1, 2. (a) Aˬ dui aˬ jeˬ aˇ yeˇ huiˬ˗eu jeˬ˗ahˇ ya bi huiˬ ya bi mahˇ laˇ˗eu nga? Aˬ jeˬ miˇ neh? (b) Aˬ dui heu kawˆ laꞈ kʼoeˇ aˬ jeˬ˗euˬ gaˇ kawˆ ja sawˇ˗eu nga?

 Aˬ dui yawˬ gʼaˬ na luꞈ tsaˬ˗eu gaˇ kawˆ deuˬ˗ahˇ siˬ duˬ˗eu gʼaˇ duˬ, leh jeh˗awˇ gaˇ kawˆ deuˬ˗ahˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ˗eu jeˬ ya bi huiˬ ya bi mahˇ laˇ˗eu meh. (Dawˬdaˬ 3:21-23; 8:4, 5) Maˬ ngeuˇ naˇ Saˬdaˬ hawˇ˗eu miˇ tsaˬ heu, aˬ dui˗euˬ nui noeˬ Miˬyehˇ˗euˬ nui noeˬ nehˬ˗ehˇ maˬ tsaˬ leˇ ni bi pyeuꞈ iˇ nya˗eu meh. (Eˇpeˇsu 5:6; Gawˇlawˇsehˇ 2:8) Aˬ dui maˇ maˇ ni gʼeh˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ za˗eu gʼaˇ duˬ, maˇ diˇ ngeuˇ˗eu gaˇ kawˆ deuˬ˗ahˇ ya siˬ duˬ˗eu meh. Dawˬdaˬ 18:13-ahˇ “Yaˇ kʼaˬ maˬ daˇ mi naˆ˗ehˇ maˬ naˇ haˬ duˬ˗eu tsawˇ haˬ aˬ dzawˬ aˇ gah˗ahˇ duˇ˗eu meh” lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh.

² Heu kawˆ laꞈ kʼoeˇ aˬ dui maˇ maˇ ni gʼeh˗eu gaˇ kawˆ deuˬ˗ahˇ za˗eu gʼaˇ duˬ, maˇ diˇ ngeuˇ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ siˬ duˬ˗eu aˬ jeˬ miˇ neh shaˬ˗eu nga lehˇ haw˗awˇ, aˬ dui gaˇ kawˆ deuˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ shaˇ sawˇ˗eu lehˇ mehˬ nehˬ laꞈ˗eu Jaˇliꞈ zahˇ hawˇ˗eu Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ gaˇ kawˆ deuˬ˗ahˇ jiˇ haw ma.

3. Aˬ dui Dawˬdaˬ 14:15-ahˇ ehˇ taˬ˗euˬ zahˇ dawˬ˗ahˇ aˬ jeˬ miˇ neh ya mˇ caw˗eu nga? (Dahˬ beh˗eu baˇ˗ahˇ haw.)

³ Nymˬ˗mˇ iˬ nah, aˬ dui gaˇ kawˆ deuˬ˗ahˇ yaw myaˬ paw neh ya siˬ˗eu  meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, iˇteuꞈnehꞈ hawˇ˗eu tiˬbiˬ paw neh maˬ ehˇ, miˇdiˬ˗yaˬ hawˇ˗eu iˇ˗meˬ˗oˬ paw neh maˬ ehˇ, naˬ gaˬ paw neh hawˇ˗eu aˬ cawˬ deuˬ ja gaˇ neh maˬ ehˇ, heu deuˬ˗ahˇ neh za nya˗eu meh. Tiˬ poˆ na gaˇ kawˆ deuˬ maˬ naˇ haˬ jiˇ coeˇ gaˇ keuˆ ni jaˆ˗eu miˇ neh, aˬ dui ya yahˇ˗eu meh. Aˬ dui˗euˬ cawˬ deuˬ yaw muiˬ noeˬ˗eu kʼawꞈ, maˬ ngeuˇ˗eu gaˇ kawˆ deuˬ˗ahˇ diˇ daˬ˗ehˇ pyehˬ kʼawˬ˗eu deuˬ jiˇ jawˇ˗eu meh. Aˬ dui neh ya gaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ deuˬ˗ahˇ tseˇ mˇ nya ni caw ba nehˬ˗eu Jaˇliꞈ zahˇ aˬ geu nga? Dawˬdaˬ 14:15 ehˇ˗eu, “Dawˇ ga deuˬ kʼaˇ ehˇ kʼaˇ jah jah˗awˇ, yaw gahˇ deuˬ kuiˇ toꞈ shaˇ noeˬ˗awˇ ciˬ˗eu meh.”

4. Piˇliˇpiˆ 4:8, 9 aˬ dui gui˗eu jeˬ˗ahˇ tseˇ mˇ nya ni aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ˗eu nga? Kʼoeˇ naˇ, maˇ maˇ ni gʼeh˗eu gaˇ kawˆ siˬ duˬ˗eu aˬ jeˬ miˇ neh aˇ yeˇ huiˬ˗eu nga? (“ Aˬ dui jah coeˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu maˇ maˇ ni gʼeh˗eu gaˇ kawˆ poˆ mawˇ nya ni caw ba nehˬ˗eu” lehˇ ehˇ˗eu oeˬ coeˇ oeˬ bawˬ˗ahˇ haw.)

