1. Lé Samaritɔ ci yí Yesu da dɔ̀ nɔ dasɛ mɔ yi jeŋ nɔ ye doɔ?

AMƐ amɛwo ɖekawo le nɔnɔmɛ waŋshishi mɛ. Kponɔwo yí wonyi, wokpɔ mɔ ɖewaxu degbeli nɔ yewo o. Vɔ gbeɖekaɔ, wokpɔ Yesu, Enukplamɛtɔ gangantɔ le azɔge ɖaa. Wose mɔ Yesu danɔ edɔ̀ ɖekpokpui yí wokando ji mɔ yɛatɛnŋ ada dɔ̀ nɔ yewo hɛnnɛ. Eyi taɖo wodo axwa mɔ: “Yesu, Axwetɔ, ku ŋshishi nɔ mì!” Edɔ̀ lɔ vɔ pleŋ nɔ amɛ amɛwo lɔwo. Kankandoji li mɔ enu ci Yesu wa jeŋ nɔ wo. Ele ahan gan wowo domɛtɔ ɖeka wa nu wu jijɔkpɔkpɔ do enu ci Yesu wa nɔ wo nu: éva do akpe * ni. Samari ŋsu ŋtɔ́ ci woda dɔ̀ nɔ, se le yiɖeki mɛ mɔ yeɖo ado akpe, eyi taɖo edo “axwa yi kanfu Mawu.”​—Luiki 17:​12-19.

2-3. (a) Nyi yí atɛnŋ ana mìanyi akpemadotɔwo gaɖewo mɛɔ? (b) Nyi yí mìakpɔ le enyɔta cɛ mɛɔ?

² Shigbe Samaritɔ lɔ hannɛɔ, mìjinɔ mɔ mìado akpe nɔ wowa ŋɖe nɔ mì. Vɔ gaɖewo mɛɔ, mìxanɔ keke yí ŋlɔnɔbe mɔ mìado akpe nɔ mɛbuwo yí asɔ dasɛ mɔ enu ci wowa jeŋ nɔ mì.

³ Le nyɔta cɛ mɛɔ, mìakpɔ enu ci yí taɖo ele veviɖe mɔ mìadasɛ mɔ enu jenɔŋ nɔ mì to mìwo nuxuxoxo koɖo mìwo nuwanawo mɛ. Mìakpla nu so kpɔwɛ ci yí akpedotɔ koɖo akpemadotɔ ɖewo ɖo ɖɛ nɔ mì le Bibla mɛ. Le yi goduɔ,  mìakpɔ emɔ ŋtɔŋtɔ ɖewo ciwo ji mìato adasɛ mɔ enu jenɔŋ nɔ mì.

4-5. Nyi yí taɖo mìɖo adonɔ akpeɔ?

⁴ Yehowa ɖo akpedonamɛ kpɔwɛ ɖɛ nɔ mì. Emɔ ɖeka ci ji eto yí wanɔ cɛ yí nyi mɔ éyranɔ mɛ ciwo nu jenɔŋ ni. (2 Sam. 22:21; Eha. 13:6; Mt. 10:​40, 41) Ŋwlɛnŋwlɛn lɔwo do ŋsɛn mì mɔ, “Mawu vi lɔnlɔntɔwo mí nyi. Mí tekpɔ a le shigbe Mawu ɛnɛ.” (Efe. 5:1) Ecɛ dasɛ mɔ susu vevi ci yí taɖo mìɖo adonɔ akpe yí nyi mɔ mìji mɔ mìasran Yehowa.

⁵ Kpɔ susu bu ci yí taɖo mìɖo adonɔ akpe nɔ amɛwo ɖa. Akpedodo le shigbe ŋɖuɖu nywi ɖe hannɛ: mìkpɔnɔ jijɔ so nu sugbɔ nɔ mìɖui doju koɖo mɛbuwo. Nɔ mɛbuwo do akpe nɔ mì do enu ci mìwa nɔ wo ŋciɔ, ejɔnɔ ji nɔ mì. Ahanke nɔ mìdo akpe nɔ mɛbuwoɔ, ena wokpɔnɔ jijɔ. Nɔ mìdo akpe nɔ mɛɖeɔ, ádo jeshi mɔ agbla ci yeje yí wa ŋɖe alo yí na ŋɖe mì denyi gbali o, ékpedo mì nu. Ecɛ donɔ ŋsɛn exlɔnyinyi ci yí le gblamɛ nɔ mìwo koɖo amɛ lɔ.

