1. Nukplamunyɔ ci Piɛ na yi kpena xɔsetɔwoɔ, yí nyi yí taɖo atɛnŋ awa nɔ mì shigbe mɔ wodatɛnŋ awa do jiɔ?

 NƆ JEŊKWI mɛ alo nyigban ji mɔkpɔkpɔ yí le mì shi can ɔ, enukplakpla so nukplamunyɔ ci apotru Piɛ na exwe sanŋdi ŋkɔtɔ mɛ Kristotɔ amɛshiaminɔwo akpedo mì nu. Piɛ ŋwlɛ mɔ: “Mí nɔ̀ kɔkwɛɖe le míwo wanawo pleŋ mɛ shigbe lé Mawu, ci yí yɔ mí, le kɔkwɛɖe do ɛnɛ. Ðo ɔ, wo ŋwlɛ mɔ: ‘[Míɖo] a nyi amɛ kɔkwɛwo, ɖo Ŋ le kɔkwɛɖe.’” (1 Piɛ 1:15, 16) Enyɔ cɛwo na mìkpɔɛ mɔ mìatɛnŋ aɖyi Yehowa, mɛ ci yí ɖo kɔkɔɛnyinyi kpɔwɛ gangan tɔ ɖɛ. Mìatɛnŋ anɔ kɔkɔɛɖe le mìwo wanawo mɛ yí ele mɔ mìanɔ ahan. Ci mìnyi nuvɔnmɛwoɔ, etɛnŋ wa nɔ mì shigbe mɔ mìdakpe ji hannɛ. Piɛ wa afɛnwo, gan yi kpɔwɛ dasɛ nɔ mì mɔ mìatɛnŋ ‘anɔ kɔkɔɛɖe.’

2. Nyɔbiɔse ciwo mɛ mìagbeje le nyɔta cɛ mɛɔ?

² Le nyɔta cɛ mɛɔ, mìagbeje nyɔbiɔse cɛwo mɛ: Woanɔ kɔkɔɛɖe gɔnmɛ ɖe? Nyi yí Bibla kpla mì so kɔkɔɛnyinyi Yehowa tɔ nuɔ? Lé mìawɛ yí anɔ kɔkɔɛɖe le mìwo wanawo mɛɔ? Ekacaca ci yí le kɔkɔɛnyinyi koɖo mìwo koɖo Yehowa xlɔnyinyi gblamɛɔ?

3. Susu ci amɛ sugbɔ ɖo do kɔkɔɛnyinyi nuɔ, vɔ fini mìakpɔ gɔnmɛsese yi tɔ teŋ leɔ?

³ Amɛ sugbɔ bunɔ mɔ mɛ ci yí le kɔkɔɛɖe nyi mɛɖeka ci yí dekonɔ nukui gbeɖe o, sɛnsɛn wuwo mɛ enɔnɔ jaan, deɖɔnɔ ɖɔkui o. Vɔ de ahan mɛ ci yí nyi amɛ kɔkɔɛ nɔnɔ nɛ o. Bibla nu so Yehowa, mɛ ci yí le kɔkɔɛɖe nu mɔ yɛnyi “jijɔ Mawu.” (1 Tim. 1:11, NWT) Yi sɛntɔwo can “kpɔnɔ jijɔ.” (Eha. 144:15) Yesu do hwɛ mɛ ciwo yí donɔ awu ciwo to akpo nɔ mɛkpɛtɛwo tɔ yí wanɔ nunywiwo nɔ amowo akpɔ akanfu. (Mt. 6:1; Maki 12:38) Kristotɔ adodwiwo mɔŋje kɔkɔɛnyinyi mɛ, ɖo wonya nyɔ ci Bibla nu so nu. Mìkando ji mɔ mìwo Mawu  amɛlɔntɔ ci yí le kɔkɔɛɖe dado se ɖe nɔ mì yí wawa do ji agbɔnnu gbeɖe o. Eyi taɖo ci Yehowa nu nɔ mì mɔ: ‘Míɖo anɔ kɔkɔɛɖeɔ,’ mìkando ji mɔ mìasun ji awɛ. Ele ahan gan, gbɔxwe mìatɛnŋ anɔ kɔkɔɛɖe le mìwo wanawo pleŋ mɛɔ, ele mɔ mìase kɔkɔɛnyinyi gɔnmɛ.

