KANKANDOJI li mɔ enu ciwo yí Yehowa na mì jɔnɔ ji nɔ eo, yí ci etashi eo nɔ eoŋtɔ nasɔnɔ gbeta so lé àzannɔ wo do nu can jɔnɔ ji nɔ eo. Bibla mɔ vɛn nyi enunana so Mawu gbɔ. Bibla nu ŋtɔkpu can mɔ: “Ŋɖuɖu donɔ jijɔ nɔ amɛ yí vɛn na agbe lɔ vivinɔ.” (Ŋun. 10:​19, NWT; Eha. 104:15) Taŋfuin èkpɔɛ mɔ aha vanyinyiɛ cukaɖa nɔ mɛɖewo. Gbesɔ kpe niɔ, amɛwo ɖo susu hamɛhamɛ do ahanunu nu le xexe lɔ pleŋ mɛ. Nyi yí atɛnŋ akpedo Kristotɔwo nu woasɔ gbeta nywi so ahamuamɛ nunu nuɔ?

Nɔ mìgbele fiɖekpokpui alo woji mì do akɔta ɖekpokpui mɛ can ɔ, nɔ mìtanɔshi mìwoɖeki yí Mawu susuwo danasɛ mɔ nɔ mì yí mìsɔnɔ gbetawoɔ, mìaɖu le ni gbɛ yí agbekpɔ nyɔna mavɔwo.

Shigbe lé àdo jeshi yi nɛɔ, amɛ sugbɔ le xexe lɔ mɛ nunɔ aha blaŋblaŋ yí gbenunɔ sugbɔ ni. Mɛɖewo nunɔ aha yí amɔ yewoasɔ vo le yewoɖekiwo mɛ. Mɛbuwo gbenuini yí amɔ yewoasɔ ɖe susu daɖɛ. Le fiɖewoɔ, wokpɔnɔ mɛ ci yí nunɔ aha sugbɔ mɔ yɛnyi ŋsu agbo.

Vɔ emɔdasɛnamɛ nywi ci yí so mìwo Watɔ amɛlɔntɔ lɔ gbɔ ji yí Kristotɔwo zɔnnɔ do. Le kpɔwɛ mɛ, énu afɔku ciwo yí le aha sugbɔ nunu mɛ nɔ mì. Taŋfuin mìhlɛn lé Elododo Wema 23:​29-35 wa ɖaŋ dre lé mɛ ci yí nu aha mu nɔnɔ do koɖo lɔzu ɖewo ciwo eɖunɔ. a Daniel ci yí nyi hamɛmɛshinshin le Europe, ɖo ŋwi lé yi gbe nɔ do gbɔxwe yí evatrɔ Kristotɔ. Énu mɔ, “Ŋnunɔ aha sugbɔ ci yí dɔ ŋsɔnɔ gbeta dɔndɔnwo yí egbena enu manyɔmanyɔwo jɔnɔ do ŋji ci yí dɔ ŋcinɔ ŋshishi mɛ.”

Lé Kristotɔwo zannɔ amɛɖekishinɔnɔblɔɖe wowotɔ keŋ yí zenɔ nɔ afɔku ciwo yí aha sugbɔ nunu hɛnnɔ vɛɔ? Mìɖo atanɔshi Mawu susu yí adanasɛ mɔ nɔ mì le mìwo gbetasɔsɔwo koɖo mìwo nuwanawo mɛ.

Mìakpɔ nyɔ ci Bibla nu so aha nu koɖo ŋciwo yí dɔ mɛɖewo nuini.

Mawu degbe mɔ woanu aha le dredrenu o. Bibla nu mɔ vɛn donɔ jijɔ nɔ amɛ. Mìhlɛn mɔ: “Yì yí a ɖu ao ŋɖuɖu evyɛ yí a lwin. Nu ao vɛn yí a le jijɔ mɛ.” (Ŋun. 9:7) Yesu nu vɛn le hweɖewonu yí Yehowa sɛntɔ egbejinɔtɔ buwo can nu vɛn.—Mt. 26:​27-29; Luiki 7:34; 1 Tim. 5:23.

