1. Yeˬhawˇbaˬ tsawˇ tsiˇ maˬ tsiˇ˗eu lehˇ aˬ joˆ˗ehˇ siˬ laˇ˗eu nga?

 Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ tiˬ gʼaˬ tehꞈ˗ehˇ jawˇ˗euˬ aˇ yamˬ tiˬ yamˬ jaˆ yaꞈ˗euˬ meh. Kʼoeˇ naˇ, aˬ yawꞈ mˬ taˆ hawˇ˗eu miˇ tsaˬ kʼoeˇ taꞈ maˬ ehˇ, nui gahˇ ahˇ˗eu dehꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ dehꞈ ziˇ laꞈ sawˬ biꞈ˗eu gʼaˇ duˬ noeˬ tsehˆ˗euˬ meh. “Laꞈ kʼaˬ cehˇ˗eu Miˬyehˇ” Yeˬhawˇbaˬ yaw muiˬ jeˬ biꞈ gaˇ gaˬ˗eu meh. (1 Tiˆmoˇseˬ 1:11; Yaˬkoˆ 1:17) Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ kʼawꞈ laꞈ kʼaˬ bi cehˇ mawꞈ˗eu miˇ neh, aˬ dui˗ahˇ tsawˇ tsiˇ maˬ tsiˇ ni biꞈ lehˇ mehˬ˗eu meh.—Loˇmaˆ 1:20.

2, 3. (a) Aˬ dui tsawˇ tsiˇ maˬ tsiˇ ngeh, aˬ jeˬ miˇ neh laꞈ kʼaˬ cehˇ˗eu nga? (b) Aˬ dui heu kawˆ laꞈ kʼoeˇ aˬ jeˬ˗euˬ gaˇ kawˆ ja sawˇ˗eu nga?

² Miˬyehˇ tsawˇ haˬ˗ahˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ duˇ ni beh˗euˬ meh. (Aˇdahˬbeh˗eu 1:27) Heu naˇ Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ duˇ ni seu dzeuꞈ aˇ gʼehˇ beh ahˇ nehˬ˗euˬ gaˇ ehˇ mawꞈ˗eu meh. Aˬ dui maˇ diˇ laꞈ kʼaˬ cehˇ˗eu jeˬ hawˇ˗eu Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ guiˬ lahˬ˗ahˇ za˗eu gʼaˇ duˬ, aˬ yawꞈ˗ahˇ dzaw geuꞈ˗eu loˬ meh. Aˬ dui tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ ya ngehˬ gʼeh˗awˇ, tsawˇ tsiˇ maˬ tsiˇ ni biꞈ˗eu tsawˇ haˬ ya pyeuꞈ meh. (Piˇliˇpiˆ 2:3, 4; Yaˬkoˆ 1:5) Aˬ jeˬ miˇ neh? Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ heu loꞈ˗ehˇ beh  nehˬ taˬ˗euˬ miˇ neh meh. Aˬ dui maˬ byah kuꞈ˗eu tsawˇ haˬ pyeuꞈ kʼawꞈ, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ dzaw geuꞈ nya˗awˇ, tsawˇ tsiˇ maˬ tsiˇ˗eu tsawˇ haˬ pyeuꞈ nya meh.

³ Nymˬ˗mˇ aˬ dui tsawˇ tsiˇ maˬ tsiˇ˗eu jeˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ Jaˇliꞈ mehˬ˗eu tiˬ kawˆ na˗ahˇ ja sawˇ˗awˇ, aˬ dui tsawˇ tsiˇ maˬ tsiˇ ngeh, Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ aˇ jeˬ miˇ neh nui kʼahˇ shiˇ˗eu nga lehˇ jiˇ ja sawˇ ma. Kʼoeˇ naˇ, tsawˇ tsiˇ maˬ tsiˇ˗eu jeˬ aˬ dui˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ neh biꞈ˗euˬ gaˇ˗ahˇ mˇ ni aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nga lehˇ haw˗awˇ, tsawˇ tsiˇ maˬ tsiˇ naˇ aˬ dui aˬ jeˬ miˇ neh laꞈ kʼaˬ cehˇ˗eu nga lehˇ jiˇ haw ma. Kʼoeˇ uˬ taꞈ, aˬ dui aˬ jeˬ miˇ neh tsawˇ tsiˇ maˬ tsiˇ ni dehꞈ daˆ leꞈ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu nga lehˇ jiˇ ja sawˇ ma.

4, 5. Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu Yeˬsuˇ tsawˇ tsiˇ maˬ tsiˇ˗eu gaˇ kawˆ aˬ joˆ˗ehˇ mˇ mawˇ˗eu nga? Aˬ dui aˬ yawꞈ nyaꞈ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ dzaw geuꞈ nya˗eu nga?