4. Enyɔgbe “kɔkɔɛ” koɖo “kɔkɔɛnyinyi” gɔnmɛ ɖe?

⁴ Woanɔ kɔkɔɛɖe gɔnmɛ ɖe? Wozannɔ nyɔgbe “kɔkɔɛ” koɖo “kɔkɔɛnyinyi” le Bibla mɛ nɔ wojikɔ axo nuxu so agbenywinɔnɔ alo sɛnsɛn mɛmi ci woasɔ na Mawu nu. Woanɔ kɔkɔɛɖe gɔnmɛ yí gbenyi mɔ woasɔ amɛɖeki do akpo yí asumɔ Mawu. Nɔ mìatrɔ anuiɔ, nɔ agbenɔnɔ mìwo tɔ mɛ́, mìsɛnkɔ Yehowa shigbe lé eji do nɛ yí ekacaca nywi le mìwo koɖo yɛ gblamɛɔ, anyi mìle kɔkɔɛɖe. Mìwo nyi nuvɔnmɛwo yí Yehowa yɛ le kɔkɔɛɖe, gan yí ji mɔ ye koɖo mìwo anyi xlɔ veviwo. Enukpacamɛ teŋ yí nyi cɛ!

5. Nyi mawudɔla egbejinɔtɔwo kpla mì so Yehowa nuɔ?

⁵ Yehowa mɛ́ yí le kɔkɔɛɖe le ŋɖekpokpui mɛ. Mawudɔla ciwo yí woyɔnɔ mɔ Serafɛnwo yí wonɔnɔ Yehowa fyɔʒinkpin gbɔ yí nu nyɔ cɛ. Eɖewo nu le wo mɛ mɔ: “Kɔkwɛ, kɔkwɛ, kɔkwɛ, [Yehowa] Ŋsɛnwo Pleŋtɔ [nyi kɔkwɛ gangantɔ].” (Ezai 6:3) Le nyɔnɔnwi mɛɔ, mawudɔla lɔwo le kɔkɔɛɖe, ɖo gbɔxwe wo koɖo Mawu ci yí le kɔkɔɛɖe aveɔ, ele mɔ woanɔ kɔkɔɛɖe hɛnnɛ. Eyi taɖo nɔ mawudɔla ɖe va fiɖe le nyigban jiɔ, átɛnŋ ana nɔtɔxu amɛ́. Eyi jɔ hwenu Moizi le ave ci yí bibiɛ zo gbɔ.—Hun. 3:2-5; Ʒozue 5:15.

6-7. (a) Sɔ koɖo Hunhun 15:1, 11 ɖe, lé Moizi tɛ gbe do Mawu kɔkɔɛnyinyi ji doɔ? (b) Nyi yí ɖonɔ ŋwi nɔ Izraɛliviwo mɔ Mawu le kɔkɔɛɖeɔ? (Kpɔ foto ci yí le akpa lɔ ji.)

⁶ Ci Moizi kplɔ Izraɛliviwo toto Axu Jin lɔ mɛ ɖegbɔɔ, étɛ gbe do ji nɔ wo mɔ Yehowa, wowo Mawu le kɔkɔɛɖe. (Hlɛn Hunhun 15:1, 11.) Mɛ ciwo yí sɛnnɔ Eʒipti mawuwo demɛ́ o. Mɛ ciwo yí sɛnnɔ Kanna mawuwo can dele mɛmiɖe o. Wosɔnɔ ɖeviwo sanavɔn yí wanɔ gbɔdɔndɔn nuwana nyɔŋwo le wowo sɛnsɛn mɛ. (1 Ese. 18:3, 4, 21-24; 2 Ese. 18:9, 10) Vɔ Yehowa yɛ to akpo nɔ ŋsumawuwo, damɔ ye sɛntɔwo le wa enumakɔmakɔ ɖe gbeɖe o. Émɛ́ yí evɔ. Ecɛ ze petii le enuŋwlɛŋwlɛ ci yí le shikaga flakpɛ ci yí le tablanu avɔnsatɔ gangantɔ tɔ ji. Woŋwlɛ do ji mɔ: “Kɔkɔɛnyinyi nyi Yehowa tɔ.”—Hun. 28:36-38, NWT.

