Yehowa do ŋsɛn eŋɛnywidratɔ edɔsɛnsinwatɔ cɛwo. Le exwe lɔ mɛɔ, emɔɖetɔwo hlɛnhlɛnmɛ sugbɔ doji so 225 vaɖo 350. Gbesɔ kpe niɔ, ŋkɔtɔ lɔ ke yí hamɛ lɔ dɔwatɔ alo eŋɛnywidratɔ ciwo yí wu 8 000 na wowo sumɔsumɔ kɔnŋta dɔwaxugan lɔ. Yehowa cu shi nɔ wo yí amɛ sugbɔ xɔ nyɔ lɔ.

21 mars exwe 1920 mɛɔ, Joseph F. Rutherford ci yí le ŋkɔ nɔ Bibla Nukplaviwo hwenɔnu xo nuxu ci nyɔta yí nyi “Amɛ miliɔn nɛniɖe le agbe egbɛ yí wodaku gbeɖe o.” Bibla Nukplaviwo wa ŋɖekpokpui ci ji wosun keŋ yí yɔ ɖesɔlejitɔwo nɔ woava wana lɔ tɔxu. Wohaya munumuxu gangantɔ ciwo yí le New York City domɛtɔ ɖeka yí ma amɛyɔwemavi 320 000 han.

Amɛ hlɛnhlɛnmɛ ci yí va sugbɔ wu ci wokpɔkɔ mɔ nɔ. Mɛ ciwo yí wu 5 000 ɖɔ xɔ lɔ me yí amɛ 7 000 blebu dekpɔ texwe o, yí eglo wotrɔ. Jutakpɔxɔ nu so nu mɔ, yɛnyi “bɔbɔ ciwo yí je ji nɔ Jukɔnwo domɛ Bibla Nukplaviwo wu domɛtɔ ɖeka.”

Wovajeshi Bibla Nukplaviwo ɖɛ nywiɖe nɔ “Amɛ miliɔn nɛniɖe le agbe egbɛ yí wodaku gbeɖe o” nuxu lɔ dradra. Hwenɔnuɔ, wodemɔŋje mɛ mɔ woɖo adra Fyɔɖuxu ŋɛdu lɔ yi jinjintɔxu sɔwu ŋnɔ o. Gan wowa dɔ lɔ koɖo ezolelanmɛ. Ida Olmstead ci yí tɔ bɔbɔwo yiyi le exwe 1902 mɛ ɖo ŋwi mɔ: “Mìnya mɔ shicu ganganwo le te kpɔ agbetɔ xomu lɔ pleŋ, eyi taɖo mìdemi eŋɛnywi lɔ dradra nɔ mɛ ciwo yí mìdonɔ go le kunuɖeɖedɔ lɔ mɛ gbeɖe o.”

Ci woji mɔ gbɔngbɔnmɛŋɖuɖu sugbɔ aniɔ, nɔviŋsu ciwo yí le Betɛli tɔ wema ɖewo tata wowoŋtɔwo. Woxwle mashini yí jin do exɔ ɖeka ci wohaya mɛ le 35 Myrtle Avenue le Brooklyn, New York. Axwe ɖewo kpoŋ yí so gblamɛ nɔ nɔtɔxu lɔ koɖo Betɛli lɔ.

Woyɔ Leo Pelle koɖo Walter Kessler le janvier 1920 mɛ nɔ woasumɔ le Betɛli. Walter nu mɔ: “Ci mìɖoɔ, wemataxu lɔ jikpɔtɔ kpɔ mì juun yí nu mɔ: ‘Gaxoxo ɖeka koɖo fan míawa gbɔxwe aɖu nu.’ Émɔ mìwo le lɔ wemagba ɖeka ciwo mɛ wemawo le ti so gumɛxɔ ɖeka mɛ.”

Leo nu enu ci yí jɔ yi ŋkegbu mɔ: “Mìwo dɔ yí nyi mɔ mìaklɔ egliwo le exɔ ŋkɔtɔ mɛ nɔ shanŋ lɔ. Ŋdewa edɔ xoɖyiamɛ  cɛ han ɖe kpɔ o. Vɔ ci enyi Axwetɔ lɔ dɔ yɔɔ, afixɔxɔ le nu.”

Le kwɛshila ɖewo gblamɛɔ, eŋɛnywidratɔ lɔnlɔn faa dɔwatɔ ciwo mɛ zo le ta Jutakpɔxɔ. Wota Jutakpɔxɔ 1^er fevrier 1920 tɔ kotokun ta adɛn le mashini ci yí le shanŋ amɛvetɔ lɔ ji mɛ. Hwenɔnuɔ, nɔvi lɔwo sɔ wematata mashini ɖeka daɖo gumɛxɔ lɔ mɛ yí na ŋkɔ yi mɔ Battleship. Wotɔ L’Âge d’Or can tata so 14 avril 1920 tɔ ji. Eze petii mɔ, Yehowa cu shi do lɔnlɔn faa dɔwatɔ lɔwo gblajejewo ji.