⁴ Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ bi dzaw geuꞈ mawꞈ˗awˇ, aˬ dui tsawˇ tsiˇ maˬ tsiˇ ni biꞈ ngeh, aˬ yawꞈ laꞈ kʼaˬ bi cehˇ˗eu meh. (Eˇpeˇsu 5:1) Yeˬhawˇbaˬ tsawˇ haˬ zaˬ˗ahˇ jiˇ ni laꞈ kʼaˬ bi cehˇ mawꞈ˗eu meh. Gaˇ kawˆ heu aˬ dui˗ahˇ zahˬ leˇ paˬ˗ehˇ beh taˬ˗euˬ gaˇ hawˇ˗eu, muiˬ˗eu miˇ tsaˬ maˬ ehˇ, aˬ dui˗ahˇ laꞈ kʼaˬ bi cehˇ˗eu gʼaˇ duˬ yawˬ jeˬ na luꞈ˗ahˇ beh taˬ˗euˬ gaˇ haw ngeh maˬ ehˇ, siˬ laˇ˗eu meh. (Ja ceuˬ 104:24; 139:13-16) Teu miˇ neh, aˬ dui aˬ cawˬ˗ahˇ laꞈ kʼaˬ cehˇ ni jahˇ nehˬ˗eu teu naˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ yaw zeu baw˗eu jeˬ pyeuꞈ meh.

⁵ Aˬ dui Yeˬsuˇ˗ahˇ jiˇ dzaw geuꞈ˗eu ma. Aˬ yawꞈ tsawˇ tsiˇ maˬ tsiˇ ni aˬ joˆ˗ehˇ ya dehꞈ˗eu gaˇ kawˆ yaw muiˬ˗ehˇ mˇ mehˬ yaꞈ˗euˬ meh. Yeˬsuˇ “Tsawˇhaˬ˗euˬ Zaˬmaˇ kʼawꞈ, aˬ cawˬ neh bi mˇ cu˗eu gʼaˇ duˬ oe˗euˬ maˬ ngeuˇ˗a. Aˬ cawˬ gʼaˇ duˬ mˇ le˗euˬ uˬ taꞈ, tsawˇ haˬ gʼawˬ mya ni˗ahˇ ka kʼoꞈ˗eu gʼaˇ duˬ shiˇ dah le˗eu lehˇ oe˗euˬ meh” lehˇ ehˇ˗eu meh. (Maꞈtehˬ 20:28) Kʼoeˇ naˇ, kuiˇ laꞈ Pawˇluˆ jiˇ Ka li zaˬ deuˬ˗ahˇ “Yeˬsuˇ Ka li loꞈ˗ehˇ nui ma taˬ˗awˬ. Aˬ yawꞈ . . . Dawˬ tawˆ luꞈ byehˇ dzeh yaꞈ jiˇ˗awˇ, zaˬ kʼaˆ tiˬ gʼaˬ loꞈ˗ehˇ oe˗awˇ, tsawˇ haˬ loꞈ˗ehˇ dehꞈ le˗euˬ” gaˇ duˇ ni dehꞈ lehˇ gʼaˬ biꞈ˗eu meh. (Piˇliˇpiˆ 2:5, 7) Teu miˇ neh, aˬ dui yawˬ ha˗ahˇ ‘Ngaˇ Yeˬsuˇ˗ahˇ heu naˆ maˬ tseˇ aˬ joˆ˗ehˇ dzaw geuꞈ nya˗eu nga?’ lehˇ naˇ haˬ nya˗eu meh.—1 Beˬtuˆluˆ 2:21-ahˇ gui.

6. Yeˬsuˇ Saˬmaˬliˆ teu gʼaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ neh aˬ dui˗ahˇ aˬ jeˬ mehˬ˗eu nga? (Dahˬ beh˗eu baˇ˗ahˇ haw.)

