1. Taŋfuin cukaɖa ciwo mɛ Yehowa mɛwo tokɔɔ?

ÈTOKƆ cukaɖa sɛnŋ ɖe mɛa? Taŋfuin mɛɖe le hamɛ lɔ mɛ wa nu koɖo eo. (Ӡaki 3:2) Alo ɖowotɔ ci èsɛnkɔ Yehowaɔ, ao dɔmɛkpena alo suklukpenawo kokɔ eo. (1 Piɛ 4:3, 4) Taŋfuin ao xomumɛtɔwo tekɔkpɔ mɔ yewoana nami bɔbɔwo yiyi alo nami nuxu xoxo nɔ mɛbuwo so ao xɔse nu. (Mt. 10:35, 36) Nɔ cukaɖa lɔ sɛnŋ sugbɔɔ, ètɛnŋ kpɔɛ mɔ nɔ yemi Yehowa sɛnsɛn ɔ, yɛanyɔ wu. Vɔ àtɛnŋ akando ji mɔ nɔ cukaɖa lɔ gbele do ɖe can ɔ, Yehowa ana nunya ye yí yeasɔ gbeta nywiwo yí agbena ŋsɛn ye yí yeasɔ do ji le mɛ.

2. Sɔ koɖo Rɔmatɔwo 15:4 ɖe, lé Mawu Nyɔ lɔ hlɛnhlɛn atɛnŋ akpedo mì nu doɔ?

² Yehowa na yí woŋwlɛ agbetɔ nuvɔnmɛ ciwo yí do ji le cukaɖa sɛnŋwo mɛ do yi Nyɔ lɔ mɛ. Nyi yí taɖoɔ? Nɔ mìatɛnŋ akpla nu so wo gbɔ. Nyɔ cɛ yí Yehowa cucu apotru Pɔlu mɔ yi le ŋwlɛ. (Hlɛn Rɔmatɔwo 15:4.) Nɔ mìhlɛnnɔ xolɔlɔ cɛwoɔ, woatɛnŋ ana dɔngbegbe koɖo mɔkpɔkpɔ mì. Vɔ gbɔxwe mìakpɔ nyɔna so wo mɛɔ, mìɖo awa nu wu Bibla hlɛnhlɛn kpoŋ. Mìɖo aɖe mɔ nɔ Enuŋwlɛŋwlɛ lɔwo atrɔ le mìbunɔ tamɛ kpɔ koɖo lé mìsenɔ le mìwoɖekiwo do. Le kpɔwɛ mɛ, nɔ mìtokɔ cukaɖa ɖe mɛ ɖe, lé mìawɛ akpɔ nukplamu ci mìӡan ɔ? Mìatɛnŋ azan afɔɖeɖe amɛnɛ cɛwo: (1) Do gbe ɖaɖa, (2) Kpɔ nu lɔ le susumɛ, (3) Bu tamɛ kpɔ, yí (4) Wa do ji. Na mìakpɔ lé mìazɔn do afɔɖeɖe lɔwo ji do ɖekaɖeka. * Yi godu mìazan  nukplakpla lɔkpa cɛ keŋ asɔ kpla nu so enu ciwo yí jɔ do Efyɔ Davidi koɖo apotru Pɔlu ji.

3. Gbɔxwe àtɔ Bibla hlɛnhlɛn ɖe, nyi èɖo awaɔ, yí nyi yí taɖoɔ?

³ (1) Do gbe ɖaɖa. Gbɔxwe àtɔ Bibla hlɛnhlɛn ɔ, biɔ Yehowa nɔ akpedo eo nu nɔ nakpɔ lé àtɛnŋ akpɔ nyɔna so enu ci èjikɔ ahlɛn mɛ do. Le kpɔwɛ mɛ, nɔ èjikɔ nukplamu ciwo yí akpedo eo nu le cukaɖa ɖe mɛɔ, biɔ Yehowa nɔ akpedo eo nu yí nakpɔ gɔnmɛɖose ciwo yí adasɛ mɔ nɔ eo le yi Nyɔ lɔ mɛ.—Fili. 4:6, 7; Ӡaki 1:5.

