇ toˆ˗ehˇ duˇ˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ laꞈ nyiˇ paw haw ngeh yaw muiˬ jawˇ saˇ doˆ gaˇ duˇ kʼawꞈ, maˇ diˇ naˇ aˬ yawꞈ maꞈ yawˬ haˇ yawˬ ha maˬ haw piˇ nya˗eu yawˇ bo˗eu yaw sahˇ maˬ baw˗eu yawˇ˗ahˇ duˇ˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ Miˬyehˇ˗ahˇ maˬ siˬ nya˗eu miˇ neh noeˬ tmˬ˗eu jeˬ maˬ jaˆ˗a lehˇ gʼaˬ kʼehˇ Pawˇluˆ ehˇ˗eu meh. (Eˇpeˇsu 2:12) Aˬ yawꞈ maꞈ “luˬ˗iˇ seˇ˗iˇ˗eu gaˇ ma”˗ahˇ jawˇ luꞈ˗eu meh. (Maꞈtehˬ 7:13) Aˬ dui tsaꞈ gaˬ duˬ˗ahˇ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ gʼawˬ shaˇ shaˬ˗ehˇ gʼeh˗awˇ, Miˬyehˇ˗ahˇ siˬ nya˗eu loˬ nga lehˇ shaˇ noeˬ naˇ, nui gaˬ hawˇ˗eu gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu jeˬ aˬ dui˗ahˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ caw ba nehˬ ni laˆ noeˬ nehˬ˗eu meh. Aˬ dui caw ba nehˬ nya˗eu kʼaˇ muiˬ˗eu jeˬ naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ Jaˇliꞈ dzaw nehˬ˗eu heu meh.

9. Piˇliˇpiˆ 2:13-ahˇ haw ngeh, Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ caw ba˗eu nga?

⁹ Tiˬ poˆ na nawˇ Jaˇliꞈ dzaw zaˬ jawˇ laˇ naˇ, aˇ yamˬ gʼawˬ mya ni ya biꞈ meh lehˇ noeˬ˗eu miˇ neh, Jaˇliꞈ dzaw zaˬ maˬ poˆ peuˬ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Nawˇ toˆ˗ehˇ pyeuꞈ luꞈ naˇ, nawˬ˗euˬ nui ma laꞈ kʼoeˇ pyeuꞈ luꞈ˗eu jeˬ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ dzawˇ nehˬ˗awˇ, Jaˇliꞈ dzaw zaˬ jawˇ mawꞈ laˇ ni caw ba nehˬ laꞈ lehˇ shaˇ. (Piˇliˇpiˆ 2:13-ahˇ gui.) Gʼaˬ kʼehˇ Yoˇhaˬ aˬ dui Miˬyehˇ nui ma tsaˬ˗eu loꞈ˗ehˇ guiˬ lahˬ shaˇ naˇ, Miˬyehˇ aˬ dui˗euˬ guiˬ lahˬ shaˇ dawˬ˗ahˇ naˇ haˬ nehˬ laꞈ˗eu yaw duˬ baw meh lehˇ ehˇ˗eu meh. (1 Yoˇhaˬ 5:14, 15) Teu miˇ neh Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ zaˬ lahˇ pyeuꞈ laˇ ni mˇ˗eu gaˇ˗ahˇ mˇ mawꞈ laˇ ni caw ba nehˬ meh jah ziꞈ nya meh.

10-11. Aˬ dui Jaˇliꞈ dzaw zaˬ maˬ poˆ ni nyi naˬ˗eu teu naˇ, aˬ jeˬ baˬ da neh pyeuꞈ nyaˬ˗eu nga?

¹⁰ Aˬ dui zaˬ lahˇ pyeuꞈ laˇ ni mˇ˗eu gaˇ heu naˇ, aˇ yeˇ huiˬ˗eu lehˇ siˬ nya˗eu ma. Ehˇ kʼawꞈ aˬ dui neh noeˬ tsoˆ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ maˬ bi mˇ byah nya ni laˆ tsoeˬ laˇ˗eu shaˬ zahˬ tiˬ jeˬ na jaˆ˗eu meh. Aˬ jeˬ jeˇ˗euˬ shaˬ zahˬ jaˆ˗awˇ, aˬ dui teu˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ deuˆ gʼaˬ nya˗eu nga lehˇ ja sawˇ ma.

