Skip to content

Gaˇ kawˆ uˬ dzah deuˬ maˬ bi mawˇ laˇ˗eu

Nui ma gʼawˬ mahˇ ni taˬ˗eu jeˬ—Noeˬ tmˬ˗eu laꞈ kʼoeˇ oˇ oꞈ

Nui ma gʼawˬ mahˇ ni taˬ˗eu jeˬ—Noeˬ tmˬ˗eu laꞈ kʼoeˇ oˇ oꞈ

Nymˬ˗mˇ iˬ nah aˬ dui “aˇ saˬ saˬ˗eu aˇ nah aˇ yamˬ” laꞈ kʼoeˇ jawˇ luꞈ˗eu miˇ neh, gaˇ hu naˆ maˬ tseˇ ya oˇ oꞈ˗eu meh. (2 Tiˆmoˇseˬ 3:1-5) Aˬ dui tiˬ jawˬ jawˇ˗eu tsawˇ haˬ deuˬ maˬ oˇ oꞈ˗a. Aˬ yawꞈ maꞈ yawˬ ha gʼaˇ duˬ tehꞈ˗ehˇ shaˇ noeˬ˗awˇ dawˆ˗eu ceh˗eu uˬ taꞈ, yawˬ ha nui ma˗ahˇ maˬ gʼaˬ leˇ˗a. Teu miˇ neh, aˬ dui yawˬ ha˗ahˇ heu loꞈ˗ehˇ naˇ haˬ: ‘Ngaˇ ngaˬ˗euˬ tiˬ jawˬ jawˇ˗eu tsawˇ haˬ deuˬ loꞈ˗ehˇ nui ma gʼawˬ mahˇ ni maˬ taˬ˗eu tsawˇ haˬ pyeuꞈ iˇ nga laˬ? Ngaˇ nui ma gʼawˬ mahˇ ni taˬ˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ ni aˬ joˆ˗ehˇ ya jahˇ˗eu nga?’

Nui ma gʼawˬ mahˇ ni taˬ˗eu jeˬ, aˬ jeˬ nga?

Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ “nui ma gʼawˬ mahˇ ni taˬ˗eu” lehˇ ehˇ˗eu heu dawˬ, aˬ jeˬ˗ahˇ ehˇ mawꞈ˗eu nga? Heu naˇ, sahˬ zahˬ˗ahˇ oˇ daˬ gaˇ tehꞈ˗ehˇ ehˇ mawꞈ˗eu maˬ ngeuˇ˗a. Nui ma gʼawˬ mahˇ ni taˬ˗eu tsawˇ haˬ, gaˇ kawˆ deuˬ muiˬ daˆ laˇ meh lehˇ noeˬ tmˬ˗eu laꞈ kʼoeˇ oˇ oꞈ˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ yawˬ ha gʼaˇ duˬ tehꞈ˗ehˇ maˬ shaˇ noeˬ˗eu uˬ taꞈ, aˬ yawꞈ˗ahˇ nui ma laˆ pehˇ laˇ˗eu deuˬ hawˇ˗eu maˬ muiˬ˗eu jeˬ mˇ laˇ˗eu deuˬ˗euˬ nui ma˗ahˇ jiˇ noeˬ keuˆ nehˬ˗awˇ, aˬ yawꞈ maꞈ yaw kaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ muiˬ daˆ laˇ meh lehˇ jiˇ noeˬ tmˬ˗eu meh. Teu miˇ neh, Jaˇliꞈ nui ma gʼawˬ mahˇ ni taˬ nya˗eu gʼaˇ duˬ, gʼoeˇ˗eu gaˬ˗eu jeˬ ya ahˇ meh lehˇ ehˇ gaˇ aˬ dui maˬ zahˬ leˇ. a (Ehˇ lahˬ˗ahˇ haw.) (1 Gawˇliˬtu 13:4) Nui ma gʼawˬ mahˇ ni taˬ˗eu jeˬ ‘yaw sahˇ laꞈ kʼoeˇ siˬ le˗eu aˇ siˬ’ laꞈ kʼoeˇ neh tiˬ jeˬ pyeuꞈ˗eu meh. (Gaˬlaˬtiˆ 5:22, 23) Teu miˇ neh, aˬ dui maˇ diˇ nui ma gʼawˬ mahˇ ni taˬ nya˗eu gʼaˇ duˬ aˬ jeˬ ya jahˇ˗eu nga?

