1. Iˇsaˬyaˇ Yeˬsuˇ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ aˬ jeˬ˗euˬ gaˇ kawˆ ehˇ taˬ˗euˬ nga? Teu aˬ jeˬ miˇ neh aˬ dui˗ahˇ gʼaˬ biꞈ˗eu nga?

 Iˇsaˬyaˇ neh Yeˬsuˇ Ka li nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ ehˇ taˬ˗euˬ dawˬ, aˬ dui˗ahˇ gʼaˬ bi ahˇ laˇ˗awˇ noeˬ tmˬ˗eu jeˬ jiˇ biꞈ˗eu meh. Iˇsaˬyaˇ maˬ keuˆ laˇ miˇ na˗ehˇ, Yeˬsuˇ “myaˆ mawˇ˗awˇ naˬ bawˇ gaˬ gaˇ gʼoe˗awˇ, aˬ yawꞈ yaˇ kʼaˬ maˬ daˇ tsehˆ ni, iˇ shaˬ zaˬ˗ahˇ yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ bi mawˇ” meh lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. (Iˇsaˬyaˇ 11:3, 4) Gaˇ kawˆ heu aˬ dui˗ahˇ aˬ jeˬ miˇ neh gʼaˬ biꞈ˗eu nga? Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, aˬ dui nui ma baw˗eu jeˬ tehꞈ˗ehˇ jaˆ˗eu miˇ tsaˬ˗ahˇ jawˇ˗awˇ, tsawˇ haˬ deuˬ kʼaˇ mawˇ laˇ˗eu loꞈ˗ehˇ daˇ˗eu miˇ neh meh. Teu miˇ neh, byah kuꞈ˗eu Yaˇ kʼaˬ daˇ˗eu gʼaˬ pyeuꞈ˗awˇ, myaˆ nuiˆ neh kʼaˇ mawˇ˗eu loꞈ˗ehˇ maˬ daˇ˗eu Yeˬsuˇ˗ahˇ aˬ dui dawˬ˗eu ma.

2. Yeˬsuˇ aˬ dui˗ahˇ aˬ jeˬ jahˇ lehˇ ehˇ˗eu nga? Heu kawˆ laꞈ kʼoeˇ aˬ dui aˬ jeˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ ja sawˇ˗eu nga?

² Yawˬ nah na luꞈ, aˬ dui aˬ cawˬ˗ahˇ daˇ˗eu gaˇ kawˆ jaˆ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ dui Yeˬsuˇ loꞈ˗ehˇ maˬ byah kuꞈ˗eu miˇ neh, yaw muiˬ˗ehˇ maˬ daˇ nya˗a. Aˬ dui neh mawˇ˗euˬ jeˬ aˬ dui˗euˬ nui noeˬ˗ahˇ uˆ lahˇ nya˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ, Yeˬsuˇ “Kʼoeˇ taˆ paw tehꞈ˗ehˇ haw˗awˇ daˇ˗eu jeˬ˗ahˇ byehˇ˗awˇ, maˇ maˇ ni kʼaˇ ngeuˇ˗eu loꞈ˗ehˇ daˇ˗awˬ” lehˇ ehˇ˗eu  meh. (Yoˇhaˬ 7:24) Yeˬsuˇ aˬ dui˗ahˇ aˬ yawꞈ loꞈ˗ehˇ bi mˇ mawꞈ˗awˇ, myaˆ mawˇ laˇ gaˇ haw˗awˇ maˬ bi daˇ mawꞈ˗a. Aˬ dui heu kawˆ laꞈ kʼoeˇ aˬ dui˗euˬ nui noeˬ˗ahˇ uˆ lahˇ laˇ nya˗eu smˇ jeˬ˗ahˇ ja sawˇ ma. Teu naˇ, aˇ jeuˬ aˇ ca maˬ ngeuˇ naˇ shaˬ jiˇ beu gaˇ˗eu, pyuˇ jaˆ˗eu hawˇ˗eu maˬ jaˆ˗eu, aˇ kʼoꞈ beu gaˇ˗eu heu deuˬ pyeuꞈ meh. Gaˇ kawˆ heu deuˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ aˬ dui Yeˬsuˇ˗euˬ dawˬ˗ahˇ naˇ haˬ˗awˇ, myaˆ˗ahˇ mawˇ laˇ gaˇ haw˗awˇ maˬ daˇ ni aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ nya˗eu nga lehˇ jiˇ haw ma.

3, 4. (a) Beˬtuˆluˆ aˬ jeˬ miˇ neh aˬ cawˬ tsawˇ jeuˬ˗ahˇ haw˗eu jeˬ paˇ iˇ˗euˬ nga? (Dahˬ beh˗eu baˇ˗ahˇ haw.) (b) Beˬtuˆluˆ nymˬ˗mˇ hawˇ˗eu aˬ jeˬ ya gʼoˆ shaw˗euˬ nga?