¹¹ Aˬ dui˗ahˇ yawˬ ha kʼaˇ mˇ mawꞈ˗eu loꞈ˗ehˇ maˬ mˇ nya nya lehˇ noeˬ laˇ nya˗eu meh. Mehˇ nmˇ tiˬ deuˬ na, aˇ kʼoꞈ kʼawˆ laˇ˗euˬ maˬ ngeuˇ naˇ jawˇ saˇ maˬ doˆ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Nawˇ jiˇ toˆ˗ehˇ pyeuꞈ luꞈ de laˬ? Ngeuˇ naˇ, Koˇbiˬ yaw jaw naˇ gawˇ jaˆ˗eu aˇ yamˬ˗ahˇ neh ya siˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Aˬ dui iˇ kahˇ˗ahˇ jawˇ kʼawꞈ, naˬ gaˬ lawˬ muˇ˗ahˇ neh Jaˇliꞈ mehˬ nya ngaˇ lehˇ ya siˬ˗euˬ ma. Kʼoeˇ naˇ tiˬ deuˬ na˗aˬ Jaˇliꞈ dzaw mawꞈ gaˇ neh, uˬ shawˬ, uˬ ciꞈ maˬ ngeuˇ naˇ maˬ dah˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Aˬ dui iˇ kahˇ˗ahˇ jawˇ˗awˇ neh Jaˇliꞈ dzaw nehˬ nya˗eu miˇ neh, aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ Jaˇliꞈ dzaw nehˬ˗eu gʼaˇ duˬ, aˇ yamˬ laˆ poˆ laˆ paˇ mˇ nya˗eu meh. Yeˬsuˇ jiˇ Niˇgawˇdeˬ˗ahˇ uˬ ciꞈ paw mehˬ nehˬ˗euˬ meh. Teu naˇ, Niˇgawˇdeˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ uˬ ciꞈ paw muiˬ dzehˬ˗eu miˇ neh meh.—Yoˇhaˬ 3:1, 2.

12. Aˬ dui Jaˇliꞈ mehˬ nya meh lehˇ nui kʼaˬ tsmˬ laˇ ni caw ba nehˬ˗eu aˬ jeˬ jeˇ jaˆ˗eu nga?

¹² Aˬ dui yawˬ ha Jaˇliꞈ maˬ mehˬ nehˬ nya nya lehˇ noeˬ nya˗eu meh. Aˬ dui Jaˇliꞈ mehˬ nehˬ nya˗eu gʼaˇ duˬ, zaˬ siˬ nui gahˇ gʼawˬ mya ni ahˇ˗eu loˬ nga lehˇ  noeˬ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Nawˇ toˆ˗ehˇ noeˬ luꞈ naˇ, nawˬ˗ahˇ nui kʼaˬ tsmˬ laˇ ni caw ba nehˬ˗eu smˇ jeˬ jaˆ meh. Dahˬ beh˗eu jeˬ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ nawˬ˗ahˇ nawˇ aˬ cawˬ˗ahˇ mehˬ nehˬ nya meh lehˇ haw˗eu meh. (2 Gawˇliˬtu 3:5) Nyiˬ jeˬ aˬ yawꞈ jeˬ naˇ, aˬ dui˗ahˇ mˇ lehˇ dawˬ biꞈ taˬ˗euˬ gʼaˬ naˇ “mˬ hawˇ˗eu miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ kʼaˇ jaˆ˗eu baoˬ dawˬ tawˆ luꞈ” za taˬ˗euˬ Yeˬsuˇ pyeuꞈ˗eu meh. (Maꞈtehˬ 28:18) Smˇ jeˬ aˬ yawꞈ jeˬ naˇ, aˬ dui mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ caw ba nehˬ laꞈ lehˇ shaˇ nya meh. Yeˬhawˇbaˬ Yeˬsuˇ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ ya ngehˬ˗eu lehˇ mehˬ nehˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ, aˬ dui˗ahˇ jiˇ mehˬ nehˬ laꞈ˗eu yaw duˬ baw meh. (Yoˇhaˬ 8:28; 12:49) Kʼoeˇ naˇ aˬ dui Jaˇliꞈ mehˬ nehˬ nya˗eu gʼaˇ duˬ, tsaꞈ gaˬ˗iˇ˗eu aˇ muˇ˗euˬ aˬ yuiꞈ deuˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, huˬ mehˬ mehˬ˗eu deuˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, noeˬ dahˇ doe laˇ˗euˬ mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, caw ba nehˬ laꞈ lehˇ shaˇ nya meh. Aˬ dui aˬ yawꞈ maꞈ Jaˇliꞈ mehˬ˗iˇ gaˇ jiˇ iˇ caw nya˗eu meh.

