1-2. Emɔ ci nu yí agbetɔwo nɔnɔmɛ lɔ le shigbe ɖajɛvi ci nuxu mìxo le mamamɛ 1 lɔ tɔ hannɛɔ?

 KPƆƐ le susu mɛ mɔ ŋsu jajɛ ɖeka shin le hotɔnɔwo xomu ɖeka mɛ. Gbeɖekaɔ, nuvɔn ɖeka jɔ do wo ji yí yi jilawo ku le afɔku ɖeka mɛ. Eŋɛ lɔ na yí ese vevi sugbɔ, vɔ enyɔ gangan bu gbele te kpɔ jajɛ ŋtɔ́. Évase mɔ ye jilawo dahɛn dɔkunu ciwo yí le xomu lɔ shi keke yí gbeɖu fɛn sugbɔ kɔɖɛ. Nɔ anyɔ saɔ, dɔkunuwo yí aɖu cinɔ nɔ, vɔ ecɛyɛɔ, efɛn cinɔ yí evaɖu yí efɛntɔnɔwo fɔn yí biɔkɔ ho yi. Efɛn ci yi jilawo ɖu kɔɖɛ sugbɔ keke yí datɛnŋ acu wo kpɔ gbeɖe o.

² Le mɔ ɖewo nuɔ, mìwo nɔnɔnmɛ lɔ le shigbe ɖajɛvi jajɛ ŋtɔ́ tɔ hannɛ. Adamu koɖo Ɛva ci yí nyi mìwo jila ŋkɔtɔwo nyi amɛmaɖoafɛnwo yí le paradiso nyakpɔkpɔ ɖeka mɛ. (Gɔnm. 1:27; 2:​7-9) Wokpɔkpɔ mɔ sa mɔ yewoanɔ agbe nywi yí ale mɛ tɛgbɛɛ keke asɔyi mavɔ. Vɔ enushanu vatrɔ. Wobu paradiso lɔ koɖo agbe tɛgbɛɛ nɔnɔ mɔkpɔkpɔ lɔ. Cinɔnu ci woagbe daɖɛ nɔ wowo vi ciwo yí woavajiɔ? Bibla nu nɔ mì mɔ: “Ŋsu ɖeka, Adamu, yí dɔ yí agɔjeje va xexe cɛ mɛ. Agɔjeje lɔ yí hɛn eku va. É yí taɖo amɛwo pleŋ kunɔ, ɖo wowo pleŋ jenɔ agɔ.” (Rɔm. 5:12) Cinɔnu ci Adamu gbeɖɛ nɔ mì yí nyi nuvɔn yí eku vato so mɛ. nuvɔn cinɔ cɛ le shigbe efɛn ɖeka ci yí le kɔ nɔ mì nɛ, yí mɛɖe dele mì mɛ yí atɛnŋ acui o.—Eha. 49:8.

 3. Nyi yí taɖo woatɛnŋ asɔ mìwo nuvɔnwo sɔ koɖo “efɛn” ɔ?

 ³ Yesu sɔ nuvɔn sɔ sɔ koɖo “efɛn.” (Mt. 6:12; Luiki 11:​4, NWT.) Nɔ mìwa nuvɔn ɔ, ele shigbe mɔ mìɖu fɛn do Yehowa nɛ. Mìɖo acu nuvɔn fɛn lɔ. Wodeɖo agɔn efɛn cɛ macu o, nɔ mìku ɖekɛ yí efɛn cɛ aso le kɔ mì.—Rɔm. 6:​7, 23.

 4. (a) Kpekpedonu ma nɔ mɛ ɖe, nyi yí ajɔ do nuvɔnwatɔwo pleŋ jiɔ? (Ehajiji Wema 49:​7-9) (b) Nyi nu Bibla xoxoɔ nuxu so nɔ ezan enyɔgbe “nuvɔn”ɔ? (Kpɔ dakavi ci yí nyi “ Nuvɔn.”)