³ Beˬtuˆluˆ˗ahˇ Geˇsaˬliˇ meuˬ˗ahˇ jawˇ˗eu aˬ cawˬ tsawˇ jeuˬ pyeuꞈ˗eu Gawˬneˬliˇ pehˬ kahˇ˗ahˇ bi iˇ ngeh, aˬ yawꞈ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh leˇ˗eu lehˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. (Gʼaˬkʼehˇ 10:17-29) Beˬtuˆluˆ naˇ, aˬ cawˬ tsawˇ jeuˬ deuˬ maˬ shawˇ˗a lehˇ jah taˬ˗euˬ meh. Ehˇ kʼawꞈ, aˬ yawꞈ˗ahˇ bi noeˬ paˇ˗eu gaˇ kawˆ tiˬ jeˬ na pyeuꞈ laˇ˗euˬ meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, aˬ yawꞈ Miˬyehˇ jawˇ gaˇ neh aˇ baˇ baˇ mawˇ nehˬ˗eu jeˬ za˗euˬ meh. (Gʼaˬkʼehˇ 10:9-16) Aˇ baˇ teu laꞈ kʼoeˇ, Beˬtuˆluˆ mˬ˗ahˇ neh aˇ bui˗ahˇ duˇ˗eu tiˬ jeˬ pyehˬ ka leꞈ gaˇ ya mawˇ˗euˬ meh. Aˇ bui teu laꞈ kʼoeˇ Miˬyehˇ˗euˬ Zahˇ sahˇ kʼoꞈ˗ahˇ taꞈ leˇ˗awˇ maˬ shawˇ˗eu jeˬ zaˬ deuˬ ahˇ˗eu meh. Teu ngeh, teˇ saˇ tiˬ saˇ ehˇ˗eu, “Beˬtuˆluˆ˗oˇ, tuˇ˗awˇ sehꞈ dzaˬ˗awˬ.” Ehˇ kʼawꞈ, Beˬtuˆluˆ maˬ sehꞈ dzaˬ lehˇ ehˇ nehˬ ngeh, teˇ saˇ teu “Miˬyehˇ neh yaw shawˇ meh lehˇ kʼaˇ ehˇ˗euˬ jeˬ˗ahˇ, maˬ shawˇ˗a lehˇ nawˇ maˬ noeˬ kʼmˬ˗a” lehˇ ehˇ˗eu meh. Beˬtuˆluˆ aˇ baˇ teu mawˇ gʼaˬ ngeh, teˇ saˇ teu aˬ jeˬ ehˇ mawꞈ˗eu nga lehˇ maˬ gʼoˆ shaw˗aˬ siˬ. Aˬ yawꞈ zahˬ leˇ taˬ˗awˇ shaˇ noeˬ luꞈ ngeh, Gawˬneˬliˇ˗euˬ tsawˇ haˬ iˇ kah mehˬ shi laˇ keuˆ taˬ˗awˇ, muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ˗ahˇ Gawˬneˬliˇ pehˬ kahˇ˗ahˇ iˇ lehˇ ehˇ˗eu miˇ neh, iˇ caw gʼeh˗euˬ meh.

⁴ Beˬtuˆluˆ “kʼoeˇ taˆ paw tehꞈ˗ehˇ haw” law nmˇ˗aˬ, Gawˬneˬliˇ pehˬ kahˇ˗ahˇ maˬ iˇ˗eu yaw duˬ baw meh. Aˬ myah myah naˇ Yuˇdaˆ tsawˇ haˬ deuˬ aˬ cawˬ tsawˇ jeuˬ˗euˬ iˇ kahˇ˗ahˇ maˬ iˇ˗a. Beˬtuˆluˆ aˬ jeˬ jahˇ˗eu lehˇ iˇ˗euˬ nga? Aˬ yawꞈ aˬ cawˬ tsawˇ jeuˬ˗ahˇ nui ma baw˗eu kʼawꞈ, aˬ yawꞈ neh ya mawˇ˗euˬ aˇ baˇ hawˇ˗eu, muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ sheuˬ gʼeh˗eu teu baˬ da neh aˬ yawꞈ˗euˬ nui noeˬ paˇ iˇ˗euˬ meh. Beˬtuˆluˆ Gawˬneˬliˇ ja gaˇ ya gaˬ ngeh tiˬ jawˇ ehˇ˗eu, “Miˬyehˇ myaˆ pyawˬ huiˬ nyiˇ maˬ tseˇ˗eu gaˇ kawˆ nymˬ˗mˇ ngaˇ siˬ duˬ˗eu ma. Aˬ geu jeˬ tsawˇ jeuˬ pyeuꞈ˗eu maˬ kaˬ, aˬ yawꞈ˗ahˇ guˆ˗awˇ yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ mˇ˗eu tsawˇ haˬ˗ahˇ aˬ yawꞈ nui ma tsaˬ˗eu meh.” (Gʼaˬkʼehˇ 10:34, 35) Beˬtuˆluˆ nymˬ˗mˇ hawˇ˗eu ya gʼoˆ shaw˗euˬ gaˇ kawˆ teu˗ahˇ nui ma cehˇ tahˬ tahˬ˗awˇ, teu naˇ Ka li zaˬ yawˬ gʼaˬ na luꞈ nehˬ˗ehˇ taꞈ˗eu meh. Aˬ joˆ˗ehˇ?

