1-2. Ci mìkpɔ enu ci mɛ Angelito to ɖe, nyi mɛɖekamɛɖeka le mì mɛ ɖo awaɔ?

YEHOWA Kunuɖetɔwo yí ao jilawo nyia? Nɔ ahan yɔ nɛɔ, lé nɔ susumɛ nɔ eo mɔ denyi ci ao jilawo nyi Yehowa xlɔ taɖo yí ènyi yi xlɔ o. Nɔ mìwo jilawo desɛnnɔ Yehowa alo wosinni can ɔ, mìwo domɛtɔ ɖekaɖeka ɖo aje agbla nɔ ekacaca anɔ yiŋtɔ koɖo Yehowa gblamɛ.

² Kpɔ enu ci mɛ nɔviŋsu Angelito to ɖa. Wohin le Kunuɖetɔwo xomu mɛ. Vɔ hwenu yí deshin ahan ɔ, ékpɔɛ mɔ yedete gogo Mawu sugbɔ o. Élɔn do ji mɔ, “Ŋsɛnkɔ Yehowa kpoŋ ɖo ŋji mɔ nawa enu ci anyi xomumɛtɔwo wakɔ.” Vɔ Angelito ɖui mɔ yeazan gamɛ sugbɔ asɔ hlɛnnɔ Mawu Nyɔ lɔ yí abunɔ tamɛ kpɔ so nu. Étɔ gbe dodo ɖa nɔ Yehowa blaŋblaŋ doji. Nyi yí to so mɛɔ? Angelito nu mɔ: “Ŋdo jeshi mɔ, emɔ kuɖeka ci ji nato ate gogo Danyɛ vevi Yehowa yí nyi mɔ nate kpɔ ajeshi ɖɛ nyɛŋtɔ.” Enu ci mɛ Angelito to na nyɔbiɔse vevi ɖewo va susumɛ nɔ mì: Lé ŋɖewo nyanya so Yehowa nu to akpo nɔ woajeshi ɖɛ nywiɖe doɔ? Yí lé mìawɛ ajeshi Yehowa ɖɛ nywiɖeɔ?

3. Lé ŋɖewo nyanya so Yehowa nu to akpo nɔ woajeshi ɖɛ nywiɖe doɔ?

³ Mìatɛnŋ abui mɔ mìjeshi Yehowa ɖɛ, ɖo mìnya yi ŋkɔ yí nya nyɔ ɖewo ci enu koɖo ŋɖewo ci ewa. Vɔ Yehowa jejeshi ɖɛ nywiɖe biɔ enu sugbɔ wu ahan. Mìɖo  azan gamɛ yí asɔ kpla nu so Yehowa koɖo yi nɔnɔmɛ nywi lɔwo nu. Eyi gbɔxwe mìatɛnŋ mɔŋje enu ci yí taɖo enunɔ nyɔ ɖewo yí wanɔ ŋɖewo mɛ. Ecɛ akpedo mì nu mìakpɔ mɔ mìwo susu, gbetasɔsɔ koɖo mìwo nuwanawo jɔnɔ ji ni ma. Nɔ mìkpɔ enu ci Yehowa ji mɔ mìwo le waɔ, mìɖo awɛ zeɖeka.

4. Nɔ mìgbeje Bibla mɛ kpɔwɛwo mɛ ɖe, lé akpedo mì nu doɔ?

⁴ Mɛɖewo tɛnŋ ko mì nɔ mìsɔ gbeta mɔ mìasɛn Yehowa yí wotɛnŋ fɔn gu do mì ji nɔ mìtɔ bɔbɔwo yiyi. Vɔ nɔ mìkando Yehowa jiɔ, dagbe mì ɖɛ gbeɖe o. Mìaɖo gɔnmɛɖokpe nɔ exlɔwawa ci yí le mìwo koɖo Yehowa gblamɛ yí ani le mìwo gbemɛ pleŋ. Mìatɛnŋ ajeshi Yehowa ɖɛ nywiɖe nyaoa? Ɛɛ, mìatɛnŋ ajeshi ɖɛ nywiɖe! Mɛɖewo shigbe Moizi koɖo Efyɔ Davidi nɛ nyi nuvɔnmɛwo, gan wowo kpɔwɛwo dasɛ mɔ mìasun ji. Hwenu mìagbejekɔ enu ciwo wowa mɛɔ, mìaɖo nyɔbiɔse amɛve cɛwo ŋci: Lé wowɛ yí jeshi Yehowa ɖɛɔ? Yí nyi mìatɛnŋ akpla so wowo kpɔwɛwo mɛɔ?