⁴ Aˬ dui yaw muiˬ˗ehˇ noeˬ tsehˆ nya˗eu gʼaˇ duˬ, jah coeˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu maˇ maˇ ni gʼeh˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ ya siˬ duˬ˗eu meh. Teu miˇ neh, aˬ dui gui˗eu gaˇ kawˆ deuˬ˗ahˇ ya yahˇ dui dui meh. (Piˇliˇpiˆ 4:8, 9-ahˇ gui.) Aˬ dui jah coeˇ paˬ˗ehˇ maˬ gʼeh˗eu iˇteuꞈnehꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ gaˇ kawˆ hawˇ˗eu iˇ˗meˬ˗oˬ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ maˬ duˬ maˬ ciˇ˗ehˇ gʼeh˗eu gaˇ kawˆ deuˬ˗ahˇ aˇ yamˬ maˬ ya bi jiˇ leˇ˗a. Kʼoeˇ naˇ, yawˬ ha nui noeˬ geuꞈ˗eu Miˬyehˇ˗ahˇ puiˬ˗eu deuˬ˗euˬ gʼoeˇsaiˇ˗ahˇ ngehˬ˗ehˇ dzehˬ maˬ ya haw iˇ˗a. Aˬ yawꞈ maꞈ Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ mˇ zaˬ deuˬ˗ahˇ nui jah gʼaˬ bi baˬ laˇ mawꞈ˗awˇ, yaw tsaˬ yaw dawˇ˗ahˇ jiˇ laˆ pyawˆ mawꞈ˗eu meh. Maˬ duˬ maˬ ciˇ˗eu gaˇ kawˆ deuˬ aˬ dui˗ahˇ bi noeˬ tsehˆ lehˬ˗eu meh. Maˬ ngeuˇ˗eu gaˇ kawˆ heu deuˬ, nawˬ˗ahˇ maˬ deuˬ laˇ˗a lehˇ taˬ noeˬ.—1 Tiˆmoˇseˬ 6:20, 21.

5. Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ aˬ jeˬ˗euˬ jaˬ myawꞈ dawˬ˗ahˇ ya gaˬ˗euˬ nga? Teu aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ deuˬ˗eu nga?

⁵ Jaˬ myawꞈ myawꞈ˗eu gaˇ kawˆ heu naˇ, gʼawˬ naˆ ni bi luˬ bi sehˇ iˇ nya meh. Moˇseˬ˗euˬ saˇ ka˗ahˇ˗euˬ Miˬyehˇ neh Saˇ jaˇ dzaˬ taˬ˗euˬ Miˇ kʼahˬ˗ahˇ kʼoeˬ sho leˇ˗euˬ tsawˇ haˬ 12 gʼaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Aˬ yawꞈ maꞈ gʼoꞈ le ngeh, kʼoeˬ sho leˇ˗euˬ 10 gʼaˬ naˇ, maˬ muiˬ paw jeˇ tehꞈ˗ehˇ ngehˬ˗eu meh. (Bawˇtsahˬ 13:25-33) Aˬ yawꞈ maꞈ maˬ ngeuˇ gaˇ keuˆ ni dzawˇ˗eu miˇ neh, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ guˆ˗awˇ gʼaˬ baˬ laˇ˗euˬ meh. (Bawˇtsahˬ 14:1-4) Iˇsaˬleˬlaˆ tsawˇ haˬ deuˬ aˬ jeˬ miˇ neh teu loꞈ˗ehˇ gʼeh˗eu nga? Tsaꞈ le˗euˬ deuˬ myaˬ ni ngehˬ˗eu duˇ leˇ˗eu miˇ neh, maˬ muiˬ˗eu paw˗ehˇ ja˗eu gaˇ kawˆ teu maˇ diˇ ngeuˇ ngaˇ lehˇ noeˬ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Teu miˇ neh, Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ kʼoeˬ sho leˇ˗euˬ kʼoeˇ nyiˬ gʼaˬ neh Saˇ jaˇ dzaˬ taˬ˗euˬ Miˇ kʼahˬ˗euˬ yaw muiˬ paw dzawˇ le˗euˬ dawˬ˗ahˇ maˬ jah˗a. (Bawˇtsahˬ 14:6-10) Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ poˆ tseˇ duˬ˗awˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ nui ma taˬ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu jeˬ maˬ taˬ ni, dawˇ ga˗ahˇ duˇ ni maˬ muiˬ˗eu paw ja˗eu deuˬ˗euˬ dawˬ˗ahˇ jah˗euˬ meh.

6. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ guˆ laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu gaˇ kawˆ deuˬ˗ahˇ ya gaˬ ngeh, aˬ jeˬ miˇ neh maˬ zahˬ leˇ˗eu nga?