5. (a) Yeˬhawˇbaˬ Ka li zaˬ yawˬ gʼaˬ na luꞈ˗ahˇ aˬ jeˬ bi gʼoˆ shaw mawꞈ˗eu nga? (b) Aˬ dui tsaˬ˗eu jeˬ˗ahˇ ya siˬ dzeuˇ˗euˬ kʼawꞈ, aˬ jeˬ˗euˬ nui ma ahˇ luꞈ nga siˬ?

⁵ Yeˬhawˇbaˬ Beˬtuˆluˆ˗ahˇ zmˬ˗awˇ, Ka li zaˬ yawˬ gʼaˬ na luꞈ˗ahˇ aˬ yawꞈ myaˆ pyawˬ huiˬ nyiˇ maˬ tseˇ˗eu gaˇ kawˆ bi siˬ˗euˬ meh. Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ naˇ, tsawˇ jeuˬ tsawˇ ca, miˇ kʼahˬ, dawˬ heu deuˬ naˇ aˇ yeˇ maˬ huiˬ˗a. Aˬ dui aˬ yawꞈ˗ahˇ guˆ˗awˇ, tsaˬ˗eu jeˬ mˇ naˇ, aˬ dui˗ahˇ laꞈ daˬ˗eu meh. (Gaˬlaˬtiˆ 3:26-28; Pah mehˬ˗eu˗eu 7:9, 10) Nawˇ gaˇ kawˆ heu˗ahˇ siˬ nya˗eu yaw duˬ baw tehꞈ˗a. Ehˇ kʼawꞈ, nawˇ nui ma baw˗eu nymˇ jiˇ hawˇ˗eu miˇ kʼahˬ laꞈ kʼoeˇ huiˬ laˇ˗euˬ naˇ teu neh? Nawˇ myaˆ pyawˬ huiˬ nyiˇ maˬ tseˇ lehˇ noeˬ nya meh. Ehˇ kʼawꞈ maˇ diˇ naˇ, nawˇ nui ma ui cuiˆ na baw˗eu ma ngeuˇ nya loˇ? Beˬtuˆluˆ jiˇ ni Yeˬhawˇbaˬ myaˆ pyawˬ huiˬ nyiˇ maˬ tseˇ˗eu gaˇ kawˆ aˬ cawˬ deuˬ˗ahˇ bi siˬ  gʼaˬ ngeh kʼawꞈ, nui ma baw luꞈ˗a siˬ. (Gaˬlaˬtiˆ 2:11-14) Teu miˇ neh, aˬ dui Yeˬsuˇ˗euˬ dawˬ˗ahˇ naˇ haˬ˗eu laꞈ kʼoeˇ, myaˆ mawˇ laˇ˗eu loꞈ˗ehˇ maˬ daˇ ni aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ nya˗eu nga?

6. (a) Aˬ dui nui ma baw˗eu jeˬ˗ahˇ laˆ byoˆ nya ni caw ba nehˬ˗eu aˬ jeˬ nga? (b) Aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu tiˬ gʼaˬ neh saˇ naˇ˗ahˇ sahˬ boꞈ boꞈ gʼeh˗euˬ teu, aˬ yawꞈ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ aˬ jeˬ bi siˬ laꞈ˗eu nga?

⁶ Aˬ dui nui ma baw luꞈ nga siˬ laˬ lehˇ haw˗eu gʼaˇ duˬ, aˬ dui˗euˬ nui noeˬ Jaˇliꞈ mehˬ˗eu jeˬ nehˬ˗ehˇ sheu cehˆ nya meh. (Ja ceuˬ 119:105) Kʼoeˇ uˬ taꞈ, aˬ dui yawˬ ha aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh˗eu lehˇ maˬ siˬ nya˗eu miˇ neh, aˬ dui cawˬ deuˬ˗ahˇ naˇ haˬ nya meh. (Gaˬlaˬtiˆ 2:11, 14) Aˬ dui heu loꞈ˗ehˇ dzaw iˇ taˬ˗euˬ miˇ neh, yawˬ ha nui ma baw˗eu lehˇ maˬ noeˬ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu mehˇ nmˇ tiˬ gʼaˬ kʼawꞈ heu loꞈ˗ehˇ gʼeh˗eu meh. Aˬ yawꞈ Miˬyehˇ gaˇ˗ahˇ leh jeh˗awˇ aˇ yamˬ tiˬ byah ni mˇ˗eu nyiˬ dzeˇ zaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ, saˇ naˇ˗ahˇ sahˬ boꞈ boꞈ gʼeh˗euˬ meh. Kʼaˬ dzeˇ zaˬ gʼaˬ naˇ, aˬ cawˬ haw teˬ˗eu nyiˇ˗eu tsawˇ jeuˬ pyeuꞈ meh. Sheuˬ gʼeh˗eu mehˇ nmˇ teu gʼaˬ, kʼaˬ dzeˇ zaˬ gʼaˬ˗ahˇ gʼawˬ mya jeˬ ja ceuˬ dui dui kʼawꞈ, aˇ saˬ saˬ leˇ ngeh˗aˬ, “Mehˇ nmˇ heu gʼaˬ [nyiˇ˗eu tsawˇ jeuˬ] pyeuꞈ kʼawꞈ, aˬ yawꞈ˗euˬ nui ma hawˇ˗eu dehꞈ jeˬ dehꞈ kawˆ˗ahˇ haw ngeh, aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ [nyiˇ˗eu tsawˇ jeuˬ] deuˬ loꞈ˗ehˇ yaw jawꞈ jawꞈ˗awˇ, kʼaˇ dehꞈ mawꞈ˗eu dehꞈ˗eu maˬ ngeuˇ nga de” lehˇ boꞈ taˬ˗euˬ meh. Heu aˬ dui˗ahˇ aˬ jeˬ bi siˬ laꞈ˗eu nga? Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ aˇ maꞈ aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ aˬ jeˬ˗euˬ gaˇ mˇ luꞈ˗eu maˬ kaˬ, aˬ dui nui ma baw luꞈ nga siˬ laˬ lehˇ siˬ nya˗eu gʼaˇ duˬ, yawˬ haˇ yawˬ ha ya pyehˆ tseˇ˗awˇ aˬ cawˬ neh caw ba nehˬ laꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ ya ha geuꞈ˗eu meh. Aˬ dui jahˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu aˬ jeˬ paˇ jaˆ nga siˬ?