⁶ Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui aˬ yawꞈ hawˇ˗eu aˬ yawꞈ˗euˬ Zaˬmaˬ neh mˇ mehˬ yaꞈ˗euˬ jeˬ˗ahˇ mˇ caw ngeh, aˬ dui˗ahˇ nui kʼahˇ shiˇ˗eu meh. Aˬ dui aˬ cawˬ˗ahˇ ngehˬ gʼeh˗awˇ caw ba˗eu lehˇ leh jeh˗eu heu naˇ, aˬ yawꞈ nyaꞈ˗ahˇ dzaw geuꞈ˗eu jeˬ pyeuꞈ˗awˇ, gaˇ kawˆ heu Yeˬsuˇ Saˬmaˬliˆ tsawˇ haˬ tiˬ gʼaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ ja gaˇ haw ngeh, aˬ joˆ˗ehˇ aˇ yeˇ huiˬ˗eu lehˇ siˬ laˇ˗eu meh. (Luˇkaꞈ 10:29-37-ahˇ gui.) Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ˗euˬ gʼaˬ kʼehˇ deuˬ˗ahˇ, tsawˇ haˬ deuˬ aˬ gaˇ neh laˇ˗awˇ aˬ suˇ gʼaˬ pyeuꞈ kʼawꞈ ya caw ba meh lehˇ mehˬ˗eu meh. Yeˬsuˇ aˬ jeˬ miˇ neh Saˬmaˬliˆ tsawˇ haˬ˗euˬ gaˇ kawˆ teu ja˗eu lehˇ nawˬ˗ahˇ noeˬ miˇ˗a siˬ loˇ? Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ Yuˇdaˆ tsawˇ haˬ tiˬ gʼaˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ “Yawˬ ha dawˬ peh jawˇ˗eu tsawˇ haˬ lehˇ ehˇ˗eu aˬ suˇ gʼaˬ˗ahˇ ehˇ ta?” lehˇ naˇ haˬ˗eu miˇ neh. Yeˬsuˇ˗euˬ dawˬ kʼoꞈ teu˗ahˇ haw ngeh, aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ nui kʼahˇ bi shiˇ mawꞈ naˇ, aˬ dui tsawˇ tsiˇ maˬ tsiˇ˗eu Saˬmaˬliˆ teu gʼaˬ loꞈ˗ehˇ ya gʼeh meh lehˇ mehˬ˗eu meh.

7. Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ ma˗ahˇ cah˗eu heu naˇ muiˬ dzehˬ˗eu lehˇ jah˗eu gaˇ kawˆ, aˬ dui aˬ joˆ˗ehˇ mˇ mawˇ nya˗eu nga?

⁷ Tsawˇ tsiˇ maˬ tsiˇ˗eu nyaˆ taꞈ gaˇ kawˆ tiˬ hmˬ naˇ, Eˬdeˬ yaˇ kmˇ˗ahˇ pyeuꞈ laˇ˗euˬ gaˇ kawˆ nehˬ˗ehˇ taꞈ˗eu meh. Saˬdaˬ Aˬda hawˇ˗eu Eˇbaˆ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ ehˇ dawˬ˗ahˇ maˬ naˇ haˬ ni, yawˬ ha gʼaˇ duˬ tehꞈ˗ehˇ shaˇ noeˬ naˇ, laꞈ kʼaˬ cehˇ dzehˬ meh lehˇ ehˇ˗eu meh. Eˇbaˆ yawˬ ha gʼaˇ duˬ tehꞈ˗ehˇ shaˇ noeˬ˗awˇ Miˬyehˇ loꞈ˗ehˇ pyeuꞈ mawꞈ˗eu meh. Aˬdaˬ jiˇ ni yawˬ ha gʼaˇ duˬ tehꞈ˗ehˇ shaˇ noeˬ˗awˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ Miˬyehˇ neh maˬ  ngeuˇ˗eu Eˇbaˆ neh nui kʼahˇ bi shiˇ mawꞈ˗eu meh. (Aˇdahˬbeh˗eu 3:4-6) Teu miˇ neh, luˬ˗iˇ sehˇ˗iˇ˗eu jeˬ keuˆ le˗euˬ meh. Heu gaˇ haw ngeh, yawˬ ha gʼaˇ duˬ tehꞈ˗ehˇ shaˇ noeˬ˗eu heu naˇ, laꞈ kʼaˬ cehˇ˗eu jeˬ maˬ jaˆ nga lehˇ siˬ laˇ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ, aˬ dui yawˬ ha gʼaˇ duˬ tehꞈ˗ehˇ maˬ shaˇ noeˬ˗eu uˬ taꞈ, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ ma˗ahˇ cah˗eu heu naˇ, muiˬ dzehˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ˗eu lehˇ jah˗eu gaˇ kawˆ mˇ mawˇ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh.

8. Aˬdaˬ hawˇ˗eu Eˇbaˆ aˬ jeˬ miˇ neh aˬ cawˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ shaˇ noeˬ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu nga?

⁸ Aˬdaˬ hawˇ˗eu Eˇbaˆ Eˬdeˬ yaˇ kmˇ laꞈ kʼoeˇ aˬ yawꞈ nyaꞈ tehꞈ˗ehˇ jawˇ kʼawꞈ, aˬ cawˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ ya shaˇ noeˬ˗eu meh. Aˬ jeˬ miˇ neh? Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ nyaꞈ˗ahˇ gaˇ biꞈ˗euˬ meh. Miˬyehˇ aˬ yawꞈ nyaꞈ˗ahˇ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ zaˬ bi baw byah˗awˇ, miˇ tsaˬ baˬlaˬdiˇsuˆ pyeuꞈ laˇ ni jahˇ lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. (Aˇdahˬbeh˗eu 1:28) Aˬdaˬ hawˇ˗eu Eˇbaˆ aˬ yawꞈ nyaꞈ˗euˬ mehˬ hu paw dehꞈ le˗eu zaˬ deuˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ tsawˇ haˬ zaˬ˗ahˇ laꞈ kʼaˬ bi cehˇ mawꞈ˗eu loꞈ˗ehˇ, bi cehˇ mawꞈ˗eu nui ma ahˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ miˇ tsaˬ doe ni baˬlaˬdiˇsuˆ pyeuꞈ laˇ ni tiˬ kawˆ loꞈ˗ehˇ ya mˇ˗eu meh. Heu naˇ huiˬ dui dui˗eu gaˇ pyeuꞈ meh.