⁶ Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ nehˬ˗ehˇ  taꞈ˗eu gaˇ kawˆ deuˬ˗ahˇ ya gaˬ ngeh ngehˬ˗ehˇ dzehˬ, aˬ jeˬ miˇ neh yaw kʼaˆ˗ehˇ ya yahˇ˗eu nga? Saˬdaˬ˗ahˇ “aˬ dui˗euˬ aˬ yuiꞈ aˬ nyiˇ Ka li zaˬ deuˬ˗ahˇ uˬ ciꞈ nah gʼahˇ maˬ ehˇ iˬ baˇ poˆ luꞈ˗eu gʼaˬ” lehˇ kuˇ˗eu lehˇ taˬ ngehˇ. (Pah mehˬ˗eu˗eu 12:10) Yeˬsuˇ aˬ dui˗ahˇ muiˇ˗eu deuˬ “maˬ ngeuˇ gaˇ keuˆ ni gʼawˬ mya jeˬ ja bu ja doeˇ˗eu” meh lehˇ saˇ tiˇ biꞈ˗eu meh. (Maꞈtehˬ 5:11) Aˬ dui Yeˬsuˇ neh saˇ tiˇ biꞈ˗euˬ dawˬ˗ahˇ maˇ diˇ jah naˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ, guˆ laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu gaˇ kawˆ deuˬ˗ahˇ ya gaˬ ngeh kʼawꞈ maˬ zahˬ leˇ˗a.

7. Aˬ dui iˇ˗meˬ˗oˬ maˬ ngeuˇ naˇ, naˬ gaˬ paw neh sahˬ boꞈ sha˗eu lehˇ gʼeh ngeh, yawˬ ha˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ ya naˇ haˬ˗eu nga?

⁷ Nawˇ gaˇ kawˆ deuˬ˗ahˇ iˇ˗meˬ˗oˬ paw neh maˬ ehˇ, naˬ gaˬ paw neh maˬ ehˇ, cawˬ deuˬ˗ahˇ sha nehˬ˗eu ya leˇ miˇ˗a laˬ? Nawˇ nui ma ahˇ laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ ya gaˬ ngeh maˬ ehˇ, tiˬ gʼaˬ na˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ ya gaˬ ngeh maˬ ehˇ, dawˬ gaˬ kʼawˬ˗eu tsawˇ haˬ loꞈ˗ehˇ aˬ cawˬ˗euˬ jeˬ hu ya biˇ kʼawˬ nya lehˇ noeˬ nya laˬ? Nawˇ iˇ˗meˬ˗oˬ maˬ ngeuˇ naˇ, naˬ gaˬ paw neh sahˬ boꞈ sha˗eu lehˇ gʼeh ngeh, yawˬ ha˗ahˇ heu loꞈ˗ehˇ naˇ haˬ, ‘Gaˇ kawˆ heu maˇ diˇ ngeuˇ meh lehˇ ngaˇ siˬ duˬ ma laˬ? Ngaˇ maˇ diˇ jah coeˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu gaˇ kawˆ za taˬ maˬ laˬ?’ Nawˇ maˬ siˬ duˬ naˇ, jaˬ myawꞈ mehˇ shuiˇ gaˇ kawˆ biˇ kʼawˬ luꞈ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Teu miˇ neh, ya gaˬ˗eu gaˇ kawˆ deuˬ˗ahˇ maˬ siˬ duˬ naˇ, aˬ cawˬ˗ahˇ taˬ sha nehˬ, siˆ byoˆ˗awˬ!

8. Miˇ kʼahˬ tiˬ gaˇ na˗ahˇ jawˇ˗eu muiˇ˗eu deuˬ aˬ jeˬ jahˇ˗eu nga? Aˬ dui maˬ noeˬ gahˇ ni aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nya˗eu nga?

