Skip to content

Gaˇ kawˆ uˬ dzah deuˬ maˬ bi mawˇ laˇ˗eu

Dehꞈ ziˇ gaˇ kawˆ

Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ laꞈ kʼoeˇ laˬ kʼaˬ cehˇ laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu dehꞈ ziˇ

Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ laꞈ kʼoeˇ laˬ kʼaˬ cehˇ laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu dehꞈ ziˇ

1958 kʼoꞈ˗ahˇ Kehˇnaˬdaˬ˗euˬ Beˬdeˬlaˇ˗ahˇ ngaˬ neh ya mˇ dahˬ beh˗eu gaˇ naˇ, sahˬ boꞈ yaˬ doˆ˗eu nymˇ˗ahˇ yaˆ pyawˇ ya yaˆ˗eu meh. Teu ngeh ngaˇ tseˇ yehꞈ kʼoꞈ tehꞈ˗a siˬ. Teu ngeh ngaˬ˗euˬ dehꞈ ziˇ muiˬ˗eu lehˇ miˇ˗a. Teu gaˇ neh tiˬ kʼehˬ naˇ ngaˇ maˬgaˬziˇ paˇ dmˬ yehˬ tsehˆ˗eu gaˇ ya mˇ˗euˬ ma. Ngaˬ˗ahˇ Beˬdeˬlaˇ˗ahˇ gaˇ ya mˇ˗euˬ laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu lehˇ miˇ˗a.

Teu gaˇ neh tiˬ kʼoꞈ naˇ Beˬdeˬlaˇ˗ahˇ sahˬ boꞈ yaˬ doˆ˗eu caˆ yaw shuiˬ dawˆ tsoˆ˗eu lehˇ gʼeh˗eu Ehˇpa˗li kaˆ miˬ kʼahˬ˗euˬ saˇ naˇ˗ahˇ gaˇ mˇ˗eu tsawˇ haˬ loˬ nga lehˇ tsaꞈ gaˬ˗eu meh. Teu miˇ neh ngaˇ jaˇ laˇ dawˆ˗euˬ ma. Ngaˬ˗ahˇ tseˇ˗euˬ miˇ neh laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu lehˇ miˇ˗a. Kʼoeˇ naˇ Kehˇnaˬdaˬ˗euˬ Beˬdeˬlaˇ˗ahˇ jawˇ˗eu mehˇ nmˇ Dehˇniˬ˗suiꞈ Liˇ˗ciˬ, Beˬ˗uˬ Mehˇkaˬ˗lahˬ, Kehˬ Nawˇdiˬ, heu smˇ gʼaˬ˗ahˇ jiˇ tseˇ˗euˬ meh. Nga maꞈ teu gaˇ gʼawˬ myahˇ ni ya jawˇ˗eu meh.

Ngaˇ ngaˬ ma˗ahˇ naˬ gaˬ neh ngehˬ cawˬ gʼeh˗awˇ, “Aˬ ma˗oˇ aˬ li Ehˇpa˗li kaˆ miˇ kʼahˬ˗ahˇ ya jawˬ˗iˇ nga” lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ ma. Ngaˬ ma naˇ ciˬ cuˇ ni gʼeh˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ kʼawꞈ, nui jah ziꞈ dah ni gʼeh˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ˗eu meh. Ngaˬ neh teu loꞈ˗ehˇ noeˬ tsehˆ˗euˬ gaˇ ngaˬ ma hawˇ˗eu ngaˬ da dawˬ gʼoꞈ maˬ doˆ˗a. Ehˇ kʼawꞈ nymˬ˗mˇ poˆ naˇ, ngaˇ gaˇ mahˇ kaˬ gaˇ ya jawˇ˗iˇ˗eu miˇ neh ui cuiˆ nmˇ noeˬ shaˬ˗eu meh.

Ehˇpa˗li kaˆ miˇ kʼahˬ˗ahˇ˗iˇ

1959 kʼoꞈ˗ahˇ ngaˇ hawˇ˗eu Dehˇniˬ˗suiꞈ Liˇ˗ciˬ, Kehˬ Nawˇdiˬ hawˇ˗eu Beˬ˗uˬ Mehˇkaˬ˗lahˬ nehˬ˗ehˇ tiˬ kawˆ loꞈ˗ehˇ Keˇ Tamˬ˗ahˇ neh Joˇhehˇneˇ˗suiꞈbeuˬ˗ahˇ iˇ˗eu miˬ dzaˬ laˆ lawˬ lawˬ liˬ kʼoeˇ taˆ nuiˇ luꞈ

60 kʼoꞈ dzeuˇ˗iˇ ngeh 2019 kʼoꞈ˗ahˇ Ehˇpa˗li kaˆ˗euˬ saˇ naˇ˗ahˇ nga maꞈ 4 gʼaˬ paˇ mawˇ dzoeˇ kʼoꞈ