13. Aˬ dui aˬ jeˬ miˇ neh laˆ poˆ laˆ paˇ ya mˇ˗eu nga?

¹³ Aˬ dui˗euˬ gʼaˇ duˬ yawˬ jeˬ yawˬ˗ehˇ ya mˇ˗eu maˬ ehˇ, keu ka yaw shuiꞈ ya zmˬ˗eu maˬ ehˇ, yaw shaˬ kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Nymˬ˗mˇ aˬ dui Jaˇliꞈ mehˬ˗eu poˆ laˇ paˇ laˇ˗euˬ meh. Aˬ dui mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ laˬ kʼaˬ cehˇ nya lehˇ ehˇ˗eu paˇ dmˬ heu dmˬ naˇ, Jaˇliꞈ mehˬ ngeh zmˬ˗eu paˇ dmˬ daˬ ma hmˬ pyeuꞈ˗eu meh. Nymˬ˗mˇ naˇ Jaˇliꞈ dzaw nehˬ˗eu yaw beh loꞈ˗ehˇ maˬ paˇ duˇ˗euˬ miˇ neh, yaw muiˬ˗ehˇ ya lehˬ hmˬ˗eu meh. Nymˬ˗mˇ poˆ naˇ, sahˬ boꞈ yaw kʼaˆ˗ehˇ maˬ paˇ gui ni ja sawˇ˗eu paw myaˬ laˇ˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ aˬ dui biˬdiˬoˬ hawˇ˗eu keu ka nui deuˬ˗ahˇ zmˬ myaˬ laˇ˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, JW Laiˇbaˬliˬ lawˬ muˇ zmˬ laˇ˗eu meh. Nawˬ˗ahˇ keu ka teu maˬ zmˬ nya nya siˬ lehˇ ngeuˇ naˇ, mehˇ nmˇ tiˬ gʼaˬ na neh bi caw ba nya meh. Aˬ myah myah naˇ aˬ dui yawˬ ha neh mˇ sheuˆ taˬ˗euˬ yaw oeˇ jeˬ˗ahˇ ya leˇ˗eu miˇ neh, poˆ laˇ paˇ laˇ˗euˬ yaw shuiꞈ jeˬ heu naˇ, yaw shaˬ nya lehˇ kʼawꞈ noeˬ nya meh. Ehˇ kʼawꞈ, nawˇ Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu mehˇ nmˇ nui deuˬ neh bi caw ba naˇ, teu naˆ naˆ˗ehˇ maˬ shaˬ law hawˇ ngaˬ lehˇ ya siˬ˗awˇ, paˇ laˇ˗euˬ yaw shuiꞈ jeˬ teu˗ahˇ ya le laˇ˗eu meh. Huˬ mehˬ mehˬ˗eu tiˬ gʼaˬ, mehˬ jeˬ mehˬ kawˆ yaw shuiꞈ heu naˇ “mehˬ˗eu gʼaˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, dzaw˗eu gʼaˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, zawˇ˗ehˇ laˬ kʼa cehˇ laˇ nya” lehˇ ehˇ˗eu meh.

14. Aˬ dui dzaw zaˬ poˆ˗eu maˬ awˬ˗eu jawˇ duˬ˗ahˇ jawˇ luꞈ naˇ, aˬ jeˬ ya noeˬ taˬ˗eu nga? 1 Gawˇliˬtu 3:6, 7 aˬ dui˗ahˇ gʼaˬ aˬ joˆ˗ehˇ biꞈ˗eu nga?

