1-2. Emɔ ci nu mìatɛnŋ anu le mɔ wowanɔ enumajɔmajɔ do mì pleŋ nuɔ?

 YESU do labalu ɖeka ci mɛ yí kposhu ɖeka biɔkɔ kojoɖotɔ ɖeka gbɛmɛgbɛmɛ mɔ yi le ɖo kojo jɔjɔɛ nɔ ye. Kankandoji li mɔ, Yesu nukplaviwo mɔŋje exolɔlɔ cɛ mɛ fafɛɖe, ɖo wowanɔ enumajɔjɔ do amɛ sugbɔ nu hwenɔnu. (Luiki 18:​1-5) Mìwo can atɛnŋ amɔŋje exolɔlɔ cɛ mɛ, ɖo mì pleŋ nu yí wowa enumajɔmajɔ do kpɔ nɔ egbenyi zeɖeka yɔ can.

² Le xexe cɛ mɛ gbɛɔ, enyɔbudoamɛnu, amɛtafutafu koɖo amɛjiʒinʒin yí vabɔ, eyi taɖo dekpaca mì nɔ wowa enumajɔmajɔ ɖe koɖo mì o. (Ŋun. 5:8) Mìdekpɔnɔ emɔ mɔ nɔviŋsu koɖo nɔvinyɔnuwo awa enumajɔmajɔ ɖe koɖo mì o, vɔ atɛnŋ ajɔ. Le nyɔnɔnwi mɛɔ, mìwo nɔviŋsu koɖo nɔvinyɔnuwo defɔn gu do nyɔnɔnwi lɔ ji o. Nuvɔnmɛwo yí wonyi kpoŋ. Mìatɛnŋ akpla nu sugbɔ so lé Yesu wa enu do hwenu yí xomɛvetɔwo wa enumajɔmajɔ do nu. Nɔ mìtɛnŋ yí xɔnɔ jigbɔnɖɛ nɔ mɛ ciwo yí fɔnnɔ gu do mì ji yí wanɔ enumajɔmajɔ koɖo mì ɖe, ci yí avanyi mìwo kpena xɔsetɔwo tɔɔ? Mìaxɔnɔ jigbɔnɖɛ nɔ wowo sɔwu! Lé ewanɔ nɔ Yehowa nɔ ékpɔ yí amɛwo wakɔ enumajɔmajɔ do mì nu le ha lɔ godu alo le ha lɔ mɛɔ? Ésɔnɔ ɖe le jia?

3. Yehowa sɔnɔ ɖe le ji nɔ mì nɔ wowakɔ enumajɔmajɔ do mì nua, yí nyi yí taɖoɔ?

³ Yehowa sɔnɔ ɖe le lé amɛwo wanɔ nu koɖo mì nu ji. “[Yehowa] lɔnnɔ jɔjɔɛnyinyi.” (Eha. 37:28) Yesu na kankandoji mì mɔ Yehowa “aso enyɔ jɔjɔɛ nɔ mì blaŋ” le  gamɛ nywitɔ ji. (Luiki 18:​7, 8) Eyi sabaɖeyɛɔ, áwɛ yí vevi ciwo pleŋ mìse afa nɔ mì, yí aɖe enumajɔmajɔ alɔkpa hamɛhamɛ lɔwo pleŋ swi.—Eha. 72:​1, 2.

4. Kpekpedonu adodwi ci Yehowa nakɔ mì gbɛɔ?

⁴ Ci mìle te kpɔ hwenu yí Yehowa avakpɔ cukaɖawo pleŋ gbɔ can ɔ, ékpekpeɛdo mì nu keŋ nɔ mìaɖuɖuɔ enumajɔmajɔ ɖekpokpui ci wowakɔ koɖo mì ji. (2 Piɛ 3:13) Ékplakpla mì lé mìawɛ agbe sukunuwawa hwenu wowawa enumajɔmajɔ do mì nu. Yehowa to eviɛ ji yí sɔ kpɔwɛ nywi ci do mìatɛnŋ akplɔ nɔ wowakɔ enumajɔmajɔ do mì nu daɖɛ nɔ mì. Yí egbena mì nukplamu ŋtɔŋtɔ ɖewo ciwo ji mìatɛnŋ awa do, nɔ wowa enumajɔmajɔ koɖo mì.