Buˇkiˬ˗liˬ Beˬdeˬlaˇ nga maꞈ oeˬ gʼaˬ˗ahˇ sahˬ boꞈ yaˬ˗eu caˆ zmˬ˗eu gʼaˇ duˬ ba la smˇ siˬ bi dzaw nehˬ laꞈ˗euˬ meh. Teu gaˇ neh naˇ Ehˇpa˗li kaˆ miˇ kʼahˬ Keˇ Tamˬ meuˬ˗ahˇ iˇ˗eu saˇ baoˬ˗ahˇ neh iˇ˗euˬ ma. Teu ngeh ngaˇ nyiˬ tseˇ kʼoꞈ tehꞈ˗a siˬ. Kʼoeˇ naˇ Keˇ Tamˬ meuˬ˗ahˇ neh Joˇhehˇneˇ˗suiꞈbeuˬ meuˬ˗ahˇ miˬ dzaˬ laˆ lawˬ lawˬ liˬ dziˬ˗awˇ iˇ˗euˬ ma. Uˬ ciˬ uˬ taw paw doˆ˗iˇ˗awˇ, uˬ shawˬ shawˬ gaˆ gaˆ laˇ ngeh˗aˬ, kʼaˇ shuiꞈ deh yaˇ loꞈ˗ehˇ gʼeh gaˇ jaˆ˗eu Kaˬluˇ meuˬ˗ahˇ laˇ naˬ˗euˬ ma. Kʼaˬ lehˇ tehꞈ˗ehˇ lahˇ˗eu jiˇ lahˇ˗eu lehˇ miˇ˗a. Nga maꞈ oeˬ gʼaˬ laˇ gʼoˆ zaˬ˗ahˇ neh cu hu˗awˇ, aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh˗eu meuˬ maˬ siˬ ngaˇ lehˇ noeˬ˗euˬ ma. Aˬ jeˬ jeˇ˗ahˇ paˇ ya tahˬ puˬ˗eu jiˇ maˬ siˬ. Aˇ nah hawˇ˗eu meuˬ heu meuˬ˗ahˇ dzaˇ˗i tiˬ poˆ paˇ laˇ ngeh hawˇ˗eu shiˬ keuˇ ni zawˇ˗ehˇ muiˬ˗eu meuˬ tiˬ meuˬ pyeuꞈ˗eu lehˇ ya siˬ˗euˬ ma.

Ngaˇ ui cuiˆ yaw myaˬ kʼoꞈ Laiˇnoˇtaiˬ lehˇ kuˇ˗eu sahˬ boꞈ yaˬ˗eu caˆ˗ahˇ ya nyehꞈ tehˬ˗euˬ ma. Loꞈ˗eu nymˇgoˇ hawˇ˗eu Noeˬlaˇ˗awˬ! paˇ dmˬ uˬ taꞈ, maˬgaˬziˇ deuˬ˗ahˇ yaˬ doˆ˗eu gʼaˇ duˬ, sahˬ boꞈ aˇ mawˇ ya laˆ tsaˬ nehˬ˗eu meh. Heu gaˇ˗euˬ saˇ naˇ heu hmˬ naˇ, maˬgaˬziˇ paˇ dmˬ deuˬ heu kʼahˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ tehꞈ˗ehˇ maˬ ngeuˇ˗eu, Ehˇpa˗li kaˆ paw pyawˬ˗ahˇ jaˆ˗eu miˇ kʼahˬ nui deuˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ jiˇ ya yaˬ doˆ nehˬ˗eu meh. Nga maꞈ heu gaˇ laˇ˗euˬ heu naˇ, sahˬ boꞈ yaˬ˗eu caˆ heu˗euˬ gʼaˇ duˬ laˇ˗euˬ ma. Nymˬ˗mˇ caˆ heu zawˇ˗ehˇ gaˇ dahˇ tsoeˬ gaˇ ya mawˇ ngeh, laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu lehˇ miˇ˗a.

Aˇ nah naˇ sahˬ boꞈ yaˬ doˆ˗eu gaˇ˗ahˇ maˬ ehˇ, shaˬ ha˗eu gaˇ˗ahˇ maˬ ehˇ, dawˬ yuˇ paˇ˗eu gaˇ˗ahˇ maˬ ehˇ, haw˗eu pyaˆ˗eu saˇ naˇ˗ahˇ ya mˇ˗euˬ ma. Gaˇ myaˬ kʼawꞈ ni maˇ jawˆ ni gʼeh˗eu dehꞈ ziˇ za taˬ˗euˬ miˇ neh nui kʼahˇ shiˇ˗eu lehˇ miˇ˗a.