6. Lé nyɔgbe ciwo mìzan yí sɔ do akpe sɔ koɖo atɔ ci wosɔ shika wa doɔ?

⁶ Enuxɔafi yí akpedonamɛ nyi. Bibla mɔ: “Enyɔ jɔjɔɛ nunu do gamɛ jɔjɔɛ ji le shigbe atɔ shikatɔ ci yí le egacuho gban mɛ ɛnɛ.” (Elo. 25:11) Kpɔ lé atɔ ci wosɔ shika wa yí sɔɛ do egacuho gban mɛ anya kpɔkpɔ ɖa! Gbekpɔ lé axɔ afi do sugbɔ ɖa! Lé àse le eoɖeki mɛ nɔ wosɔɛ nɔ eoɔ? Ahan pɛɛ yí enyɔ ci ànu yí asɔ do akpe nɔ mɛbuwo le nɛ. Gbekpɔ akpaxwe cɛ nɔ enyɔ lɔ ɖa: atɔ ci yí wosɔ shika wa atɛnŋ ani na nɔ hwenu jinjinɖe. Ahanke mɛ ci yí mìdo akpe nɔ aɖonɔ ŋwi, yí agbedonɔ afixɔxɔ enyɔgbe ciwo mìzan yí sɔ do akpe ni le yi gbe pleŋ mɛ nɛ.

7. Sɔ koɖo Ehajiji Wema 27:4 ɖe, lé Davidi koɖo ehakpatɔ buwo dasɛ do mɔ yewonyi akpedotɔwoɔ?

⁷ Mawu sɛntɔ sugbɔtɔ ciwo yí ni vayi dasɛ mɔ yewonyi akpedotɔwo. Wowo domɛtɔ ɖeka yí nyi Davidi. (Hlɛn Ehajiji Wema 27:4.) Édo afixɔxɔ sugbɔ Mawu sɛnsɛn kɔkɔɛ lɔ nu yí dasɛ yi to yi nuwanawo mɛ. Ésɔ yi dɔkunu sugbɔ na nɔ gbedoxɔ lɔ cucu. Asafu jijimɛviwo can dasɛ mɔ enu jenɔŋ nɔ yewo to kanfukanfuha ciwo woŋwlɛn mɛ. Le eha ɖeka mɛɔ, wodo akpe nɔ Yehowa yí nu lé “enukpaca amɛ ciwo yí E wa” jeŋ nɔ wo do. (Eha. 75:1) Eze gbajɛɛ mɔ, Davidi koɖo Asafu jijimɛviwo ji mɔ yewoadasɛ nɔ Yehowa mɔ yayra ciwo pleŋ yewoxɔ so gbɔ jeŋ nɔ yewo sugbɔ. Àtɛnŋ abu tamɛ kpɔ so emɔ ciwo ji àto yí asran ehakpatɔ cɛwoa?

8-9. Lé apostolo Pɔlu dasɛ do mɔ enu ci ye kpena Kristotɔwo wa jeŋ nɔ yeɔ, yí nyi yí tɛnŋ to so mɛɔ?

⁸ Nɔviwo nu jeŋ nɔ apostolo Pɔlu yí edasɛ yi to lé exo nuxu so wo nu mɛ. Édonɔ akpe nɔ Mawu do wo ŋci le yi gbedodoɖawo mɛ tɛgbɛɛ. Égbena yí wonya lé wole veviɖe ni do le enu ciwo yí eŋwlɛn ɖaɖa wo mɛ. Le kpukpui 15 ŋkɔtɔwo mɛ nɔ Rɔmatɔwo eta 16-ɔ, Pɔlu yɔ yi kpena Kristotɔ 27 ŋkɔ. Pɔlu ɖo ŋwi yí nu mɔ Prisi koɖo Akilasi ‘kpe fun do ta nɔ ye keke lɔn mɔ wo le wu yewo;’ égbenu so Febe nu mɔ yɛ “do alɔ̀ amɛ sugbɔ” ciwo mɛ yeŋtɔ le. Ékanfun nɔviŋsu koɖo nɔvinyɔnu edɔwatɔ cɛ ciwo yí le veviɖe ni.​—Rɔm. 16:​1-15.