NYA LÉ ÀWA NU DO NƆ WOWAKƆ ENUMAJƆMAJƆ KOÐO EO

5. Nyi yí taɖo mìɖo akpɔ mìwoɖeki ji so lé mìawa nu do nɔ wowakɔ enumajɔmajɔ do mì nuɔ?

⁵ Enumajɔmajɔ wawa atɛnŋ ado vevisese nɔ mì sugbɔ yí agbɔjɔ mì. (Ŋun. 7:7) Éwa ahan nɔ Yehowa sɛntɔ egbejinɔtɔ ɖewo shigbe Job koɖo Xabakuku nɛ. (Job 6:​2, 3; Xab. 1:​1-3) Ci esɔgbe mɔ enu awa ahan nɔ mì can ɔ, éle mɔ mìakpɔ nywiɖe yí anya lé mìawa nu do nɔ mìŋgbevawa sukunu ɖe o.

6. Nyi Absalomu kpɔwɛ lɔ kpla mìɔ? (Kpɔ foto lɔ hɛnnɛ.)

⁶ Mìtɛnŋ vawa enu masɔgbe ɖe keŋ asɔ kpɔ enumajɔmajɔ lɔ gbɔ mìwoŋtɔwo. Nɔ mìwa nu ahan ɔ, atɛnŋ ana yí enu lɔwo agbenyina doji. Mìasɔ Efyɔ Davidi viɛ Absalomu kpɔwɛ. Ése vevi sugbɔ hwenu yí wowo tɔvi Amɔn vadɔn nɔviɛ Tama gbɔ akpasɛnsintɔ. Sɔgbe koɖo Moizi Se lɔɔ, woɖo awu Amɔn do ŋci ewa lɔ ŋci. (1 Ese. 20:17) Ci esɔgbe mɔ Absalomu awa dɔmɛzi can ɔ, wodena gbe yi mɔ yi le kpɔ nyɔ lɔwo gbɔ yiŋtɔ o.—2 Sam. 13:​20-23, 28, 29.

7. Lé ewa nɔ ehajitɔ ɖeka na nɔ hwenu ɖe, ci ekpɔ yí wowakɔ enumajɔmajɔɔ?

⁷ Nɔ éle shigbe mɔ wodedɔndɔn to nɔ mɛ ciwo yí wakɔ enumajɔmajɔwo nɛɔ, mìtɛnŋ vatɔ mìwoɖekiwo biɔbiɔ se mɔ yi gbele veviɖe mɔ woawakɔ enujɔjɔɛ ma. Mìasɔ ehajitɔ ci yí vakpɔkpɔɛ mɔ yi le shigbe mɔ enu nyɔnyɔ nɔ amɛvwinwo sɔwu amɛnywiwo kpɔwɛ. Énu mɔ “Amɛ huntɔwo nyi amɛ vɔnwo vɔ agbe lɔ le fafɛɖe nɔ wo tɛgbɛɛ.” (Eha. 73:​12,  NWT) Enumajɔmajɔ ciwo yí ekpɔkpɔ na yí ecaka le yiɖeki mɛ yí ekpɔtɔ hwɛɖeka yí ami kankando nyɔna ciwo ekpɔkpɔ le Yehowa sɛnsɛn mɛ ji. Énu mɔ: “Ŋ je agbla koɖo ŋsɛn yí a mɔŋje enyɔ cɛwo mɛ. Vɔ, é sɛnŋ do ŋ ɖoɖu.” (Eha. 73:​14, 16) Nɔ mìanuiɔ, énu so ji mɛ mɔ: “le nyɛ gbɔɔ, ekpɔtɔ hwɛɖeka yí anyi fɔ abu mɔ; kli yí kpɔtɔ yí naɖyiɖyi.” (Eha. 73:​2, NWT.) Enu cɛ hanci yí jɔ do nɔviŋsu ci mìayɔ mɔ Alberto ji.

8. Ci wowa enumajɔmajɔ do nɔvi ɖeka nu ɖe, lé ewa niɔ?

⁸ Wokan ŋsu do nu nɔ Alberto mɔ yɛfi ho le hamɛ lɔ shi. Ecɛ dɔ yí woxɔ dɔ le shi, yí amɛ sugbɔ ciwo yí le hamɛ lɔ mɛ yí se nyɔ lɔ degbebuini o. Éɖo ŋwi mɔ: “Ŋva vete, le dɔmɛzi ji, yí caka le nyɛɖeki mɛ.” Vevi ci eseseɛ na yí egbɔjɔ le gbɔngbɔn mɛ yí mi bɔbɔwo yiyi na nɔ xwe amatɔn. Kpɔwɛ cɛ dasɛ ŋci yí jɔnɔ, nɔ mìdo dɔmɛzi ɖoɖu hwenu wowa enumajɔmajɔ koɖo mì.