7. Aˬ dui “nui ma jeˇ lo ni pah” taˬ˗eu lehˇ aˬ joˆ˗ehˇ mˇ mawˇ nya˗eu nga?

⁷ Aˬ dui “nui ma jeˇ lo ni pah” taˬ naˇ, nui gaˬ neh nui ma baw˗eu jeˬ˗ahˇ bi teh dzeh nya˗eu meh. (2 Gawˇliˬtu 6:11-13) Nawˇ yawˬ ha miˇ kʼahˬ, yawˬ ha tsawˇ jeuˬ, yawˬ ha dawˬ ngehˬ˗eu deuˬ nehˬ˗ehˇ tehꞈ˗ehˇ cawˬ de loˇ? Ngeuˇ naˇ, aˬ cawˬ deuˬ nehˬ˗ehˇ kʼawꞈ cawˬ haw˗awˬ tawˇ. Nawˇ nawˬ nehˬ˗ehˇ gʼawˬ mya jeˬ beu gaˇ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ Miˬyehˇ gaˇ mˇ ngeh maˬ ehˇ, iˇ kahˇ˗ahˇ dzaˬ taꞈ dawˇ taꞈ ngeh maˬ ehˇ cawˬ nya˗eu meh. (Gʼaˬkʼehˇ 16:14, 15) Nawˇ teu loꞈ˗ehˇ jahˇ naˇ, nawˬ˗euˬ nui ma nui gaˬ tiˬ byah ahˇ˗awˇ nui ma baw˗eu jeˬ jawˇ kʼaˇ maˬ paˇ za meh. Nymˬ˗mˇ aˬ dui aˬ dui˗ahˇ “kʼoeˇ taˆ paw tehꞈ˗ehˇ haw”˗awˇ bi daˆ˗eu nyaˆ taꞈ tiˬ jeˬ˗ahˇ paˇ haw ma.

8. Uˬduˬtahˬ˗eu 19:15-ahˇ aˬ dui aˬ cawˬ˗ahˇ dehꞈ˗eu aˇ tiˆ˗ahˇ haw˗awˇ daˇ nya˗eu lehˇ, aˬ joˆ˗ehˇ bi siˬ laꞈ˗eu nga?

⁸ Aˬ dui tsawˇ haˬ˗ahˇ haw ngeh, smˇ muiˬ iˇ shaˬ lehˇ haw nya meh. Uˬduˬtahˬ˗eu 19:15-ahˇ “Naw maꞈ yaˇ kʼaˬ daˇ ngeh, . . . yaw tsaˬ yaw dawˇ dawˇ˗ehˇ daˇ˗awˬ. Yaw shaˬ zaˬ paw gʼaˬ baꞈ baꞈ˗eu maˬ ehˇ, smˇ muiˬ smˇ baw˗ahˇ guˆ˗eu maˬ ehˇ, taˬ bi pyeuꞈ” lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. Smˇ muiˬ muiˬ˗eu jeˬ hawˇ˗eu iˇ shaˬ shaˬ˗eu jeˬ, aˬ dui aˬ cawˬ˗ahˇ haw˗eu jeˬ nehˬ˗ehˇ aˬ joˆ˗ehˇ taꞈ˗eu nga?

9. Sawˇlaˬmoˬ aˬ jeˬ˗euˬ nui ma cawˆ laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu, yaw tsaˬ yaw dawˇ˗ahˇ boꞈ taˬ˗euˬ nga? Gaˇ kawˆ heu aˬ dui˗ahˇ aˬ jeˬ mehˬ˗eu nga?