Nui ma gʼawˬ mahˇ ni taˬ˗eu tiˬ gʼaˬ aˬ joˆ˗ehˇ pyeuꞈ laˇ nya˗eu nga?

Aˬ dui nui ma gʼawˬ mahˇ ni taˬ˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ laˇ nya˗eu gʼaˇ duˬ, Yeˬhawˇbaˬ neh aˬ yawꞈ˗ahˇ nui ma taˬ˗eu tsawˇ haˬ˗ahˇ biꞈ˗eu aˬ yawꞈ˗euˬ baoˬ ya shaˇ˗eu meh. (Luˇkaꞈ 11:13) Miˬyehˇ˗euˬ baoˬ heu naˇ, gʼaˬ kʼaˆ dui dui kʼawꞈ, aˬ dui jiˇ ni aˬ dui neh guiˬ lahˬ shaˇ˗euˬ loꞈ˗ehˇ ya mˇ caw˗eu meh. (Ja ceuˬ 86:10, 11) Heu naˇ aˬ dui yawˬ nah na luꞈ nui ma gʼawˬ mahˇ ni taˬ˗eu gʼaˇ duˬ leh jeh˗awˇ, seu dzeuꞈ aˇ gʼehˇ heu aˬ dui laꞈ kʼoeˇ bi ahˇ laˇ gaˇ ehˇ mawꞈ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ, tiˬ poˆ na aˬ dui noeˬ˗eu loꞈ˗ehˇ maˬ mˇ nya˗a. Aˬ dui˗ahˇ aˬ jeˬ caw ba nya˗eu nga?

Aˬ dui˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ mˇ mehˬ yaꞈ˗euˬ Yeˬsuˇ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ ya pyehˆ tseˇ˗awˇ ya mˇ caw˗eu meh. Kuiˇ laꞈ Pawˇluˆ nui ma gʼawˬ mahˇ ni taˬ˗eu jeˬ jiˇ ahˇ˗awˇ “nui ma yaw shuiꞈ” gaˇ kawˆ˗ahˇ ngehˬ keuˆ ngeh, “Ka li neh biꞈ˗euˬ tsaˬ leˇ dzoeˇ leˇ˗eu jeˬ kʼoeˇ˗aˬ, naw maꞈ tiˬ jeˬ paˬ mˇ˗eu lehˇ noeˬ tsehˆ ngeh naw maꞈ˗ahˇ gaˇ ma sheuˬ mehˬ˗eu gʼaˇ duˬ pyeuꞈ˗eu meh” lehˇ ehˇ˗eu meh. (Gawˇlawˇsehˇ 3:10, 12, 15) Teu miˇ neh, aˬ dui teu loꞈ˗ehˇ jahˇ nya˗eu gʼaˇ duˬ, Yeˬsuˇ˗ahˇ ya dzaw geuꞈ˗awˇ aˇ yamˬ tsaˬ laˇ ngeh, Yeˬhawˇbaˬ gaˇ kawˆ deuˬ˗ahˇ laˆ piˇ nehˬ le meh lehˇ nui ma ya taˬ˗eu meh. Aˬ dui teu loꞈ˗ehˇ nui ma taˬ naˇ, aˬ dui tiˬ jawˬ aˬ jeˬ jeˇ gaˇ kawˆ pyeuꞈ laˇ kʼawꞈ, nui ma gʼawˬ mahˇ ni taˬ nya˗eu meh.—Yoˇhaˬ 14:27; 16:33.

Aˬ dui yawˬ gʼaˬ na luꞈ miˇ yaw shuiꞈ˗ahˇ yaw kawˇ ma˗ehˇ bi oe mawꞈ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ, aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ aˇ naˆ ni nui ma gʼawˬ mahˇ ni taˬ nehˬ˗eu lehˇ shaˇ noeˬ haw naˇ, aˬ dui jiˇ nui ma gʼawˬ mahˇ ni taˬ nya dzehˬ laˇ˗eu meh. Jaˇliꞈ aˬ dui˗ahˇ “Sahˬpaˬ Miˬyehˇ˗aˬ, tsawˇ haˬ tiˬ paˆ na deuˬ noeˬ˗eu loꞈ˗ehˇ, aˬ yawꞈ neh saˇ jaˇ dzaˬ taˬ˗euˬ jeˬ maˬ mˇ byah ni nyi naˬ˗eu Miˬyehˇ maˬ ngeuˇ˗a. Ehˇ kʼawꞈ, tsawˇ haˬ tiˬ gʼaˬ˗iˬ maˬ bi luˬ maˬ bi seˇ˗iˇ mawꞈ˗eu miˇ neh, dawˬ tawˆ luꞈ iˬ baˇ bi noeˬ poˆ˗eu gʼaˇ duˬ aˬ yawꞈ oˇ luꞈ˗eu jeˬ pyeuꞈ˗eu meh” lehˇ ehˇ˗eu meh. (2 Beˬtuˆluˆ 3:9) Teu miˇ neh, aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ aˇ naˆ ni oˇ nehˬ˗eu lehˇ shaˇ noeˬ haw naˇ, aˬ dui jiˇ aˬ cawˬ˗ahˇ oˇ nehˬ nya meh. (Loˇmaˆ 2:4) Aˬ dui˗ahˇ nui ma gʼawˬ mahˇ ni taˬ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu gaˇ kawˆ aˬ jeˬ jeˇ jaˆ˗eu nga?