SRAN LÉ YESU DO JI DO HWENU WOWA ENUMAJƆMAJƆ KOÐI

9. Enumajɔmajɔ ciwo mɛ yí Yesu do eji leɔ? (Kpɔ foto lɔ hɛnnɛ.)

⁹ Yesu gbe kpɔwɛ maɖoafɛn ɖɛ nɔ mì so lé woawa nu do, nɔ wowo enumajɔmajɔ  koɖo mì. Kpɔ lé ewa nu do hwenu yi xomumɛtɔwo koɖo mɛbuwo wa enumajɔmajɔ koɖi. Yi xɔmumɛtɔ ciwo yí dexɔɛ ji se o do hwɛ yi mɔ yi je suku. Sɛnsɛnŋkɔnɔtɔwo do hwɛ yi mɔ yi ca eka koɖo gbɔngbɔnvɔnwo, yí Rɔma sɔjawo kui, yí xui veviɖe yí le yiyimɛɔ, wowui. (Maki 3:​21, 22; 14:55; 15:​16-20, 35-37) Éle ahan gan, Yesu do eji le enumajɔmajɔ ŋtɔ́wo pleŋ ci wowa koɖi, koɖo ebuwo mɛ nyɔ ɖe manu. Nyi mìatɛnŋ akpla so yi kpɔwɛ lɔ mɛɔ?

10. Lé Yesu wa nu do ci wowa enumajɔmajɔ koɖiɔ? (1 Piɛ 2:​21-23)

¹⁰ Hlɛn 1 Piɛ 2:​21-23. a Yesu ɖo kpɔwɛ maɖoafɛn ɖɛ ci do mìakplɔ nɔ wovawakɔ enumajɔmajɔ koɖo mì. Énya hwenu abɔ nu koɖo hwenu axo nuxu. (Mt. 26:​62-64) De ŋsu ciwo pleŋ wokan do nu ni ŋci eɖo o. (Mt. 11:19) Nɔ áxo nuxuɔ, dezunɔ mɛ ciwo yí cikɔ yumɛ ni alo do vɔnvɔn nɔ wo o. Yesu ɖu yiɖeki ji ɖo “ésɔ yiɖeki jo nɔ mɛ ci yí ɖonɔ kojo jɔjɔɛ.” Énya mɔ lé Yehowa kpɔnɔ enu lɔwo do yí nyi vevitɔ. Ékando Yehowa ji mɔ yɛaɖe enumajɔmajɔwo swi le gamɛ nywitɔ ji.

11. Enu ɖewo ciwo mɛ mìanya lé mìaxo nuxu do leɔ? (Kpɔ foto lɔ hɛnnɛ.)

¹¹ Mìatɛnŋ awa Yesu tɔ han yí anya nyɔ ci mìanu hwenu wowakɔ enumajɔmajɔ koɖo mì. Enumajɔmajɔ ɖewo denyinɔ enyɔ gangan ɖe o, yí mìhɛn mìabɔ nu do wowo kpoŋ alo mìtɛnŋ bɔnu yí agbe mɔ mìdanu nyɔ ɖe ci yí adɔ yí nyɔ lɔ agbedɔn doji o. (Ŋun. 3:7; Ʒaki 1: 19, 20) Gaɖewo mɛɔ, avaʒan mɔ mìaxo nuxu nɔ mìkpɔ mɔ wowa enumajɔmajɔ ɖe koɖo mì alo nɔ éʒan mɔ mìahwlɛn ta nɔ nyɔnɔnwi lɔ. (Edɔ. 6:​1, 2) Nɔ mìjikɔ axo nuxuɔ, mìɖo aje agbla anui koɖo gbemɛ fafa koɖo bubu.—1 Piɛ 3:15. b

12. Lé mìawɛ atashi mìwoɖekiwo nɔ “mɛ ci yí ɖonɔ kojo jɔjɔɛɔ”?

¹² Mìatɛnŋ agbewa Yesu tɔ han yí asɔ mìwoɖekiwo jo nɔ “mɛ ci yí ɖonɔ kojo jɔjɔɛ.” Nɔ mɛbuwo wa enumajɔmajɔ koɖo mì alo wafɛn wa nu do mì nuɔ, mìkannɔdo ji mɔ Yehowa nya nyɔ lɔ nywiɖe. Kankandoji ŋtɔ́ kpenɔdo mì nu mìdonɔ ji nɔ wowa enumajɔmajɔ koɖo mì ɖo mìnya mɔ, le vɔvɔnuɔ, Yehowa akpɔ nyɔ lɔ gbɔ. Nɔ mìsɔ nyɔ lɔwo do alɔ mɛ nɔ Yehowaɔ, adɔ yí mìdagbele dɔmɛzi ji yí alé amɛ lɔ do xomɛ keke a sekɔ vevi le ji mɛ o. Lé enu wakɔ do nɔ mì lɔwo atɛnŋ adɔ mìawa nu tamɛmabutɔ, ana yí mìami jijɔ kpɔkpɔ alo atɛnŋ adahɛn akacaca ci yí le mìwo koɖo Yehowa gblamɛ.—Eha. 37:8.