⁹ Pɔlu nya nywiɖe mɔ nuvɔnmɛwo yí nɔvi lɔwo nyi, vɔ le etacunɔnyɔ nɔ Rɔmatɔwo wema lɔ mɛɔ, éciin mɔ yeaxo nuxu so wowo nɔnɔmɛ nywiwo ɖekɛ nu. Kpɔ lé ado ŋsɛn nɔvi cɛwo do hwecinu woahlɛn Pɔlu nyɔ cɛwo le hamɛ lɔ mɛ ɖa! Kankandoji li mɔ, ecɛ ana yí ekacaca ci yí le wo koɖo Pɔlu gblamɛ asɛnŋ doji sugbɔ. Èdonɔ akpe nɔ nɔvi ciwo yí le ao hamɛ do enyɔ ci wonu alo enunywi ci wowa nua?

10. Nyi yí mìatɛnŋ akpla so lé hanci yí Yesu dasɛ do mɔ ye dokplɔtɔwo nu jeŋ nɔ ye mɛɔ?

¹⁰ Le nyɔ ci Yesu nu nɔ hamɛ ciwo yí le Asie Mineure domɛtɔ ɖewo mɛɔ, édasɛ mɔ edɔ ci ye dokplɔtɔwo wa jeŋ nɔ ye. Le kpɔwɛ mɛ, étɔ enyɔ ci enu nɔ hamɛ ci yí le Tiati ji mɔ: “Ŋ nya enu ciwo yí mí wanɔ. Ŋ nya [nu] so lɔnlɔn míwotɔ nu. Ŋ nya mɔ mí le edɔ wakɔ sugbɔ sɔwu le mí wɛ ni do le tɔtɔmɛ.” (Enyɔ. 2:19) Denyi lé wowa ŋkɔyiyi le wowo dɔwawawo mɛ ɖekɛ nu yí Yesu xo nuxu so o, égbekanfu wo do nɔnɔmɛ nywi ciwo yí cucu wo yí wowa edɔ nywiwo ŋci. Ci eʒan mɔ Yesu aɖo aɖaŋ nɔ Tiatitɔ ɖewo can ɔ, énu ŋsɛndoamunyɔwo le tɔtɔmɛ koɖo vɔvɔnu nɔ yi nyɔ lɔ. (Enyɔ. 2:​25-28) Yesu yí nyi ta nɔ Kristo hamɛ lɔwo pleŋ; bu tamɛ so ŋsɛn ci yí le shi nu kpɔ. Deɖo ado akpe nɔ mì do edɔ ci mìwa ni ŋci o. Ele ahan gan, éɖui yí danasɛ lé edɔ ci mìwa jenɔŋ ni do. Kpɔwɛ nywi teŋ yí eɖo nɔ hamɛmɛshinshinwo!

11. Sɔ koɖo Ebretɔwo 12:16 ɖe, lé Ezawu wa nu do enukɔkɔɛwo nu doɔ?

¹¹ Ewa ŋshishi mɔ, mɛ ɖewo le Bibla mɛ yí nyi akpemadotɔwo. Le kpɔwɛ mɛ, jila ciwo yí lɔn Yehowa yí gbedonɔ bubu yi nu yí hɛn Ezawu, gan dedo afixɔxɔ enukɔkɔɛwo nu o. (Hlɛn Ebretɔwo 12:16.) Lé evaze do mɔ akpemadotɔ yí enyiɔ? Ezawu ɖɔli acɛɖoɖo evi ŋkɔtɔ yi tɔ xaŋ  koɖo ayuɖabli agban ɖeka ci exɔ le nɔviɛ Ʒakɔbu shi. (Gɔnm. 25:​30-34) Le yi goduɔ, gbeta ci esɔ lɔ vave nu sugbɔ. Ci dedo afixɔxɔ enu ci yí le shi nuɔ, deɖo afan kui mɔ acɛɖoɖo evi ŋkɔtɔ tɔ lɔ yayrawo desun ye shi o.