⁸ Yaw muiˬ˗ehˇ maˬ shaˇ noeˬ ni iˇ˗meˬ˗oˬ hawˇ˗eu naˬ gaˬ paw neh sahˬ boꞈ sha˗eu heu naˇ, lehˬ laˇ nya˗eu nyaˆ taꞈ tiˬ jeˬ paˇ jaˆ˗a siˬ. Miˇ kʼahˬ tiˬ gaˇ na, aˬ dui˗euˬ tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ˗ahˇ laˆ tsoeˬ˗eu meh. Teu gaˇ jawˇ˗eu aˬ dui˗ahˇ muiˇ˗eu deuˬ, aˬ dui˗ahˇ laˆ guˆ˗awˇ, aˬ dui yaw kaˬ maˬ jah coeˇ ni bi gʼeh˗eu gʼaˇ duˬ, diˇ daˬ˗ehˇ maˬ ngeuˇ˗eu gaˇ kawˆ deuˬ biˇ kʼawˬ˗eu meh. Soˇbi˗yaˬ Yuˇni˗yamˬ˗euˬ saˇ ka˗ahˇ pyeuꞈ laˇ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. KeˬJiˬBiˬ yehˇ  deuˬ, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ Saˇ kiˇ deuˬ laꞈ kʼoeˇ tsawˇ myahˇ doˆ˗eu mehˇ nmˇ tiˬ gʼaˬ na puiˬ˗euˬ meh lehˇ dawˬ gaˬ kʼawˬ˗eu meh. a (Ehˇ lahˬ˗ahˇ haw.) Nui ma nyiˇ laˇ paˬ˗ehˇ mehˇ nmˇ gʼawˬ mya gʼaˬ dawˬ teu˗ahˇ jah leˇ˗awˇ, aˇ maꞈ aˇ muˇ˗ahˇ neh iˇ doˆ˗euˬ meh. Myah laˇ ngeh yaw myaˬ gʼaˬ gʼoꞈ kʼoꞈ laˇ˗euˬ kʼawꞈ, tiˬ gʼaˬ na maˬ gʼoꞈ laˇ˗aˬ. Aˬ yawꞈ maꞈ yawˬ ha˗euˬ nui jah˗ahˇ jaˬ myawꞈ mehˇ shuiˇ dawˬ neh bi laˆ cawˆ˗euˬ meh. (1 Tiˆmoˇseˬ 1:19) Aˬ dui laˆ luˬ laˆ seˇ laˇ˗eu jeˬ teu˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ yahˇ nya˗eu nga? Aˬ dui maˬ muiˬ˗eu paw ja˗eu gaˇ kawˆ hawˇ˗eu maˬ duˬ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ jiˇ maˬ ya biˇ kʼawˬ˗a. Kʼaˇ ya gaˬ˗euˬ jeˬ dawˬ tawˆ luꞈ˗ahˇ taˬ jah, nawˇ gaˇ kawˆ maˇ diˇ˗ahˇ za taˬ˗euˬ yaw duˬ bi baw.

9. Maˇ diˇ ngeuˇ˗eu gaˇ kawˆ za˗eu gʼaˇ duˬ shaˬ˗eu heu aˬ jeˬ baˬ da neh nga siˬ?

⁹ Aˬ dui tiˬ poˆ na˗aˬ, tiˬ paˆ na tehꞈ˗ehˇ ngeuˇ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ ya gaˬ˗eu miˇ neh, maˇ maˇ ni gʼeh˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ siˬ nya˗eu yaw shaˬ meh. Tiˬ paˆ na tehꞈ˗ehˇ ngeuˇ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ aˬ dui maˬ jah nya˗a. Aˬ dui gaˇ kawˆ teu deuˬ neh maˬ bi juˇ tawˆ˗eu gʼaˇ duˬ aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ nya˗eu nga?—Eˇpeˇsu 4:14.

10. Iˇsaˬleˬlaˆ tuˬ gʼaˬ na uiˇ ciˆ neh maˬ ngeuˇ nmˇ˗aˬ, aˬ jeˬ baˬ da neh guiˇ deuˆ˗eu keuˆ laˇ˗eu nga? Ehˇ kʼawꞈ aˬ jeˬ miˇ neh maˬ ya deuˆ˗euˬ nga?

¹⁰ Aˬ dui Yawˇshuˆ˗euˬ saˇ ka˗ahˇ Yawˇdaˬ Lawˇ baˬ nahˇ ma ga kʼehˬ paw jawˇ˗eu Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ˗ahˇ neh dzaw geuꞈ nya meh. (Yawˇshuˆ 22: 9-34) Aˬ yawˬ maꞈ nahˇ ma doˆ kʼehˬ paw jawˇ˗eu deuˬ lawˇ baˬ dawˬ peh huiˬ dui dui˗eu lawˇ duˬ gawˬ˗eu lehˇ ya gaˬ˗eu meh. Gaˇ kawˆ heu maˇ diˇ ngeuˇ kʼawꞈ gaˇ kawˆ dawˬ tawˆ luꞈ ma ngeuˇ˗a siˬ. Nahˇ ma ga kʼehˬ paw jawˇ˗eu deuˬ, nahˇ ma doˆ kʼehˬ paw jawˇ˗eu deuˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ puiˬ nga lehˇ noeˬ˗awˇ guiˇ deuˆ iˇ˗eu lehˇ gʼeh˗eu meh. (Yawˇshuˆ 22:9-12-ahˇ gui.) Ehˇ kʼawꞈ maˬ deuˆ iˇ miˇ na˗ehˇ tsawˇ haˬ pyehˬ˗awˇ gaˇ kawˆ bi caw tseˇ iˇ˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ aˬ jeˬ ya siˬ˗eu nga? Maˇ diˇ naˇ nahˇ ma doˆ kʼehˬ paw jawˇ˗eu deuˬ lawˇ duˬ gawˬ˗eu heu naˇ, maˇ diˇ miˬ yehˇ maˬ ngeuˇ˗eu deuˬ˗ahˇ uˬ duˬ tahˬ˗eu lehˇ maˬ ngeuˇ˗aˬ. Aˇ kaˇ mehˬ hu paw tsawˇ haˬ deuˬ, aˬ yawꞈ maꞈ kʼawꞈ ni Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ uˬ duˬ tahˬ˗eu tiˬ deuˬ pyeuꞈ˗eu lehˇ bi siˬ˗eu gʼaˇ duˬ meh. Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ gaˇ kawˆ deuˬ˗ahˇ jeˬ hu haw duˬ iˇ˗euˬ miˇ neh, yawˬ ha˗euˬ mehˇ nmˇ nehˬ˗ehˇ guiˇ maˬ ya deuˆ˗eu aˇ naˆ ni laꞈ kʼaˬ cehˇ paˬ nga.