Sheuˬ dahˬ dzaˬ˗awˇ gaˇ yaw shuiꞈ za

1968 kʼoꞈ˗ahˇ Lawˬlaˬ nga nyaꞈ dzehˬ˗eu huˬ mehˬ mehˬ˗eu gʼaˬ geuꞈ ngeh

1968 kʼoꞈ˗ahˇ ngaˇ Beˬdeˬlaˇ dawˬ peh jawˇ˗eu huˬ mehˬ mehˬ˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ˗eu mehˇ nmˇ Lawˬlaˬ Boˇgʼoeˬ nehˬ˗ehˇ yuˇ˗euˬ ma. Aˬ yawꞈ naˇ dawˬ yuˇ paˇ paw˗euˬ sahˬ boꞈ boꞈ caw nehˬ˗eu meh. Teu ngeh yamˬ˗ahˇ sheuˬ dahˬ dzaˬ˗euˬ yaw shuiꞈ deuˬ, Beˬdeˬlaˇ˗ahˇ neh ya doˆ˗iˇ˗eu meh. Teu miˇ neh nga nyaꞈ dzehˬ˗eu huˬ mehˬ mehˬ˗eu gaˇ ya mˇ˗iˇ˗euˬ ma. Dahˬ beh ngeh ngaˬ˗ahˇ ui cuiˆ nmˇ kʼahˬ lahˇ miˇ˗a. Ngaˇ Beˬdeˬlaˇ˗ahˇ dzaˬ duˬ jawˇ duˬ gʼaˇ duˬ, maˬ kʼahˬ lahˇ ni tseˇ kʼoꞈ ehˇ gʼaˬ ni jawˇ laꞈ˗euˬ ma. Nymˬ˗mˇ naˇ dzehˬ˗eu huˬ mehˬ mehˬ˗eu deuˬ˗ahˇ caw ba˗eu pyuˇ teu cuiˆ neh aˬ joˆ˗ehˇ dehꞈ paˬ nga? Nga maꞈ naˬ liˬ aˇ laꞈ maˬ ehˇ, gʼa kʼoꞈ˗iˇ˗eu maˬ ehˇ, paˇ dmˬ biꞈ˗eu maˬ ehˇ, ehˇ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ mˇ keuˆ˗awˇ neh tehꞈ˗ehˇ, caw ba˗eu pyuˇ teu ngeh yamˬ˗ahˇ˗euˬ dawˬ laˬ tiˬ gʼaˬ˗ahˇ 35 baꞈ za˗eu meh. Pyuˇ heu neh iˇ kahˇ ngaˬ poeˬ, dzaˬ poeˬ dawˇ poeˬ, iˇ poeˬ laˇ poeˬ, jaˆ gʼaˬ aˇ poeˬ, nui jeˬ aˇ poeˬ ya zmˬ˗eu meh.

Nga nyaꞈ Iˇdiˬ˗yaˬ˗euˬ iˬ ma laˆ shaˆ dawˬ pehˬ jaˆ˗eu Daˇbahˬ meuˬ˗euˬ aˇ muˇ muˇ zaˬ˗ahˇ huˬ mehˬ mehˬ˗eu gaˇ ya mˇ˗iˇ˗euˬ ma. Teu gaˇ Iˇdiˬ˗yaˬ tsawˇ haˬ gʼawˬ mya ni jawˇ˗eu meh. Myaˬ tiˬ paˆ naˇ 1875 kʼoꞈ heu kaˬ˗ahˇ saˬ deuꞈ saˬ coeˇ jahˇ˗eu gaˇ˗ahˇ mˇ le˗euˬ deuˬ˗euˬ, oeˬ paˬ oeˬ ma deuˬ pyeuꞈ meh. Nymˬ˗mˇ aˬ yawꞈ maꞈ gaˇ nui jeˬ mˇ paˇ˗iˇ˗euˬ kʼawꞈ, zawˇ˗ehˇ kuiˇ laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ dzaˬ dzaˬ dawˇ dawˇ hawˇ˗eu zahˇ sahˇ kʼoꞈ deuˬ˗ahˇ nmˇ laˆ saˆ luꞈ meh siˬ. Aˬ yawꞈ maꞈ naˇ gaˬ laˬ pyuˇ dawˬ ngehˬ˗eu miˇ neh, nga maꞈ dawˬ yaw shuiꞈ dzaw˗eu jiˇ maˬ paˇ loˬ meh.

Dzehˬ˗eu huˬ mehˬ mehˬ˗eu deuˬ ba la yawˬ siˬ na luꞈ naˬ liˬ aˇ laꞈ 150 laꞈ ya mˇ˗eu meh. Lawˬlaˬ nga nyaꞈ mˇ beh beh˗iˇ ngeh nah, naˬ liˬ 6 laꞈ mˇ ma lehˇ aˇ pyaˇ daˬ taˬ˗euˬ ma. Teu ngeh nah naˇ uˬ tsaˇ kʼawꞈ tsoꞈ yaw saꞈ kʼawꞈ saꞈ˗eu lehˇ miˇ˗a. Gʼa kʼoꞈ˗iˇ˗eu hawˇ˗eu Jaˇliꞈ mehˬ˗eu kʼawꞈ tiˬ hmˬ˗iˬ maˬ jaˆ. Tiˬ nymˇ maˬ doe maˬ doe˗ehˇ naˬ liˬ 6 laꞈ ya cah˗eu meh. Tsaꞈ gaˬ˗iˇ˗euˬ gʼawˬ myahˇ tiˬ saꞈ gʼeh laˇ neh hawˇ˗eu naˬ liˬ˗ahˇ haw ngeh˗aˬ, nymˬ˗mˇ keuˆ ni naˬ liˬ 40 peu tehꞈ nga siˬ. Aˇ lo˗o heu loꞈ˗ehˇ jeˬ maˇ˗iˬ aˬ joˆ˗ehˇ mˇ daˆ leꞈ paˬ nya heu lehˇ noeˬ laˇ˗eu meh.