13. Nyi yí akpedo mì nu mìakpɔtɔ adodoɔ ji nɔ wowakɔ enumajɔmajɔ koɖo mìɔ?

¹³ Nyɔnɔnwi enyi mɔ mìdasun ji gbeɖe asran Yesu kpɔwɛ lɔ pɛpɛpɛ o. Hweɖewonuɔ, mìwanɔ ŋɖe alo nunɔ nyɔ ɖewo ciwo yí vave nɔ mì nu le yiyimɛ. (Ʒaki 3:2) Enumajɔmajɔ ɖewo tɛnŋ do vevisese nɔ mì le susu mɛ alo le gbaza mɛ keke agbɔnnu nɔ mì gbɔxwe aso le mì ji. Nɔ évawa ahan nɔ eoɔ, kando ji mɔ Yehowa nya enu ci mɛ ètokɔ yí Yesu atɛnŋ amɔŋje ao seselelanmɛwo mɛ ɖo enumajɔmajɔ na yí yɛ can kpe fun. (Ebre. 4:​15, 16) Sɔ kpenɔ kpɔwɛ maɖo afɛn ci Yesu ɖo daɖɛ nɔ mìɔ, Yehowa na enukplamu ŋtɔŋtɔ ɖewo mì ciwo yí akpedo mì nu mìado ji nɔ wowakɔ enumajɔmajɔ koɖo mì. Mìakpɔ kpukpui amɛve le Rɔmatɔwo wema mɛ ciwo yí atɛnŋ akpedo mì nu.

“MÍ TASHI TEXWE ÐƐ́ NƆ́ MAWU DƆMƐZI”

14. Nyi yí nyi mɔ “woatashi texwe ɖɛ nɔ dɔmɛziɔ”? (Rɔmatɔwo 12:19)

¹⁴ Hlɛn Rɔmatɔwo 12:19. Pɔlu do ŋsɛn Kristotɔwo mɔ wo le “tashi texwe ɖɛ́ nɔ́ Mawu dɔmɛzi.” Mìtanɔshi texwe ɖɛ nɔ Yehowa dɔmɛzi nɔ mìsɔ nyɔ lɔ do alɔ mɛ nɔ Yehowa nɔ akpɔ gbɔ le emɔ jɔjɔɛ nu le gamɛ nywitɔ lɔ ji koɖo lé edrui do. Ci wowa enumajɔmajɔ do nɔviŋsu John nu ɖegbɔɔ, énu mɔ: “Ŋɖo aje agbla aɖu susu ci yí nyi kpɔ mɔ nakpɔ nyɔ lɔwo gbɔ nyɛŋtɔ ji. Rɔmatɔwo 12:19 kpedo ŋnu yí nɔte kpɔ Yehowa.”

15. Nyi yí taɖo anyɔ sɔwu mɔ mìanɔte kpɔ Yehowa nɔ akpɔ nyɔ ɖe gbɔɔ?

¹⁵ Nɔ mìnɔte kpɔ Yehowa mɔ yi le kpɔ nyɔ ɖe gbɔ nɔ mìɔ, mìakpɔ nyɔna so mɛ. Nɔ mìwɛ ahan ɔ, mìaze nɔ cukaɖa koɖo xaxa le amɛɖeki mɛ ci yí tonɔ so mɛ nɔ wojejeɛ agbla mɔ woakpɔ nyɔ lɔwo gbɔ amɛ ŋtɔ. Yehowa mɔ yeakpedo mì nu. Éle shigbe mɔ énunuɔ nɔ eo mɔ: ‘Tashi enumajɔmajɔ ci wowa koɖo eo lɔ do alɔmɛ nɔŋ; Nàkpɔ nyɔ lɔwo gbɔ.’ Nɔ mìlɔn do Yehowa gbeɖu ci yí nyi mɔ “enyɛ yí abyɔ ehlɔn,” jiɔ, mìagbe nyɔ lɔwo do alɔmɛ ni yí akando ji mɔ akpɔ nyɔ lɔ gbɔ le emɔ nywitɔ ji. Enu ci yí kpedo John ci nu mìxo nuxu so vayi nu nɛ. Énu mɔ: “Nɔ nàtɛnŋ anɔte kpɔ Yehowa sa kpoŋ ɔ, akpɔ nyɔ lɔwo gbɔ nywiɖe sɔwu lé nyɛŋtɔ nàwɛ do sa.”