⁹ Sawˇlaˬmoˬ nui ma cawˆ laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu yaw tsaˬ yaw dawˇ gaˇ kawˆ ya boꞈ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ ehˇ˗eu, “Iˇ shaˬ zaˬ˗ahˇ aˬ yuiꞈ aˬ nyiˇ maˬ haw nahˇ˗ehˇ, smˇ muiˬ zaˬ cawˬ maˬ cawˬ jiˇ coeˇ˗a.” (Dawˬdaˬ 14:20) Dawˬ daˬ heu dawˬ aˬ dui˗ahˇ aˬ jeˬ mehˬ˗eu nga? Aˬ dui maˬ yahˇ naˇ iˇ shaˬ zaˬ nehˬ˗ehˇ maˬ ngeuˇ, smˇ muiˬ deuˬ nehˬ˗ehˇ tehꞈ˗ehˇ cawˬ cawˬ mawꞈ˗eu meh. Aˬ dui aˬ cawˬ jaˆ˗eu hawˇ˗eu maˬ jaˆ gaˇ haw˗awˇ daˇ˗eu, aˬ jeˬ miˇ neh lehˬ laˇ ca laˇ nya˗eu nga?

10. Yaˬkoˆ Ka li zaˬ mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ aˬ jeˬ˗euˬ gaˇ kawˆ saˇ tiˇ biꞈ˗eu nga?

 ¹⁰ Aˬ dui mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ pyuˇ shuiˇ jaˆ gaˇ haw haw˗ehˇ daˇ naˇ, aˬ dui aˇ muˇ pyaˆ iˇ ni mˇ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ meh. Gaˇ kawˆ heu dahˬ beh˗euˬ Ka li zaˬ deuˬ˗euˬ saˇ ka˗ahˇ pyeuꞈ laˇ haw˗awˇ, Yaˆkoˆ Ka li zaˬ deuˬ˗ahˇ heu kawˆ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ saˇ tiˇ biꞈ haw˗euˬ meh. (Yaˬkoˆ 2:1-4-ahˇ gui.) Aˬ dui aˇ muˇ pyaˆ laˇ ni maˬ ya jahˇ˗a. Aˬ dui mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ dehꞈ˗eu aˇ tiˆ˗ahˇ hawˇ˗awˇ maˬ daˇ ni aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ nya˗eu nga?

11. Pyuˇ shuiˇ myawˬ gahˬ Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ cawˬ cawˬ˗eu jeˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ ngaˇ laˬ? Ehˇ haw sheˇ.

¹¹ Aˬ dui mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ haw˗eu loꞈ˗ehˇ ya haw˗eu meh. Tsawˇ haˬ tiˬ gʼaˬ Miˬyehˇ mehˬ shi aˇ poeˬ baw˗eu heu naˇ, aˬ yawꞈ smˇ muiˬ iˇ shaˬ miˇ neh maˬ ngeuˇ˗a. Aˬ dui Miˬyehˇ nehˬ˗ehˇ gʼoeˇ˗eu heu naˇ, aˬ dui pyuˇ shuiˇ myawˬ gahˬ aˇ myaˆ ni jaˆ˗eu nehˬ˗ehˇ maˬ taꞈ˗a. Yeˬsuˇ “smˇ muiˬ smˇ baw deuˬ Mˬ taˆ Miˇkʼahˬ˗ahˇ uˇ leˇ˗eu shaˬ dui dui meh” lehˇ ehˇ˗eu lawˬ nmˇ˗aˬ ngeuˇ meh. Ehˇ kʼawꞈ, aˬ yawꞈ ehˇ˗eu teu naˇ maˬ pyeuꞈ leˇ nya˗a lehˇ ehˇ mawꞈ˗eu maˬ ngeuˇ˗a. (Maꞈtehˬ 19:23) Nyaˆ taꞈ tiˬ poˆ Yeˬsuˇ paˇ ehˇ˗eu, “Naw maꞈ shaˬ˗eu zahˬ˗eu tsawˇ haˬ deuˬ guiˬ lahˬ huiˬ˗eu meh. Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, Miˬyehˇ Miˇkʼahˬ naw maꞈ˗ahˇ oꞈ˗eu meh.” (Luˇkaꞈ 6:20) Ehˇ kʼawꞈ, teu naˇ iˬ shaˬ yawˬ gʼaˬ na luꞈ Yeˬsuˇ mehˬ gaˇ naˇ haˬ˗awˇ muiˬ dui dui˗eu guiˬ lahˬ zaˬ gaˇ ehˇ mawꞈ˗eu maˬ ngeuˇ˗a. Yeˬsuˇ˗ahˇ maˬ shaˇ poˆ˗eu iˇ shaˬ zaˬ gʼawˬ mya ni jawˇ˗eu meh. Teu miˇ neh, aˬ dui tsawˇ haˬ tiˬ gʼaˬ˗ahˇ aˬ  yawꞈ˗euˬ pyuˇ shuiˇ myawˬ gahˬ jaˆ gaˇ haw˗awˇ, Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ gʼoeˇ˗eu maˬ gʼoeˇ˗eu lehˇ maˬ daˇ nya˗a.

