Yi enu ci yí le mɛ ji

Yi yi mɛnyɔwo tɔxu

ENUKPLAKPLA NYƆTA 38

Jajɛwo, Agbe Ci Hanŋmɛ Míji Mɔ Yewoanɔɔ?

Jajɛwo, Agbe Ci Hanŋmɛ Míji Mɔ Yewoanɔɔ?

“Enyɔ gɔnmɛsese a kpɔ eo ji.”—ELO. 2:11.

EHAJIJI 135 Yehowa Le Kpewòm Lɔlɔ̃tɔe Be: “Vinye, Dze Nunya”

SUSU VEVI LƆ a

1. Cukaɖa ci yí Ʒoasi, Ozia koɖo Ʒoziasi do goɔ?

 LÉ AWA nɔ eo nɔ ènyi efyɔ nɔ Mawu mɛwo hwenu ènyi vihwɛ alo jajɛɔ? Lé àzan ŋsɛn koɖo acɛ ci èɖo doɔ? Bibla xo nuxu nɔ mì so jajɛ sugbɔ ciwo yí nyi fyɔ le Ʒuda nu. Le kpɔwɛ mɛ, xwe amadrɛ kpaŋ Ʒoasi ɖo yí nyi fyɔ, Ozia ɖo xwe 16 yí Ʒoziasi yɛ ɖo xwe 8. Kpɔ lé agbɔnnu nɔ wo do ɖa! Ci yí denɔ fafɛɖe nɔ wo can ɔ, Yehowa koɖo mɛbuwo kpedo wo nu yí wowa nunywi sugbɔ.

2. Nyi yí taɖo enyɔ mɔ mìakpla nu so Ʒoasi, Ozia koɖo Ʒoziasi nuɔ?

2 Ci mìdenyi efyɔ alo fyɔnyɔnuwo can ɔ, mìatɛnŋ akpla nu sugbɔ so amɛ amɛtɔn cɛ ciwo nu Bibla xo nuxu so gbɔ. Wosɔ gbeta nywiwo, vɔ wogbesɔ gbeta dɔndɔnwo hɛnnɛ. Wowo kpɔwɛ lɔwo akpedo mì nu mìakpɔ enu ci yí taɖo ele mɔ mìadonɔ gbɛ nywiwo, akpɔtɔ asɔ mìwoɖekiwo hwenɔ yí akpɔtɔ atenɔ gogo Yehowa.

DONƆ EGBƐ NYWIWO

Àtɛnŋ awa Ʒoasi tɔ han gbɛ nɔ èsenɔ nukplamu ciwo yí ao xlɔ nywiwo nanɔ eo (Kpɔ mamamɛ 3, 7) c

3. Lé Efyɔ Ʒoasi wa nu do ci Avɔnsatɔ Gangantɔ Yoyada kpla nu yiɔ?

3 Wa Ʒoasi tɔ han yí asɔnɔ gbeta nywiwo. Efyɔ Ʒoasi sɔ gbeta nywi ɖeka hwenu enyi jajɛ. Ci edalɔ degbeliɔ, éwa do enyɔ ciwo yí Avɔnsatɔ Gangantɔ, egbejinɔtɔ Yoyada nu ni ji. Avɔnsatɔ cɛ kpla nu Ʒoasi shigbe lé awɛ nɔ yiŋtɔ vijiji hannɛ. Ecɛ wɛ mɔ Ʒoasi ɖui mɔ yeasɛn Yehowa yí ekpedo jukɔn lɔ nu wowo can wosɛn Yehowa. Ʒoasi wa toto yí wotrɔ dra gbedoxɔ lɔ do.—2 Kro. 24:​1, 2, 4, 13, 14.