11. (a) Meˬpiˇbawˇshehˆ maˬ tsaˬ maˬ dawˇ˗eu aˬ jeˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ ya daˬ˗euˬ nga? (b) Daˬbiˇ Meˬpiˇbawˇshehˆ˗ahˇ yaw tsaˬ yaw dawˇ laꞈ kʼoeˇ aˬ joˆ˗ehˇ mˇ nehˬ nya laˇ˗euˬ nga?

¹¹ Tiˬ poˆ na aˬ cawˬ deuˬ aˬ dui˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ maˬ ngeuˇ gaˇ keuˆ ni ja gaˇ ya gaˬ ngeh, aˬ dui˗ahˇ nui ma tiˬ pawˬ˗i maˬ muiˬ ni pyeuꞈ laˇ nya˗eu meh. Gaˇ kawˆ heu Meˬpiˇbawˇshehˆ˗ahˇ keuˆ le˗euˬ meh. Daˬbiˇ Sawˇluˆ˗euˬ miˇ tsaˬ dawˬ tawˆ luꞈ Sawˇluˆ˗euˬ oeˬ paˬ pyeuꞈ˗eu Meˬpiˇbawˇshehˆ˗ahˇ biꞈ jiˇ˗euˬ meh. (2 Saˬmeuˬlaˆ 9:6, 7) Ehˇ kʼawꞈ myahˇ laˇ ngeh, Daˬbiˇ Meˬpiˇbawˇshehˆ gaˇ kawˆ maˬ muiˬ˗euˬ jeˬ˗ehˇ ya gaˬ ngeh, jeˬ hu yaw muiˬ˗ehˇ maˬ caw tseˇ ni miˇ tsaˬ yuˇ kʼoꞈ jiˇ˗euˬ meh. (2 Saˬmeuˬlaˆ 16:1-4) Ehˇ kʼawꞈ Daˬbiˇ Meˬpiˇbawˇshehˆ nehˬ˗ehˇ ngehˬ cawˬ ngeh tiˬ jawˇ, aˬ yawˬ neh mˇ˗euˬ jeˬ lehˬ iˇ˗euˬ lehˇ ya siˬ˗awˇ, miˇ tsaˬ tiˬ deuˬ na biꞈ kʼoꞈ nehˬ˗euˬ meh. (2 Saˬmeuˬlaˆ 19:24-29) Daˬbiˇ gaˇ kawˆ dawˬ tawˆ luꞈ˗ahˇ maˬ siˇ jiˇ gaˇ yawˬ kawˇ˗ehˇ maˬ daˇ ni yaw muiˬ˗ehˇ caw tseˇ lawˬ nmˇ˗aˬ, Meˬpiˇbawˇshehˆ maˬ tsaˬ maˬ dawˇ˗eu jeˬ teu˗ahˇ maˬ ya daˬ˗a.

12, 13. (a) Yeˬsuˇ tsawˇ haˬ deuˬ aˬ yawꞈ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ maˬ ngeuˇ gaˇ ja ngeh, aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ˗euˬ nga? (b) Tiˬ gʼaˬ na aˬ dui˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ maˬ ngeuˇ gaˇ ja naˇ, aˬ dui aˬ jeˬ jahˇ nya˗eu nga?

¹² Tiˬ gʼaˬ na nawˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ maˬ ngeuˇ jeˬ˗ehˇ pyehˬ kʼawˬ naˇ nawˇ aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ le?  Gaˇ kawˆ heu Yeˬsuˇ hawˇ˗eu Iˇ cuꞈ shaw˗eu Yoˇhaˬ˗ahˇ jiˇ pyeuꞈ laˇ˗euˬ meh. (Maꞈtehˬ 11:18, 19-ahˇ gui.) Yeˬsuˇ aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ˗euˬ nga? Yeˬsuˇ gaˇ kawˆ teu maˬ ngeuˇ˗eu lehˇ gʼaˬ hawˇ˗eu aˇ yamˬ zmˬ˗awˇ dzawˇ nehˬ˗eu maˬ leh jeh˗aˬ. Aˬ yawꞈ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ maˇ maˇ ni gʼeh˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ haw lehˇ mehˬ nehˬ˗euˬ meh. Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ aˬ yawˬ mehˬ˗eu jeˬ hawˇ˗eu mˇ˗eu jeˬ˗ahˇ nui ma bi ahˇ mawꞈ˗eu meh. Yeˬsuˇ ehˇ˗eu “Miˬyehˇ˗euˬ zaˬ siˬ tsawˇ gahˇ tsaˬ˗eu gaˇ kawˆ, aˬ yawˆ yawꞈ bya cehˆ ni doˆ laˇ tehꞈ˗a.”—Maꞈtehˬ 11:19.