Tiˬ kʼehˬ naˇ nga nyaꞈ˗ahˇ aˬ joˇ joˆ˗ehˇ ya lehˬ hmˬ gʼeh˗eu lehˇ siˬ laˇ˗euˬ meh. Nga nyaꞈ yawˬ nah na luꞈ tsaꞈ gaˬ˗iˇ ngeh, kaˬ muˇ hawˇ˗eu iˇ cuꞈ iˇ lahˇ kawˇpiˬ lawˬ muˇ lehˬ hmˬ˗awˇ iˇ˗eu ma. Nga nyaꞈ gʼaˬ doeˇ doeˇ laˇ naˇ, nga nyaꞈ˗euˬ lawˬ liˬ aˇ bawˇ uˬ moˆ na shmˇ˗ahˇ naˬ˗iˇ˗eu ma. Tiˬ poˆ na, Iˇdiˬ˗yaˬ tsawˇ haˬ zaˬ zaˬ tiˇ deuˬ ga uiˬ laˇ˗awˇ haw laˇ˗eu meh. Aˇ nah naˇ nga nyaꞈ, naˬ liˬ 2 laꞈ 3 laꞈ tsaꞈ gaˬ shawˬ naˇ, dzeˇ˗eu aˇ yamˬ deuˬ˗aˬ maˬ noeˬ˗euˬ gaˇ jiˇ shaw miˇ˗a lehˇ noeˬ laˇ˗eu meh.

Nga nyaꞈ teu gaˇ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ yaw tsaˬ yaw dawˇ ya mehˬ nehˬ˗eu miˇ neh laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu lehˇ miˇ˗a. Iˇdiˬ˗yaˬ tsawˇ haˬ deuˬ naˇ yaw zeu zawˇ˗ehˇ baw nya˗awˇ, nahˬ yu ni gʼeh˗eu uˬ taꞈ, Miˬyehˇ˗ahˇ gaˬ˗eu meh. Hiˬduˬ tsawˇ haˬ gʼawˬ mya gʼaˬ guiˬ lahˬ dawˬ˗ahˇ ha geuꞈ˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ Yeˬhawˇbaˬ, Yeˬsuˇ, Jaˇliꞈ, mehˬ hu paw nui saˇ oꞈ˗eu gaˇ kawˆ uˬ taꞈ, shiˇ dzeuˇ˗euˬ deuˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗eu noeˬ tmˬ˗eu jeˬ heu deuˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ ya leˇ˗eu meh. Tiˬ kʼoꞈ byah laˇ ngeh˗aˬ, nga nyaꞈ Jaˇliꞈ mehˬ˗iˇ duˬ nyiˬ tseˇ gaˇ jaˆ laˇ˗euˬ ma. Dzaw zaˬ tiˬ pehˬ ngehˬ˗ehˇ dzehˬ, yawˬ nah na luꞈ nga nyaꞈ˗ahˇ hawˬ tiˬ byawˇ bi dzaˬ laꞈ˗eu meh. Teu ngeh nga nyaꞈ˗ahˇ laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu lehˇ miˇ˗a.

Tiˬ kʼehˬ naˇ nga nyaꞈ muiˬ dui dui˗eu Iˇdiˬ˗yaˬ˗euˬ iˬ ma laˆ shaˆ lawˇ deh caw caw˗ehˇ aˇ maꞈ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu gaˇ ya mˇ˗euˬ ma. Yawˬ jaw na luꞈ aˇ muˇ tiˬ muˇ˗ahˇ gʼa˗iˇ˗awˇ gʼaˬ ya biꞈ˗iˇ˗eu meh. Teu gaˇ˗euˬ mehˇ nmˇ tiˬ pehˬ kahˇ˗ahˇ ya naˬ˗eu meh. Nga nyaꞈ aˬ yawꞈ maꞈ nehˬ˗ehˇ gʼoeˇ dui dui˗awˇ, aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ zaˬ hawˇ˗eu aˬ yawꞈ maꞈ neh cu taˬ˗euˬ aˬ kuiˬ, aˇ miˇ, lawˬ muˇ nehˬ˗ehˇ jiˇ gʼoeˇ˗eu ma. Nga nyaꞈ aˇ maꞈ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu gaˇ teu˗ahˇ 2 kʼoꞈ mˇ byah laꞈ ngeh, maˬ noeˬ˗euˬ gaˇ Beˬdeˬlaˇ nga nyaꞈ˗ahˇ naˬ gaˬ ngehˬ laꞈ˗euˬ meh. “Naw nyaꞈ Beˬdeˬlaˇ˗ahˇ ya gʼoꞈ le nga” lehˇ ehˇ˗eu meh. “Nga nyaꞈ˗ahˇ heu gaˇ zawˇ˗ehˇ jawˇ byawˬ nya” lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ ma. Ehˇ kʼawꞈ maˇ diˇ naˇ nga nyaꞈ aˬ gaˇ ya mˇ˗iˇ kʼawꞈ, nui ma keuˆ˗awˇ lehˬ hmˬ dah taˬ˗euˬ ma.