⁴ Ájɔ mɔ mìatrɔ axɔ ŋciwo Adamu koɖo Ɛva sɔ bu drua? Danyi le mìwoŋtɔwo ŋsɛn mɛ o. (Hlɛn Ehajiji Wema 49:​7-9.) Nɔ wodekpedo mì nuɔ, mìdeɖo agbenɔnɔ le esɔmɛ alo fɔnfɔnsoku mɔkpɔkpɔ ɖekɛ o. Eyi mìwo ku lɔ avale shigbe lé elanwo kunɔ ɛnɛ.—Ŋun. 3:19; 2 Piɛ 2:12.

 5. Lé mìwo Da amɛlɔntɔ lɔ kpedo mì nu yí mìcu nuvɔn fɛn ci mìɖu doɔ?

⁵ Bu tamɛ kpɔ so ɖajɛvi ci nyɔ mìnu le tɔtɔmɛ. Lé awa ni nɔ ŋsu hotɔnɔ ɖeka mɔ yeacu fɛn lɔwo pleŋ niɔ? Kankandoji li mɔ ɖajɛvi lɔ álɔn xomɛvu nu ci ewa ni yí ajeŋ ni sugbɔ. Ahanke mìwo Da amɛlɔntɔ Yehowa na mì ŋɖeka ci yí cu nuvɔn fɛn ci cinɔ mìɖu so Adamu gbɔ nɛ. Yesu ɖe nyɔ cɛ mɛ mɔ: “Mawu lɔn xexe lɔ sugbɔ, é yi taɖo E sɔ Eviɛ akogo ɖaɖa, nɔ amɛ ɖekpokpwi ci yí xɔɛ ji se da trɔn o vɔ akpɔ agbe mavɔ.” (Ʒan 3:16) Gbesɔ kpe niɔ, enunana cɛ lɔ ke yí gbehun mɔ nɔ mì nɔ mìatɛnŋ anɔ ekacaca nywi mɛ koɖo Yehowa.

 6. Bibla mɛ nyɔgbe ciwo nu mìakanseŋ so le nyɔta cɛ mɛɔ, yí nyi yí taɖoɔ?

⁶ Lé mìatɛnŋ aɖu le nɔ enunana jiŋ cɛ keŋ nɔ woasɔ mìwo nuvɔnwo alo mìwo “fɛnwo” sɔ ke mìɔ? Ðoŋci nɔ nyɔbiɔse cɛ ze le nyɔgbe cɛ ciwo Bibla zan mɛ. Wowo yí nyi: Exlɔwo gblamɛ dradrado, evuɖaɖa, evuɖaɖa vɔnsa, tafɛn, hwlɛngan, koɖo wosɔ wo sɔ wa amɛjɔjɔɛwo. Le nyɔta cɛ mɛɔ, mìakan seŋ so gɔnmɛsese ci yí le nyɔgbe cɛwo ɖeka ɖeka nu. Nɔ mìbu tamɛ kpɔ so gɔnmɛsese ci yí le nyɔgbe cɛwo nuɔ, ŋci yí dɔ yí Yehowa sɔ nuvɔn sɔ kenɔ mì agbejeŋ nɔ mì sugbɔ doji.

TAJINU LƆ: EXLƆWO GBLAMƐ DRADRADO

 7. (a) Nubu ci yí Adamu koɖo Ɛva sɔ buɔ? (b) Ci mìnyi Adamu koɖo Ɛva viviwo ɖe, nyi mìʒan kokokoɔ? (Rɔmatɔwo 5:​10, 11)