12. Jaˇliꞈ smˇ muiˬ hawˇ˗eu iˇ shaˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ mehˬ˗eu nga?

¹² Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ laꞈ kʼoeˇ smˇ muiˬ maˬ ehˇ, iˇ shaˬ maˬ ehˇ jawˇ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ, aˬ yawꞈ maꞈ nui ma gʼawˇ mawˇ dawˬ tawˆ luꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gaˬ˗awˇ, aˬ yawꞈ˗euˬ gaˇ mˇ˗eu meh. Jaˇliꞈ smˇ muiˬ deuˬ˗ahˇ “yaw duˬ maˬ baw˗eu pyuˇ shuiˇ myawˬ gahˬ deuˬ˗ahˇ maˬ noeˬ tmˬ˗ehˇ, . . . Miˬyehˇ˗ahˇ noeˬ tmˬ˗awˬ” lehˇ ehˇ˗eu meh. (1 Tiˆmoˇseˬ 6:17-19-ahˇ gui.) Kʼoeˇ naˇ, Jaˇliꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ mˇ˗eu smˇ muiˬ iˇ shaˬ yawˬ gʼaˬ na luꞈ˗ahˇ, pyuˇ˗ahˇ gaˬ˗eu heu naˇ guˆ laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu jeˬ pyeuꞈ meh lehˇ saˇ tiˇ biꞈ˗eu meh. (1 Tiˆmoˇseˬ 6:9, 10) Aˬ dui mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ haw˗eu loꞈ˗ehˇ haw naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ jaˆ˗eu hawˇ˗eu maˬ jaˆ˗eu jeˬ˗ahˇ haw˗awˇ neh maˬ daˇ˗a. Aˇ kʼoꞈ gaˇ kawˆ teu neh? Aˬ dui aˬ cawˬ˗ahˇ aˇ kʼoꞈ˗ahˇ haw˗awˇ ya daˇ ngaˇ laˬ?

13. Jaˇliꞈ aˇ kʼoꞈ kʼawˆ laˇ˗euˬ deuˬ˗ahˇ yaw zeu baw˗eu gaˇ kawˆ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ aˬ joˆ˗ehˇ mehˬ˗eu nga?

¹³ Jaˇliꞈ tiˬ kʼehˬ maˬ taˬ aˇ kʼoꞈ kʼawˆ laˇ˗euˬ deuˬ˗ahˇ yaw zeu baw lehˇ ehˇ˗eu meh. Uˬduˬtahˬ˗eu 19:32-ahˇ “Tsawˇ mawˬ tsawˇ kʼaˆ deuˬ˗ahˇ yaw zeu baw˗awˇ, taˬ huiˬ taˬ mahˇ˗awˬ” lehˇ ehˇ˗eu meh. Dawˬdaˬ 16:31-ahˇ kʼawꞈ, “Yaw tsaˬ yaw dawˇ tsawˇ haˬ ziˇ baw˗awˇ, uˬ duˬ dehꞈ pyuˇ˗eu jeˬ yaw shehꞈ kʼahˬ sehˇ tiˬ jeˬ meh” lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. Pawˇluˆ Tiˆmoˇseˬ˗ahˇ tsawˇ mawˬ deuˬ˗ahˇ maˬ dehˬ ni yawˬ ha˗euˬ aˬ da loꞈ˗ehˇsawˇ˗awˇ, aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ yaw muiˬ jeˬ mˇ nehˬ lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. (1 Tiˆmoˇseˬ 5:1, 2) Tiˆmoˇseˬ aˇ kʼoꞈ kʼawˆ laˇ˗euˬ deuˬ˗ahˇ mehˬ˗eu aˬ kawˬ˗aˬ jaˆ kʼawꞈ, aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ gʼawˬ shaˬ gaˬ˗awˇ yaw zeu ya baw˗eu meh.

14. Aˬ dui aˇ kʼoꞈ kʼawˆ laˇ˗euˬ deuˬ˗ahˇ nui noeˬ nui duˇ ya biꞈ˗eu aˬ geu ngeh nga?

¹⁴ Ehˇ kʼawꞈ, aˇ kʼoꞈ kʼawˆ laˇ˗euˬ mehˇ nmˇ diˇ daˬ˗ehˇ mˇ bahˬ˗eu, maˬ ngeuˇ naˇ aˬ cawˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ maˬ ya leˇ˗eu jeˬ˗ahˇ mˇ ni gʼaˬ biꞈ naˇ teuˇ neh? Yeˬhawˇbaˬ diˇ daˬ˗ehˇ mˇ bahˬ˗eu deuˬ˗euˬ iˬ baˇ˗ahˇ maˬ haw dzeuˇ˗a, aˬ yawꞈ maꞈ aˇ kʼoꞈ kʼawˆ laˇ˗awˇ aˬ cawˬ yaw zeu baw˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ kʼawꞈ. Iˇsaˬyaˇ 65:20, Miˇ shuiꞈ dawˬ paˇ Jaˇliꞈ˗ahˇ “Iˬ baˇ zaˬ˗ahˇ aˇ kʼoꞈ tiˬ yaˇ kʼoꞈ kʼawˆ laˇ˗euˬ kʼawꞈ ni yaˇ kʼaˬ daˇ meh” lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ Jaˇliꞈ zahˇ˗ahˇ haw sheˇ. Aˬ dui Yeˬsaˬgeˬlaˇ neh mawˇ˗eu aˇ baˇ laꞈ kʼoeˇ kʼawꞈ, teu gaˇ duˇ˗eu Jaˇliꞈ zahˇ˗ahˇ ya mawˇ meh. (Yeˬsaˬgeˬlaˇ 9:5-7) Teu miˇ neh, aˬ dui aˇ kʼoꞈ kʼawˆ laˇ˗euˬ deuˬ˗ahˇ aˇ dzehˬ˗ehˇ maˬ taˬ huiˬ dzeuˇ ni, Aˇ hu ba neh dehꞈ luꞈ˗eu Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ yaw zeu ya baw˗eu meh. (Daˬyeˬlaˇ 7:9, 10, 13, 14) Miˬyehˇ˗ahˇ yaw zeu baw˗eu jeˬ heu naˇ, aˇ kʼoꞈ kʼawˆ laˇ˗euˬ deuˬ mˇ bahˬ ngeh, mehˬ paˇ nehˬ peuˬ ni nui kʼaˬ biꞈ˗eu meh.—Gaˬlaˬtiˆ 6:1.