⁷ Nɔ mɛɖe kpɔ enuŋwlɛŋwlɛ cɛɔ, éɖonɔ ŋwi zeɖeka mɔ Yehowa le kɔkɔɛɖe nyao. Vɔ, lé enyi nɔ Izraɛlivi ɖe ci yí datɛnŋ ate sɔ avɔnsatɔ gangantɔ lɔ keŋ akpɔ enuŋwlɛŋwlɛ cɛɔ? Ánya mɔ Yehowa le kɔkɔɛɖea? Ɛɛ! Ðo Izraɛlivi ɖekpokpui ase nyɔ cɛ hwenu woahlɛnkɔ Ese lɔ nɔ ŋsuwo, nyɔnuwo koɖo ɖeviwo. (2 Ese. 31:9-12) Nɔ èle wo mɛ hwenɔnnuɔ, àse nyɔ cɛwo: “Enyɛ Yehowa yí nyi ao Mawu, èɖo . . . anɔ kɔkɔɛɖe ɖo ŋle kɔkɔɛɖe.” “Èɖo anɔ kɔkɔɛɖe, ɖo enyɛ Yehowa, ŋle kɔkɔɛɖe.”—1 Ese. 11:44, 45; 20:7, 26, NWT.

8. Nyi yí mìkpla le 1 Ese Wema 19:2 koɖo 1 Piɛ 1:14-16 mɛɔ?

⁸ Ecɛyɛɔ, mìakpɔ enyɔ ɖeka ci Yehowa mɔ woɖo ahlɛn nɔ Izraɛliviwo pleŋ. Enyɔ lɔ le 1 Ese Wema 19:2 mɛ. Yehowa nu nɔ Moizi mɔ: “Nu nɔ Izraɛlitɔwo pleŋ mɔ: ‘Ŋ nyi [Yehowa] míwo Mawu! Ŋ le  kɔkwɛɖe, mí ɖo a le kɔkwɛɖe!’” Etɛnŋ nyi kpukpui cɛ mɛ yí Piɛ sɔ yi nyɔwo le hwecinu edokɔ ŋsɛn Kristotɔwo mɔ wo le “nɔ̀ kɔkwɛɖe”. (Hlɛn 1 Piɛ 1:14-16.) Nyɔnɔnwi enyi mɔ, mìdeɖo agbewa do Moizi Se lɔ ji gbɛ o. Vɔ enu ci Piɛ ŋwlɛ, ɖo kpe enyɔ ci wonu le 1 Ese Wema 19:2 mɛ ji mɔ Yehowa le kɔkɔɛɖe yí mɛ ciwo yí luin ɖo atekpɔ ale kɔkɔɛɖe. Enyɔ cɛ kan mì nɔ jeŋkwi mɛ alo nyigban ji mɔkpɔkpɔ yí le mì shi can.—1 Piɛ 1:4; 2 Piɛ 3:13.

9. Nyɔna ci mìakpɔ nɔ mìgbeje Ese Wema ŋkɔtɔ eta 19 tɔ lɔ mɛɔ?

⁹ Ci mìji mɔ mìwo nu le jɔ ji nɔ mìwo Mawu ci yí le kɔkɔɛɖeɔ, mìjinɔ mɔ mìakpla lé mìawɛ anɔ mɛmiɖe. Yehowa na nukplamu ŋtɔŋtɔwo mì yí mìnya lé mìawɛ do. Mìatɛnŋ akpɔ nukplamu cɛwo le Ese Wema ŋkɔtɔ eta 19 tɔ lɔ mɛ. Ebretɔ wemanyatɔ Marcus Kalisch ŋwlɛ mɔ: “Taŋfuin eta cɛ yí nyi vevitɔ koɖo ci mɛ woase fafɛɖe le Ese Wema ŋkɔtɔ lɔ pleŋ mɛ alo le Bibla wema amatɔn ŋkɔtɔ lɔwo pleŋ mɛ ŋtɔkpu.” Ðo ŋwi mɔ enyɔgbe ‘míɖo anɔ kɔkɔɛɖe’ yí wosɔ tɔ Ese Wema ŋkɔtɔ eta 19 tɔ lɔ ji. Evyɛɔ, mìagbeje kpukpui ɖewo mɛ le eta cɛ mɛ yí akpla emɔ vovovo ciwo ji mìanɔ kɔkɔɛɖe le le gbeshiagbe gbenɔnɔ mìwo tɔ mɛ.