4. Nyi yí atɛnŋ akpedo eo nu yí Bibla mɛ xolɔlɔ ɖe anyi enujɔjɔ ŋtɔŋtɔ nɔ eoɔ?

⁴ (2) Kpɔ nu lɔ le susumɛ. Enuwo kpɔkpɔ le susumɛ nyi nujikpekpe jiŋ ɖeka ci Yehowa na mì. Gbɔxwe Bibla mɛ xolɔlɔ lɔ anyi nujɔjɔ ŋtɔŋtɔ nɔ eoɔ, tekpɔ akpɔ nujɔjɔ lɔ le susumɛ yí asɔɛ shigbe mɔ, eye yí nyi mɛ ci nu nujɔjɔ lɔ xokɔ nuxu so hannɛ. Tekpɔ akpɔ enu ciwo amɛ lɔ kpɔ yí ase le eoɖeki mɛ shigbe lé ase le yiɖeki mɛ hannɛ.

5. Nyi tamɛbubukpɔ nyiɔ, lé àtɛnŋ abu tamɛ kpɔ doɔ?

⁵ (3) Bu tamɛ kpɔ. Tamɛbubukpɔ gɔnmɛ yí nyi mɔ àyi susumɛ nywiɖe so enu ci èhlɛnkɔ nu yí agbekpɔ lé enu lɔ kan eo do. Akpedo eo nu nasɔ susu vovovowo sɔ ca keŋ amɔŋje enu ci èhlɛnkɔ mɛ nywiɖe doji. Nɔ èhlɛnnɔ Bibla yí debunɔ tamɛ kpɔɔ, ele shigbe mɔ woja foto ɖe wliwliwli yí xoca wo keŋ mɔ eo le to wo yí ègbe wo do ahan hannɛ. Vɔ nɔ èbunɔ enu lɔwo kpɔɔ, ele shigbe mɔ èto akpaxwe wliwliwli lɔwo do nɔnɔ nu yí wotrɔ foto lɔ hannɛ. Gbɔxwe àbu enu ci èhlɛnkɔ kpɔɔ, àtɛnŋ abiɔ nyɔ cɛwo se keŋ aɖo wo ŋci: ‘Nyi yí mɛ lɔ wa le exolɔlɔ lɔ mɛ yí sɔ kpɔ yi cukaɖa lɔ gbɔɔ? Lé Yehowa kpedo nu doɔ? Lé natɛnŋ azan enu ciwo yí ŋkpla le cukaɖawo hwenu doɔ?’

6. Nyi yí taɖo mìɖo awa do enu ci mìkpla jiɔ?

⁶ (4) Wa do ji. Yesu mɔ nɔ mìdewa do enu ci mìkpla jiɔ, mìle shigbe mɛ ci yí cu yi xɔ do kɔwu ji nɛ. Éwa dɔ sɛnsinɖe, vɔ édo gbla do ayamɛ. Nyi yí taɖoɔ? Ðo ci jihɔnshi koɖo tɔɖɔɖɔ va do go yi xɔ lɔɔ, emu. (Mt. 7:24-27) Ahanke nɔ mìdonɔ gbe ɖaɖa, kpɔnɔ nuwo le susumɛ yí bunɔ wo kpɔ, gan yí mìdewanɔ do enu ci mìkpla jiɔ, anyi mìdo gbla gbali. Eyi nɔ mìvatokɔ cukaɖawo mɛ alo wocikɔ yumɛ nɔ mìɔ, mìwo xɔse dasɛnŋ ɖeeɖe o. Vɔ nɔ mìkpla nu yí wanɔ do jiɔ, mìasɔnɔ gbeta nywiwo, akpɔnɔ fafa sugbɔ yí mìwo xɔse agbesɛnkɔŋ doji. (Ezai 48:17, 18) Mìazan afɔɖeɖe amɛnɛ ciwo yí mìkpɔ yɛ, keŋ akpɔ enu ci mìatɛnŋ akpla so ŋɖeka ci yí jɔ do Efyɔ Davidi ji mɛ.

7. Bibla mɛ xolɔlɔ ci mɛ mìagbeje yɛɔ?

⁷ Ao xlɔ alo ao xomumɛtɔ ɖe trɔ eo to mɛa? Nɔ ahan yɔ nɛɔ, enu ci yí atɛnŋ akpedo eo nu yí nyi mɔ, nakpla enu ci Davidi wa hwenu eviɛ Absalomu trɔɛ to mɛ yí tekpɔ mɔ yeagui fyɔɖuxu lɔ le shi.—2 Sam. 15:5-14, 31; 18:6-14.