⁷ Denyi agbe tɛgbɛɛ nɔnɔ mɔkpɔkpɔ ɖekɛ yí Adamu koɖo Ɛva sɔ bu o, wogbebu ekacaca vevi ci yí le wo koɖo wowo Da Yehowa gblamɛ. Le tɔtɔmɛɔ, Adamu koɖo Ɛva le Mawu xomu lɔ mɛ. (Luiki 3:38) Vɔ ci wogbe to nɔ Yehowaɔ,  wonya wo ti le xomu lɔ mɛ gbɔxwe wovatɔ viwo jiji. (Gɔnm. 3:​23, 24; 4:1) Ci mìnyi wowo viviwoɔ, éle mɔ woɖo adra mìwo koɖo Yehowa gblamɛ do. (Hlɛn Rɔmatɔwo 5:​10, 11.) Nɔ mìatrɔ anuiɔ, mìɖo atekpɔ anɔ ekacaca nywi mɛ koɖi. Sɔgbe koɖo wema ɖekaɔ, Grɛki nyɔgbe ci wozan mɔ “exlɔwo gblamɛ dradrado” gɔnmɛ tɛnŋ nyi mɔ “woawɛ nɔ ketɔnɔ ɖewo atrɔ exlɔ.” Ékpaca mì mɔ Yehowa yí ɖe afɔ ŋkɔtɔ keŋ nɔ ŋcɛ anyi wawa. Lé ewɛ doɔ?

TOTO CI WOWA: EVUÐAÐA

 8. Nyi (a) evuɖaɖa nyiɔ? (b) evuɖaɖa vɔnsa nyiɔ?

⁸ Evuɖaɖa nyi toto ci Yehowa wa nɔ ekacaca nywi agbevanɔ yi koɖo agbetɔ nuvɔnmɛwo gblamɛ. Ecɛ dasɛ mɔ woasɔ enuvevi ɖeka asɔ ɖɔli enuvevi bu ciwo yí ɖo afixɔxɔ ɖekɛŋmɛ. Le mɔ cɛ nuɔ, woatɛnŋ agbetrɔ akpɔ enu ci yí bu aIo dahɛn lɔ alo aɖɔli enu lɔ. Kristotɔwo Grɛki nuŋwlɛŋwlɛwo zan enyɔgbe Evuɖaɖa vɔnsa yí eɖo gɔnmɛsese ɖekɛŋmɛ koɖo nyɔgbe “evuɖaɖa.” (Rɔm. 3:25) Evuɖaɖa vɔnsa nyi enu ci Mawu wa keŋ nɔ agbetɔwo anɔ fafamɛ koɖo ekacaca nywi mɛ koɖi.

 9. Toto ci Yehowa wa nanɔ hwenu kleŋ ɖe ci yí na wosɔ Izraɛliviwo nuvɔnwo sɔ ke woɔ?

⁹ Yehowa wa toto hwenu kleŋ tɔ ɖeka nɔ Izraɛliviwo nɔ wowo nuvɔnwo sɔsɔke nɔ woatɛnŋ anɔ ekacaca nywi mɛ koɖi. Le Izraɛliɔ, woɖunɔ azan ɖeka xweshiaxwe ci woyɔnɔ mɔ Evuɖaɖa Ŋkeke. Gbenɔgbeɔ, avɔnsatɔ gangantɔ sɔ elanwo sɔ sanɔ avɔn do ta nɔ jukɔn lɔ. Le nyɔnɔnwi mɛɔ, elanwo vɔnsa datɛnŋ acucu nuvɔnwo keŋkeŋ nɔ mɛɖe o, ɖo agbetɔwo le ŋkɔ nɔ elanwo. Vɔ ci Izraɛlivi ciwo yí trɔ ji mɛ wa avɔnsawo nɔ Yehowa shigbe lé eji do nɛɔ, éle gbesɔsɔ yí sɔ wowo nuvɔnwo ke wo. (Ebre. 10:​1-4) Gbesɔ kpe niɔ, toto ŋtɔ́ ci wowa koɖo nuvɔn vɔnsa ci Izraɛliviwo wanɔ blaŋblaŋ kpedo wo nu wonya mɔ nuvɔnmɛwo yí yewonyi, yí yewogbeʒan nubu ci yí atɛnŋ avacɔn yewo nuvɔnwo ji keŋkeŋ.