10-11. Nyi yí 1 Ese. 19:3 mɔ mìɖo awaɔ, yí nyi yí taɖo ele veviɖeɔ?

¹⁰ Ci Yehowa nu nɔ Izraɛliviwo mɔ woɖo anɔ kɔkɔɛɖe ɖegbɔɔ, énu kpi mɔ: “Amɛ ɖeka ɖeka le míwo domɛ ɖo a na bubu enɔ̀lɔ koɖo edalɔ . . . Ŋ nyi [Yehowa] míwo Mawu.”—1 Ese. 19:2, 3.

¹¹ Eze petii mɔ, mìɖo awa do enyɔ ci Yehowa nu mɔ mìwo le bu mìwo da koɖo mìwo nɔ̀wo ji. Ðo ŋwi enyɔ ci Yesu nu hwenu ŋsu ɖeka biɛ se mɔ: “Enu nywi ci na wa yí a kpɔ agbe mavɔ mavɔ ɔ?” Ðoŋci ci Yesu ni kpaxwe ɖe yí nyi mɔ ŋsu lɔ ɖo abu dalɔ koɖo nɔlɔ. (Mt. 19:16-19) Yesu do hwɛ Farizitɔwo koɖo esekplamɛtɔwo ŋtɔkpu can mɔ wogbenɔ mɔ yewodashi yewo da koɖo yewo nɔ̀wo o. Eyi taɖo wokpla amowo mɔ “de le veviɖe mɔ wo a  wa enu ci yí Mawu nu o.” (Mt. 15:3-6) Ese amatɔntɔ nɔ Ese amɛwo lɔwo koɖo enu ci yí mìhlɛn le 1 Ese Wema 19:3 can le “enu ci yí Mawu nu” mɛ. (Hun. 20:12) Ðo ŋwi mɔ ci wonu mɔ, “Ŋ nyi [Yehowa] míwo Mawu! Ŋ le kɔkwɛɖe, mí ɖo a le kɔkwɛɖe” ɖegbɔ zeɖeka yí wona mɔdasɛnamɛ ci yí le 1 Ese. 19:3 mɛ, yí mɔ wo le bu amɛ nɔ̀ koɖo amɛ da.

12. Lé mìawɛ awa do enyɔ ci yí le 1 Ese Wema 19:3 mɛ ji doɔ?

¹² Nɔ mìbukɔ tamɛ kpɔ so enyɔ ci Yehowa nu nɔ mì mɔ mìwo le shi mìwo da koɖo mìwo nɔ̀wo nuɔ, mìatɛnŋ abiɔ mìwoɖekiwo se mɔ: ‘Nyɛŋwɛkɔ nywiɖea?’ Nɔ èkpɔɛ mɔ yeɖo awɛ wu lé yewɛni do saɔ, àtɛnŋ aɖui yí awa trɔtrɔwo. Datɛnŋ atrɔ enu ci yí jɔ vayi o, vɔ àtɛnŋ aɖui hɔntɔn mɔ yeawa nu sugbɔ nɔ wo sɔwu sa. Taŋfuin ètɛnŋ wa toto yí anɔnɔ ju koɖo wo wu lé èwɛni do sa, alo àtɛnŋ axwle enu ci woʒan nɔ wo, alo àtɛnŋ akpedo wo nu wowo koɖo Yehowa gblamɛ asɛnŋ doji yí woakpɔtɔ asinni. Alo àtɛnŋ adonɔ ŋsɛn wo yí agbefanɔ akɔn nɔ wo sɔwu sa. Nɔ èwɛ ahan ɔ, anyi èwakɔ do enyɔ ci yí le 1 Ese Wema 19:3 mɛ ji.

13. (a) Nukplamunyɔ bu ci yí mìkpɔ le 1 Ese Wema 19:3 mɛɔ? (b) Lé mìatɛnŋ awa enu ci Yesu wa yí woŋwli do Luiki 4:16-18 mɛ han nɛ doɔ?