¹⁴ Aˬ dui dzaw zaˬ poˆ˗eu maˬ awˬ˗eu jawˇ duˬ˗ahˇ jawˇ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Gʼawˬ mya gʼaˬ aˬ dui neh tsaꞈ gaˬ˗euˬ dawˬ˗ahˇ nui ma maˬ ahˇ˗eu uˬ taꞈ, laˆ tsoeˬ laˇ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Toˆ˗ehˇ gʼeh˗eu jawˇ duˬ˗ahˇ jawˇ luꞈ naˇ, nawˬ˗ahˇ aˬ myah luꞈ yaw muiˬ paw dzeˇ dzaˬ˗ahˇ haw daˆ leꞈ nya ni caw ba nehˬ˗eu aˬ jeˬ nga? Aˬ dui ya noeˬ taˬ˗eu tiˬ jeˬ naˇ, yaw haiˬ yaw doeˇ jeˬ tehꞈ˗ehˇ byah˗eu miˇ tsaˬ heu siˬ˗ahˇ tsawˇ haˬ˗euˬ dehꞈ ziˇ iˬ nah ni shawˬ laꞈ kʼoeˇ poˆ laˇ paˇ laˇ nya˗eu miˇ neh, yaw beh Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ nui ma maˬ ahˇ˗eu deuˬ kʼawꞈ, aˇ nah naˇ Miˬyehˇ˗ahˇ shaˇ poˆ laˇ nya˗eu meh. (Maꞈtehˬ 5:3) Aˬ dui˗euˬ paˇ dmˬ maˬ yuˇ˗eu deuˬ jiˇ, aˇ nah naˇ Jaˇliꞈ dzaw laˇ nya˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ, aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ naˇ deh yaˇ˗euˬ yaw sahˇ pyeuꞈ meh lehˇ siˬ nya˗eu ma. (Maꞈtehˬ 9:38) Miˬyehˇ aˬ dui˗ahˇ ka˗awˇ, iˇ cuꞈ shehˬ˗eu gaˇ heu˗ahˇ bi mˇ daˆ leꞈ mawꞈ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ, bi huiˬ bi mehˇ laˇ˗eu gʼaˬ naˇ Miˬyehˇ meh. (1 Gawˇliˬtu 3:6, 7) Nymˬ˗mˇ aˬ dui dzaw zaˬ maˬ jawˇ kʼawꞈ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui neh mˇ za˗euˬ jeˬ˗ahˇ haw˗awˇ maˬ ngeuˇ˗eu, aˬ dui neh leh jeh˗euˬ jeˬ˗ahˇ haw˗awˇ guiˬ lahˬ biꞈ˗eu lehˇ ya siˬ˗eu heu naˇ, aˬ dui˗ahˇ gʼaˬ ahˇ laˇ dui dui˗eu meh. b

15. Tsawˇ haˬ tiˬ gʼaˬ Jaˇliꞈ dzaw laˇ˗awˇ aˬ yawꞈ neh ya siˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ mˇ caw ngeh, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh leˇ˗eu nga?

¹⁵ Yeˬhawˇbaˬ tsawˇ haˬ tiˬ gʼaˬ gʼaˬ Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ˗ahˇ ha geuꞈ˗awˇ, aˬ yawꞈ neh ya siˬ˗euˬ jeˬ aˬ cawˬ˗ahˇ ja nehˬ ngeh laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu meh. (Dawˬdaˬ 23:15, 16) Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ nymˬ˗mˇ iˬ nah aˬ yawꞈ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ˗ahˇ hawˇ˗eu mehˬ˗eu gaˇ˗ahˇ leh jeh˗awˇ mˇ luꞈ gaˇ ya mawˇ ngeh, aˇ naˆ ni laˬ  kʼaˬ cehˇ leˇ paˬ nga! Yaw jeˬ ma jeˬ, 2020 kʼoꞈ˗ahˇ yaw jaw naˇ gawˇ jaˆ luꞈ kʼawꞈ, 7,705,765 gʼaˬ Jaˇliꞈ dzaw˗awˇ, 241,994 gʼaˬ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ a nehˬ˗awˇ iˇ cuꞈ shawˇ˗euˬ meh. Mehˇ nmˇ yaw shuiꞈ heu deuˬ jiˇ, aˬ cawˬ˗ahˇ Jaˇliꞈ mehˬ˗awˇ zaˬ lahˇ pyeuꞈ laˇ ni caw ba nehˬ˗eu meh. (Luˇkaꞈ 6:40) Aˬ dui zaˬ lahˇ pyeuꞈ laˇ ni mˇ˗eu gaˇ˗ahˇ leh jeh ngeh tiˬ jawˇ Yeˬhawˇbaˬ laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu yaw duˬ baw meh.