5. Nyi Moizi sɔ gbeta yí waɔ?

⁵ Moizi wa do enu ciwo ekpla ji. Ci Moizi ɖo xwe 40 han ɔ, ésɔ gbeta mɔ yeanɔ Mawu sɛntɔ ciwo yí nyi Izraɛliviwo mɛ yí “gbé mɔ wo da yɔ eye mɔ Faraɔn vi nyɔnuvi lɔ vi o.” (Ebre. 11:24) Moizi gbe mɔ yedanɔ texwe gangan o. Énya mɔ efyɔ ŋsɛntɔnɔ Faraɔn ci wokpɔnɔ mɔ yɛnyi mawu ado dɔmɛzi sugbɔ, gan éxɔ do Izraɛlivi ciwo yí nyi hwashi le Eʒipti ji. Edasɛ mɔ Moizi xɔse sɛnŋ sugbɔ! Moizi kando Yehowa ji. Kankandoji ŋtɔ́ yí nyi gɔnmɛɖokpe nɔ exlɔwawa ci yí nini sɔ yi mavɔmavɔ mɛ.​—Elo. 3:5.

6. Nyi mìatɛnŋ akpla so Moizi kpɔwɛ lɔ mɛɔ?

⁶ Nukplamu ci yí le mɛ nɔ mìɔ? Shigbe Moizi nɛɔ, gbeta ɖeka li mì pleŋ ɖo asɔ: Mìacin mɔ mìasɛn Mawu yí awa ɖeka koɖo yi mɛwoa? Taŋfuin mìɖo asɔ ŋɖewo sa vɔn gbɔxwe asɛn Yehowa, yí mɛ ciwo dejeshi ɖɛ tɛnŋ trɔ kpe mì. Vɔ nɔ mìɖoŋ do mìwo Da ci yí le jeŋkwimɛ nuɔ, mìatɛnŋ akando ji mɔ yɛakpedo mì nu!

7-8. Nyi yí Moizi kpɔtɔ kplanɔɔ?

⁷ Moizi kpɔtɔ kplanɔ nu so Yehowa nɔnɔmɛ nywiwo koɖo lé awɛ awa yi dro nu. Le kpɔwɛ mɛ, ci Yehowa nu nɔ Moizi mɔ yi le kplɔ Izraɛliviwo ti le Eʒiptiɔ, dekando ji o. Énu nɔ Yehowa zenɛniɖe mɔ yedeje o. Nyɔ ciwo Mawu nu nɔ Moizi dasɛ mɔ ése vevi do nu yí kpedo nu. (Hun. 4:10-16) Ecɛ na Moizi tɛnŋ do kojoɖoŋɛdu sɛnŋwo nɔ Faraɔn. Moizi kpɔ Yehowa zan yi ŋsɛn lɔ hwenu ehwlɛn Izraɛliviwo gan yí gu Faraɔn koɖo yi hwakɔn le Axu Jin lɔ mɛ.​—Hun. 14:26-31; Eha. 136:15.