Nui ma gʼawˬ mahˇ ni taˬ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu gaˇ kawˆ

Yawˬ nah na luꞈ aˬ dui nui ma gʼawˬ mahˇ ni taˬ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu gaˇ kawˆ yaw myaˬ jeˬ˗ahˇ ya tahˬ puˬ meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, aˬ dui ngehˬ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu aˇ yeˇ huiˬ˗eu gaˇ kawˆ tiˬ jeˬ na jaˆ kʼawꞈ, aˬ cawˬ ngehˬ luꞈ gaˇ maˬ ngehˬ bahˬ ni ya oˇ˗eu meh. (Yaˬkoˆ 1:19) Tiˬ gʼaˬ paˬ aˬ dui˗ahˇ nui ma laˆ pehˇ laˇ ngeh jiˇ ya oˇ oꞈ˗eu meh. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu Yeˬsuˇ aˬ dui˗euˬ gʼaˬ baˬ˗eu tsahˇ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ haw˗eu nga lehˇ shaˇ noeˬ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu meh. Aˬ yawꞈ nyaꞈ aˬ dui˗euˬ yaw lehˬ ui cuiˆ na˗ahˇ maˬ haw tsoˆ taˬ ni, aˬ dui˗euˬ yaw muiˬ tsahˇ˗ahˇ haw˗awˇ, aˬ dui muiˬ daˆ laˇ gaˇ oˇ oꞈ˗eu laꞈ kʼoeˇ dawˬ˗eu meh.—1 Tiˆmoˇseˬ 1:16; 1 Beˬtuˆluˆ 3:12.

Tiˬ gʼaˬ na aˬ dui ngehˬ lehˬ mˇ lehˬ nga lehˇ ehˇ nehˬ laˇ ngeh jiˇ aˬ dui ya oˇ oꞈ˗eu meh. Teu ngeh, aˬ dui nui ma suˬ saˬ˗awˇ, taˆ lehˇ dawˬ poˆ poˆ mawꞈ˗eu paˬ. Ehˇ kʼawꞈ, Jaˇliꞈ teu loꞈ˗ehˇ taˬ jahˇ, “nui ma huiˬ˗eu jeˬ naˆ maˬ tseˇ, oˇ oꞈ˗eu jeˬ muiˬ dzehˬ˗eu meh. Nui ma pehˇ˗eu taˬ tehˬ. Nui pehˇ˗euˬ jawˇ duˬ˗aˬ, aˬ dzawˬ aˇ gah˗euˬ bawˇ kʼahˇ meh” lehˇ ehˇ˗eu meh. (Dawˬtsoˆtsoˆ˗eu 7:8, 9) Aˬ cawˬ maˬ ngeuˇ gaˇ ngehˬ naˇ, aˬ dui ya oˇ oꞈ˗awˇ, maˬ ngehˬ maˬ tmˇ mi na˗ehˇ yaw muiˬ˗ehˇ ya shaˇ noeˬ˗eu meh. Heu naˇ aˬ cawˬ deuˬ Yeˬsuˇ˗ahˇ ja bu ja doeˇ laˇ ngeh, Yeˬsuˇ neh mˇ˗euˬ jeˬ pyeuꞈ meh.—Maꞈtehˬ 11:19.