Ci Mawu Nyɔ lɔ degbe ahanunu can ɔ, egbe aha sugbɔ yɛ nunu. Énu tiin mɔ: “Mí ŋgbe nu aha keke yí a mú o.” (Efe. 5:​18, Ezoɖuɖu yoyu wema) Egbenu ŋtɔkpu can mɔ ‘ahanumunɔwo da ɖu Mawu Fyɔɖuxu cinɔ o.’ (1 Kor. 6:10) Édasɛ mɔ Yehowa gbe aha sugbɔ nunu koɖo ahanumu. Mìdakpɔ do mìwo kɔta nu yí asɔ gbeta so ahanunu nu o, vɔ Yehowa susu nu yí mìakpɔ do.

Mɛɖewo nunɔ mɔ yewoanu aha sugbɔ yí yɛdamu yewo o, vɔ afɔku le nyɔ cɛ mɛ. Enuŋwlɛŋwlɛ lɔwo nu yi mɛ kɔ petii mɔ ‘amɛɖeki sɔsɔ jo nɔ ahanumu’ tɛnŋ na yí woawa nuvɔn ganganwo yí aje agɔ le Yehowa ji. (Titu 2:​3, Ezoɖuɖu yoyu wema; Elo. 20:1) Yesu ŋtɔkpu can nu mɔ “ahanumu” ana yí mɛɖe datɛnŋ ayi Mawu xexe yoyu lɔ mɛ o. (Luiki 21:​34-36) Eyi taɖo nyi  yí atɛnŋ akpedo Kristotɔ ɖe nu yí aze nɔ cukaɖa ciwo yí atɛnŋ ava nɔ wonu aha muɔ?

Afɔku gangan enyi mɔ mìakpɔ do lé mìwo kɔta wanɔ nu do nu yí asɔ sɔ gbeta so ahanunu nu. Kristotɔwo wanɔ nu yí asɔ do jijɔ nɔ Yehowa nɔ wosɔsɔ gbeta so ŋɖewo nu shigbe ŋɖuɖu alo ahanunu hannɛ. Bibla ɖo ŋwi nɔ mì mɔ: “Eyi taɖo nɔ mí a ɖu enu alo nɔ mí a nu enu alo nɔ mí a wa enu ɖekpokpwi ɔ, mí a wa wo pleŋ sɔ ɖaɖa Mawu kanfukanfu mɛ.” (1 Kor. 10:31) Enyɔbiɔse koɖo Bibla gɔnmɛɖose ɖewo ciwo nu mìakpɔ do wo ke:

Ŋnunɔ aha keŋ nɔ anyi nu ajɔ ji nɔ mɛbuwo yɔa? Hunhun 23:2 mɔ: “Ŋgbekplɔ amɛwo do o.” Yehowa kanxle Izraɛliviwo le elɛ mɔ woŋgbevatɔ nu wawa shigbe jukɔn ciwo yí desinni ɛnɛ o. Nukplamu ŋtɔ́ can nyɔ nɔ Kristotɔwo le egbɛ mɛ. Nɔ mìɖe mɔ yí amɛwo kpɔ ŋsɛn do mìwo susu koɖo mìwo gbetasɔsɔwo kudo ahanunu nuɔ, mìatɔ tete yi azɔge le Yehowa koɖo yi sewo nu vivivi.—Rɔm. 12:2.

Ŋnunɔ ahamuamɛ asɔ dasɛ mɔ ŋɖo ŋsɛn yɔa? Le akɔta ɖewo mɛɔ, ahamuamɛ sugbɔ nunu nyi ŋci yí bɔ yí gbesɔgbe do nu nɔ amɛwo. (1 Piɛ 4:3) Vɔ do jeshi ŋci 1 Korɛntitɔwo 16:13 do ŋsɛn mì mɔ mìwo le wa ɖa. Énu mɔ: “Mí nɔ zanŋte, yí a like le xɔse mɛ, yí a wa enu shigbe ŋsuwo ɛnɛ yí a do ŋsɛn míwoɖekiwo.” Aha atɛnŋ ana ŋsɛn amɛ nyaoa? Oo, ana amɛ lɔ agbɔjɔ yɔ. Ahamuamɛ atɛnŋ adɔ mɛɖe dagbebunɔ tamɛ kpɔ nywiɖe o yí asɔnɔ gbeta dɔndɔnwo. Aha sɛnŋ sugbɔ nunu dedasɛ mɔ mɛɖe nyi ŋsɛntɔnɔ o, ewaɖeɔ, keklitɔnɔ enyi. Ezai 28:7 dre mɛ ci yí aha dɔ yí ebu emɔ, mɔ yi yikɔ klɔklɔklɔ yí atɛnŋ aklɛn nu yí ayi ajuin.