9. Tsawˇ haˬ deuˬ miˇ tsaˬ baˬlaˬdiˇsuˆ laˆ pyeuꞈ luꞈ ngeh, aˬ jeˬ miˇ neh laꞈ kʼaˬ cehˇ˗eu nga?

⁹ Byah kuꞈ˗eu tsawˇ haˬ deuˬ jiˇ miˇ tsaˬ baˬlaˬdiˇsuˆ bi pyeuꞈ laˇ˗awˇ, Yeˬhawˇbaˬ neh noeˬ taˬ˗euˬ jeˬ bi pyeuꞈ leˇ˗eu gʼaˇ duˬ, Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ tiˬ kawˆ loꞈ˗ehˇ ya mˇ˗eu meh. Heu loꞈ˗ehˇ jahˇ˗awˇ neh tehꞈ˗ehˇ, aˬ yawꞈ maꞈ Miˬyehˇ˗euˬ gʼaˬ naˬ naˬ˗eu jeˬ˗ahˇ za˗eu meh. (Heˬbyehˇ 4:11) Gaˇ heu hmˬ aˇ naˆ ni laꞈ kʼaˬ cehˇ laˇ˗awˇ nui kʼahˇ shiˇ laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu nga lehˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ!  Yeˬhawˇbaˬ yawˬ ha˗euˬ gʼaˇ duˬ tehꞈ˗ehˇ maˬ shaˇ noeˬ ni aˬ cawˬ˗ahˇ ngehˬ gʼeh˗eu deuˬ˗ahˇ guiˬ lahˬ biꞈ dui dui meh.

10, 11. Aˬ dui˗ahˇ tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ hawˇ˗eu gʼaˬ kʼehˇ bi pyeuꞈ laˇ˗eu gaˇ˗ahˇ mˇ ni caw ba nehˬ˗eu aˬ jeˬ nga?

¹⁰ Nymˬ˗mˇ iˬ nah Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ muiˬ dui dui˗eu gaˇ biꞈ nehˬ taˬ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ aˬ dui˗ahˇ bi tsaꞈ gaˬ iˇ˗awˇ, gʼaˬ kʼehˇ pyeuꞈ laˇ ni bi mˇ mawꞈ˗eu meh. Gaˇ heu mˇ˗eu gʼaˇ duˬ, aˬ dui tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ maˇ diˇ nui ma ya ahˇ˗eu meh. Maˇ diˇ naˇ aˬ dui gaˇ heu mˇ daˆ leꞈ nya˗eu gʼaˇ duˬ, Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu tsawˇ haˬ˗ahˇ gaˬ˗eu tsaˬ˗eu nui ma heu neh ya bi laˆ noeˬ˗eu meh.

¹¹ Pawˇluˆ aˬ yawꞈ hawˇ˗eu dahˬ beh˗eu Ka li zaˬ nui deuˬ, tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ yaw tsaˬ yaw dawˇ tsaꞈ gaˬ˗awˇ mehˬ˗eu miˇ neh, ‘Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ mˇ cawˬ pyeuꞈ’ ma lehˇ ehˇ˗eu meh. (1 Gawˇliˬtu 3:6, 9) Nymˬ˗mˇ iˬ nah aˬ dui kʼawꞈ, Miˬyehˇ neh biꞈ taˬ˗euˬ gaˇ˗ahˇ mˇ˗eu gʼaˇ duˬ, gʼaˬ hawˇ˗eu aˇ yamˬ, pyuˇ shuiˇ myawˬ gahˬ heu deuˬ tsawˇ tsiˇ maˬ tsiˇ ni zmˬ˗eu heu neh, ‘Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ mˇ cawˬ pyeuꞈ’ nya meh. Heu naˇ huiˬ dui dui˗eu yaw zeu baw˗eu jeˬ pyeuꞈ meh.

12, 13. Aˬ dui dzaw zaˬ deuˬ˗euˬ dehꞈ ziˇ muiˬ daˆ laˇ ni ya caw ba nehˬ ngeh, aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh laˇ˗eu nga?