Aˬ da aˬ ma deuˬ zaˬ˗euˬ nui noeˬ hawˇ˗eu nui ma˗ahˇ mehˬ paˇ ngeh ngehˬ˗ehˇ dzehˬ, ya oˇ oꞈ˗eu meh. Nymˬ˗mˇ aˬ dui Sa˗kaˬdiˆneˇbiˬ˗aˬ˗ahˇ˗euˬ Beˬdeˬlaˇ˗ahˇ mˇ luꞈ˗eu mehˇ nmˇ Maꞈtiˇ˗yaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ haw ma. Aˬ yawꞈ zaˬ guꞈ pyeuꞈ ngeh, sahˬ boꞈ dzaw cawˬ deuˬ tiˬ kʼehˬ maˬ taˬ aˬ yawꞈ˗euˬ nui jah˗ahˇ naˬ gʼa˗eu meh. Dahˬ beh ngeh, aˬ yawꞈ˗euˬ aˬ da aˬ ma gaˇ kawˆ heu˗ahˇ maˬ siˬ nya˗aˬ. Ehˇ kʼawꞈ, aˬ yawꞈ nyaꞈ˗euˬ zaˬ nui jah maˬ ziꞈ ni pyeuꞈ laˇ˗euˬ gaˇ ya mawˇ˗eu meh. Aˬ yawꞈ˗euˬ aˬ da Giˇliˬ˗suiˬ, aˬ nyaꞈ dzeˇ zaˬ gaˇ kawˆ heu˗ahˇ ya oˇ dui dui nya lehˇ ehˇ˗eu meh. Maꞈtiˇ˗yaˬ “Miˬyehˇ aˬ suˇ gʼaˬ nga? Jaˇliꞈ Miˬyehˇ˗euˬ dawˬ kawˬ maˬ ngeuˇ naˇ lawˇ neh? Kʼoeˇ heu mˇ lehˇ aˬ dui˗ahˇ ehˇ˗eu gʼaˬ Miˬyehˇ meh lehˇ aˬ dui aˬ joˆ˗ehˇ siˬ nya˗eu nga?” lehˇ naˇ haˬ˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ Maꞈtiˇ˗yaˬ aˬ yawꞈ˗euˬ aˬ daˬ˗ahˇ “Ngaˇ naw nyaꞈ loꞈ˗ehˇ maˬ noeˬ maˬ jah naˇ, aˬ jeˬ miˇ neh yaw lehˬ jeˬ pyeuꞈ˗a?” lehˇ jiˇ naˇ haˬ˗eu meh.

Giˇliˬ˗suiˬ “Tiˬ poˆ na Maꞈtiˇ˗yaˬ nui ma pehˇ˗eu laꞈ kʼoeˇ naˇ haˬ˗eu meh. Aˬ yawꞈ nga nyaꞈ dzeˇ zaˬ˗ahˇ nui ma pehˇ˗eu maˬ ngeuˇ˗a, yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ˗ahˇ nui ma pehˇ˗awˇ, yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ laˆ shaˬ nehˬ laꞈ nya lehˇ noeˬ˗eu meh” lehˇ ehˇ˗eu meh. Giˇliˬ˗suiˬ aˬ yawꞈ˗euˬ aˬ li˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ caw ba˗euˬ nga? “Ngaˬ li nga nyaꞈ naˬ liˬ aˇ laꞈ aˇ laꞈ˗ahˇ neh ngehˬ cawˬ˗euˬ maˬ.” Giˇliˬ˗suiˬ myaˬ tiˬ paˆ Maꞈtiˇ˗yaˬ ngehˬ gaˇ naˇ haˬ nehˬ˗awˇ, aˬ yawꞈ˗euˬ nui noeˬ nui ma˗ahˇ gʼoˆ shaw˗eu gʼaˇ duˬ, yaw myaˬ jeˬ naˇ haˬ˗eu meh. Tiˬ poˆ na Giˇliˬ˗suiˬ aˬ yawꞈ˗euˬ aˬ li˗ahˇ tiˬ jeˬ na ja mawˇ nehˬ˗awˇ, gaˇ kawˆ heu˗ahˇ tiˬ poˆ paˇ shaˇ noeˬ˗awˇ tiˬ nah nyiˬ nah laꞈ kʼoeˇ paˇ ja ma lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. Tiˬ poˆ na Giˇliˬ˗suiˬ kʼawꞈ aˬ yawꞈ aˬ li neh ngehˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ tiˬ nah na ya shaˇ noeˬ nya lehˇ ehˇ˗eu meh. Tiˬ kʼehˬ maˬ taˬ dawˬ ja ja cawˬ˗eu miˇ neh, Maꞈtiˇ˗yaˬ ka kʼoꞈ˗eu jeˬ˗euˬ dawˬ tsuiꞈ˗ahˇ gʼoˆ shaw laˇ˗awˇ Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ gaˬ˗awˇ aˬ dui˗ahˇ uˆ lahˇ˗eu aˬ kawˬ˗aˬ jaˆ ngaˇ lehˇ gʼoˆ shaw laˇ˗euˬ meh. Giˇliˬ˗suiˬ ehˇ˗eu, “Aˇ yamˬ ya zmˬ˗awˇ shaˬ dui dui˗eu tiˬ jeˬ pyeuꞈ miˇ˗a. Ehˇ kʼawꞈ Maꞈtiˇ˗yaˬ aˬ lawˆ lawˆ˗ehˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gaˬ dzehˬ laˇ˗euˬ meh. Nga nyaꞈ dzeˇ zaˬ neh oˇ oꞈ˗eu laꞈ kʼoeˇ leh jeh˗eu jeˬ, zaˬ˗ahˇ maˇ diˇ caw ba˗awˇ aˬ yawꞈ˗euˬ nui ma˗ahˇ mehˬ ahˇ nya˗eu miˇ neh laꞈ kʼaˬ cehˇ˗eu lehˇ miˇ˗a.”