⁸ Ci Moizi kplɔ Izraɛliviwo ti le Eʒipti ɖegbɔɔ, wotɔ enyɔ toto gbɛmɛgbɛmɛ. Ci enyi ahan can ɔ, Moizi kpɔ lé Yehowa gbɔnkɔ ji ɖɛ sugbɔ nɔ jukɔn ci yiŋtɔ kplɔ ti le hwashigbemɛ. (Eha. 78:40-43) Hwenu Yehowa ji mɔ yeagu Izraɛliviwoɔ, Moizi nu ni mɔ yi le tashi wo. Yehowa lɔn wa do nyɔ ci Moizi nu ji. Ecɛ na Moizi kpɔ amɛɖekisɔsɔhwe Yehowa tɔ ci ɖekɛ desɔ koɖo o.​—Hun. 32:9-14.

9. Sɔ koɖo Ebretɔwo 11:27 ɖe, lé Moizi koɖo Yehowa nyi xlɔ bakpomadɔnwo doɔ?

⁹ Izraɛliviwo hun so Eʒipti. Le yi goduɔ, ekacaca ci yí le Moizi koɖo Yehowa gblamɛ vasɛnŋ doji le yi gbemɛ, keke ele  shigbe mɔ ékpɔnɔ Dalɔ ci yí le jeŋkwimɛ hannɛ. (Hlɛn Ebretɔwo 11:27.) Ci Bibla drekɔ lé wonyi exlɔ bakpomadɔnwo doɔ, enu mɔ: “[Yehowa] xo nuxu nɔ Moizi ŋmɛ ŋmɛ. Tɔhonɔ xo nuxu nɔ Moizi shigbe agbetɔ xo nuxu nɔ yi kpena ɛnɛ.”​—Hun. 33:11.

10. Gbɔxwe mìajeshi Yehowa ɖɛ nywiɖe ɖe, nyi mìɖo awaɔ?

¹⁰ Nukplamu ci yí le mɛ nɔ mìɔ? Gbɔxwe mìajeshi Yehowa ɖɛ nywiɖeɔ, enukplakpla so yi nɔnɔmɛ nywiwo nu ɖekɛ desun o, mìɖo awa yi dro hɛnnɛ. Le egbɛmɛɔ, Yehowa dro yí nyi mɔ “wo a hwlɛn amɛwo pleŋ gan. Yí, É mɔ amɛwo pleŋ a jeshi nyɔnɔnwi” lɔ. (1 Tim. 2:3, 4) Emɔ ɖeka ci ji mìto yí wanɔ Yehowa dro yí nyi mɔ mìkplanɔ nu amɛwo so nu.

11. Nɔ mìkplanɔ nu amɛwo so Yehowa nu ɖe, lé mìvajenɔshi ɖɛ nywiɖe doɔ?

¹¹ Blaŋblaŋ ɔ, nɔ mìkplanɔ nu mɛbuwo so Yehowa nu yí mìwoŋtɔwo vajenɔshi ɖɛ doji. Le kpɔwɛ mɛ, mìkpɔnɔ vevisesedoamɛnu Yehowa tɔ nɔ ékplɔ mì yi ejinywitɔwo gbɔ. (Ʒan 6:44; Edɔ. 13:48, NWT) Mìkpɔ lé ŋsɛn ci yí le Mawu Nyɔ lɔ nu wanɔ dɔ do, nɔ mɛ ciwo mìkplakɔ nu koɖo, tashi adɛn dɔndɔnwo keŋ yí do amɛnyinyi yoyu lɔ. (Kol. 3:9, 10) Ci Mawu dɔnɔ mì ɖaɖa amɛwo gbɔ le nyigbanmama lɔ mɛ zenɛniɖeɔ, mìkpɔ lé egbɔnkɔ ji ɖɛ nɔ wo do.​—Rɔm. 10:13-15.

12. Sɔ koɖo Hunhun 33:13 ɖe, nyi Moizi biɔɔ, yí nyi yí taɖoɔ?

¹² Moizi dekpɔ ekacaca ci yí le yɛ koɖo Yehowa gblamɛ mɔ yɛnyi enu vlɛkɛsɛ o. Moizi jeshi Yehowa ɖɛ nywiɖe, ɖo Yehowa zin yí ewa ŋsɛn dɔwo. Gan Moizi gbenu nɔ Yehowa mɔ yɛ le kpedo ye nu nɔ yeajeshi ɖɛ doji. (Hlɛn Hunhun 33:13.) Moizi ɖo xwe 80 koɖo ŋɖe hwenu ebiɔ enu cɛ, ɖo énya mɔ ŋɖewo kpɔtɔ yeɖo akpla so Yedaye amɛlɔntɔ ci yí le jeŋkwimɛ nu.