¹² Aˬ dui˗euˬ gʼaˬ hawˇ˗eu aˇ yamˬ tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ hawˇ˗eu mehˬ˗eu gaˇ˗ahˇ tsawˇ tsiˇ maˬ tsiˇ ni zmˬ ngeh, aˬ dui laꞈ kʼoeˇ laˬ kʼaˬ cehˇ dui dui laˇ˗eu meh. Heu naˇ Jaˇliꞈ dzaw zaˬ jawˇ˗eu mehˇ nmˇ gʼawˬ mya gʼaˬ ehˇ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Aˬ dui aˬ dui˗euˬ Jaˇliꞈ dzaw zaˬ deuˬ maˇ maˇ ni Jaˇliꞈ mehˬ˗eu jeˬ˗ahˇ gʼoˆ shaw˗awˇ nui jah myaˬ laˇ˗awˇ dehꞈ ziˇ dehꞈ poˆ dehꞈ paˇ˗eu uˬ taꞈ, aˬ yawꞈ maꞈ neh ya siˬ˗euˬ jeˬ aˬ cawˬ˗ahˇ ja nehˬ gaˇ ya mawˇ ngeh, aˬ dui˗ahˇ laꞈ kʼaˬ cehˇ dui dui laˇ˗eu meh. Teu gaˇ duˇ ni Yeˬsuˇ kʼawꞈ, aˬ yawꞈ neh pyehˬ gʼeh˗euˬ gʼaˬ kʼehˇ 70 gʼaˬ, muiˬ˗eu jeˬ ya tahˬ puˬ˗awˇ “laˬ kʼaˬ tiˬ cehˇ gʼoꞈ keuˆ laˇ” gaˇ ya mawˇ ngeh, laꞈ kʼaˬ cehˇ dui dui˗eu meh.—Luˇkaꞈ 10:17-21.

¹³ Miˇ kʼahˬ doe ni jawˇ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ, Jaˇliꞈ dawˬ kawˬ baˬ da neh tsawˇ haˬ deuˬ˗euˬ dehꞈ ziˇ muiˬ daˆ laˇ gaˇ ya mawˇ ngeh, laꞈ kʼaˬ cehˇ dui dui˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, mehˇ nmˇ aˬ buˇ zaˬ guˬ tiˬ gʼaˬ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ˗ahˇ heu naˆ maˬ tseˇ leh jeh mawꞈ laˇ˗euˬ miˇ neh, aˬ yawꞈ tsaꞈ gaˬ˗eu deuˬ loˬ˗eu Yuˇloˬ nahˇ ma doˆ kʼehˬ paw˗ahˇ jawˇ iˇ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ ehˇ˗eu, “Ngaˇ heu gaˇ gʼawˬ mya gʼaˬ˗ahˇ Jaˇliꞈ ya mehˬ˗eu ma. Heu˗ahˇ ngaˇ ya leˇ˗awˇ gaˇ heu ngaˬ˗ahˇ laꞈ kʼaˬ bi cehˇ laˇ˗eu lehˇ miˇ˗a. Ngaˇ iˇ kahˇ˗ahˇ gʼoꞈ leˇ kʼawꞈ, yawˬ ha gʼaˇ duˬ kaꞈ gʼa˗eu aˇ yamˬ maˬ jaˆ nya. Ngaˬ˗euˬ Jaˇliꞈ dzaw zaˬ deuˬ noeˬ shaˬ kʼahˬ lahˇ˗eu gaˇ kawˆ deuˬ˗ahˇ shaˇ noeˬ˗eu miˇ neh. Ngaˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ gʼaˬ aˬ joˆ˗ehˇ biꞈ˗awˇ, aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ paˬ nga lehˇ shaˇ noeˬ˗eu ma. Nymˬ˗mˇ ngaˬ˗ahˇ, za˗eu naˆ maˬ tseˇ biꞈ˗eu laˬ kʼaˬ cehˇ dzehˬ˗eu lehˇ jah laˇ miˇ˗aˇ.”—Gʼaˬkʼehˇ 20:35.

14. Tsawˇ haˬ deuˬ maˬ ha geuꞈ kʼawꞈ, aˬ dui tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ˗ahˇ laꞈ kʼaˬ aˬ joˆ˗ehˇ cehˇ nya˗eu nga?