Giˇliˬ˗suiˬ nyaꞈ dzeˇ zaˬ, oˇ oꞈ˗eu laꞈ kʼoeˇ zaˬ˗ahˇ caw ba ngeh, Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ nyaꞈ˗ahˇ caw ba meh lehˇ nui ma taˬ˗eu meh. Giˇliˬ˗suiˬ ehˇ˗eu, “Nga nyaꞈ dzeˇ zaˬ Maꞈtiˇ˗yaˬ˗ahˇ gaˬ dui dui˗eu miˇ neh, aˬ yawꞈ˗ahˇ gʼoˆ shaw nya ni caw ba nehˬ laꞈ lehˇ nui ma laꞈ kʼoeˇ neh guiˬ lahˬ shaˇ ma lehˇ Maꞈtiˇ˗yaˬ˗ahˇ tiˬ kʼehˬ maˬ taˬ ehˇ nehˬ˗eu ma.” Aˬ da aˬ ma heu gu oˇ oꞈ˗awˇ gʼaˬ byehˆ maˬ byehˆ˗eu miˇ neh, laꞈ kʼaˬ cehˇ dui dui˗eu meh.

Aˬ dui kʼawꞈ maˬ taˬ leˇ ni naˇ˗eu nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ deuˬ, maˬ ngeuˇ naˇ cawˬ deuˬ˗ahˇ ya bo saˆ ngeh, nui ma gʼawˬ mahˇ ni ya taˬ˗eu meh. Nymˬ˗mˇ aˬ dui mehˇ nmˇ Ehˇleˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ paˇ haw ma. Aˬ yawꞈ jiˇ Sa˗kaˬdiˆneˇbiˬ˗aˬ˗ahˇ jawˇ˗eu meh.

Dzeuˇ yaꞈ˗euˬ 8 kʼoꞈ˗ahˇ, mehˇ nmˇ Ehˇleˬ˗euˬ kʼaˬ dzeˇ zaˬ uˬ duˬ iˇ nmꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ shiˬ shiˬ caˆ 2 poˆ tsawˬ paˆ˗euˬ miˇ neh, aˬ yawꞈ laꞈ kʼaˬ cehˇ˗eu jeˬ, noeˬ shaˬ˗eu jeˬ maˬ paˇ siˬ ni pyeuꞈ iˇ˗euˬ meh. Gaˇ kawˆ heu naˇ Ehˇleˬ˗ahˇ shaˬ dui dui˗eu tiˬ jeˬ pyeuꞈ˗awˇ, “Ngaˇ yaw kawˆ˗ehˇ ya oˇ oꞈ˗awˇ guiˬ lahˬ jiˇ ya shaˇ dui dui nya” lehˇ ehˇ˗eu meh. “Ngaˇ˗ahˇ ‘Aˬ geu jeˬ keuˆ le˗eu maˬ kaˬ, aˬ yawꞈ neh ngaˬ˗ahˇ biꞈ laꞈ˗euˬ baoˬ˗ahˇ gʼoe˗awˇ ciˬ daˬ coeˇ ma’ lehˇ ehˇ˗eu Piˇliˇpiˆ 4:13-ahˇ ya leˇ˗eu lehˇ miˇ˗a” lehˇ aˬ yawꞈ paˇ ehˇ˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ Ehˇleˬ˗ahˇ baoˬ biꞈ˗awˇ, caw ba nehˬ˗eu miˇ neh, aˬ yawꞈ shaˬ zahˬ gaˇ kawˆ deuˬ˗ahˇ oˇ daˬ coeˇ˗eu meh.—Ja ceuˬ 62:5, 6.

Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ nui ma gʼawˬ mahˇ ni taˬ˗eu jeˬ˗ahˇ dzaw geuꞈ

Yeˬhawˇbaˬ nui ma gʼawˬ mahˇ ni taˬ˗eu jeˬ mˇ mehˬ nya dzehˬ˗eu gʼaˬ pyeuꞈ˗eu yaw duˬ baw meh. (2 Beˬtuˆluˆ 3:15) Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ oˇ oꞈ meh lehˇ Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ yaw myaˬ poˆ ya gui˗euˬ ma. (Neˬhaˬmiˇ 9:30; Iˇsaˬyaˇ 30:18) Aˬbyaˬhaˬ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ Sawˇdoˬ meuˬ˗ahˇ laˆ cawˆ˗eu gaˇ kawˆ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ gʼawˬ mya poˆ naˇ haˬ ngeh, Yeˬhawˇbaˬ aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ˗euˬ lehˇ nawˇ noeˬ miˇ˗a siˬ loˇ? Aˬ yawꞈ Aˬbyaˬhaˬ ngehˬ luꞈ ngehˬ maˬ ngehˬ bahˬ˗aˬ. Aˬ yawꞈ nui ma gʼawˬ mahˇ ni taˬ˗eu laꞈ kʼoeˇ Aˬbyaˬhaˬ siˬ nya mawꞈ˗eu jeˬ hawˇ˗eu kʼahˬ lahˇ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ naˇ haˬ nehˬ gʼaˬ hawˇ neh tehꞈ˗ehˇ, Aˬbyaˬhaˬ kʼahˬ lahˇ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ gʼoˆ shaw maˬ lehˇ bi siˬ˗awˇ, meuˬ teu meuˬ laꞈ kʼoeˇ yaw tsaˬ yaw dawˇ tsawˇ haˬ 10 gʼaˬ jawˇ naˇ maˬ laˆ cawˆ lehˇ ehˇ nehˬ˗eu meh. (Aˇdahˬbeh˗eu 18:22-33) Yeˬhawˇbaˬ aˬ myah luꞈ nui ma gʼawˬ mahˇ ni naˇ haˬ nehˬ˗awˇ, aˇ dzehˬ˗ehˇ dzeuˇ ni maˬ mˇ nehˬ haw˗a.

Nui ma gʼawˬ mahˇ ni taˬ˗eu jeˬ heu naˇ, Ka li zaˬ yawˬ gʼaˬ na luꞈ ahˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu nui ma yaw shuiꞈ pyeuꞈ meh. Aˬ dui kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh nui ma gʼawˬ mahˇ ni taˬ˗eu gʼaˇ duˬ leh jeh naˇ, aˬ dui˗ahˇ gaˬ˗awˇ nui ma gʼawˬ mahˇ ni taˬ nehˬ laꞈ˗eu Aˬda Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ ciˬ huiˬ ciˬ mahˇ˗eu jeˬ pyeuꞈ˗eu uˬ taꞈ, aˬ dui “jah˗eu laꞈ kʼoeˇ nui ma gʼawˬ mahˇ ni taˬ˗eu baˬ da neh, Miˬyehˇ neh saˇ jaˇ dzaˬ taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ za˗eu tsawˇ haˬ” deuˬ laꞈ kʼoeˇ tiˬ gʼaˬ jiˇ pyeuꞈ laˇ tehꞈ˗a.—Heˬbyehˇ 6:10-12.

a Gʼoeˇ˗eu gaˬ˗eu jeˬ heu naˇ, Miˬyehˇ˗euˬ yaw sahˇ laꞈ kʼoeˇ siˬ le˗eu aˇ siˬ aˬ yawꞈ jeˬ yawꞈ pyehˆ tseˇ taˬ˗euˬ jaˆ tawˆ˗eu gaˇ kawˆ 9 kawˆ laꞈ kʼoeˇ neh dahˬ beh kawˆ pyeuꞈ meh.