12-13. Lé Izraɛliviwo dasɛ do mɔ yewonyi akpemadotɔwoɔ, yí nyi yí to so mɛɔ?

¹² Susu sugbɔ li ciwo yí taɖo Izraɛliviwo ɖo adasɛ mɔ enu jenɔŋ nɔ yewo. Yehowa hwlɛn wo so hwashigbemɛ ci ehɛn efunkpekpe amɛwo va Eʒipti ji. Le yi goduɔ, Mawu gbehwlɛn wo gan ci egu Eʒipti sɔjawo pleŋ le Axu Jin lɔ mɛ. Ejɔ ji nɔ Izraɛliviwo keke woji ahwajiɖuɖuha ɖeka yí sɔ kanfu Yehowa. Vɔ wokpɔtɔ dasɛ mɔ yewonyi akpedotɔwoa?

¹³ Ci yí Izraɛliviwo gbedo go cukaɖa buwoɔ, woŋlɔbe enunywi ciwo Yehowa wa nɔ wo zeɖeka. Wodasɛ mɔ yewonyi akpemadotɔwo. (Eha. 106:7) Léɔ? “Izraɛli viwo gbe tɔ́ aɖesu ɖoɖo. Wo jehwɛ [alo woto nyɔ] nɔ Moizi koɖo Arɔn le zogbe mɛ.” Le nyɔnɔnwi mɛɔ, Yehowa nu yí woto nyɔ do. (Hun. 16:​2, 8) Akpemadomado wowo tɔ ve Yehowa nu sugbɔ. Eyi taɖo enu daɖɛ le yi godu mɔ, tovo nɔ Ʒozue koɖo Kalɛbuɔ, Izraɛliviwo jijimɛ ŋtɔ́ pleŋ aku le zogbe lɔ ji. (Amh. 14:​22-24; 26:65) Mína mìakpɔ lé mìawɛ yí mìdasran kpɔwɛ dɔndɔn ŋtɔ́wo o, vɔ yí asran enywitɔwo.

14-15. (a) Lé asu koɖo ashiwo atɛnŋ adasɛ do mɔ yewo nu jenɔŋ nɔ yewonɔnɔwoɔ? (b) Lé jilawo atɛnŋ akpla akpedodo wowo viwo doɔ?

¹⁴ Le xomu mɛ. Nɔ xomu lɔ mɛ tɔwo donɔ akpeɔ, wo pleŋ kpɔnɔ nyɔna so mɛ. Zenɛni ci yí asu koɖo ashiwo donɔ akpe nɔ wowonɔnɔwoɔ, ahanke wolenɔ do wowonɔnɔwo nu sugbɔ nɛ. Egbenɔnɔ fafɛɖe nɔ wo mɔ woasɔ nu ke wowonɔnɔwo. Ŋsu ci yí ashiɛ nu jeŋ nɔɔ, denyi enunywi ciwo yí ashiɛ nu alo wa ɖekɛ yí edonɔ jeshi o, vɔ égbe “yinɔgo so nu” hɛnnɛ. (Elo. 31:​10, 28) Nyɔnu ci yí nya ŋɖɛ donɔ akpe nɔ asuɔ do ŋɖe teŋ ci ewa yí ejɔ ji ni nu.

¹⁵ Jilawo, lé míawɛ akpla akpedodo míwo viwoɔ? Ðo ŋwi mɔ enyɔ ci mínunɔ koɖo enu ci míwanɔ yí míwo viwo asran. Eyi taɖo míɖo kpɔwɛ nywi ɖɛ nɔ wo to akpedodo nɔ wo mɛ nɔ wowa ŋɖe nɔ mí. Gbesɔ kpe niɔ, kpla viowo mɔ nɔ mɛɖe wa ŋɖe nɔ woɔ, wo le donɔ akpe. Kpedo viowo nu nɔ woamɔŋje mɛ mɔ  akpedodo ɖo aso ji mɛ yí nyɔgbe ciwo woazan atɛnŋ awa nywi sugbɔ nɔ amɛwo. Le kpɔwɛ mɛ, nyɔnu ɖeka ci yí tɔ mɔ Clary nu mɔ: “Ci nɔnyɛ ɖo exwe 32-ɔ, evi amɛtɔn blebu yí ci ekɔ nɔ yiɖekɛ yí etɔ hɛnhɛn. Ci ŋvaɖo exwe 32-ɔ, ŋbu lé agbɔnnu ni do hwenɔnu kpɔ. Eyi taɖo ŋnu lé vɔnsa ciwo pleŋ ewa yí sɔ hɛn nyɛ koɖo nɔvinyɛ amɛve lɔwo jeŋ nɔŋ do ni. Dejinjin yɛ o yí enu nɔŋ mɔ enyɔ ciwo nyɛŋ nu nɔ ye kpɔtɔ xɔ afi nɔ ye, yebunɔ wo kpɔ yí wokpɔtɔ donɔ jijɔ nɔ ye.”