Beˬdeˬlaˇ˗ahˇ paˇ ya gʼoꞈ laˇ

Ngaˇ Beˬdeˬlaˇ˗ahˇ tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ˗ahˇ haw˗eu paw ya mˇ˗euˬ ma. Ngaˇ noeˬ dahˇ doe˗awˇ nya dui dui˗eu mehˇ nmˇ deuˬ nehˬ˗ehˇ gaˇ ya mˇ taꞈ˗euˬ ma. Teu ngeh yamˬ˗ahˇ aˇ maꞈ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ aˇ muˇ tiˬ muˇ˗ahˇ gʼa˗iˇ gʼaˬ naˇ, saˇ naˇ˗ahˇ sahˬ boꞈ sha leꞈ˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ, tsaꞈ gaˬ˗eu paw haw˗eu deuˬ sha leꞈ˗euˬ sahˬ boꞈ teu˗ahˇ haw˗awˇ, loˬ˗eu jeˬ˗ahˇ toeˬ mehˬ˗eu gʼaˇ duˬ hawˇ˗eu gʼaˬ biꞈ˗eu gʼaˇ duˬ uˬ taꞈ, sheuˬ kʼehˇ nehˬ˗eu gʼaˇ duˬ, sahˬ boꞈ ya boꞈ kʼoꞈ nehˬ˗eu meh. Teu miˇ neh, jaˇ laˇ boꞈ˗eu gʼaˬ aˇ maꞈ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ neh boꞈ leꞈ˗euˬ Koˇsaˬ dawˬ, Zuˬluˬ dawˬ, hawˇ˗eu dawˬ nui deuˬ˗ahˇ gaˬ laˬ pyuˇ dawˬ paw neh ya yuˇ paˇ nehˬ˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ, saˇ naˇ˗euˬ sahˬ boꞈ aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ dawˬ paw neh jiˇ paˇ ya yuˇ paˇ kʼoꞈ nehˬ˗eu meh. Ngaˬ˗ahˇ Ehˇpa˗li kaˆ miˇ kʼahˬ˗ahˇ˗euˬ mehˇ nmˇ deuˬ ya puˬ luꞈ˗eu shaˬ zahˬ˗ahˇ siˬ nya laˇ ni caw ba nehˬ laꞈ˗awˇ, dawˬ yuˇ paˇ nehˬ laꞈ˗euˬ mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ guiˬ lahˬ huiˬ dui dui miˇ˗a.

Teu ngeh yamˬ˗ahˇ Ehˇpa˗li kaˆ miˇ kʼahˬ˗ahˇ shaˬ jiˇ yaw naˆ yaw ba deuˬ˗euˬ jawˇ duˬ lehˇ biˇ paˆ taˬ˗euˬ miˇ neh, aˬ yawꞈ maꞈ tiˬ kawˆ loꞈ˗ehˇ maˬ ya jawˇ˗a. Teu miˇ neh aˬ yawꞈ maꞈ tiˬ kawˆ loꞈ˗ehˇ cawˬ cawˬ taꞈ˗eu yaw kʼaˆ˗ehˇ maˬ jaˆ˗a. Aˬ dui˗euˬ mehˇ nmˇ shaˬ jiˇ yaw naˆ deuˬ naˇ, shaˬ jiˇ yaw naˆ deuˬ˗ahˇ tehꞈ˗ehˇ ya tsaꞈ gaˬ˗awˇ, mehˬ bawˬ jiˇ shaˬ jiˇ yaw naˆ deuˬ nehˬ˗ehˇ tehꞈ˗ehˇ ya mˇ˗eu meh.

Ngaˇ naˇ aˬ myah luꞈ gaˬ laˬ pyuˇ dawˬ ngehˬ˗eu gaˇ tehꞈ˗ehˇ ya mˇ˗iˇ˗eu miˇ neh, Ehˇpa˗li kaˆ tsawˇ jeuˬ deuˬ˗euˬ gaˇ kawˆ yaw kʼaˆ˗ehˇ maˬ siˬ nya nya. Ehˇ kʼawꞈ nymˬ˗mˇ naˇ ngaˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ dehꞈ jeˬ dehꞈ kawˆ, zahˇ sahˇ kʼoꞈ, aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ jah˗eu jeˬ, mehˇ nmˇ deuˬ puˬ luꞈ˗eu shaˬ zahˬ deuˬ˗ahˇ siˬ nya laˇ˗euˬ ma. Aˬ dui˗euˬ mehˇ nmˇ teu deuˬ˗euˬ nui kʼaˬ˗ahˇ dzaw geuꞈ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ deuˬ hawˇ˗eu puˬ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ deuˬ Jaˇliꞈ zahˇ nehˬ˗ehˇ maˬ tsaˬ˗eu zahˇ sahˇ kʼoꞈ deuˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, nehꞈ nehˬ˗ehˇ taꞈ˗eu gaˇ kawˆ deuˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, mˇ ni ka tiˇ laˇ kʼawꞈ, aˬ yawꞈ maꞈ tiˬ pawꞈ˗iˬ maˬ keuˬ leˇ˗a. Teu gaˇ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ naˇ myaˬ tiˬ paˆ iˇ shaˬ shaˬ dui dui˗eu miˇ neh, sahˬ boꞈ yaw kʼaˆ˗ehˇ maˬ siˬ nya˗a. Ehˇ kʼawꞈ, aˬ yawꞈ maꞈ Jaˇliꞈ˗ahˇ taˬ huiˬ dui dui˗eu meh.