13. Emɔ ɖeka ci ji mìato yí adasɛ mɔ ekacaca ci yí le mìwo koɖo Mawu gblamɛ nyi enu nɔnui nɔ mìɔ?

¹³ Nukplamu ci yí le mɛ nɔ mìɔ? Nɔ mìsɛnkɔ Yehowa so xwe sugbɔ can ɔ, mìdeɖo akpɔɛ gbeɖe mɔ ekacaca ci yí le mìwo koɖo yɛ gblamɛ nyi enu vlɛkɛsɛ o. Emɔ vevi ɖeka ci ji mìato yí adasɛ mɔ ekacaca ci yí le mìwo koɖo Mawu gblamɛ nyi enu nɔnui nɔ mì yí nyi mɔ mìaxonɔ nuxu ni le gbedodoɖa mɛ.

14. Nyi yí taɖo gbedodoɖa le veviɖe gbɔxwe mìatɛnŋ akpla nu so Mawu nu dojiɔ?

¹⁴ Seŋkankan nywiɖe yí na exlɔwawa sɛnnɔŋ doji. Eyi taɖo donɔ gbe ɖaɖa nɔ Mawu blaŋblaŋ keŋ asɔ te gogui. Ŋgbevɔn nɔ ao xɔmɛnyɔwo nunu ni gbeɖe o. (Efe. 6:18) Krista ci yí le Turquie nu mɔ: “Nɔ ŋnu anyi susuwo nɔ Yehowa le gbedodoɖa mɛ yí kpɔ lé ekpedo ŋnu doɔ, lɔnlɔn koɖo kankandoji ci ŋɖo ni sɛnnɔŋ doji. Ci ŋkpɔ lé Yehowa ɖonɔ anyi gbedodoɖawo ŋci doɔ, ekpedo ŋnu ŋvakpɔɛni shigbe Eda koɖo Exlɔ nɛ.”

15. Lé Yehowa nu so Efyɔ Davidi nuɔ?

¹⁵ Jukɔn ci yí sɔ yiɖeki na Yehowa Mawu mɛ yí woji Efyɔ Davidi le. Vɔ denyi ci Davidi xomumɛtɔwo sɛnnɔ Yehowa taɖo esin kpoŋ o. Éte kpɔ yí nyi Yehowa xlɔ, yí Yehowa luin sugbɔ. Yehowa ŋtɔ nu so Davidi nu mɔ yɛ nyi “ŋsu ci [ye] lɔn.” (Edɔ. 13:22) Lé Davidi wɛ yí vanyi exlɔ vevi nɔ Yehowaɔ?

16. Ci Davidi glonɔ enuwawawo kpɔ ɖe, nyi ekpla so Yehowa nuɔ?

 ¹⁶ Davidi glo Yehowa nuwawawo kpɔ keŋ sɔ kpla nu so nu. Hwenu Davidi nyi jajɛɔ, ésɔ gamɛ sugbɔ ɖyinɔ sa yí kplɔnɔ dalɔ lɛngbɔwo. Taŋfuin hwenɔnu yí etɔ tamɛ bubu kpɔ so enu ciwo Yehowa wa nu. Le kpɔwɛ mɛ, nɔ Davidi glokɔ jeŋkwi kpɔ zanmɛɔ, denyi wlecivi sugbɔwo ɖekɛ yí ekpɔnɔ o. Vɔ kankandoji li mɔ égbedonɔ jeshi Mɛ ci yí wa wlecivi lɔwo nɔnɔmɛ nywiwo. Davidi ŋwlɛn mɔ: “Jeŋkwiwo xo nuxu so Mawu jiɖuɖu nu. Jeŋkwiwo xo nuxu so enu nywi ciwo yí Yi lɔ̀wo wanɔ nu.” (Eha. 19:1, 2) Hwenu Davidi bu tamɛ kpɔ so lé Yehowa wa agbetɔwo doɔ, édo jeshi lé Yehowa nya ŋɖɛ sugbɔ do. (Eha. 139:14) Ci Davidi je agbla yí mɔŋje Yehowa dɔwawawo mɛɔ, ékpɔɛ mɔ yedenyi ŋɖe o.​—Eha. 139:6.