¹³ 1 Ese Wema 19:3 gbekpla nubu mì so lé woawɛ anɔ kɔkɔɛɖe nu. Émɔ wo le kpɔtɔ anyinɔ Sabati se lɔ. Kristotɔwo dele Ese lɔ gɔnmɛ o, taɖo mìdeɖo awanɔ do Sabati se lɔ ji o. Vɔ nɔ mìkpɔ lé Izraɛliviwo nyinɔ Sabati se lɔ do kwɛshila ɖeshiaɖe koɖo nyɔna ciwo wokpɔ le mɛɔ, mìatɛnŋ akpla nu sugbɔ so mɛ. Wodewanɔ dɔ ɖe le Sabatigbe o, vɔ wogbɔnnɔ yí sɔ susu ɖonɔ gbɔngbɔnmɛnuwo ji. * Eyi taɖo le ŋkeke ŋtɔ́ jiɔ, Yesu yi nukplaxu ɖeka le yi ju mɛ keŋ hlɛn Mawu Nyɔ lɔ. (Hun. 31:12-15; hlɛn Luiki 4:16-18.) Mawu nu le 1 Ese Wema 19:3 mɛ mɔ wo le “kplɔ [ye] gbɔngbɔn xɔxɔ ŋkeke veviwo do,” ecɛ ɖo ado ŋsɛn mì mìaɖe gamɛ ci mìzannɔ do mìwo dɔwo nu kpɔtɔ nɔ gbɔngbɔnmɛdɔwo wawa. Èkpɔɛ mɔ, yeɖo awa trɔtrɔ ɖewo keŋ awa do Mawu se cɛ ji nywiɖe wua? Nɔ èsɔ gamɛ do akpo nɔ Yehowa sɛnsɛn ɔ, àvakpɔɛ mɔ ye koɖo yɛ vave sugbɔ doji; ecɛ le veviɖe gbɔxwe ànɔ kɔkɔɛɖe.

14. Nyɔnɔnwinyɔ vevi ci ji wotɛ gbe do le Ese Wema ŋkɔtɔ eta 19 tɔ mɛɔ?

¹⁴ Wotɛ gbe do nyɔnɔnwinyɔ vevi ɖeka ci yí akpedo mì nu mìakpɔtɔ anɔ mɛmiɖe ji zenɛniɖe le Ese Wema ŋkɔtɔ eta 19 tɔ lɔ mɛ. Enyɔ lɔ yí wosɔ cu ta nɔ kpukpui 4 tɔ lɔ: “Ŋ nyi [Yehowa] Míwo Mawu.” Wozan enyɔ cɛ alo ci yí ɖyi donu 16 le eta cɛ mɛ. Ecɛ na mìɖo ŋwi ese ŋkɔtɔ ci yí mɔ: “Enyɛ yí nyi [Yehowa] ao Mawu. . . De ɖo a sɛn vojuwo sɔ zeto Enyɛ nu o.” (Hun. 20:2, 3) Kristotɔ ɖekpokpui ci yí ji mɔ yeanɔ mɛmiɖe ɖo atekpɔ keke nɔ ŋɖe alo mɛɖe ŋgbevale veviɖe ni sɔwu exlɔ ci enyi koɖo Mawu o. Yí ci mìnyi Yehowa Kunuɖetɔwoɔ, mìɖui mɔ mìagbe nuwana ɖekpokpui ci yí axo ɖyi Yehowa ŋkɔ kɔkɔɛ lɔ.—1 Ese. 19:12; Ezai 57:15.