¹³ Aˬ dui gaˇ kawˆ heu nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ, Yeˬsuˇ˗ahˇ neh aˇ yeˇ huiˬ˗eu jeˬ dzaw geuꞈ nya meh. Tiˬ poˆ na tsawˇ haˬ deuˬ aˬ dui˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ maˬ ngeuˇ˗eu jeˬ˗ehˇ ngehˬ ngeh, aˬ dui˗euˬ tsawˇ myahˇ cawˆ˗eu paˬ lehˇ aˬ dui kʼahˬ lahˇ nya˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ, aˬ cawˬ aˬ dui yaw dehꞈ dehꞈ gaˇ haw ngeh, aˬ dui aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ˗eu lehˇ siˬ leˇ˗eu meh. Yeˬsuˇ neh mˇ˗euˬ gaˇ duˇ ni, aˬ dui˗euˬ muiˬ˗eu mˇ jeˬ shaˇ kawˆ kʼawꞈ, aˬ cawˬ aˬ dui˗ahˇ ja bu˗eu gaˇ kawˆ teu, maˬ ngeuˇ nga lehˇ bi siˬ leˇ˗eu meh.

14, 15. Aˬ dui aˬ jeˬ miˇ yawˬ ha neh gʼoˆ shaw˗eu jeˬ˗ahˇ nui ma maˬ ya taˬ˗eu nga?

¹⁴ Aˬ dui maˇ maˇ ni jah coeˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ za˗eu heu naˇ, yaw shaˬ nga lehˇ ya mawˇ˗euˬ ma. Maˇ maˇ ni gʼeh˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ za˗eu shaˬ˗eu nyaˆ taꞈ tiˬ jeˬ naˇ, aˬ dui maˬ byah kuꞈ˗eu tsawˇ haˬ pyeuꞈ˗eu heu meh. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ mˇ˗eu gʼawˬ mya kʼoꞈ byah laˇ˗euˬ kʼawꞈ pyeuꞈ nya˗awˇ, tiˬ paw dzeˇ na nui gahˇ ahˇ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Kʼoeˇ naˇ, aˬ dui noeˬ dahˇ doe˗eu miˇ neh, aˬ cawˬ aˬ dui˗ahˇ yaw zeu baw˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Teu naˇ aˬ dui˗ahˇ gaˇ kawˆ bi doˆ laˇ nya ngaˇ laˬ?

¹⁵ Bi doˆ laˇ nya meh. Aˬ dui yawˬ ha neh gʼoˆ shaw taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ nui ma taˬ nya meh. Aˬ dui yawˬ ha˗euˬ nui noeˬ˗ahˇ nui ma hawˇ˗eu nui noeˬ noeˬ˗eu jeˬ neh bi uˆ lahˇ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya˗awˇ, aˬ dui maˇ maˇ ni gʼeh˗eu jeˬ˗ahˇ maˬ siˬ duˬ jiˇ gaˇ, gaˇ kawˆ dawˬ tawˆ luꞈ˗ahˇ gʼoˆ shaw jiˇ maˬ lehˇ noeˬ laˇ nya˗eu meh. Heu naˇ, guˆ laˇ dui dui paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Jaˇliꞈ aˬ dui˗ahˇ yawˬ ha bym˗eu byehˆ˗eu jeˬ˗ahˇ taˬ gʼoe, lehˇ maˇ jawˆ ni saˇ tiˇ biꞈ taˬ˗euˬ meh.—Dawˬdaˬ 3:5, 6; 28:26.