4. Nyɔna ci mìakpɔ nɔ mìwanɔ do Yehowa sewo jiɔ? (Elododo Wema 2:​1, 10-12)

4 Nɔ dao koɖo nɔo alo mɛbuɖe kplakɔ eo lé àwɛ alɔn Yehowa yí anɔ agbe asɔ koɖo yi sewoɔ, anyi wonakɔ eo enuvevi ɖeka. (Hlɛn Elododo Wema 2:​1, 10-12.) Dao koɖo nɔo atɛnŋ ato emɔ vovovowo ji akpla nu eo. Kpɔ lé nɔvinyɔnu ɖeka ci yí tɔ mɔ Katya dalɔ kpedo nu esɔ gbeta nywiwo ɖa. Gbeɖeka duuɔ, nɔ dalɔ kplɔɛ yikɔ sukluɔ, wokannɔ seŋ so gbenɔgbe mawunyɔkpukpui nu. Katya nu mɔ: “Seŋkankan ŋtɔ́wo kpenɔdo ŋnu yí ŋtɛnŋ ɖunɔ cukaɖa ciwo yí vanɔ le ŋkeke lɔ mɛ ji.” Vɔ lé àwa nu do nɔ ewa nɔ eo mɔ ese ciwo yí ao jilawo kpɔ do Bibla nu yí do nɔ eo dɔ yí degbevo yí awa nuwo shigbe lé èji do nɛɔ? Nyi yí atɛnŋ akpedo eo nu nase tonu nɔ woɔ? Nɔvinyɔnu Anastasia ɖo ŋwi mɔ ye daye koɖo ye nɔye dre enu ci yí taɖo wodo ese ɖewo mɛ nɔ ye. Énu mɔ: “Ecɛ kpedo ŋnu yí ŋlɔn do ese lɔwo ji yí ŋdekpɔ wo mɔ wodo wo keŋ asɔ xe emɔ nɔŋ o, vɔ asɔ glɔn ta nɔŋ yɔ, ɖo wolɔnŋ.”

5. Lé ao nuwanawo atɛnŋ awa nɔ ao jilawo koɖo Yehowa ɔ? (Elododo Wema 22:6; 23:​15, 24, 25)

5 Eji ajɔ dao koɖo nɔo nɔ èwanɔ do Bibla nukplamu ci wonakɔ eo ji. Ci yí gbewu ŋnɔɔ, ana yí eji ajɔ Mawu yí eo koɖo yɛ avanyi xlɔ keke sɔyi mavɔ. (Hlɛn Elododo Wema 22:6; 23:​15, 24, 25.) Dekpɔɛ mɔ wonyi susu ciwo yí taɖo àtekpɔ yí awa Ʒoasi tɔ han hwenu enyi ɖajɛvihwɛ ba?

6. Ci Yoyada ku ɖegbɔ ɖe, miwo yí Ʒoasi tɔ eto ɖoɖoɔ, yí nyi yí to so mɛɔ? (2 Kronika 24:​17, 18)

6 Kpla nu so gbeta dɔndɔn ciwo yí Ʒoasi sɔ mɛ. Le Yoyada ku goduɔ, Ʒoasi tɔ egbɛ vwinwo dodo. (Hlɛn 2 Kronika 24:​17,18.) Éwa do enyɔ ciwo yí Ʒuda fyɔvi ciwo yí delɔn Yehowa o nu ni ji. Àlɔn do ji mɔ Ʒoasi ɖo aze nɔ enudɔndɔnwatɔ ŋtɔ́wo sa. (Elo. 1:10) Vɔ éɖo to mɛ ciwo yí mɔ yewonyi yi xlɔwo. Hwenu yí Zakari ci yí nyi Ʒoasi ŋiniɛ viɛ tekpɔ mɔ yeakpla nu yiɔ, Ʒoasi na gbe yí wowui. (2 Kro. 24:​20, 21; Mt. 23:35) Enudɔndɔn koɖo ŋɖɛmanya nuwana teŋ yí nyi cɛ! Ʒoasi tɔ yi gbe ji nywiɖe, vɔ ewa ŋshishi mɔ évatrɔ xɔsegbetɔ koɖo amɛwutɔ. Eyi, yiŋtɔ dɔwaviwo yí vawui. (2 Kro. 24:​22-25) Kpɔ lé yi gbe anɔ do sa ɖa, nɔ ekpɔtɔ yí sekɔ tonu nɔ Yehowa koɖo mɛ ciwo yí luin ɖa! Nyi èkpla so yi kpɔwɛ lɔ mɛɔ?