8. Nyi àtɛnŋ awa nɔ Yehowa akpedo eo nuɔ?

⁸ (1) Do gbe ɖaɖa. Ci exolɔlɔ lɔ le susumɛ nɔ eoɔ, nu lé enu ci wowa koɖo eo wakɔ nɔ eo do nɔ Yehowa. (Eha. 6:6-9) Nu enu ci yí wakɔ eo koŋ ni. Yi goduɔ, biɔ Yehowa nɔ akpedo eo nu nɔ nakpɔ gɔnmɛɖose ciwo yí atɛnŋ akpedo eo nu nato cukaɖa lɔ mɛ.

9. Nyi yí jɔ do Davidi koɖo Absalomu gblamɛɔ?

⁹ (2) Kpɔ nu lɔ le susumɛ. Bu tamɛ  kpɔ so enu ciwo yí jɔ le exolɔlɔ lɔ mɛ nu yí akpɔ lé wowanɔ Efyɔ Davidi do le susumɛ. Davidi vi Absalomu je agbla exwe sugbɔ nɔ mɛ ciwo yí le eju lɔ mɛ aluin. (2 Sam. 15:7) Ci Absalomu kpɔɛ mɔ gamɛ lɔ nyɔɔ, édɔ nugɔnmɛjitɔwo ɖaɖa Izraɛli lɔ keŋkeŋ nɔ woadra jukɔn lɔ do nɔ woalɔn do ji mɔ yɛnyi fyɔ nɔ yewo. Éble Aitofɛli ci yí nyi Davidi xlɔ vevi koɖo yi aɖaŋɖetɔ nɔ abɔdo nu le gufɔnfɔn lɔ mɛ hɛnnɛ. Absalomu sɔ yiɖeki mɔ yenyi fyɔ, yí le yi goduɔ, étekpɔ mɔ yealé Davidi yí awui. Hwenɔnuɔ, etɛnŋ nyi mɔ Davidi le dɔ̀ veviɖe. (Eha. 41:1-9) Ci Davidi vanya mɔ wobla nu do ye nuɔ, éshi le Ӡerusalɛmu. Eyi, Absalomu hwakɔn vawa ahwa koɖo Davidi hwakɔn. Woɖu gufɔntɔ lɔwo ji yí wu Davidi vi Absalomu.

10. Nyi Efyɔ Davidi atɛnŋ awa saɔ?

¹⁰ Le yi goduɔ, kpɔ lé awakɔ nɔ Davidi do hwenu enu cɛwo pleŋ jɔjɔ do ji le susumɛ. Élɔn Absalomu yí kando Aitofɛli ji. Gan amɛ vevi amɛvɛ cɛwo trɔɛ to mɛ. Wodo vevisese ni sugbɔ yí tekpɔ mɔ yewoawui ŋtɔkpu. Davidi tɛnŋ mi kankando yi xlɔ kpɛtɛwo ji yí abui mɔ wowo can bɔdo Absalomu nu. Étɛnŋ bu tamɛ kpɔ so yiŋtɔ ɖekɛ nu yí aji mɔ yeashi le eju lɔ mɛ yeɖekɛ. Alo étɛnŋ gbɔjɔ sugbɔ. Vɔ Davidi dewa enu cɛ hanwo ɖe o. Ewaɖeɔ, éɖu cukaɖa sɛnŋ cɛ ji. Nyi yí taɖo etɛnŋ yí wɛ ahan ɔ?