¹⁴ Aˬ dui tsaꞈ gaˬ ngeh, tsawˇ haˬ deuˬ maˬ naˇ haˬ kʼawꞈ, aˬ dui muiˬ˗eu gaˇ kawˆ ya dzawˇ nehˬ˗euˬ miˇ neh laꞈ kʼaˬ cehˇ˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ Yeˬsaˬgeˬlaˇ˗ahˇ “Aˬ yawꞈ maꞈ naˇ haˬ˗eu maˬ kaˬ, maˬ naˇ haˬ˗eu maˬ kaˬ, ngaˬ neh bi ngehˬ˗euˬ dawˬ nawˇ ya ngehˬ meh” lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ kʼawꞈ teu loꞈ˗ehˇ mˇ gaˇ noeˬ tmˬ˗eu meh. (Yeˬsaˬgeˬlaˇ 2:7; Iˇsaˬyaˇ 43:10) Tsawˇ haˬ deuˬ aˬ dui mehˬ gaˇ naˇ haˬ maˬ naˇ haˬ kʼawꞈ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui neh leh jeh˗euˬ jeˬ˗ahˇ aˇ poeˬ taˬ baw˗eu meh. (Heˬbyehˇ 6:10-ahˇ gui.) Mehˇ nmˇ aˬ li tiˬ gʼaˬ aˬ yawꞈ mˇ˗eu Miˬyehˇ gaˇ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˬ˗awˇ ehˇ˗eu, “Ngaˇ ka˗awˇ iˇ cuꞈ shehˬ˗eu laꞈ kʼoeˇ, Yeˬhawˇbaˬ bi huiˬ bi mahˇ laˇ ni guiˬ lahˬ shaˇ˗eu ma.”—1 Gawˇliˬtu 3:6.

15. Aˬ dui tsawˇ haˬ deuˬ guiˬ lahˬ kʼoꞈ ngeh tehꞈ˗ehˇ tsawˇ tsiˇ maˬ tsiˇ ni ya biꞈ nga loˇ?

¹⁵ Yeˬsuˇ aˬ dui˗ahˇ tsawˇ tsiˇ maˬ tsiˇ ni bi biꞈ mawꞈ˗eu meh. Teu naˇ aˬ dui˗ahˇ laꞈ kʼaˬ bi cehˇ˗eu miˇ neh meh. Aˬ dui tsawˇ tsiˇ maˬ tsiˇ ni biꞈ naˇ, tsawˇ haˬ myaˬ ni jiˇ teu loꞈ˗ehˇ biꞈ kʼoꞈ  laꞈ˗eu meh. Teu miˇ neh, Yeˬsuˇ aˬ dui˗ahˇ, “Aˬ cawˬ˗ahˇ biꞈ˗awˬ. Biꞈ naˇ, aˬ cawˬ kʼawꞈ naw maꞈ˗ahˇ biꞈ laꞈ tehꞈ˗a. Aˬ yawꞈ maꞈ biꞈ laꞈ ngeh, huiˬ dzehˬ˗eu puˬ˗ahˇ neh tawˆ nehˬ laꞈ˗eu uˬ taꞈ, byah kʼaˇ˗iˇ ngeh keuˆ ni ngawˬ teuˇ ngawˬ teuˇ˗ehˇ naw maꞈ˗euˬ kʼaˆ joꞈ˗ahˇ shehˆ ahˇ laꞈ tehꞈ˗a. Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, naw maꞈ aˬ cawˬ˗ahˇ pehˬ nehˬ saˆ nehˬ˗eu loꞈ˗ehˇ, aˬ cawˬ kʼawꞈ naw ma˗ahˇ pehˬ kʼoꞈ saˆ kʼoꞈ nehˬ laꞈ tehꞈ˗a” lehˇ ehˇ˗eu meh. (Luˇkaꞈ 6:38) Aˬ dui tsawˇ tsiˇ maˬ tsiˇ ni biꞈ ngeh, yawˬ gʼaˬ na luꞈ guiˬ lahˬ kʼoꞈ˗eu maˬ ngeuˇ˗a. Ehˇ kʼawꞈ, maˬ tsehˆ leˇ ni biꞈ gʼeh˗awˬ. Nawˬ neh tiˬ poˆ tsawˇ tsiˇ maˬ tsiˇ ni biꞈ˗euˬ teu, aˇ naˆ ni gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu lehˇ nawˇ maˬ ehˇ nya˗a.