7. Miwo yí ɖo anyi ao xlɔwoɔ? (Kpɔ foto lɔ hɛnnɛ.)

7 Enu ɖeka ci mìatɛnŋ akpla le gbeta dɔndɔn ci Ʒoasi sɔ mɛ yí nyi mɔ mìɖo aje xlɔ koɖo mɛ ciwo yí adɔ mìawanɔ nunywi, exlɔ ciwo yí lɔn Yehowa yí ji mɔ yewoawɛ nɔ eji ajɔɛ. De mìwo koɖo mɛ ciwo yí le xwe mɛ ɖekɛ mìadonɔ ha koɖo o. Ðo ŋwi mɔ, Ʒoasi nyi vihwɛ nɔ yi xlɔ Yoyada. Biɔ eoɖeki se mɔ: ‘Anyi xlɔwo kpenɔdo ŋnu nɔ xɔse ci ŋɖo do Yehowa nu asɛnkɔŋ dojia? Wodonɔ ŋsɛnŋ mɔ nyɛ le nɔ agbe asɔ koɖo Mawu sewoa? Woxonɔ nuxu so Yehowa koɖo nyɔnɔnwi lɔ nua? Wowanɔ do Mawu sewo jia? Nɔ ŋwa afɛn ɖe, taŋfuin enyɔ ci naji mɔ wo le nu nɔŋ yí wonunɔa alo wogbenɔ dɔn yí gbenɔ nɔŋ a?’ (Elo. 27:​5, 6, 17) Le nyɔnɔnwi mɛɔ, nɔ ao xlɔwo delɔn Yehowa ɔ, tashi wo. Vɔ nɔ wolɔn Yehowa ɔ, le do wo nu, woakpenɔdo eo nu gashiagamɛ.— Elo. 13:20.

8. Nyi yí ɖo anɔ susu mɛ nɔ mì nɔ mìzankɔ ɛntɛnɛti jugbajahadoxuwoɔ?

8 Ɛntɛnɛti jugbajahadoxuwo nyi emɔ nywi ɖeka ci yí kpenɔdo mì nu mìkannɔ seŋ koɖo mìwo xomumɛtɔwo koɖo mìwo xlɔwo. Vɔ amɛ sugbɔ zannɔ wo yí sɔ yinɔ go do amɛwo ji, yí sɔnɔ enu ciwo woxwle alo enu ciwo wowa foto koɖo videowo danɔ do ji. Nɔ èzannɔ ɛntɛnɛti jugbajahadoxu ɖeɔ, biɔ eoɖeki se mɔ: ‘Ŋjinɔ mɔ madasɛ nyɛɖeki yɔa? Ŋjinɔ mɔ manu enyɔ ciwo yí akpedo mɛbuwo nu nɔ woa alo makanfu nyɛɖeki yɔa? Ŋtashi nyɛɖeki yí mɛ ciwo yí zinkɔ susuwo, nuxuwo koɖo nuwanawo kpɔkɔ ŋsɛn do ŋji le emɔ dɔndɔn jia?’ Nɔviŋsu Nathan Knorr ci yí nyi Edɔjikpɔha mɛ tɔ vayi nu mɔ: “Ŋgbe mɔ yeawɛ nɔ ye nu ajɔ ji nɔ amɛwo o. Nɔ èwɛ ahan ɔ, ao nu dagbevajɔ ji nɔ mɛɖekɛ o. Wɛ nɔ ao nu ajɔ ji nɔ Yehowa, eyi ao nu ajɔ ji nɔ mɛ ciwo yí lɔn Yehowa hɛnnɛ.”