Ngaˇ yawˬ ha naꞈ˗i uˬ duˬ tahˬ˗eu jeˬ hawˇ˗eu tiˬ paw tiˇ paw gʼaˬ baꞈ maˬ baꞈ˗eu jeˬ gaˇ kawˆ˗euˬ zahˇ sahˇ kʼoꞈ paw jiˇ ya caw ba haw˗euˬ ma. Aˬ dui˗euˬ mehˇ nmˇ deuˬ˗euˬ zaˬ gʼawˬ mya gʼaˬ zahˇ nehˬ˗ehˇ taꞈ˗eu dawˬ caˇ maˬ caˇ˗eu miˇ neh maˬ ehˇ, guiˬ lahˬ maˬ shaˇ˗eu miˇ neh maˬ ehˇ, sahˬ boꞈ dzaw nymˇ˗ahˇ neh bi teh doˆ˗euˬ meh. Zaˬ heu deuˬ neh kʼaˬ duˬ ni saˇ jaˇ ziꞈ˗euˬ heu naˇ, ngaˬ˗ahˇ gʼaˬ ahˇ laˇ˗awˇ nui jah gʼaˬ kʼaˆ laˇ dui dui miˇ˗a.

Ehˇpa˗li kaˆ paw pyawˬ˗ahˇ jaˆ˗eu miˇ kʼahˬ kʼahˬ zaˬ pyeuꞈ˗eu Soˇziˬlehˬ miˇ kʼahˬ˗ahˇ jawˇ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ dzaˇ˗i shaˬ zahˬ tiˬ jeˬ˗ahˇ paˇ ya tahˬ puˬ˗euˬ meh. Sahˬ paˬ Soˬbuˬsaˬ shiˇ ngeh, miˇ kʼahˬ zaˬ deuˬ yawˬ gʼaˬ na luꞈ noeˬ shaˬ˗eu zahˇ sahˇ kʼoꞈ ya jahˇ meh lehˇ ehˇ˗eu meh. Zaˬ yo aˬ li deuˬ tsehˇ kahˇ ya jehˆ dzeh jiˇ˗awˇ, zaˬ miˬ aˬ buˇ deuˬ naˇ tsehˇ kahˇ ya tehˬ nymˇ meh lehˇ ehˇ˗eu meh. Teu naˇ aˬ poeˬ aˬ bawˇ deuˬ˗ahˇ uˬ duˬ tahˬ˗eu jeˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ˗eu miˇ neh, mehˇ nmˇ deuˬ gʼawˬ mya gʼaˬ toˆ˗ehˇ maˬ jahˇ˗aˬ. Teu miˇ neh aˬ yawꞈ maꞈ bi kʼehˬ bi kʼaˆ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ maꞈ neh saˇ jaˇ ziꞈ˗euˬ jeˬ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ laˬ kʼaˬ bi cehˇ leˇ˗eu meh. Ehˇpa˗li kaˆ mehˇ nmˇ deuˬ saˇ jaˇ ziꞈ˗awˇ oˇ oꞈ˗eu heu naˇ, nga nyaꞈ˗ahˇ nui jah ziꞈ dah ni bi gʼeh laˇ miˇ˗a.

Sahˬ boꞈ yaˬ˗eu gaˇ paˇ ya mˇ kʼoꞈ˗iˇ

1981 kʼoꞈ˗ahˇ ngaˇ kahˬpyuˇteuˬ neh sahˬ boꞈ yaˬ˗eu gaˇ˗ahˇ paˇ ya caw ba kʼoꞈ˗iˇ˗euˬ ma. Sahˬ boꞈ yaˬ jeˬ yaˬ kawˆ paˇ˗iˇ˗euˬ miˇ neh, nui ma cehˇ tahˬ tahˬ˗eu lehˇ miˇ˗a. Jeˬ gaꞈ jeˬ ka mˇ˗eu tiˬ gʼaˬ caˆ yaw shuiꞈ tiˬ siˬ yawˬ ngehꞈ˗ehˇ bi zmˬ haw laˇ˗euˬ meh. Tiˬ kʼehˬ naˇ Beˬdeˬlaˇ˗ahˇ caˆ yaw oeˇ kʼoeˇ gʼoeˬ siˬ˗euˬ dah zaˇ, caˆ yaw shuiꞈ ngaˬ siˬ zeuˇ˗awˇ dawˆ tsoꞈ laˇ˗euˬ meh. Kʼoeˇ naˇ caˆ yaw shuiꞈ dzaˇ˗i tiˬ siˬ jiˇ paˇ dawˆ tsoꞈ˗euˬ meh. Teu miˇ neh sahˬ boꞈ yaˬ˗eu yaw beh naˆ maˬ tseˇ kawˇ laˇ˗euˬ meh.

Kahˬpyuˇteuˬ˗ahˇ neh aˇ baˇ hawˇ˗eu sahˬ boꞈ laˆ tsaˬ˗eu Mehˇ˗suiꞈ (MEPS) lehˇ kuˇ˗eu poꞈgaˬ˗lamˬ jahˇ doˆ nya˗euˬ ma. Yaw beh nga maꞈ oeˬ gʼaˬ luꞈ Kehˇnaˬdaˬ Beˬdeˬlaˇ˗ahˇ neh Ehˇpa˗li kaˆ miˇ kʼahˬ˗ahˇ oe beh beh ngeh nehˬ˗ehˇ sheu cehˆ naˇ, nymˬ˗mˇ naˇ caˆ keu ka deuˬ gʼawˬ naˆ ni muiˬ dzehˬ laˇ˗euˬ meh. (Iˇsaˬyaˇ 60:17) Nymˬ˗mˇ naˇ nga maꞈ oeˬ gʼaˬ luꞈ sheuˬ dahˬ dzaˬ dzeuˇ shaw˗euˬ ma. Nga maꞈ˗euˬ miˬ zaˬ deuˬ naˇ, gaˬ laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu nui jah ziꞈ dui dui˗eu huˬ mehˬ mehˬ˗eu deuˬ pyeuꞈ meh. Ngaˇ hawˇ˗eu Beˬ˗uˬ naˇ Beˬdeˬlaˇ˗ahˇ mˬ luꞈ ma siˬ. Kehˬ hawˇ˗eu Dehˇniˬ˗suiꞈ naˇ zaˬ jawˇ le˗awˇ, aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ nymˇ jiˇ nehˬ˗ehˇ Beˬdeˬlaˇ˗euˬ dawˬ peh jawˇ luꞈ˗eu meh.