16. Aˬ dui tsawˇ tsiˇ maˬ tsiˇ ni aˬ suˇ gʼaˬ˗ahˇ ya biꞈ˗eu nga, aˬ jeˬ miˇ neh?

¹⁶ Maˇ diˇ tsawˇ tsiˇ maˬ tsiˇ ni biꞈ˗eu tsawˇ haˬ, aˬ cawˬ˗ahˇ biꞈ ngeh za kʼoꞈ laˇ gaˇ maˬ noeˬ tmˬ˗a. Yeˬsuˇ “Nawˇ hawˬ byawˇ lawˇ ngeh, shaˬ˗euˬ zahˬ˗eu tsawˇ haˬ deuˬ, kuiˇ kuˆ laꞈ kuˆ kuˆ˗eu tsawˇ haˬ deuˬ, kuiˇ shiˇ laꞈ shiˇ shiˇ˗eu tsawˇ haˬ deuˬ hawˇ˗eu, myaˆ behꞈ behꞈ˗eu tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ kuˇ˗awˬ. Aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ kuˇ naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ nawˬ˗ahˇ guiˬ lahˬ maˬ jahˇ kʼoꞈ nehˬ nya˗eu baˬ da neh, nawˇ guiˬ lahˬ za tehꞈ˗a” lehˇ ehˇ˗eu meh. (Luˇkaꞈ 14:13, 14) Jaˇliꞈ ‘Tsawˇ tsiˇ maˬ tsiˇ˗eu deuˬ guiˬ lahˬ za tehꞈ˗a’ lehˇ ehˇ˗awˇ, “Yaw shaˬ zaˬ˗ahˇ ngehˬ gʼeh˗eu deuˬ, guiˬ lahˬ huiˬ˗eu tsawˇ haˬ deuˬ meh” lehˇ jiˇ paˇ ehˇ˗eu meh. (Dawˬdaˬ 22:9; Ja ceuˬ 41:1) Aˬ dui aˬ cawˬ˗ahˇ caw ba nehˬ mawꞈ˗eu miˇ neh, tsawˇ tsiˇ maˬ tsiˇ ni biꞈ˗eu tsawˇ haˬ pyeuꞈ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu meh.

17. Aˬ dui˗ahˇ laꞈ kʼaˬ bi cehˇ laˇ˗eu biꞈ˗eu jeˬ, aˬ jeˬ jeˇ nga?

¹⁷ Pawˇluˆ Yeˬsuˇ neh “Za˗eu naˆ maˬ tseˇ biꞈ˗eu guiˬ lahˬ huiˬ dzehˬ meh” lehˇ ehˇ˗eu dawˬ˗ahˇ ngehˬ keuˆ ngeh, Pawˇluˆ pyuˇ shuiˇ myaˬ gahˬ biꞈ gaˇ tehꞈ˗ehˇ ehˇ mawꞈ˗eu maˬ ngeuˇ˗a. Aˬ dui aˬ cawˬ˗ahˇ gʼaˬ biꞈ˗awˇ, Jaˇliꞈ˗euˬ nui noeˬ nui duˇ hawˇ˗eu laꞈ neh maˬ ehˇ, caw ba nehˬ gaˇ jiˇ ehˇ mawꞈ˗eu meh. (Gʼaˬkʼehˇ 20:31-35) Pawˇluˆ ngehˬ˗eu jeˬ hawˇ˗eu mˇ˗eu jeˬ neh, aˬ dui aˬ cawˬ˗ahˇ tsawˇ tsiˇ maˬ tsiˇ ni aˇ yamˬ hawˇ˗eu gʼaˬ maˬ ehˇ, ngehˬ gʼeh˗eu jeˬ hawˇ˗eu nui gaˬ maˬ ehˇ  biꞈ˗eu heu naˇ, aˇ naˆ ni aˇ yeˇ huiˬ˗eu lehˇ bi siˬ laꞈ˗eu meh.

18. Pyehˆ tseˇ˗eu deuˬ tsawˇ tsiˇ maˬ tsiˇ ni aˬ cawˬ˗ahˇ caw ba˗eu gaˇ kawˆ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ aˬ jeˬ ehˇ˗eu nga?

¹⁸ Tsawˇ haˬ˗euˬ mˇ jeˬ shaˇ kawˆ˗ahˇ pyehˆ tseˇ˗eu deuˬ jiˇ ni, biꞈ˗eu jeˬ heu naˇ tsawˇ haˬ˗ahˇ laꞈ kʼaˬ bi cehˇ laˇ nga lehˇ ya mawˇ˗euˬ meh. Sahˬ boꞈ tiˬ taꞈ laꞈ kʼoeˇ, tsawˇ haˬ deuˬ aˬ cawˬ˗ahˇ yaw muiˬ jeˬ ya mˇ nehˬ ngeh, laꞈ kʼaˬ cehˇ dzehˬ laˇ˗eu meh lehˇ boꞈ taˬ˗awˇ, nui gahˇ ahˇ˗eu deuˬ, aˬ dui aˬ cawˬ˗ahˇ caw ba ngeh, aˬ dui˗euˬ dehꞈ ziˇ aˇ poeˬ baw˗awˇ yaw maˇ maˇ˗ehˇ gʼeh˗eu meh lehˇ ehˇ˗eu meh. Teu miˇ neh, nui gahˇ ahˇ˗eu tiˬ gʼaˬ na, jawˇ saˇ doˆ˗awˇ laꞈ kʼaˬ cehˇ mawꞈ naˇ, aˬ cawˬ˗ahˇ caw ba lehˇ ehˇ˗eu meh. Ngeuˇ meh. Aˬ yawꞈ maꞈ neh mawˇ˗euˬ teu naˇ aˬ dui˗euˬ gʼaˇ duˬ zahˬ leˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu jeˬ maˬ ngeuˇ˗a, nui gaˬ tiˬ byah ni ahˇ˗eu aˬ dui˗ahˇ Beh˗euˬ Yeˬhawˇbaˬ, aˬ cawˬ˗ahˇ biꞈ˗eu heu naˇ, laꞈ kʼaˬ cehˇ laˇ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh lehˇ ehˇ luꞈ˗eu myahˇ laˇ˗euˬ meh.—2 Tiˆmoˇseˬ 3:16, 17.