KPƆTƆ ASƆ EOÐEKI HWENƆ

9. Nyi Yehowa kpedo Ozia nu yí ewaɔ? (2 Kronika 26:​1-5)

9 Wa Ozia tɔ han yí asɔnɔ gbeta nywiwo. Efyɔ Ozia sɔ yiɖeki hwe hwenu enyi ɖayɛvihwɛ. Ékpla lé awɛ “avɔn Mawu adodwi lɔ.” Eyi hwenu eɖokɔ exwe 68 han ɔ, Yehowa cu shi ni sugbɔ le yi gbe mɛ. (Hlɛn 2 Kronika 26:​1-5.) Ozia ɖu yi ketɔnɔ sugbɔ ji yí wɛ yí woglɔn ta nɔ Ʒerusalɛmu nywiɖe. (2 Kro. 26:​6-15) Kankandojitɔɔ, eji ajɔ Ozia nɔ enu ciwo pleŋ Mawu kpedo nu ewa.—Ŋun. 3:​12, 13.

10. Lé nuwo vayi do nɔ Ozia ɔ?

10 Kpla nu so gbeta dɔndɔn ciwo yí Ozia sɔ mɛ. Ema do Efyɔ Ozia mɔ eyi nunɔ enu ciwo mɛbuwo ɖo awa nɔ wo. Ecɛ yí dɔ ebu mɔ yeatɛnŋ awa ŋɖekpokpui ci yí dro yea? Gbeɖekaɔ, Ozia yi Yehowa gbedoxɔ mɛ yí sɔ goyiyi mɔ yeasa vɔn le avɔnsakpe lɔ ji, enu ci efyɔwo deɖo gbe awa o. (2 Kro. 26:​16-18) Avɔnsatɔ Gangantɔ Azaria gbe ni, vɔ Ozia do dɔmɛzi. Ŋshishitɔɔ, Ozia degbekpɔtɔ yí nɔ gbeji o yí Yehowa na eje kpodɔ̀. (2 Kro. 26:​19-21) Kpɔ lé nuwo anɔ do ni sa nɔ ekpɔtɔ sɔ yiɖeki hwenɔ ɖa!

Mìdeɖo asɔ enu ciwo mìwanɔ yinɔ go o, vɔ mìasɔ enu ciwo ji mìsun yí wa kanfukanfu jo nɔ Yehowa (Kpɔ mamamɛ 11) d

11. Nyi yí atɛnŋ akpedo mì nu mìakpɔtɔ asɔ mìwoɖekiwo hwenɔɔ? (Kpɔ foto lɔ hɛnnɛ.)

11 Ci Ozia vaɖo ŋsɛn ɔ, éŋlɔbe mɔ Yehowa yí na ye ŋsɛn koɖo ejiɖuɖu lɔ. Nukplamu ci yí le mɛ nɔ mìɔ? Mìɖo akpɔtɔ aɖonɔ ŋwi mɔ Yehowa gbɔ yí enunywi ciwo mìsekɔ vivi nɔ le agbeɛ mɛ koɖo enu ciwo mìwakɔ le yi sɛnsɛn mɛ so. Mìdeɖo asɔ enu ciwo mìwanɔ sɔ yinɔ go o, vɔ mìɖo asɔ enu ciwo ji mìsun yí wa kanfukanfu jo nɔ Yehowa. b (1 Kor. 4:7) Mìɖo asɔ mìwoɖekiwo hwe yí anya mɔ mìnyi nuvɔnmɛwo yí mìʒan nɔ ekpla. Nɔviŋsu ɖeka ci yí ɖo exwe 60 han ŋwlɛ mɔ: “Ŋkplɛ mɔ ŋdeɖo adonɔ dɔmɛzi alo agbɔjɔ nɔ mɛbuwo do jeshi afɛn ci ŋwa yí wonui nɔŋ o. Hweɖewonu nɔ ŋwa afɛn yí wa ŋɖewo yí wona kplaŋ ɔ, ŋtenɔkpɔ mɔ mawa nunywi yí akpɔtɔ asɛnkɔ Yehowa nywiɖe.” Enyɔ lɔ yí nyi mɔ, nɔ mìvɔnnɔ nɔ Yehowa yí kpɔtɔ yí sɔ mìwoɖekiwo hwenɔɔ, enuwo ayi nɔ mì nywiɖe le agbeɛ mɛ.—Elo. 22:4.