11. Nyi Davidi wa le nɔnɔmɛ sɛnŋsɛnŋ cɛ mɛɔ?

¹¹ (3) Bu tamɛ kpɔ. Gɔnmɛɖose ciwo yí àtɛnŋ akpla le xolɔlɔ lɔ mɛɔ? Ðo nyɔbiɔse cɛ ŋci: “Nyi Davidi wa yí sɔ kpɔ yi cukaɖa lɔ gbɔɔ?” Davidi devɔn yí ɖe blɛ sɔ gbeta ciwo mɛ nunya dele o. Ahanke devɔnvɔn keke yí dan gbeta ci asɔ nɛ. Vɔ édo gbe ɖaɖa nɔ Yehowa yí biɔ kpekpedonu. Égbebiɔ yi xlɔwo mɔ wo le kpedo ye nu. Yí ɖe blɛ wa do gbeta ciwo esɔ ji. Ci wodo vevisese nɔ Davidi sugbɔ can ɔ, demi kankando mɛbuwo ji o, yí dele dɔmɛzi ji o. Ékpɔtɔ kando Yehowa ji yí gbekando yi xlɔwo ji.

12. Nyi Yehowa wa yí sɔ kpedo Davidi nuɔ?

¹² Lé Yehowa kpedo Davidi nu doɔ? Nɔ èwa numɛkuku ɖewoɔ, àkplɛ mɔ Yehowa na ŋsɛn ci yí ӡan Davidi yí esɔ do ji le cukaɖa lɔ mɛ. (Eha. 3:1-8; tamɛnuŋwlɛŋwlɛ) Yehowa cu shi do gbeta ciwo Davidi sɔ ji. Égbenɔ godu nɔ Davidi xlɔ egbejinɔtɔwo ci wowa ahwa yí glɔn ta nɔ wowo fyɔ.

13. Nɔ mɛɖe do vevisese nɔ eo le nɔnɔmɛ ɖewo mɛ ɖe, lé àtɛnŋ asran Davidi doɔ? (Matie 18:15-17)

¹³ (4) Wa do ji. Biɔ eoɖeki se mɔ: ‘Lé natɛnŋ asran Davidi doɔ?’ Èɖo awa nu blaŋ le afɔdumɛ yí akpɔ cukaɖa lɔ gbɔ. Sɔ koɖo nɔnɔmɛ lɔɔ, àtɛnŋ awa do Yesu nukplamunyɔ ci woŋwlɛ do Matie eta 18 mɛ ji tiin alo yi gɔnmɛɖose ji. (Hlɛn Matie 18:15-17.) Vɔ ŋgbehwlɛndo asɔ gbeta lɔwo ci dɔmɛzi le eo ji o. Do gbe ɖaɖa nɔ Yehowa nɔ ana ao ji aje mɛ yí agbena nunya ci àsɔ kpɔ cukaɖa lɔ gbɔ eo. Ŋgbemi kankando ao xlɔwo ji o. Vɔ lɔn axɔ kpekpedonu ci woana eo. (Elo. 17:17) Enuvevitɔ lɔ yí nyi mɔ nazɔn do nukplamu ci Yehowa na eo le yi Nyɔ lɔ mɛ ji.—Elo. 3:5, 6.

14. Nɔnɔmɛ ciwo mɛ yí 2 Timɔte 1:12-16; 4:6-11, 17-22 mɛ nyɔwo atɛnŋ ado ŋsɛn eo leɔ?

¹⁴ Ci èle Yehowa sɛnkɔ ɖe, ao xomumɛtɔwo cikɔ yumɛ nɔ eoa? Alo èle ju ci mɛ yí woɖo te Yehowa sɛntɔwo dɔ ɖewo alo wo pleŋ lea? Nɔ ahan yɔ nɛɔ, nɔ èhlɛn  2 Timɔte 1:12-16 koɖo 4:6-11, 17-22 mɛ nyɔwoɔ, atɛnŋ ado ŋsɛn eo. * Pɔlu ŋwlɛ kpukpui cɛwo hwenu ele gakpamɛ.

15. Nyi àtɛnŋ abiɔ Yehowaɔ?

¹⁵ (1) Do gbe ɖaɖa. Gbɔxwe àhlɛn akpaxwe lɔwoɔ, xo nuxu so ao cukaɖa lɔ nu nɔ Yehowa yí anu lé ewakɔ nɔ eo do ni. Nu enu ci koŋ yí wakɔ eo. Le yi goduɔ, biɔ Yehowa nɔ akpedo eo nu nɔ nakpɔ gɔnmɛɖose ciwo yí le enu ci yí jɔ do Pɔlu ji mɛ keŋ anya lé àwa nu do le cukaɖa ci mɛ ètokɔ mɛ.