Yehowa gbɔ yí ŋsɛn adodwitɔ lɔ sonɔ yí edɔ yí mìnɔnɔ zanŋte yí gbelinɔ ke le xɔse mɛ. (Eha. 18:32) Kristotɔ ɖe atɛnŋ awa cɛ nɔ enɔnɔ zanŋte do yiɖeki nu yí gbesɔnɔ gbeta ciwo yí aglɔn ta ni le gbɔngbɔn mɛ. Yesu ɖo ŋsɛn ŋtɔ́ han yí gbeɖo ekacaca nywi koɖo Yehowa yí amɛ sugbɔ buini ɖo  enyi edɔngbetɔ yí gbeɖui mɔ yeawa nunywi.

Ŋnunɔ aha yí asɔ shi nɔ anyi cukaɖawo yɔa? Gbɔngbɔn kɔkɔɛ na yí ehajitɔ ɖeka ŋwlɛ mɔ: “Ŋ xa le nyɛɖeki mɛ sugbɔ. Vɔ, Tɔhonɔ È do akɔnfa nɔ ŋ yí do jijɔ nɔ ŋ!” (Eha. 94:19) Nɔ èle cukaɖa ɖe mɛɔ, denyi aha yí akpedo eo nu o, nà nɔ Yehowa akpedo eo nu. Enunywi ci àwa yí asɔ ɖu cukaɖa lɔ ji yí nyi mɔ àdo gbe ɖaɖa sugbɔ nɔ Yehowa. Amɛ sugbɔ kpɔɛ mɔ nɔ wobiɔ ekpla so Kristotɔ ɖe ci yí shin le gbɔngbɔn mɛ gbɔɔ, yɛ can kpenɔdo amɛ nu. Ahanunu yí asɔ kpɔ cukaɖawo gbɔ tɛnŋ na yí susu mɛ akpo nɔ mɛɖe yí datɛnŋ agbenɔ zanŋte do yiɖeki nu keŋ asɔnɔ gbeta nywiwo o. (Oze 4:11) Daniel ci nu mìxo nuxu so vayi nu mɔ: “Ŋnunɔ aha keŋ mɔ nasɔ ɖe xaxawo si, vɔ edɔ yí cukaɖa lɔwo gbesunɔ gbɔ doji, éna yí ŋdegbeɖo exlɔ ɖe o yí bubu can degbele ŋnu o.” Nyi yí vakpedo Daniel nuɔ? Énu mɔ, “Ŋʒan Yehowa kpekpedonu denyi aha yɔ o. To Yehowa kpekpedonu mɛɔ, ŋsun ji yí kpanŋkɔ anyi cukaɖawo yí ɖu wo ji.” Enyɔ lɔ yí nyi mɔ Yehowa le gbesɔsɔ yí akpedo mì nu gashiagamɛ nɔ eze shigbe mɔ ɖewaxu degbeli nɔ mì can.—Fili. 4:​6, 7; 1 Piɛ 5:7.

Nɔ ènunɔ aha sɛnŋsɛnŋ hweɖewonuɔ, sɔ nyɔbiɔse cɛwo sɔ gbeje eoɖeki mɛ kpɔ. ‘Anyi xomumɛtɔ ɖe alo anyi xlɔ ɖe xo nuxu nɔ ŋ so anyi hanunu nua?’ Nɔ ahan yɔ nɛɔ, anyi mɔ aha vanyinyiɛ cukaɖa nɔ eo yí eoŋtɔ denya o. ‘Ŋvanunuɔ aha sɔwu saa?’ Nɔ ahan yɔ nɛɔ, anyi mɔ ahanunu jikɔ avanyi enumadoamɛ nɔ eo. ‘Nɔ ewa ŋkeke ɖewo yí ŋdenu aha ɖe, ŋxanɔ le nyɛɖeki mɛa?’ Nɔ enyi ahan yɔ nɛɔ, anyi ahanunu vanyi enumadoamɛ dɔndɔn ɖeka nɔ eo. Etɛnŋ ʒan mɔ nàyi kpɔ dotowo nɔ woakpedo eo nu naɖu cukaɖa lɔ ji.