Yehowa sɛntɔ egbejinɔtɔwo se vivi nɔ edɔ lɔ wawa koɖo nɔviwawa le emɔ yoyu bu ji. Ele ahan gan, Bibla Nukplavi ɖewo to le habɔbɔ lɔ mɛ ci cukaɖawo va so exwe 1917 vaɖo exwe 1919 mɛ. Nyi woatɛnŋ awa keŋ asɔ kpedo wo nuɔ?

Nyɔta ci yí nyi “Mína mìanɔ fafamɛ” le Jutakpɔxɔ 1^er avril 1920 mɛ. Nyɔta cɛ nu nɔ wo koɖo lɔnlɔn mɔ: “Mìkando ji . . . mɔ mɛɖekpokpui ci shi Axwetɔ lɔ gbɔngbɔn le . . . alɔn mɔ yeaŋlɔbe enu ciwo yí le ŋgbe, . . . keŋ anɔ ju le ɖekawawa mɛ, shigbe ŋcinu ciwo yí wanɔ dɔ do ɖekɛ hannɛ.”

Amɛ sugbɔ wa do lɔnlɔn nyɔ cɛwo ji. Asu koɖo ashi ɖeka ŋwlɛ mɔ: “Eve mì mɔ, exwe ɖeka koɖo ŋɖe ci yí vayiɔ, amɛwo wa kunuɖeɖedɔ lɔ, vɔ yí mìwodewa ɖe do mɛ o. . . Mìɖui mɔ mìdagbebu mɔ gbeɖe o.” Edɔ sugbɔ le te kpɔ edɔwatɔ cɛ ciwo mɛ ezo yoyu ɖo.

21 juin exwe 1920 mɛɔ, Bibla Nukplaviwo tɔ “ZG” mama; wema cɛ nyɔta yí nyi “Woɖe enyɔwlawla lɔ ti”. * Wobɔ wema cɛ sugbɔ ɖɛ hwenu woɖo te yi le exwe 1918 mɛ.

Denyi mɔɖetɔwo ɖekɛ yí woyɔ o, vɔ eŋɛnywidratɔwo pleŋ yí woyɔ nɔ woawa  wema mama dɔ cɛ. “Eŋɛnywidratɔ ɖekpokpui le hamɛ ɖekpokpui mɛ ci yí atɛnŋ awa edɔ cɛ ɖo awɛ koɖo jijɔ. Mína nɔ enyɔ cɛ acucu mì le dɔ lɔ wawa mɛ: ‘Enu kuɖeka ciŋwa ke’—ŋma ZG.” Edmund Hooper nu mɔ wema mama dɔ cɛ nyi so xɔmɔnu yi xɔmɔnu ŋkɔtɔ ci amɛ sugbɔtɔ kpla yí wa kpɔ. Énu kpi mɔ: “Mìvatɔ gɔnmɛsese nɔ enu ciwo mìawa gbɔxwe akeke bonu nɔ dɔ lɔ yi finiwo yí mìdekpɔkɔ emɔ nɔ sa o.”

Ci nuxuxoxo koɖo Bibla Nukplaviwo le jukɔn buwo mɛ gbɔnnu le Xexemɛhwa ŋkɔtɔ lɔ mɛɔ, nɔviŋsu Rutherford ji mɔ yeado ŋsɛn nɔvi lɔwo yí atrɔ awa toto do kunuɖeɖedɔ lɔ nu. Eyi taɖo le 12 août le exwe 1920 mɛɔ, yɛ koɖo nɔviŋsu amɛnɛ zɔn mɔ yí to Grande-Bretagne, Europe keŋkeŋ koɖo Moyen-Orient.

Ci Rutherford yi Grande-Bretagne ɔ, Bibla Nukplaviwo wa takpekpe amɛtɔn koɖo jugbaja bɔbɔ 12. Mɛ ciwo yí va hlɛnhlɛnmɛ ayi 50 000. Jutakpɔxɔ nu so nu mɔ: “Nɔvi lɔwo xɔ akɔnfafa koɖo ŋsɛndoamunyɔwo. Wovawa ɖeka doji le lɔnlɔn mɛ yí wa dɔ doju yí ecɛ na wokpɔ jijɔ.” Le Paris ɔ, nɔviŋsu Rutherford gbexo nuxu ci yí nyi “Amɛ miliɔn nɛniɖe le agbe egbɛ yí wodaku gbeɖe o.” Ci etɔ nuxu lɔ jiɔ, amɛwo vaɖɔ exɔ lɔ mɛ. Amɛ kotokun amɛtɔn biɔ mɔ yewoase nyɔ buwo kpi.