16. Nyi yí jɔ do Pɔlu jiɔ?

¹⁶ (2) Kpɔ nu lɔ le susumɛ. Sɔɛ mɔ eye yí nyi Pɔlu. Wodo awlɛ yi yí li do gakpamɛ le Rɔma. Énɔ gakpamɛ vayi, vɔ ecɛyɛɔ, yiŋtɔ kando ji mɔ woawu ye. Yi xlɔ ɖewo so gbeɖi ɖɛ yí enu gbeci kɔ ni.—2 Tim. 1:15.

17. Lé Pɔlu atɛnŋ awa nu do saɔ?

¹⁷ Pɔlu tɛnŋ sɔ susu ɖo sasa ji yí anukɔ le yiɖeki mɛ mɔ nɔ yedenyi Kristotɔ ci mɛ zo le saɔ, taŋfuin wodalé ye o. Étɛnŋ do dɔmɛzi do mɛ ciwo yí so Azi kanmɛ yí so gbeɖi ɖɛ yí ami kankando yi xlɔ kpɛtɛwo ji. Vɔ Pɔlu dewa enu cɛ hanwo ɖe o. Nyi yí taɖo ekpɔtɔ kando yí xlɔwo ji yí kpɔkɔ mɔ nɔ Yehowaɔ?

18. Lé Pɔlu wa nu do le cukaɖa sɛnŋ ci mɛ eto mɛɔ?

¹⁸ (3) Bu tamɛ kpɔ. Ðo nyɔbiɔse cɛ ŋci: “Lé Pɔlu kpɔ yi cukaɖa lɔ gbɔ doɔ?” Ci Pɔlu nya mɔ yeaku can ɔ, deŋlɔbe enuvevitɔ ci yí nyi mɔ yeahɛn kanfukanfu vɛ nɔ Yehowa o. Ékpɔtɔ yí bukɔ tamɛ kpɔ so lé atɛnŋ ado ŋsɛn mɛbuwo do. Édonɔ gbe ɖaɖa gashiagamɛ keŋ dasɛ mɔ yeɖoŋ do Yehowa nu. (2 Tim. 1:3) Pɔlu dekpɔtɔ sɔ susu ɖo yi xlɔ ciwo yí so gbeɖi ɖɛ ji o. Vɔ énu mɔ enu ciwo yí ye xlɔ veviwo wa nɔ ye yí sɔ kpedo ye nu jeŋ nɔ ye sugbɔ. Gbesɔ kpe niɔ, Pɔlu kpɔtɔ kplanɔ Mawu Nyɔ lɔ. (2 Tim. 3:16, 17; 4:13) Enuvevitɔ lɔ yí nyi mɔ, éɖo kankandoji keŋkeŋ mɔ Yehowa koɖo Yesu lɔn ye. Wodetashi o, yí egbekando ji mɔ woaɖo tɔxu nɔ ye do sumɔsumɔdɔ ci ewa le egbejinɔnɔ mɛ ŋci.

19. Lé Yehowa kpedo Pɔlu nu doɔ?

¹⁹ Yehowa kanxle Pɔlu sa mɔ woaci yumɛ ni ci enyi Kristotɔ. (Edɔ. 21:11-13) Lé Yehowa kpedo Pɔlu nu doɔ? Éɖo Pɔlu gbedodoɖa ŋci yí do ŋsɛn yi gabumɛ. (2 Tim. 4:17) Wonu nɔ Pɔlu mɔ yɛaxɔ fɛncu ci ewa dɔ sɛnsinɖe mɔ yeaxɔ. Yehowa gbezan Pɔlu xlɔ egbejinɔtɔwo yí wokpedo nu le mɔ ŋtɔŋtɔwo ji.