16. Aˬ dui aˬ jeˬ aˇ pyaˇ daˬ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu nga?

¹⁶ Zaˬ lahˇ pyeuꞈ laˇ ni mˇ˗eu gaˇ heu naˇ yaw awˬ maˬ ngeuˇ kʼawꞈ, Yeˬhawˇbaˬ caw ba nehˬ˗eu miˇ neh aˬ dui tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ mˬ taˆ Aˬda˗ahˇ gaˬ laˇ ni caw ba nehˬ nya meh. Nawˇ aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ neh kʼawꞈ, dzaw zaˬ tiˬ gʼaˬ poˆ mawˇ˗eu lehˇ aˇ pyaˇ daˬ taˬ nya maˇ laˬ? Aˬ dui kʼaˇ puˬ kʼaˇ mawˇ le˗eu deuˬ˗ahˇ kʼaˇ yehꞈ laˇ˗eu loꞈ˗ehˇ Jaˇliꞈ dzaw nehˬ˗eu leh jeh naˇ, Jaˇliꞈ dzaw mawꞈ˗eu tiˬ gʼaˬ na˗ahˇ ya mawˇ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui neh leh jeh˗awˇ mˇ˗euˬ jeˬ˗ahˇ guiˬ lahˬ biꞈ˗eu yaw duˬ baw meh.

17. Aˬ dui dzaw zaˬ jawˇ naˇ aˬ dui˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh laˇ˗eu nga?

¹⁷ Aˬ dui aˬ cawˬ˗ahˇ ya tsaꞈ gaˬ˗awˇ yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ ya mehˬ nehˬ˗eu heu naˇ, zawˇ˗ehˇ muiˬ˗eu tiˬ jeˬ pyeuꞈ meh. Gaˇ heu naˇ, aˬ dui˗ahˇ laˬ kʼaˬ bi cehˇ dui dui laˇ˗eu meh. Gʼaˬ kʼehˇ Pawˇluˆ Teˇsaˬloˇni meuˬ˗ahˇ˗euˬ gʼawˬ mya gʼaˬ˗ahˇ zaˬ lahˇ pyeuꞈ laˇ ni caw ba nehˬ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ “Ehˇ kʼawꞈ, nga maꞈ˗euˬ noeˬ tmˬ duˬ, nga maꞈ˗euˬ laˬ kʼaˬ cehˇ duˬ hawˇ˗eu, Sahˬpaˬ Yeˬsuˇ oe ngeh aˬ yawꞈ mehˬ shi nga maꞈ gʼaˬ leˇ˗euˬ gaˇ kawˆ kʼahˬ sehˇ jehˆ duˬ˗aˬ, aˬ cawˬ maˬ ngeuˇ. Naw maꞈ ma. Naw maꞈ˗aˬ, maˇ maˇ ni nga maꞈ˗euˬ nui ma huiˬ duˬ hawˇ˗eu laˬ kʼaˬ cehˇ duˬ pyeuꞈ˗eu ma” lehˇ ehˇ˗eu meh. (1 Teˇsaˬloˇni 2:19, 20; Gʼaˬkʼehˇ 17:1-4) Nymˬ˗mˇ iˬ nah gʼawˬ mya gʼaˬ jiˇ toˆ˗ehˇ noeˬ˗eu meh. Saꞈteˇpaˬniˬ hawˇ˗eu aˬ yawꞈ˗euˬ kʼaˬ dzeˇ zaˬ, gʼawˬ mya gʼaˬ˗ahˇ iˇ cuꞈ shawˇ˗eu aˇ tiˆ˗ahˇ laˇ keuˆ nya ni caw ba nehˬ˗euˬ meh. Saꞈteˇpaˬniˬ “Tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ a nehˬ ni ya caw ba nehˬ˗eu jeˬ taˆ˗ehˇ laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu jeˬ maˬ paˇ jaˆ miˇ˗a” lehˇ ehˇ˗eu meh.