16. Yaw jeˬ ma jeˬ heu kawˆ˗ahˇ, Aˇpaˬ aˬ jeˬ ya mawˇ˗euˬ nga? Aˬ yawꞈ aˬ joˆ˗ehˇ noeˬ˗eu nga?

¹⁶ Yaw jeˬ ma jeˬ heu˗ahˇ haw kaˇ˗euˇ. Tiˬ nah uˬ ciꞈ uˬ taw paw, noeˬ dahˇ doe˗eu aˬ yuiꞈ pyeuꞈ˗eu mehˇ nmˇ Aˇpaˬ laꞈ nyiˇ paw hawˬ dzaˬ iˇ ngeh, sheuˬ gʼeh˗eu gʼaˬ pyeuꞈ˗eu mehˇ nmˇ Lawˬdoˬ, aˬ yawꞈ˗euˬ miˬ zaˬ maˬ ngeuˇ˗eu zaˬ miˬ aˬ buˇ tiˬ gʼaˬ nehˬ˗ehˇ nuiˇ luꞈ gaˇ ya mawˇ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ nyaꞈ gʼoeˇ dui dui˗awˇ, uiˇ uiˇ˗ehˇ, tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ  byaˇ tawꞈ˗eu meh. Aˇpaˬ aˬ yawꞈ neh ya mawˇ˗euˬ teu baˬ da neh nui ma tiˬ pawꞈ˗iˬ maˬ saˇ˗eu uˬ taꞈ, Lawˬdoˬ heu gʼaˬ aˬ yawꞈ˗euˬ miˬ zaˬ nehˬ˗ehˇ gʼawˬ dzeuˇ˗euˬ nga laˬ? Aˬ yawꞈ˗euˬ zaˬ deuˬ teuˇ neh aˬ joˆ˗ehˇ pyeuꞈ paˬ nga? Aˬ yawꞈ yaw beh ba jiˇ ni toˆ˗ehˇ gʼeh˗eu mawˇ haw˗euˬ meh. Nawˇ Aˇpaˬ pyeuꞈ law nmˇ˗aˬ aˬ joˆ˗ehˇ noeˬ nya?

17. Mehˇ nmˇ Aˇpaˬ aˇ nah hawˇ˗eu aˬ jeˬ˗ahˇ ya siˬ˗euˬ nga? Gaˇ kawˆ heu˗ahˇ neh aˬ dui aˬ jeˬ dzaw geuꞈ nya˗eu nga?

¹⁷ Taˬ tehˬ siˬ. Aˇpaˬ naˇ Lawˬdoˬ yawˬ ha˗euˬ miˬ zaˬ˗ahˇ saˇ jaˇ maˬ ziꞈ nga lehˇ noeˬ dzeuˇ˗euˬ kʼawꞈ, aˬ yawꞈ gaˇ kawˆ yawˬ jeˬ na luꞈ˗ahˇ siˬ nya jiˇ ngaˇ laˬ? Kʼoeˇ ngeh miˇ Aˇpaˬ Lawˬdoˬ nehˬ˗ehˇ naˬ gaˬ paw neh ngehˬ cawˬ ngeh˗aˬ, aˬ buˇ kʼoeˇ gʼaˬ yawˬ gaˇ yawˬ˗ahˇ neh laˇ˗awˇ maˬ ya mawˇ˗eu gʼawˬ mya kʼoꞈ byah laˇ˗euˬ aˬ yawꞈ˗euˬ aˬ nyiˇ nga lehˇ ya siˬ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ˗euˬ aˬ nyiˇ aˇ doˆ jawˇ gaˇ tiˬ kʼehˇ laˇ kʼehˬ tehꞈ˗ehˇ laˇ˗awˇ, Lawˬdoˬ˗euˬ miˬ zaˬ kʼawꞈ maˬ dah˗eu miˇ neh, aˬ yawꞈ nyaꞈ nmˇ tehꞈ˗ehˇ hawˬ dzaˬ iˇ˗euˬ meh. Mehˇ nmˇ Aˇpaˬ aˬ yawꞈ aˬ joˆ˗ehˇ noeˬ˗eu lehˇ aˬ cawˬ˗ahˇ maˬ ya ja nehˬ iˇ˗euˬ siˬ miˇ neh, laꞈ kʼaˬ cehˇ˗eu meh. Gaˇ kawˆ heu˗ahˇ neh aˬ dui aˬ jeˬ dzaw geuꞈ nya˗eu nga? Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ aˇ myaˆ kʼoꞈ mˇ laꞈ˗euˬ kʼawꞈ, aˬ dui maˇ maˇ ni gʼeh˗eu yawˬ jeˬ na luꞈ˗ahˇ jeˬ hu siˬ nya jiˇ˗awˇ neh tehꞈ˗ehˇ, yaw muiˬ˗ehˇ ehˇ tsehˆ nya˗eu meh.

18. Aˬ dui˗ahˇ mehˇ nmˇ deuˬ˗euˬ maˬ mui˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ jah mawꞈ ni jahˇ˗eu aˬ jeˬ nga?

¹⁸ Aˬ dui nehˬ˗ehˇ yaw kʼaˆ˗ehˇ maˬ dzoeˇ leˇ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ˗euˬ gaˇ kawˆ pyeuꞈ naˇ jiˇ haw tsaˬ˗eu yaw shaˬ meh. Aˬ dui nyiˬ gʼaˬ yaw kaˬ beu gaˇ˗eu jeˬ˗ahˇ tehꞈ˗ehˇ noeˬ naˇ, aˬ dui˗euˬ mehˇ nmˇ˗ahˇ nui ma maˬ taˬ coeˇ ni pyeuꞈ laˇ nya˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ aˬ dui mehˇ nmˇ teu gʼaˬ˗euˬ maˬ muiˬ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ ya gaˬ ngeh kʼawꞈ, gaˇ kawˆ deuˬ˗ahˇ maˬ siˬ duˬ mi na˗ehˇ jah mawꞈ˗eu meh. Aˬ dui aˬ jeˬ ya siˬ˗eu nga? Aˬ dui mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ nui ma maˬ muiˬ ni dzuˇ dzuˇ˗ehˇ jawˇ naˇ, maˬ siˬ duˬ˗euˬ gaˇ kʼawꞈ, maˬ tsaˬ˗eu jeˬ˗ehˇ ehˇ nya˗eu meh. (1 Tiˆmoˇseˬ 6:4, 5) Aˬ dui˗euˬ nui ma laꞈ kʼoeˇ myaˆ naˆ˗eu jeˬ hawˇ˗eu nui kʼahˇ maˬ shiˇ˗eu jeˬ maˬ ya bi jaˆ˗a. Yeˇhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ bi gaˬ mawꞈ˗awˇ, nui ma laꞈ kʼoeˇ neh iˬ baˇ bi pyehˬ mawꞈ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ taˬ ngehˇ.—Gawˇlawˇsehˇ 3:12-14-ahˇ gui.