15. Aˬ dui mehˇ nmˇ zaˬ guˬ deuˬ˗ahˇ yaw zeu taˬ˗eu gaˇ kawˆ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ Pawˇluˆ˗ahˇ aˬ jeˬ dzaw geuꞈ nya˗eu nga?

¹⁵ Mehˇ nmˇ zaˬ guˬ deuˬ teuˇ neh? Aˬ yawꞈ maꞈ yaw zeu taˬ˗eu jeˬ˗ahˇ za˗eu maˬ geuˇ nga lehˇ ehˇ mawꞈ nga laˬ? Maˬ ngeuˇ˗a. Pawˇluˆ Tiˆmoˇseˬ˗ahˇ, “Nawˇ zaˬ guˬ pyeuꞈ˗eu miˇ neh, aˬ cawˬ neh yehˬ bawˬ sehˇ lu˗ehˇ maˬ ya bi ehˇ ni yahˇ˗awˬ. Kʼoeˇ uˬ taꞈ, ngehˬ˗eu tmˇ˗eu, dehꞈ˗eu jawˇ˗eu, gʼoeˇ˗eu gaˬ˗eu, jah˗eu, muiˬ˗eu shawˇ˗eu, heu deuˬ laꞈ kʼoeˇ, jah˗eu tsawˇ haˬ deuˬ nawˬ˗ahˇ bi dzaw geuꞈ paˬ˗ehˇ dehꞈ˗awˬ” lehˇ boꞈ nehˬ˗euˬ meh. (1 Tiˆmoˇseˬ 4:12) Pawˇluˆ sahˬ boꞈ heu boꞈ neh ngeh, Tiˆmoˇseˬ 30 kʼoꞈ dawˬ peh byah laˇ˗euˬ tehꞈ˗a siˬ. Ehˇ kʼawꞈ, Pawˇluˆ aˬ yawꞈ˗ahˇ aˇ yeˇ huiˬ dui dui˗eu gaˇ biꞈ nehˬ˗euˬ meh. Heu aˬ dui˗ahˇ aˬ jeˬ bi siˬ laꞈ˗eu nga? Aˬ dui mehˇ nmˇ zaˬ guˬ deuˬ˗euˬ aˇ kʼoꞈ˗ahˇ haw˗awˇ maˬ ya daˇ˗a. Yeˬsuˇ neh 33 kʼoꞈ heu kaˬ  kʼawˆ ngeh mˇ˗euˬ gaˇ deuˬ˗ahˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ!

16, 17. (a) Sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ, mehˇ nmˇ zaˬ guˬ deuˬ, aˇ muˇ˗ahˇ caw ba˗eu gʼaˬ, maˬ ngeuˇ naˇ sheuˬ gʼeh˗eu gʼaˬ bi geuꞈ˗eu lehˇ tseˇ ngeh, aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ nya nga? (b) Yawˬ ha hawˇ˗eu yawˬ ha jawˇ kʼahˬ˗euˬ nui noeˬ, Jaˇliꞈ mehˬ˗eu jeˬ nehˬ˗ehˇ aˬ joˆ˗ehˇ beu gaˇ nga?

¹⁶ Zahˇ sahˇ kʼoꞈ tiˬ gaˇ na, zaˬ guˬ deuˬ˗ahˇ yaw zeu maˬ taˬ˗a. Teu miˇ neh, aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu tiˬ gʼaˬ na, mehˇ nmˇ zaˬ guˬ deuˬ aˇ muˇ˗ahˇ caw ba˗eu gʼaˬ, maˬ ngeuˇ naˇ aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu gʼaˬ geuꞈ nya laˇ˗euˬ kʼawꞈ, gʼaˬ maˬ biꞈ˗a. Ehˇ kʼawꞈ, Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ aˇ myaˆ kʼoꞈ kʼawˆ laˇ˗awˇ neh tehꞈ˗ehˇ, aˇ muˇ˗ahˇ caw ba˗eu gʼaˬ, maˬ ngeuˇ naˇ aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu gʼaˬ geuꞈ nya˗eu lehˇ maˬ ehˇ taˬ˗aˬ. (1 Tiˆmoˇseˬ 3:1-10, 12, 13; Tiˇtuˆ 1:5-9) Aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu gʼaˬ yawˬ ha˗euˬ jawˇ kʼahˬ˗ahˇ˗euˬ zahˇ sahˇ kʼoꞈ baˬ da neh zahˇ jahˇ doˆ laꞈ naˇ, Jaˇliꞈ˗ahˇ maˬ mˇ caw˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ yawˬ ha˗euˬ nui noeˬ hawˇ˗eu, yawˬ ha jawˇ kʼahˬ˗euˬ zahˇ sahˇ kʼoꞈ˗ahˇ gʼoe˗awˇ maˬ ya daˇ˗a, Jaˇliꞈ˗ahˇ kʼaˇ ehˇ˗eu loꞈ˗ehˇ ya bi pyeuꞈ meh.—2 Tiˆmoˇseˬ 3:16, 17.