16. Na kpɔwɛ ɖeka ci yí dasɛ mɔ, nɔ mìdo akpe nɔ mɛbuwoɔ, atɛnŋ ado ŋsɛn wo.

¹⁶ Le hamɛ lɔ mɛ. Nɔ mìdo akpe nɔ mìwo nɔviwoɔ, edonɔ ŋsɛn lanmɛ nɔ wo. Le kpɔwɛ mɛ, Jorge nyi hamɛmɛshinshin ci yí ɖo exwe 28. Éle dɔ̀ veviɖe. Degbetɛnŋ yi bɔbɔwo na nɔ wleci ɖeka o. Ci evatɔ bɔbɔ lɔwo yiyi can ɔ, degbetɛnŋ kpɔnɔ bɔbɔ lɔ kpaxwe ɖewo ji o. Jorge ŋtɔ nu mɔ: “Ŋkpɔ mɔ ŋdegbenyi ŋɖe o, ɖo anyi dɔ̀lele lɔ na yí ŋdagbetɛnŋ asɔ hamɛ lɔ gbannɔamɛjiwo nywiɖe o. Vɔ le bɔbɔ ɖeka vɔvɔnuɔ, nɔviŋsu ɖeka nu nɔŋ mɔ: ‘Ŋji mɔ nado akpe nɔ eo do kpɔwɛ nywi ci èɖo nɔ anyi xomu ŋci. Danya lé mìkpɔnɔ jijɔ do nuxu ciwo yí èna le exwe ciwo vayi mɛ nu o. Wokpedo mì nu yí mìshin le gbɔngbɔnmɛ.’ Yi nyɔ lɔwo wa dɔ do ŋji yí ŋtɔ ɖashi kɔkɔ. Enyɔ ciwo yí ŋʒan pɛɛ yí enu nɔŋ.”

17. Sɔ koɖo Kolosetɔwo 3:15 ɖe, lé mìatɛnŋ adasɛ nɔ Yehowa do mɔ enu ciwo yí ena mì jeŋ nɔ mìɔ?

¹⁷ Nɔ mìwo Mawu ci yí nyi enunamɛtɔ. Yehowa na gbɔngbɔnmɛ ŋɖuɖu sugbɔ mì. Le kpɔwɛ mɛ, mìwo bɔbɔwo, enyɔdrawemawo koɖo mìwo siti nanɔ nukplamu ciwo yí kpenɔdo mì nu sugbɔ. Ejɔnɔ kabakaba mɔ mìsenɔ nuxu ɖe, hlɛnnɔ ŋɖe alo kpɔnɔ jw televiʒiɔn ji wana ɖe yí nunɔ mɔ, ‘Enu cɛ pɛɛ yí ŋʒan!’ Alo? Lé mìatɛnŋ adasɛ nɔ Yehowa do mɔ enu ciwo yí ena mì jeŋ nɔ mìɔ? (Hlɛn Kolosetɔwo 3:15.) Emɔ ɖeka yí nyi mɔ mìadonɔ akpe ni blaŋblaŋ le gbedodoɖa mɛ do enunana nywi cɛwo ŋci.​—Ӡaki 1:17.