19, 20. (a) Aˬ dui gaˇ kawˆ deuˬ˗ahˇ tsaˬ˗eu jeˬ˗ehˇ haw nya ni caw ba nehˬ˗eu Jaˇliꞈ zahˇ aˬ geu deuˬ nga? (b) Nyaˆ taꞈ kawˆ˗ahˇ aˬ dui aˬ jeˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ ja sawˇ˗eu nga?

¹⁹ Nymˬ˗mˇ iˬ nah jah coeˇ paˬ˗ehˇ gʼehˬ˗eu maˇ maˇ ni gʼeh˗eu gaˇ kawˆ za˗awˇ, maˇ diˇ pyeuꞈ˗eu loꞈ˗ehˇ haw tsaˬ˗eu yaw shaˬ meh. Aˬ jeˬ miˇ neh? Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, gaˇ kawˆ myaˬ ni maˬ kuꞈ˗eu maˬ ngeuˇ naˇ, maˇ maˇ ni gʼeh˗eu gaˇ kawˆ tiˬ paˆ na tehꞈ˗ehˇ keuˬ˗eu uˬ taꞈ, aˬ dui kʼawꞈ maˬ byah kuꞈ˗eu tsawˇ haˬ pyeuꞈ˗eu miˇ neh meh. Aˬ dui˗ahˇ caw ba nya˗eu aˬ jeˬ nga? Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ ahˇ˗eu zahˇ dawˬ meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, Jaˇliꞈ zahˇ tiˬ hmˬ˗ahˇ aˬ dui yaw jeˬ na luꞈ˗ahˇ maˬ si duˬ gaˇ ngehˬ˗eu teu naˇ, aˬ dzawˬ aˇ gah pyeuꞈ meh lehˇ ehˇ˗eu meh. (Dawˬdaˬ 18:13) Jaˇliꞈ zahˇ nyaˆ taꞈ tiˬ hmˬ˗ahˇ kʼawꞈ, ngeuˇ˗eu maˬ ngeuˇ˗eu lehˇ jeˬ hu maˬ caw tseˇ duˬ gaˇ, kʼaˇ ehˇ˗eu jeˬ˗ahˇ maˬ ya jah˗a lehˇ paˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. (Dawˬdaˬ 14:15) Kʼoeˇ naˇ, Jaˇliꞈ zahˇ nyaˆ taꞈ tiˬ hmˬ˗ahˇ jiˇ aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ mˇ˗eu aˇ naˆ ni myahˇ laˇ˗euˬ kʼawꞈ, yawˬ ha bym˗eu byehˆ˗eu jeˬ˗ahˇ maˬ gʼoe nya˗a lehˇ paˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. (Dawˬdaˬ 3:5, 6) Aˬ dui haw tsaˬ nya˗awˇ yaw muiˬ˗ehˇ noeˬ tsehˆ nya ni caw ba nehˬ˗eu, jah coeˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu maˇ maˇ ni gʼeh˗eu jeˬ za taˬ naˇ, Jaˇliꞈ zahˇ deuˬ aˬ dui˗ahˇ haw piˇ nehˬ˗eu meh.

²⁰ Gaˇ kawˆ aˬ joˆ joˆ˗ehˇ gʼeh˗euˬ lehˇ poˆ˗eu shaˬ˗eu nyaˆ taꞈ tiˬ jeˬ paˇ jaˆ˗a siˬ. Aˬ dui tsawˇ haˬ zaˬ pyeuꞈ˗eu miˇ neh, myaˆ nuiˆ˗ahˇ kʼaˇ mawˇ laˇ˗eu loꞈ˗ehˇ daˇ˗eu meh. Aˬ dui nyaˆ taꞈ kawˆ˗ahˇ aˬ dui aˬ cawˬ˗ahˇ myaˆ nuiˆ˗ahˇ kʼaˇ mawˇ laˇ˗eu loꞈ˗ehˇ aˬ joˆ joˆ˗ehˇ daˇ nya˗eu nga lehˇ haw˗awˇ, aˬ dui toˆ˗ehˇ maˬ jahˇ ni aˬ joˆ˗ehˇ yahˇ nya˗eu nga lehˇ jiˇ haw ma.