Le kwɛshila ciwo yí kplɔɛdo mɛɔ, nɔviŋsu ɖewo yi Athènes, Caire koɖo Jérusalem. Ci nɔviŋsu Rutherford ji mɔ yeatrɔ yi ɖesɔlejitɔ ciwo yí le nutwi lɔ mɛ gbɔɔ, éɖo wema xɔxu ɖeka do Ramallah juganmɛ le axa nɔ Jérusalem. Yi goduɔ, étrɔyi Europe keŋ aɖo Europe centrale Dɔwaxu ci yí atanɔ wemawo.

Le septembre exwe 1920 mɛɔ, Bibla Nukplaviwo ɖe L’Âge d’Or No. 27 ti; enyi tata vevi ci yí klo nu so lé woci yumɛ nɔ Bibla Nukplaviwo do le exwe 1918 mɛ. Mashini ci nu mìxo nuxu so vayi yí woyɔɛ mɔ Battleship, wa dɔ ezan koɖo kede yí ta enyɔdrawema cɛ miliɔn amɛnɛ koɖo ŋɖe.

Enyɔdrawema lɔ hlɛntɔwo kpla nu so enumajɔmajɔ ci wowa do Emma Martin nu. Nɔvinyɔnu Martin nyi emɔɖetɔ le San Bernardino le Californie. Le 17 mars 1918 mɛɔ, yɛ koɖo nɔviŋsu amɛtɔn, E. Hamm, E. J.  Sonnenburg, koɖo E. A. Stevens yi Bibla Nukplaviwo bɔbɔ nyɛkuin ɖeka.

Ŋsu ɖeka yɛ va bɔbɔ lɔ, vɔ denyi Bibla kplakpla yí xɛ o. Évaɖe mɛ mɔ: “Ŋva bɔbɔ lɔ . . . ɖo esedɔwaxu yí dɔŋ ɖaɖa. Susu ci yí taɖo ŋyi nɔ lɔ yí nyi mɔ, nakpɔ kpeɖojiwo.” Ékpɔ “kpeɖoji” ci ejikɔ; ékpɔ Woɖe enyɔwlawla lɔ ti wema ɖeka. Le ŋkeke ɖewo goduɔ, wolé nɔvinyɔnu Martin koɖo nɔviŋsu amɛtɔn lɔwo. Wosɔ nyɔ do wo nu mɔ, woda le se ji ci woma wema ci womɔ woŋgbema o.

Woso kojo nɔ Emma koɖo nɔviŋsu lɔwo mɔ woanɔ gakpamɛ na nɔ xwe tɔn. Wotrɔyɔ kojo zenɛniɖe, vɔ le 17 mai 1920 ɔ, wodekpɔ ta ni o, eyi taɖo wolé wo do ga. Vɔ dejinjin o, enuwo trɔ.

20 juin exwe 1920 mɛɔ, nɔviŋsu Rutherford xo nuxu so wowo nyɔ lɔ nu le takpekpegan ɖeka mɛ le San Francisco. Lé wowa nu do Kristotɔ lɔwo nu ɖe fun nɔ enyɔsetɔwo yí woŋwlɛ nu ɖaɖa États-Unis fyɔ. Woŋwlɛ mɔ: “Mìkpɔɛ mɔ enyɔ ci wosɔ do. . . Axwenɔ Martin nu. . . mɔ yɛwakɔ enu ci ese gbe, desɔgbe o. . . Ŋsɛn ci ese dɔwatɔ lɔwo zan yí sɔ . . . ɖo fɛnca nɔ . . . Axwenɔ Martin . . . yí zan nɔnɔmɛ lɔ keŋ sɔ li do gakpamɛɔ, mìkpɔɛ mɔ . . . wowa fɛn.”

Yi ŋkegbu pɛɛɔ, Efyɔ Woodrow Wilson ɖe ehwɛ ci wodo nɔvinyɔnu Martin koɖo nɔviŋsu Hamm, Sonnenburg koɖo Stevens si. Amɛleledoga do ŋɖemajɔ ji lɔ wowo tɔ lɔ vɔ hɔntɔn.

Ci exwe 1920 yikɔ vɔvɔnuɔ, enu sugbɔ ɖewo jɔ ciwo nu Bibla Nukplaviwo akpɔ jijɔ so. Edɔ ci yí le dɔwaxugan lɔ kekekɔ bonu doji yí Kristotɔ adodwiwo ɖekɔ kunu koɖo ezolelanmɛ sɔwu sa mɔ, Mawu Fyɔɖuxu lɔ yí akpɔ agbetɔ xomu lɔ cukaɖawo gbɔ. (Mt. 24:14) Exwe 1921 ci yí akplɔɛdo anyi exwe gangan ci mɛ woaɖe kunu so Fyɔɖuxu nyɔnɔnwi lɔ nu le sɔwu.