17. Nyi mìatɛnŋ akpla, nɔ mìbunɔ tamɛ kpɔ so enuwawawo nuɔ?

¹⁷ Nukplamu ci yí le mɛ nɔ mìɔ? Yehowa nuwawawo le jɔnɔ ji nɔ eo. Ŋgbenɔ xexe nyakpɔkpɔ cɛ ci Yehowa wa mɛ kpoŋ o, vɔ do jeshi lé enuwawa lɔwo jiŋ do! Le ŋkeke ɖeshiaɖe gbenɔnɔ mɛɔ, bunɔ tamɛ kpɔ so enuwawawo shigbe aci, elan koɖo agbetɔwo nu yí akpɔ enu ci wokpla eo so Yehowa nu. Ecɛ ana nakplanɔ nu sugbɔ so Dao amɛlɔntɔ lɔ nu doji ŋkeŋke. (Rɔm. 1:20) Ŋkeke ɖeshiaɖeɔ, àkpɔ mɔ lɔnlɔn ci èɖo ni sɛnkɔŋ doji.

18. Sɔ koɖo Ehajiji Wema 18 ɖe, nyi Davidi do jeshiɔ?

¹⁸ Davidi kpɔɛ mɔ Yehowa kpekɔ do ye nu. Le kpɔwɛ mɛ, ci Davidi hwlɛn ta nɔ dalɔ lɛngbɔwo so jaŋtan koɖo langan shishibishi lɔmɛɔ, édo jeshi mɔ Yehowa yí kpedo ye nu yí yewu lanwadan sɛnŋ cɛwo. Hwenu Davidi ɖu ahwawatɔ jɔasu Goliati jiɔ, ékpɔɛ gbajɛɛ mɔ Yehowa yí kplɔkɔ ye. (1 Sam. 17:37) Ci Davidi gan le efyɔ ŋhwantɔnɔ, Sɔlu lɔmɛɔ, édo jeshi mɔ Yehowa yí xɔ ye gan. (Eha. 18, tamɛnuŋwlɛnŋwlɛn) Nɔ egoyitɔ enyi saɔ, étɛnŋ bui mɔ yeŋtɔ yí wa enu cɛwo. Vɔ Davidi sɔ yiɖeki hwe, eyi taɖo etɛnŋ do jeshi mɔ Yehowa kpedo ye nu le ye gbemɛ.​—Eha. 138:6.

19. Nyi mìatɛnŋ akpla so Davidi kpɔwɛ lɔ mɛɔ?

¹⁹ Nukplamu ci yí le mɛ nɔ mìɔ? Denyi kpekpedonu ɖekɛ mìabiɔ Yehowa o, vɔ mìɖo awa nu wu ahan. Mìɖo aje agbla ado jeshi hwenu ekpedo mì nu koɖo lé ekpedo mì nu do. Nɔ mìsɔ mìwoɖekiwo hweɔ, mìamɔŋje mɛ mɔ mìdasun ji awa ŋɖekpokpui le mìwoŋtɔwo ŋsɛn mɛ o, Yehowa yí akpedo mì nu mìawa enu ci mìdasun ji awa o. Yí hweɖekpokpuinu ci mìakpɔ Yehowa akpe do mì nuɔ, ekacaca ci yí le mìwo koɖo yɛ gblamɛ asɛnŋ doji. Nɔviŋsu Isaac ci yí le Fiji yí sɛn Yehowa so xwe sugbɔ kpɔɛ mɔ nyɔnɔnwi yí enyɔ cɛ nyi. Énu mɔ: “Nɔ ŋbu tamɛ kpɔ so anyi gbe nuɔ, ŋkpɔnɔ lé Yehowa kpedo ŋnu so hwenu ŋtɔ Bibla kplakpla keke vaɖo egbɛ. Ecɛ na yí Yehowa vanyi amɛ ŋtɔŋtɔ nɔŋ.”