KPƆTƆ ATETEƐ GOGO YEHOWA

12. Lé Ʒoziasi ji Yehowa do hwenu enyi ɖayɛvihwɛɔ? (2 Kronika 34:​1-3)

12 Wa Ʒoziasi tɔ han yí asɔnɔ gbeta nywiwo. Exwe 16 yí Ʒoziasi ɖo yí tɔ Yehowa jiji kpɔ. Éji mɔ yeakpla nu so Yehowa nu yí awa yi dro. Vɔ enuwo denɔ fafɛɖe nɔ efyɔ jajɛ cɛ o. Amɛ sugbɔtɔ sɛnkɔ ŋsumawuwo hwenɔnu, eyi taɖo eɖo agbe dɔn gbɔxwe agbe nɔ wo. Vɔ ésun ji yí wɛ. Gbɔxwe Ʒoziasi aɖo xwe 20 ɔ, étɔ ŋsumawuwo sɛnsɛn ɖeɖe swi le eju lɔ mɛ.—Hlɛn 2 Kronika 34:​1-3.

13. Nɔ èsɔ eoɖeki na Yehowa ɖe, lé akpɔ ŋsɛn do ao gbe ji doɔ?

13 Nɔ ɖajɛvihwɛ alo nyɔnuvihwɛ ènyi can ɔ, àtɛnŋ aɖui mɔ yeawa Ʒoziasi tɔ han yí akpla nu sugbɔ so Yehowa koɖo Yi nɔnɔmɛ nywiwo nu. Ecɛ adɔ àji mɔ yeasɔ yeɖeki jo ni. Nɔ èsɔ eoɖeki na Mawu ɖe, lé akpɔ ŋsɛn do ao gbe ji doɔ? Luke ci yí wa ʒinʒindoshimɛ hwenu eɖo xwe 14 nu mɔ: “Ecɛyɛɔ, nasɔ Yehowa sɛnsɛn ɖo texwe ŋkɔtɔ le anyi gbe mɛ yí atekpɔ awɛ nɔ eji ajɔɛni.” (Maki 12:30) Àkpɔ nyɔna nɔ eɔ can èɖui yí wɛ ahan.

14. Na kpɔwɛ ɖewo ciwo yí dasɛ lé jajɛ ɖewo tekpɔ yí wakɔ Ʒoziasi tɔ han.

14 Nɔ ènyi jajɛ yí sɛnkɔ Yehowa ɖe, cukaɖa ciwo àtɛnŋ ado goɔ? Johan ci yí wa ʒinʒindoshimɛ hwenu eɖo xwe 12 nu mɔ ye suklu kpenawo tɛnɔdo ye ji mɔ ye le yɔ shiga kulan tɔ. Nɔ Johan atɛnŋ akpɔ ŋsɛn aɖu amɛjiʒinʒin lɔ jiɔ, éɖonɔ ŋwi nɔ yiɖeki mɔ shiga kulan tɔ yɔyɔ adahɛn nu le ye nu yí agbedahɛn exlɔ ci yenyi koɖo Yehowa. Exwe 14 yí Rachel ɖo hwenu ewa ʒinʒindoshimɛ, énu enu ci yí kpedo nu etɛnŋ ɖu cukaɖa ciwo edonɔ go le suklu ji. Énu mɔ: “Ŋtekpɔ yí jinɔ enu ciwo yí aɖonɔ ŋwi gbɔngbɔn mɛ nuwo ji nɔŋ. Le kpɔwɛ mɛ, nɔ mìkplakɔ nu so exolɔlɔ ɖe nuɔ, etɛnŋ na maɖo ŋwi Bibla mɛ xolɔlɔ alo nyɔnuɖɛ ɖe. Alo nɔ ŋkankɔ seŋ koɖo mɛɖeɔ, ŋtɛnŋ ɖonɔ ŋwi kpukpui ɖe ci nasɔ kan seŋ koɖi.” Cukaɖa ciwo èdokɔ go atɛnŋ ato akpo nɔ ciwo yí Efyɔ Ʒoziasi do go, vɔ àtɛnŋ akpɔtɔ anya ŋɖɛ yí anɔ gbeji shigbe lé ewɛ nɛ. Nɔ ètekpɔ yí ɖunɔ cukaɖawo ji hwenu ènyi ɖajɛvihwɛ alo nyɔnuvihwɛɔ, akpedo eo nu navaɖu cukaɖa buwo ji le esɔ mɛ.