18. Lé mìatɛnŋ adasɛ do mɔ mìwo Fyɔɖuxuxɔ jeŋ nɔ mìɔ?

¹⁸ Mìgbedonɔ akpe nɔ Yehowa nɔ mìna yí mìwo sɛnsɛn waxuwo kɔ yí le ɖoɖonu. Mìkpenɔ ashi do mìwo Fyɔɖuxuxɔwo klɔklɔ, wowo mɛ kplɔkplɔ koɖo wowo dradrado nu kabakaba. Mɛ ciwo yí zannɔ video  koɖo eha xonuwo lenɔ bu nɔ wo nɔ woŋgbedahɛn o. Nɔ mìna yí mìwo Fyɔɖuxuxɔwo nɔnɔ mɛmiɖeɔ, woani jinjinɖe yí enu ciwo woadrado dagbe sugbɔ o. Ecɛ nanɔ yí eho kpɔnɔtɔ yí mìtɛnŋ cunɔ Fyɔɖuxuxɔ yoyu buwo alo dranɔ ebuwo do le xexeɛ pleŋ mɛ.

19. Nyi yí èkpla so enu ci yí jɔ do ekán lɔ mɛ hamɛwo jikpɔtɔ ɖeka koɖo ashiɛ jiɔ?

¹⁹ Nɔ mɛ ciwo yí wanɔ dɔ sugbɔ nɔ mì. Enyɔgbe ciwo yí mìzan sɔ donɔ akpe atɛnŋ ana yí mɛ ci mìdo akpe nɔ susu atrɔ kudo cukaɖa ciwo edokɔ go nu. Kpɔ enu ci yí jɔ do ekán lɔ mɛ hamɛwo jikpɔtɔ ɖeka koɖo ashiɛ ji ɖa. Vuvɔ hwenu ɖekaɔ, woɖe kunu jinjinɖe yí enu cikɔ nɔ wo gbɔxwe wotrɔva fini woxɔ wo do. Vuvɔ lɔ glo keke nyɔnu lɔ dɔn vuvɔwu mɛ. Ci ŋkeɔ, énu nɔ asuɔ mɔ yedasun ji ayi hamɛwo jijikpɔdɔ lɔ ji o. Le nyidin ŋtɔ́ lɔ ke mɛɔ, nyɔnu lɔ xɔ lɛta ɖeka ci alɔjedɔwaxu lɔ ŋwlɛn ɖaɖɛ. Le lɛta lɔ mɛɔ, wokanfui sugbɔ do sumɔsumɔdɔ koɖo ejidodo yi tɔ ŋci. Wonu hɛnnɛ mɔ agban lɔlɔ kwɛshila ɖeshiaɖe so fibu yi fibu defa o. Asuɔ nu mɔ: “Lé wokanfui do jɔ ji ni sugbɔ keke degbenu gbeɖe mɔ yeaɖo te hamɛwo jijikpɔdɔ lɔ o. Evyɛɔ, eyi vadonɔ ŋsɛnŋ kabakaba nɔ edɔ lɔ ɖoɖo te susu va tamɛ nɔŋ.” Ekpɔtɔ hwɛɖeka awa exwe 40 yí asu koɖo ashi cɛ nɔ hamɛwo jijikpɔdɔ lɔ mɛ.

20. Nyi yí mìɖo aje agbla awanɔ gbeshiagbeɔ, yí nyi yí taɖoɔ?

²⁰ Le vamɛ mɔ, mìadanasɛ gbeshiagbe mɔ mìnyi akpedotɔwo to mìwo nuxuxoxo koɖo nuwanawo ji! Mìwo nyɔ koɖo mìwo nuwana ciwo yí so ji mɛ atɛnŋ nyi enu ci mɛɖe ʒan gbɔxwe atɛnŋ ato ŋkeke ɖeshiaɖe cukaɖa koɖo enulolokpɔwo mɛ le xexe cɛ ci mɛ amɛ sugbɔ nyi akpemadotɔwo le. Gbesɔ kpe niɔ, enyɔgbe ciwo mìzan sɔ do akpe atɛnŋ ana exlɔnyinyi ci yí le gblamɛ nɔ mìwo koɖo mɛbuwo asɛnŋ yí ani ɖaa. Ci yí gbewu ahan yí nyi mɔ mìanyi mɛ ciwo yí srankɔ mìwo Da ci yí nyi akpedotɔ koɖo enunamɛtɔ, Yehowa.