20. Nyi mìatɛnŋ akpla so ekacaca ci yí le Davidi koɖo Mawu gblamɛ nuɔ?

²⁰ Davidi sran Yehowa nɔnɔmɛwo. Yehowa wa mì yí mìɖo enujikpekpe asran yi nɔnɔmɛwo. (Gɔnm. 1:26) Zenɛni ci yí mìakplanɔ nu so Yehowa nɔnɔmɛwo nuɔ, ahanke mìasrinni nywiɖe nɛ. Davidi vajeshi Dalɔ ci yí le jeŋkwimɛ ɖɛ nywiɖe, eyi taɖo etɛnŋ srinni,  nɔ ewakɔ enu do mɛbuwo nu. Mìakpɔ kpɔwɛ ɖeka. Davidi wa nuvɔn do Yehowa nu ci ewa hashi koɖo Baceba yí dɔ wowu asuɔ. (2 Sam. 11:1-4, 15) Vɔ Yehowa cin mɔ yeaku ŋshishi nɔ Davidi, ɖo Davidi ku ŋshishi nɔ mɛbuwo vayi. Ci Davidi ɖo ekacaca nywi koɖo Yehowaɔ, évanyi Izraɛli fyɔ ci wolɔn sɔwu yí Yehowa nu nɔ Izraɛli fyɔ buwo mɔ wo le sran yi kpɔwɛ.​—1 Efy. 15:11; 2 Efy. 14:1-3.

21. Sɔ koɖo Efezitɔwo 4:24 koɖo 5:1 ɖe, nyɔna ciwo mìakpɔ nɔ mìnyi “Mawu srantɔwoɔ”?

²¹ Nukplamu ci yí le mɛ nɔ mìɔ? Mìɖo anyi “Mawu srantɔwo.” Denyi nyɔna ɖekɛ mìakpɔ so mɛ nɔ mìwɛ ahan o, vɔ mìajeshi ɖɛ doji. Nɔ mìsrannɔ yi nɔnɔmɛwoɔ, mìdadasɛ mɔ mìnyi eviɛwo.​—Hlɛn Efezitɔwo 4:24; 5:1, NWT.

22-23. Nyi yí ajɔ nɔ mìwado enu ciwo mìkpla so Yehowa nu jiɔ?

²² Shigbe lé mìkpɔɛ nɛɔ, Yehowa danasɛ yiɖeki nɔ mì to yi nuwawawo koɖo yi Nyɔ, Bibla ji. Mawu sɛntɔ egbejinɔtɔwo kpɔwɛ sugbɔ le Bibla mɛ yí mìatɛnŋ asran, ɖewo yí nyi Moizi koɖo Davidi. Yehowa wa yi kpaxwe. Mìɖo awa mìwo kpaxwe yí akpla nu so nu lé mìakpe ji do.

²³ Mìdami enu kplakpla so Yehowa nu kpɔ o. (Ŋnu. 3:11) Denyi lé mìjeshi ɖɛ do yí le veviɖe o, vɔ lé mìawa do enu ci mìjeshi ɖɛ ji yí nyi vevitɔ. Nɔ mìwa do enu ciwo mìkpla ji yí te kpɔ sran mìwo Da amɛlɔntɔ lɔɔ, ákpɔtɔ atenɔ gogo mì. (Ʒaki 4:8) Yehowa to yi Nyɔ lɔ ji yí nakɔ kankandoji mì mɔ, mɛ ciwo yí tekɔ kpɔ mɔ yewo ajeshi ye ɖɛɔ, yedagbe wo ɖɛ gbeɖe o.