15. Nyi yí kpedo Ʒoziasi nu yí esɛn Yehowa le egbejinɔnɔ mɛɔ? (2 Kronika 34:​14, 18-21)

15 Hwenu Efyɔ Ʒoziasi ɖo exwe 26 ɔ, étɔ gbedoxɔ lɔ dradra do. Ci wowakɔ edɔ lɔɔ, wokpɔ “Ese wema Yehowa tɔ ci ena to Moizi ji.” Ci efyɔ lɔ se enyɔ ciwo yí woŋwlɛ do mɛɔ, éwa nu le afɔdumɛ zeɖeka keŋ wa do enyɔ lɔwo ji. (Hlɛn 2 Kronika 34:​14, 18-21.) Bibla hlɛnhlɛn blaŋblaŋ jɔnɔ eji nɔ eoa? Nɔ èteteɛkpɔ mɔ yeahlinni gbeɖeka duu ɖe, lé eyikɔ doɔ? Èdonɔ jeshi kpukpui ciwo yí atɛnŋ akpedo eo nua? Luke ci nyɔ mìnu vayi ŋwlɛnɔ susu vevi ciwo ekpɔ gbeɖeka duu ɖɛ. Dekpɔɛ mɔ nɔ eo can èwɛni ahan akpedo eo nu naɖonɔ ŋwi kpukpui alo susu veviwo ba? Nɔ èvajekɔshi enu sugbɔ le Bibla mɛ yí yi hlɛnhlɛn vajɔkɔ eji nɔ eo dojiɔ, ahanke edro ci èɖo mɔ yeasɛn Yehowa asɛnkɔŋ doji nɛ. Eyi shigbe Efyɔ Ʒoziasi nɛɔ, eo can àji mɔ yeawa do enyɔ ci Mawu Nyɔ lɔ nu ji.

16. Nyi yí taɖo Ʒoziasi wa afɛn gangan ɖekaɔ, yí nukplamu ci yí le mɛ nɔ mìɔ?

16 Kpla nu so gbeta dɔndɔn ci Ʒoziasi sɔ mɛ. Hwenu Ʒoziasi ɖokɔ exwe 39 han ɔ, éwa fɛn ɖeka ci yí hɛn ku va ni. Ékando yiɖeki ji yí debiɔ Yehowa se mɔ lé yeawa enuwo do ma o. (2 Kro. 35:​20-25) Enukplamu ci yí le mɛ ke. Nɔ mìshin yí ɖo exwe ɖekpokpui alo mìkplakɔ Bibla yí ejinjin yɛ can ɔ, mìɖo akpɔtɔ ajinɔ Yehowa. Edasɛ mɔ mìɖo adonɔ gbe ɖaɖa nɔ Yehowa abiɔnɔ emɔdasɛnamɛ yitɔ, akplanɔ yi Nyɔ lɔ yí axɔnɔ nukplamu le Kristotɔ ciwo yí shin le gbɔngbɔn mɛ gbɔ. Nɔ mìwɛni ahan ɔ, adɔ yí mìdawanɔ afɛn ganganwo ahan o yí eji ajɔnɔ mì.—Ʒaki 1:25.

JAJƐWO ENUWO ATƐNŊ AYI NƆ MÍ NYWIÐE LE AGBEƐ MƐ

17. Nyi mìatɛnŋ akpla so Ʒuda fyɔ amɛtɔn lɔwo gbɔɔ?

17 Àtɛnŋ awa enu dojijɔnamɛ sugbɔ hwenu ènyi jajɛ. Ʒoasi, Ozia koɖo Ʒoziasi kpɔwɛwo dasɛ mɔ jajɛwo atɛnŋ asɔ gbeta nywi yí awa enu ci yí adɔ wowo nu ajɔ ji nɔ Yehowa. Le nyɔnɔnwi mɛɔ, efyɔ jajɛ cɛwo vawa afɛn ciwo yí dɔ woɖu alɔzuwo. Vɔ nɔ ètekpɔ yí wa enywi ci han yí wowa yí dewa afɛn ciwo han yí wowaɔ, eji atɛnŋ ajɔ eo le agbeɛ mɛ.