15. Nyi yí kpukpui ciwo yí xo nuxu so vɔnsawo nu le Ese Wema ŋkɔtɔ eta 19 tɔ mɛ ɖo ana mìawaɔ?

¹⁵ Izraɛliviwo ɖo awanɔ do Yehowa  sewo ji yí asɔ dasɛ mɔ yewolɔn do ji mɔ eyi nyi yewo Mawu. 1 Ese Wema 18:4 nu mɔ: “Míɖo awa do kojoɖoɖose anyi tɔwo ji yí awa do anyi sewo ji. Enyɛ yí nyi Yehowa ao Mawu.” ‘Ese’ ciwo wona Izraɛliviwo ɖewo le eta 19 tɔ mɛ. Le kpɔwɛ mɛ, kpukpui 5-8, 21, 22 xo nuxu so elanwo sɔsɔ savɔn nu. Izraɛliviwo ɖo awa vɔnsa cɛwo le emɔ ci yí ana “bubu enu kɔkwɛ ciwo yí nyi Tɔhonɔtɔ” ji. Nɔ mìhlɛn kpukpui cɛwoɔ, woɖo ana mìaji mɔ mìwo nu le kpe nɔ Yehowa yí mìawa kanfukanfu vɔnsa ciwo yí ajɔ ji ni shigbe lé Ebretɔwo 13:15 do ŋsɛn mì mɔ mìwo le wɛ nɛ.

16. Nyi yí ɖo ŋwi nɔ mì le Ese Wema ŋkɔtɔ eta 19 mɛ mɔ vovototo le gblamɛ nɔ mɛ ciwo yí sɛnnɔ Mawu koɖo mɛ ciwo yí desinni mɛɔ?

¹⁶ Gbɔxwe mìanɔ mɛmiɖeɔ, mìɖo awɛ yí amowo akpɔɛ mɔ, mìto akpo nɔ mɛ ciwo yí desɛnnɔ Mawu o. Ecɛ wawa atɛnŋ agbɔnnu. Hweɖewonuɔ, mìwo suklukpenawo, dɔmɛkpenawo, xomumɛtɔ ciwo yí denyi Kunuɖetɔwo o alo mɛbuwo tɛnŋ ʒin mì ji nɔ mìawa enu ciwo yí dajɔ ji nɔ Yehowa o. Nɔ evajɔ ahan ɔ, mìɖo asɔ gbeta vevi ɖeka. Nyi yí atɛnŋ akpedo mì nu mìasɔ gbeta nywiɔ? Kpɔ gɔnmɛɖose vevi ɖeka ci yí le 1 Ese Wema 19:19 mɛ ɖa. Yi kpaxwe ɖeka nu mɔ: “Mí de ɖo a do awu ciwo yí wo wa koɖo avɔn alɔ̀kpa amɛve o.” Ese cɛ ana yí Izraɛliviwo ato akpo nɔ eju ciwo yí trɔdo wo. Egbɛɔ, de enudɔndɔn enyi nɔ Kristotɔ ɖe do ŋɖe ci wosɔ enu vovovo shigbe ɖeci, elanfu koɖo nilɔn wa nɛ o. Vɔ mìgbenɔ mɔ mìdawa nu shigbe mɛ ciwo jixɔse koɖo nuwanawo desɔ koɖo enu ciwo Bibla kpla mì o, nɔ mɛ lɔwo gbenyi mìwo suklukpena, dɔmɛkpena alo xomumɛtɔwo can. Le nyɔnɔnwi mɛɔ, mìlɔn mìwo xomumɛtɔwo yí mìɖo lɔnlɔn nɔ mɛbuwo hɛnnɛ. Ganŋgan, gbeta ciwo mìsɔnɔ le agbe mɛ yí adasɛ mɔ mìsekɔ tonu nɔ Yehowa, nɔ ecɛ ana mìato akpo nɔ mɛ ciwo yí trɔdo mì can. Ecɛ wawa le veviɖe, ɖo nɔ mìji mɔ mìanɔ kɔkɔɛɖeɔ, ele mɔ mìasɔ mìwoɖekiwo do akpo nɔ Mawu.—2 Kor. 6:14-16; 1 Piɛ 4:3, 4.

17-18. Nukplamu vevi ci yí 1 Ese Wema 19:23-25 mɛ nɔ mìɔ?