 “[KPƆTƆ AÐUÐUƆ] EVWIN JI KOÐO ENYWI WAWA”

16-17. Lé gbedoɖa atɛnŋ akpedo mì nu do yí “[mìakpɔtɔ aɖu] evwin ji koɖo enywi wawaɔ”? (Rɔmatɔwo 12:21)

¹⁶ Hlɛn Rɔmatɔwo 12:21. Pɔlu do ŋsɛn Kristotɔwo mɔ wo le “[kpɔtɔ aɖuɖuɔ] evwin ji koɖo enywi wawa.” Yesu nu le Toji Nuxu yitɔ mɛ mɔ: “Mí wa nunywi nɔ mɛ ciwo yí le ke mí eyi mí a fankwi do ta nɔ mɛ ciwo yí xonɔ ɖyi mí yí gbe trenɔ fun nɔ mí.” (Mt. 5:44) Enu ci pɛɛ yí ewa nɛ. Kankandoji li mɔ, mìwo susu yi efun ciwo yí Yesu kpe hwenu yí Rɔma sɔjawo kin do efuntrenamɛci nu. Mìatɛnŋ akpɔ lé Yesu ase vevi do, lé wodo ŋkpɛn yi do koɖo enumajɔmajɔ ci wowa koɖi le susu mɛ kpoŋ yɔ. Mìdatɛnŋ amɔŋje mɛ vɛ o.

¹⁷ Yesu delɔn yí enumajɔmajɔ ciwo mɛ ekpe fun le ɖu ji o. Yesu desɛn kpɛn nɔ sɔja lɔwo o, vɔ édo gbe ɖaɖa mɔ: “Eda, sɔɛ ke wo, ɖo wo de nya enu ci wakɔ wo le o.” (Luiki 23:​34, Ezoɖuɖu Yoyu Wema) Nɔ mìdo gbe ɖaɖa do ta nɔ mɛ ciwo yí wa nu koɖo mìɔ, ana yí mìavo le mìwoɖeki mɛ yí dɔmɛzi ci ji mìle aɖe kpɔtɔ.

18. Lé gbedoɖa kpedo Alberto koɖo John nu do yí wodo ji ci wowa enumajɔmajɔ koɖo woɔ?

¹⁸ Gbedoɖa kpedo nɔviŋsu amɛve ciwo nu mìxo nuxu so le nyɔta cɛ mɛ yí wodo ji le enumajɔmajɔ ciwo wodo go mɛ. Alberto nu mɔ: “Ŋdo gbe ɖaɖa do ta nɔ nɔvi ciwo yí wa enumajɔmajɔ koɖoŋ. Ŋdo gbe ɖaɖa nɔ Yehowa zenɛniɖe mɔ le kpedo ŋnu nɔ maŋlɔbe enumajɔmajɔ ci wowa koɖoŋ lɔ.” Éjɔ ji nɔ mì mɔ, Alberto gbevatrɔ yí tɔ Yehowa sɛnsɛn le egbejinɔnɔ mɛ ke. John nu mɔ: “Ŋdo gbe ɖaɖa zenɛniɖe do ta nɔ nɔvi ci yí do vevisese nɔŋ. Gbedoɖa ŋtɔ́wo kpedo ŋnu yí ŋsɔ susu nywi ɖo ji yí ŋdegbedo hwɛ yi o. Yí nɛnɛke gbedoɖa ŋtɔ́wo gbenaŋ fafa.”

19. Nyi mìɖo awakɔ keke asɔ na nɔ xexe cɛ vɔvɔnuɔ? (1 Piɛ 3:​8, 9)

¹⁹ Mìdenya enumajɔmajɔ ciwo mìado go, gbɔxwe yí woavagu xexe vwin cɛ o. Nɔ eɖe vavaɔ, mìŋgbemi egbe dodo ɖaɖa nɔ Yehowa gbeɖe o. Gbesɔ kpe niɔ, mì le sran lé Yesu wa enu do hwenu wowa enumajɔmajɔ koɖi yí akpɔtɔ awawa do Bibla mɛ gɔnmɛɖosewo ji. Nɔ mìwɛɔ, mìatɛnŋ akando ji mɔ mìaxɔ shicuwo so Yehowa gbɔ.—Hlɛn 1 Piɛ 3:​8, 9.