¹⁷ Aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ, aˇ muˇ˗ahˇ caw ba˗eu gʼaˬ, maˬ ngeuˇ naˇ aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu gʼaˬ tseˇ˗eu gaˇ kawˆ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ, Jaˇliꞈ˗euˬ yaw tsaˬ yaw dawˇ˗ahˇ maˬ mˇ caw naˇ, geuꞈ deˇ laˇ˗euˬ mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ laˆ tsoeˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Miˇ kʼahˬ tiˬ kʼahˬ˗ahˇ, aˇ muˇ˗ahˇ caw ba˗eu tiˬ gʼaˬ gaˇ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ mˇ nya˗awˇ, sheuˬ gʼeh˗eu nui deuˬ kʼawꞈ, aˬ yawꞈ˗ahˇ Jaˇliꞈ˗ahˇ ehˇ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu gʼaˬ geuꞈ nya laˇ˗euˬ ngaˇ lehˇ haw˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ, aˇ kʼoꞈ kʼawˆ laˇ˗euˬ sheuˬ gʼeh˗eu tiˬ gʼaˬ na, yaw nyiˇ nga siˬ lehˇ haw˗eu miˇ neh, aˬ yawꞈ˗ahˇ gʼaˬ maˬ biꞈ˗a. Mehˇ nmˇ zaˬ guˬ teu gʼaˬ aˇ kʼoꞈ yaw nahˬ baˬ da neh, sheuˬ gʼeh˗eu gʼaˬ maˬ ya geuꞈ˗eu heu naˇ, zawˇ gʼawˬ cawˇ cawˆ˗ehˇ gʼeh˗eu meh. Miˇ kʼahˬ yaw myaˬ gaˇ kʼawꞈ heu loꞈ˗ehˇ gʼeh˗eu gaˇ duˇ˗eu meh. Teu miˇ neh, yawˬ ha˗euˬ nui noeˬ hawˇ˗eu yawˬ ha˗euˬ jawˇ kʼahˬ˗ahˇ˗euˬ nui noeˬ heu˗ahˇ maˬ gʼoe ni, Jaˇliꞈ˗ahˇ gʼoe˗eu heu naˇ aˇ yeˇ huiˬ dui dui˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Aˬ dui Yeˬsuˇ ehˇ dawˬ˗ahˇ naˇ haˬ˗awˇ, myaˆ˗ahˇ mawˇ laˇ˗eu loꞈ˗ehˇ maˬ daˇ˗eu jeˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ byehˇ nya˗eu nga?

18, 19. Aˬ dui aˬ cawˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ haw˗eu loꞈ˗ehˇ haw nya ni, aˬ dui˗ahˇ caw ba nehˬ˗eu aˬ jeˬ nga?

¹⁸ Aˬ dui maˬ byah kuꞈ kʼawꞈ, aˬ dui aˬ cawˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ nui ma maˬ baw ni haw˗eu loꞈ˗ehˇ haw˗eu gʼaˇ duˬ dzaw nya˗eu meh. (Gʼaˬkʼehˇ 10:34, 35) Aˬ dui aˬ myah luꞈ Jaˇliꞈ˗euˬ saˇ tiˇ biꞈ˗eu dawˬ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ ya noeˬ taˬ˗eu meh. Aˬ dui mˇ caw naˇ, Yeˬsuˇ neh aˬ dui˗ahˇ biꞈ˗euˬ “Kʼoeˇ taˆ paw tehꞈ˗ehˇ haw˗awˇ daˇ˗eu jeˬ˗ahˇ byehˇ˗awˇ” lehˇ ehˇ˗eu dawˬ˗ahˇ mˇ caw˗eu jeˬ pyeuꞈ meh.—Yoˇhaˬ 7:24.

¹⁹ Gʼawˬ myahˇ maˬ gʼeh˗ehˇ aˬ dui˗euˬ Sahˬ paˬ Yeˬsuˇ Ka li yawˬ gʼaˬ na luꞈ˗ahˇ, aˬ yawꞈ˗euˬ myaˆ˗ahˇ mawˇ laˇ˗eu, naˬ bawˇ˗ahˇ gaˬ laˇ˗eu jeˬ˗ahˇ neh maˬ ngeuˇ˗eu, Miˬyehˇ˗euˬ tsaˬ˗eu dawˇ˗eu zahˇ˗ahˇ gʼoe˗awˇ yaˇ kʼaˬ daˇ˗eu meh. (Iˇsaˬyaˇ 11:3, 4) Aˬ dui muiˬ dui dui˗eu aˇ yamˬ teu yaw kawˇ ma˗ehˇ bi keuˆ le mawꞈ˗eu ma.