Kristotɔ ɖewo ɖui mɔ yewodanunɔ ahamuamɛ ɖekpokpui o keŋ yí asɔ ze nɔ cukaɖa ciwo yí ahanunu hɛnnɔ vɛ. Mɛbuwo ɖui mɔ yewodanu aha ɖeeɖe o, ɖo yi ŋwa dekpenɔ nɔ yewo o. Nɔ ao kpena ɖe sɔ gbeta cɛ ɖeɔ,  do bubu gbeta ci esɔ nu yí ŋgbedonɔ hwɛ yi o, keŋ asɔ wa xomɛvu ni.

Ètɛnŋ kpɔɛ mɔ ŋɖɛnyanya anyi mɔ yeaɖo sɛnxu ɖewo nɔ yeɖeki. Kristotɔ ɖe tɛnŋ ɖo sɛnxuwo nɔ yiɖeki so aha nɛni ci anu nu. Alo ado ese ɖewo nɔ yiɖeki so zenɛni ci anu aha nu, taŋfuin zeɖeka le kwɛshila ɖeka mɛ alo amɔ yeanu le dredrenu le ŋɖuɖu hwenu. Mɛɖewo can ɖo sɛnxuwo nɔ wowoɖekiwo so ahamuamɛ ci han ŋmɛ woanu nu shigbe vɛn alo biya nunu le dredrenu, vɔ yewodanu ahata o nɔ wogbecakɛ koɖo aha vivi can. Nɔ mɛɖe ɖo sɛnxuwo nɔ yiɖeki so ahanunu nu daɖɛɔ, ale fafɛɖe ni mɔ azɔn do ji. Eyi nɔ Kristotɔ ɖe ci yí shin le gbɔngbɔn mɛ sɔ gbeta cɛ han yí wawa do jiɔ, deɖo akpɛnŋ ni o.

Nɔ mìsɔkɔ gbeta so ahamuamɛwo nunu nuɔ, mìɖo abu tamɛ kpɔ so lé awa nɔ mɛbuwo can nu. Rɔmatɔwo 14:21 mɔ: “Nɔ elan ɖuɖu alo vɛn nunu a dɔ yí míwo nɔviwo a je agɔjeje mɛ ɔ, enyɔ wu mɔ mí a tashi enu lɔwo zanzan.” Lé àwa do enukplamu cɛ ji doɔ? Lɔn nɔviwo. Nɔ èkpɔɛ mɔ nɔ yenu aha sɛnŋsɛnŋ yɛaɖe fun nɔ mɛɖeɔ, lɔnlɔn ci èɖo ni dadɔ yí natashi nuinui ba? Nɔ èwɛ ahan ɔ, èdadasɛ mɔ yebunɔ mɛbuwo yí gbelɔnnɔ wo yí wowo nyɔnyɔ le veviɖe nɔ ye sɔwu yeŋtɔ nyɔnyɔ.—1 Kor. 10:24.

Gbesɔ kpe niɔ, fyɔhawo tɛnŋ do se ɖewo do aha sɛnŋsɛnŋ nunu nu yí Kristotɔ ɖo awa do wo ji. Ese ŋtɔ́wo tɛnŋ kuso exwe nɛni ci woaɖo gbɔxwe yí anu aha sɛnŋsɛnŋ nu. Lé wodanu ahamuamɛ gbɔxwe yí aku hun alo azan mashinni ɖekatɔwo nu.—Rɔm. 13:​1-5.

Yehowa do bubu mì nu ci ena mì vovo nɔ mìase vivi nɔ enunywi ciwo ena mì. Amɛɖekishinɔnɔblɔɖe le enunywi ciwo ena mì mɛ, edɔ yí mìsɔnɔ gbeta so enu ci mìanu koɖo enu ci mìaɖu nu. Lé vamɛ mɔ gbeta ciwo mìsɔnɔ lé dasɛ mɔ vovo cɛ ci Mawu na mì jɔ ji nɔ mì nɔ mìzinni yí sɔ kannɔfu mìwo Da ci yí le jeŋkwi mɛ.