19, 20. Aˬ dui aˬ jeˬ miˇ neh tsawˇ tsiˇ maˬ tsiˇ ni biꞈ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu nga?

¹⁹ Aˬ dui tiˬ jawˬ jawˇ˗eu tsawˇ haˬ deuˬ yawˬ ha˗euˬ gʼaˇ duˬ tehꞈ˗ehˇ shaˇ noeˬ˗eu deuˬ tehꞈ˗ehˇ jawˇ˗eu miˇ neh, tsawˇ tsiˇ maˬ tsiˇ ni dehꞈ daˆ leꞈ˗eu yaw shaˬ meh. Ehˇ kʼawꞈ Yeˬsuˇ aˬ dui˗ahˇ, nawˬ˗euˬ nui ma, saꞈ laˇ, nui noeˬ nui duˇ, gʼaˬ dawˬ tawˆ luꞈ, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gaˬ˗awˇ, yawˬ ha˗ahˇ gaˬ˗eu loꞈ˗ehˇ, dawˬ peh jawˇ˗eu tsawˇ haˬ˗ahˇ gaˬ˗awˬ lehˇ ehˇ˗eu huiˬ dzehˬ˗eu zahˇ dawˬ nyiˬ dawˬ˗ahˇ noeˬ mawˇ lehˇ ehˇ˗eu meh. (Maˬkuˆ 12:28-31) Aˬ dui heu kawˆ laꞈ kʼoeˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gaˬ˗eu deuˬ naˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ dzaw geuꞈ meh lehˇ ya siˬ˗euˬ ma. Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu Yeˬsuˇ tsawˇ tsiˇ maˬ tsiˇ ni biꞈ˗eu loꞈ˗ehˇ, aˬ dui˗ahˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ nyaꞈ˗ahˇ bi dzaw geuꞈ mawꞈ˗eu meh. Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, teu naˇ aˬ dui˗ahˇ maˇ diˇ laꞈ kʼaˬ cehˇ˗eu jeˬ pyeuꞈ˗eu lehˇ aˬ yawꞈ nyaꞈ siˬ nya˗eu miˇ neh meh. Aˬ dui Miˬyehˇ hawˇ˗eu yawˬ ha dawˬ peh jawˇ˗eu deuˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ leh jeh˗awˇ tsawˇ tsiˇ maˬ tsiˇ ni biꞈ naˇ, aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ yaw zeu baw˗eu jeˬ pyeuꞈ˗awˇ, yawˬ ha hawˇ˗eu aˬ cawˬ deuˬ˗ahˇ jiˇ ni gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu meh.

²⁰ Maˇ diˇ naˇ aˬ dui tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh tsawˇ tsiˇ maˬ tsiˇ ni caw ba luꞈ˗eu meh. Aˬ dui˗euˬ mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ ngehˬ˗ehˇ dzehˬ meh. (Gaˬlaˬtiˆ 6:10) Aˬ dui teu loꞈ˗ehˇ jahˇ daˆ leꞈ naˇ, tsawˇ haˬ deuˬ aˬ dui˗ahˇ guiˬ lahˬ huiˬ laˇ˗awˇ, aˬ dui˗ahˇ gaˬ˗eu uˬ taꞈ, aˬ dui jiˇ ni laꞈ kʼaˬ cehˇ˗eu meh. Jaˇliꞈ “Aˬ cawˬ˗ahˇ biꞈ˗eu tsawˇ haˬ baw le za le tehꞈ˗a. Aˬ cawˬ˗ahˇ caw ba˗eu tsawˇ haˬ, yawˬ ha˗ahˇ paˇ bi caw ba kʼoꞈ tehꞈ˗a” lehˇ ehˇ˗eu meh. (Dawˬdaˬ 11:25) Aˬ dui, aˬ dui˗euˬ dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ hawˇ˗eu Miˬyehˇ gaˇ laꞈ kʼoeˇ, yawˬ ha gʼaˇ duˬ tehꞈ˗ehˇ maˬ shaˇ noeˬ ni biꞈ˗eu jeˬ hawˇ˗eu tsawˇ tsiˇ maˬ tsiˇ ni biꞈ˗eu jeˬ yaw myaˬ paw neh mˇ doˆ laꞈ nya˗eu meh. Nyaˆ taꞈ kawˆ˗ahˇ aˬ dui mˇ doˆ laꞈ nya˗eu tiˬ jeˬ na˗ahˇ ja sawˇ ma.