Ðajɛvi Davidi te gogo Yehowa. Yi nu kpe nɔ Mawu yí enuwo yi ni nywiɖe le agbe lɔ mɛ (Kpɔ mamamɛ 18)

18. Kpɔwɛ ciwo yí le Bibla mɛ yí dasɛ mɔ enuwo atɛnŋ ayi nɔ eo nywiɖe le agbe lɔ mɛɔ? (Kpɔ foto lɔ hɛnnɛ.)

18 Enuŋwlɛŋwlɛ lɔwo gbexo nuxu so jajɛ bu ciwo yí te gogo Yehowa yí wowo nu jɔ ji ni nu, enuwo yi nɔ wo nywiɖe le agbeɛ mɛ. Davidi can le wo mɛ. Hwenu enyi jajɛɔ, éɖui mɔ yeanyi xlɔ koɖo Mawu yí evanyi efyɔ ci yí nɔ gbeji. Évawa afɛnwo, vɔ Mawu kpɔtɔ kpɔɛ mɔ yɛnyi mɛ ci yí nɔ gbeji. (1 Efy. 3:6; 9:​4, 5; 14:8) Nɔ èkpla nu so Davidi gbe nuɔ, atɛnŋ ado ŋsɛn eo naɖui mɔ yeakpɔtɔ asɛn Yehowa le egbejinɔnɔ mɛ. Abi àtɛnŋ akpla nu so Maki alo Timote nu. Àkpɔɛ mɔ hwenu wonyi ɖayɛvihwɛ yí wotɔ Yehowa sɛnsɛn, wowo nu kpe nɔ Mawu yí enuwo yi nɔ wo nywiɖe le agbe lɔ mɛ hɛnnɛ.

19. Agbe ci hanŋmɛ èji mɔ yeanɔɔ?

19 Lé nuwo avanɔ do nɔ eo le agbe lɔ mɛ aso lé ènɔkɔ agbe do yɛ gbɔ. Nɔ èɖonɔŋ do Yehowa nu yí dekannɔdo eoŋtɔ ŋɖɛnyanya jiɔ, Yehowa akpedo eo nu nasɔ gbeta nywiwo. (Elo. 20:24) Eji ajɔ eo yí àkpɔ nyɔnawo le agbeɛ mɛ. Ðo ŋwi mɔ enu ciwo èwanɔ nɔ Yehowa jɔnɔ ji ni. Enunywi bu ɖe deli yí àwa sɔwu mɔ nasɛn Dao amɛlɔntɔ Yehowa ci yí le jeŋkwi mɛ o.

EHAJIJI 144 Wò Ŋku Nenɔ Fetu La Dzi!

a Jajɛwo, Yehowa nya mɔ hweɖewonuɔ, egbɔnnɔnu mɔ míawa enunywi yí akpɔtɔ anyi yi xlɔwo. Lé míawɛ asɔnɔ gbeta nywi ciwo yí ajɔnɔ ji nɔ míwo Da ci yí le jeŋkwi mɛɔ? Mìakan seŋ so ɖayɛvihwɛ amɛtɔn ciwo yí nyi fyɔ le Ʒuda nu. Míkpɔ mɔ nyiwo yí míatɛnŋ akpla so gbeta ciwo yí wosɔ mɛ ma.

b Kpɔ dakavi ci yí nyi “Attention à la fausse modestie” ci yí le nyɔta ci yí nyi “Être vu sur les réseaux sociaux: est-​ce important?” mɛ le jw.org ji.

c FOTO MƐ ÐEÐE: Nɔvinyɔnu ɖeka ci yí shin le gbɔngbɔn mɛ nakɔ nukplamu nywi ɖeka nɔvinyɔnu jajɛ ɖeka.

d FOTO MƐ ÐEÐE: Nɔvinyɔnu ɖeka ci yí wa dɔ le takpekpe mɛ ɖoŋ do Yehowa nu yí sɔ enu ciwo ji esun yí wa kanfukanfu jo ni.