Beˬdeˬlaˇ˗euˬ gaˇ huiˬ laˇ mahˇ laˇ luꞈ˗eu meh. Nymˬ˗mˇ naˇ˗aˬ, gʼawˬ mya tsawˇ jeuˬ˗euˬ dawˬ neh dawˬ yuˇ paˇ˗awˇ, paˇ dmˬ yuˇ doˆ luꞈ˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ paˇ dmˬ teu Beˬdeˬlaˇ nui deuˬ˗ahˇ jiˇ ya sha nehˬ˗eu meh. Nymˬ˗mˇ naˇ, gaˇ myaˬ laˇ˗euˬ miˇ neh Beˬdeˬlaˇ yaw shuiꞈ tsoˆ˗eu loˬ laˇ˗euˬ meh. Mehˇ nmˇ deuˬ Joˇhehˇneˇ˗suiꞈbeuˬ meuˬ˗euˬ nahˇ ma ga kʼehˬ paw jaˆ˗eu muiˬ dui dui˗eu jawˇ duˬ˗ahˇ Beˬdeˬlaˇ tsoˆ˗awˇ, 1987 kʼoꞈ˗ahˇ a nehˬ˗euˬ meh. Ngaˇ heu loꞈ˗ehˇ huiˬ laˇ mahˇ laˇ ni ya caw ba˗euˬ miˇ neh maˬ ehˇ, gʼawˬ mya kʼoꞈ Ehˇpa˗li kaˆ miˇ kʼahˬ˗euˬ saˇ naˇ Gawˬmiˬtiꞈ tiˬ gʼaˬ ya geuꞈ˗euˬ miˇ neh maˬ ehˇ, laˬ kʼaˬ cehˇ dui dui miˇ˗a.

Dzaˇ˗i gaˇ yaw shuiꞈ paˇ za

2001 kʼoꞈ˗ahˇ ngaˬ˗ahˇ Aˬmeˬliˇkaˬ˗euˬ saˇ naˇ Gawˬmiˬtiꞈ˗ahˇ gaˇ mˇ laˇ lehˇ kuˇ˗eu miˇ neh, zahˬ leˇ˗eu lehˇ miˇ˗a. Nga nyaꞈ Ehˇpa˗li kaˆ miˇ kʼahˬ˗ahˇ˗euˬ cawˬ deuˬ˗ahˇ hawˇ˗eu gaˇ deuˬ˗ahˇ ya byehˇ˗eu miˇ neh nui ma cawˆ kʼawꞈ, Aˬmeˬliˇkaˬ˗euˬ Beˬdeˬlaˇ nymˇ jiˇ deuˬ nehˬ˗ehˇ gaˇ ya mˇ˗eu miˇ neh, laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu lehˇ miˇ˗a.

Nga nyaꞈ aˇ kʼoꞈ kʼawˆ laˇ˗euˬ Lawˬlaˬ˗euˬ aˬ ma nehˬ˗ehˇ gaˇ mahˇ kaˬ dui dui˗eu Niˬ˗yuˬ Yawˇ meuˬ˗ahˇ ya jawˇ˗iˇ˗eu miˇ neh ui cuiˆ nmˇ kʼahˬ lahˇ miˇ˗a. Ehˇ kʼawꞈ, Lawˬlaˬ˗euˬ aˬ nyiˇ smˇ gʼaˬ aˬ yawꞈ˗euˬ aˬ ma˗ahˇ dzaˬ dzaˬ dawˇ dawˇ paw maˬ ehˇ, pyuˇ shuiˇ paw maˬ ehˇ, yawˬ paw na luꞈ˗ahˇ ngehˬ gʼeh nehˬ˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ “Nga maꞈ Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ aˇ yamˬ tiˬ byah ni maˬ mˇ nya kʼawꞈ, aˬ ma loˬ˗eu jeˬ˗ahˇ ngehˬ gʼeh nehˬ˗eu heu naˇ, aˇ yuiꞈ˗ahˇ Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ˗ahˇ aˇ yamˬ tiˬ byah ni mˇ daˆ leꞈ gaˇ caw ba nehˬ gaˇ duˇ miˇ˗a” lehˇ ehˇ˗eu meh. Nga nyaꞈ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ guiˬ lahˬ huiˬ dui dui miˇ˗a.