¹⁷ Enyɔfɔkpe “Ŋ nyi Yehowa ao Mawu” ɖo akpedo Izraɛliviwo nu woakpɔnɔ ekacaca ci yí le wo koɖo Yehowa gblamɛ mɔ yɛnyi enuvevi le yewo gbe mɛ. Lé woatɛnŋ awɛ doɔ? 1 Ese Wema 19:23-25 nu lé woawɛ do. (Hliin.) Kpɔ enu ci abiɔ so Izraɛliviwo shi hwenu wovaɖo gbeɖu  nyigban lɔ ji yí aji mɔ yewoawa do enyɔ cɛwo ji ɖa. Nɔ ŋsu ɖe do acikusɛnsɛn ɔ, deɖo aɖu sɛnsɛn yitɔ na nɔ exwe amɛtɔn o. Le exwe amɛnɛ tɔ goduɔ, woasɔ sɛnsɛn lɔ do akpo nɔ woazin le Mawu gbedoxɔ mɛ. Nɔ wovaɖo exwe amatɔntɔ ji gbɔxwe mɛ ci yí do aci lɔ atɔ ɖuɖui. Ese cɛ ɖo akpedo Izraɛliviwo nu nɔ woamɔŋje mɛ mɔ yewodeɖo asɔ yewo ʒanwo ɖo texwe ŋkɔtɔ o. Yehowa ji mɔ wo le kando ye ji mɔ yɛale bu nɔ wo, nɔ wosɔ ye sɛnsɛn ɖo texwe ŋkɔtɔ le wowo gbe mɛ. Áwɛ keke woakpɔ enu aɖu. Yí Mawu gbedo ŋsɛn wo mɔ wo le na nu faa le kɔkɔɛtɔxu lɔ, fini wosinni le.

¹⁸ Ese ci yí le 1 Ese Wema 19:23-25 mɛ, ɖo ŋwi Yesu nyɔ ciwo enu le Etojinuxu lɔ mɛ nɔ mì. Énu mɔ: “Mí ŋgbe gban tamɛ so míwo nuɖuɖu [alo míwo nu nunu] ci yí ʒan mí le míwo gbemɛ o.” Égbenu kpi mɔ: “Míwo Da ci yí le jeŋkwi mɛ nya mɔ enu hunnɔwo wudo mí.” Mawu akpɔ mìwo ʒanwo gbɔ shigbe lé ewɛni nɔ xeviwo nɛ. (Mt. 6:25, 26, 32) Mìkando Yehowa ji mɔ yɛale bu nɔ mì. Eyi taɖo ‘mìkunɔ ŋshishi yí nanɔ nu’ mɛ ciwo enu wudo le wlawla mɛ. Ahanke mìnanɔ nu koɖo jijɔ nɔ woasɔ kpɔ hamɛ lɔ ʒanwo gbɔ. Yehowa kpɔnɔ xomɛvu ci mìwanɔ, áɖo tɔxu nɔ mì. (Mt. 6:2-4) Nɔ mìnyi xomɛvunɔwoɔ, mìdadasɛ mɔ mìse enukplamu ci yí le 1 Ese Wema 19:23-25 gɔnmɛ.

19. Nyɔna ci èkpɔ ci mìgbeje Ese Wema ŋkɔtɔ kpaxwe cɛ mɛɔ?

¹⁹ Kpukpui ɖewo kpoŋ mɛ yí mìgbeje le Ese Wema ŋkɔtɔ eta 19 mɛ yí wokpedo mì nu mìnya lé mìawɛ anɔ kɔkɔɛɖe shigbe mìwo Mawu ci yí le kɔkɔɛɖe nɛ. Mìtekpɔ yí ‘nɔnɔ kɔkɔɛɖe le mìwo wanawo pleŋ mɛ’ yí sɔ danasɛ mɔ mìɖyikɔ mìwo Mawu lɔ. (1 Piɛ 1:15) Amɛ sugbɔ ciwo yí denyi Yehowa sɛntɔwo kpɔnɔ agbenywinɔnɔ mìwo tɔ. Yí ecɛ dɔ ɖewo le wo mɛ kannɔfu Yehowa. (1 Piɛ 2:12) Vɔ enu sugbɔ buwo li yí mìatɛnŋ akpla so Ese Wema ŋkɔtɔ eta 19 mɛ. Nyɔta ci yí kplɔɛdo, axo nuxu so kpukpui bu ciwo yí le eta cɛ mɛ nu yí akpedo mì nu mìakpɔ lé mìawɛ ‘anɔ kɔkɔɛɖe’ le mìwo gbenɔnɔ kpaxwe buwo mɛ shigbe lé Piɛ do ŋsɛn mì nɛ.