20. Lé àtɛnŋ asran Pɔlu xɔse do shigbe lé Rɔmatɔwo 8:38, 39 nui nɛɔ?

²⁰ (4) Wa do ji. Biɔ eoɖeki se mɔ: ‘Lé natɛnŋ asran Pɔlu doɔ?’ Shigbe Pɔlu nɛɔ, mìɖo akpɔ mɔ mɔ woaci yumɛ nɔ mì do mìwo xɔse ŋci. (Maki 10:29, 30) Gbɔxwe mìakpɔtɔ anɔ gbeji le tetekpɔwo mɛɔ, mìɖo aɖoŋ do Yehowa nu, adonɔ gbe ɖaɖa ni yí akplanɔ yi Nyɔ lɔ gashiagamɛ. Mìɖo aɖonɔ ŋwi gashiagamɛ mɔ, enuvevitɔ ɖeka ci mìatɛnŋ awa yí nyi mɔ mìahɛnnɔ kanfukanfu vɛ nɔ Yehowa. Mìatɛnŋ akando ji mɔ Yehowa dagbe mì ɖɛ gbeɖe o, yí ŋɖe deli mɛɖe wa keke ami mì lɔnlɔn gbeɖe o.—Hlɛn Rɔmatɔwo 8:38, 39; Ebre. 13:5, 6.

21. Nyi yí kpedo Aya koɖo Hector nu yí woɖu cukaɖa ciwo wodo go jiɔ?

²¹ Nɔ mìwo nɔnɔmɛwo gbele do ɖe can ɔ, Bibla mɛ kpɔwɛwo atɛnŋ ado ŋsɛn  mì. Le kpɔwɛ mɛ, Aya ci yí nyi mɔɖetɔ le Japon nu mɔ, Ӡonasi xolɔlɔ lɔ yí kpedo ye nu yí yeɖu vɔnvɔn nɔ kunuɖeɖe le jugbaja ji. Hector nyi ɖajɛvi ɖeka le Indonesie, yi jilawo desɛnnɔ Yehowa o. Énu mɔ, Ruta kpɔwɛ yí kpedo ye nu yí yeji mɔ yeakpla nu so Yehowa nu yí asin.

22. Nyi yí atɛnŋ akpedo eo nu yí nakpɔ nyɔna sugbɔ so Bibla dramawo koɖo nyɔta ciwo yí nyi “Mísran wowo xɔse” mɛɔ?

²² Fini àtɛnŋ akpɔ Bibla mɛ kpɔwɛ ciwo yí ado ŋsɛn eo leɔ? Mìwo video koɖo odio dramawo koɖo nyɔta ciwo yí nyi “Mísran wowo xɔse” kpenɔdo mì nu yí Bibla mɛ nujɔjɔwo nyinɔ enu ŋtɔŋtɔ nɔ mì. * Gbɔxwe àkpɔ xolɔlɔ nywi cɛwo, ase wo alo ahlɛn woɔ, biɔ Yehowa nɔ akpedo eo nu nɔ nakpɔ nukplamu vevi ciwo ji àtɛnŋ awa do. Sɔ eoɖeki ɖo mɛ lɔ dumɛ. Bu tamɛ kpɔ so enu ci Yehowa sɛntɔ egbejinɔtɔ cɛwo wa koɖo lé ekpedo wo nu woɖu wowo cukaɖawo ji do. Yi goduɔ, wa do nukplamu lɔwo ji le ao nɔnɔmɛ lɔ mɛ. Do akpe nɔ Yehowa nɔ kpekpedonu ci enakɔ eo kakayɛ. Ji emɔ ciwo ji àto yí ado ŋsɛn amɛwo yí akpedo wo nu keŋ asɔ dasɛ mɔ kpekpedonu ci yexɔ so Yehowa gbɔ jeŋ nɔ ye.

23. Sɔ koɖo Ezai 41:10, 13 ɖe, nyi Yehowa ɖo gbe mɔ yeawa nɔ mìɔ?

²³ Agbenɔnɔ le xexe cɛ ci ji Satana kpa acɛ do mɛ atɛnŋ agbɔnnu sugbɔ, yí hweɖewonuɔ, mìdannɔ ta nɔ enu ci mìawa. (2 Tim. 3:1) Vɔ mìdeɖo alo nu kpɔ alo avɔn o. Yehowa nya cukaɖa ciwo mɛ mìtokɔ. Nɔ mìjuin ɔ, éɖo gbe mɔ yeasɔ ye ɖushi lɔ sɛnŋ lɔ lé mì. (Hlɛn Ezai 41:10, 13.) Mìkando ji mɔ Yehowa akpedo mì nu yí Bibla nanɔ ŋsɛn ci yí ӡan mì nɔ mìado ji le cukaɖa ɖekpokpui mɛ.