Teu gaˇ duˇ ni Kehˇnaˬdaˬ miˇ kʼahˬ Toˬloˇtoˬ meuˬ˗ahˇ jawˇ˗eu ngaˬ˗euˬ aˇ doˆ hawˇ˗eu ngaˬ cu jiˇ miˬ coeˬ miˬ ma pyeuꞈ˗eu ngaˬ ma˗ahˇ 20 kʼoꞈ dzehˬ ni cuˬ nehˬ laꞈ˗euˬ meh. Nga nyaꞈ Niˬ˗yuˬ Yawˇ˗ahˇ jawˇ˗iˇ˗euˬ tiˬ kʼehˬ naˇ, ngaˬ ma shiˇ˗euˬ meh. Ngaˬ ma ziˇ jiˇ ngeh keuˆ ni yaw muiˬ˗ehˇ ngehˬ gʼeh bo saˆ nehˬ laꞈ˗euˬ ngaˬ˗euˬ aˇ doˆ pehˬ nymˇ jiˇ˗ahˇ guiˬ lahˬ huiˬ˗eu lehˇ miˇ˗a. Tsawˇ mawˬ˗ahˇ bo saˆ˗eu heu naˇ yaw awˬ maˬ ngeuˇ˗a. Ehˇ kʼawꞈ nui ma keuˆ˗eu laꞈ kʼoeˇ gaˇ heu˗ahˇ mˇ nehˬ shaˇ nehˬ˗eu nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ deuˬ jawˇ˗eu miˇ neh teu naˇ guiˬ lahˬ tiˬ jeˬ pyeuꞈ miˇ˗a.

Ngaˇ Aˬmeˬliˇkaˬ˗ahˇ yaw myaˬ kʼoꞈ sahˬ boꞈ yaˬ doˆ gaˇ mˇ˗euˬ ma. Nymˬ˗mˇ naˇ sahˬ boꞈ yaˬ doˆ˗eu awˬ dzehˬ laˇ˗awˇ, muiˬ dzehˬ laˇ˗euˬ meh. Maˬ myahˇ laˇ˗euˬ aˇ yamˬ heu laꞈ kʼoeˇ myawˬ zeuˇ gaˇ ya mˇ˗iˇ˗euˬ ma. Ngaˇ heu naˆ naˆ˗ehˇ huiˬ˗eu Beˬdeˬlaˇ˗ahˇ 20 kʼoꞈ ehˇ gʼaˬ ni gaˇ ya mˇ˗euˬ laˬ kʼaˬ cehˇ dui dui miˇ˗a. Nymˬ˗mˇ naˇ Beˬdeˬlaˇ nymˇ jiˇ deuˬ 5,000 gʼaˬ ehˇ gʼaˬ ni jawˇ˗awˇ, laꞈ nyiˇ paw neh mˇ laˇ˗eu deuˬ 2,000 gʼaˬ ehˇ gʼaˬ ni jawˇ˗eu meh.

Ngaˇ dzeuˇ laꞈ˗euˬ 60 kʼoꞈ aˇ yamˬ˗ahˇ shaˇ noeˬ poˆ kʼoꞈ ngeh, heu gaˇ ya jawˇ meh lehˇ tiˬ jawˇ˗iˬ maˬ noeˬ haw˗aˬ. Lawˬlaˬ ngaˬ˗ahˇ nui ma gʼawˇ mawˇ keuˆ˗eu laꞈ kʼoeˇ, aˬ myah luꞈ caw ba nehˬ laꞈ˗eu meh. Ngaˬ˗euˬ dehꞈ ziˇ muiˬ dui dui miˇ˗a. Ngaˬ˗ahˇ gaˇ gʼawˬ mya jeˬ ya mˇ˗awˇ, gaˬ laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu mehˇ nmˇ deuˬ nehˬ˗ehˇ gaˇ ya mˇ taꞈ˗euˬ muiˬ dui dui miˇ˗a. Teu laꞈ kʼoeˇ saˇ naˇ˗euˬ gaˇ hawˇ˗eu ngaˇ gʼa˗iˇ haw˗euˬ saˇ naˇ deuˬ jiˇ keuˬ˗eu meh. Nymˬ˗mˇ ngaˇ 80 kʼoꞈ dzehˬ˗iˇ˗euˬ ma. Bym˗awˇ byehˆ˗awˇ nya dui dui˗eu mehˇ nmˇ aˬ li zaˬ guˬ deuˬ myaˬ laˇ˗euˬ miˇ neh, ngaˇ ya mˇ˗eu gaˇ yaw kʼaˆ˗ehˇ maˬ paˇ jaˆ˗euˬ meh.

Ja ceuˬ sahˬ boꞈ boꞈ˗eu tiˬ gʼaˬ ‘Sahˬ paˬ Miˬyehˇ˗ahˇ tsaˬ geuꞈ˗awˇ, Miˬyehˇ shaˇ kuˇ leˇ˗euˬ tsawˇ jeuˬ, aˇ naˆ ni guiˬ lahˬ huiˬ˗eu nga’ lehˇ ehˇ˗eu meh. (Ja ceuˬ 33:12) Jaˇliꞈ aˇ deuˆ teu deuˆ naˇ tsaˬ dui dui˗eu meh. Ngaˬ˗ahˇ laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ nehˬ˗ehˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ˗ahˇ tiˬ kawˆ loꞈ˗ehˇ ya mˇ˗euˬ miˇ neh guiˬ lahˬ huiˬ dui dui miˇ˗a.