10. Toto ci yí ani tɛgbɛɛ ci Yehowa wa nɔ nuvɔnwo sɔsɔkeɔ?

¹⁰ Yehowa wa toto ci yí ani tɛgbɛɛ nɔ nuvɔnwo sɔsɔke. Ewa toto nɔ woasɔ eviɛ vevi “sɔ savɔn zeɖeka yí á sɔ nyà agɔjeje swi nɔ amɛ sugbɔ.” (Ebre. 9:28) Yesu sɔ yi “gbe cu efɛn do eta nɔ amɛ sugbɔ.” (Mt. 20:​28, Ezoɖuɖu yoyu wema) Nyi yí nyi tafɛn ɔ?

EFƐN CI WOCU: TAFƐN LƆ

11. (a) Nyi yí nyi tafɛn ɔ? (b) Nyi woʒan gbɔxwe acu tafɛn lɔɔ?

¹¹ Sɔgbe koɖo Biblaɔ, Tafɛn lɔ nyi efɛn ci wocu keŋ nɔ woasɔ mìwo nuvɔnwo ke mì yí mìagbenɔ ekacaca nywi koɖo Mawu. a Le Yehowa gbɔɔ, eyi nyi enu ci woɖo awa keŋ atrɔ ahɛn enu ci yí bu gbɛ. Lé woawɛ doɔ? Ðo ŋwi mɔ Adamu koɖo Ɛva bu agbe maɖoafɛn wowotɔ yí gbebu agbe tɛgbɛɛ mɔkpɔkpɔ lɔ. Eyi taɖo tafɛn ci woɖo acu ɖo asɔgbe koɖo enu ci wosɔ bu pɛpɛpɛ. (1 Tim. 2:6) Mɛ ci ɖekɛ yí atɛnŋ acu tafɛn lɔ ɖo anyi ŋsu ci yí nyi (1) amɛmaɖonuvɔn; (2) ci yí atɛnŋ anɔ agbe tɛgbɛɛ le nyigban ji, koɖo (3) ci yí le gbesɔsɔ agbe yi gbe alo asɔ yi gbe lɔ sɔ sa avɔn do ta nɔ mì. Mɛ ŋtɔ́ lɔ ɖekɛ yí atɛnŋ aɖɔli alo acu agbe ci yí bu lɔ fɛn.

12. Nyi yí taɖo Yesu sun ji yí cu tafɛn ci yí ʒan lɔɔ?

¹² Mìakpɔ susu amɛtɔn ciwo yí dɔ Yesu atɛnŋ acu tafɛn lɔ. (1) Ényi amɛkpekpe yí  “de je agɔ kpɔ o.” (1 Piɛ 2:22) (2) Eyi dɔ yí atɛnŋ anɔ agbe tɛgbɛɛ le nyigban ji. (3) Éle gbesɔsɔ aku yí asɔ yi gbe sɔ na do ta nɔ mì. (Ebre. 10:​9, 10) Ci Yesu nyi amɛkpekpeɔ, esɔgbe pɛpɛpɛ koɖo ŋsu ŋkɔtɔ Adamu, gbɔxwe avawa nuvɔn. (1 Kor. 15:45) Eyi taɖo ci Yesu kuɔ, écucu Adamu nuvɔn, étrɔ yí xɔ enu ci yí Adamu sɔ bu. (Rɔm. 5:19) Eyi Yesu vanyi “Adamu godugodu tɔ.” Degbeʒan mɔ amɛmaɖoafɛn bu avacu enu ci yí Adamu sɔ bu o. Yesu ku “nɔ hwenuwo keŋkeŋ.”—Ebre. 7:27; 10:12.

13. Vovototo ci yí le gblamɛ nɔ evuɖaɖa toto lɔ koɖo tafɛn lɔɔ?

¹³ Vovototo ci yí le gblamɛ nɔ evuɖaɖa toto lɔ koɖo tafɛn lɔɔ? Evuɖaɖa toto lɔ nyi enu ci Mawu wa keŋ nɔ ekacaca nywi anɔ gblamɛ nɔ yi koɖo agbetɔwo. Tafɛn lɔ nyi efɛn ci wocu keŋ nɔ woatɛnŋ asɔ nuvɔn sɔ ke agbetɔwo. Efɛn cɛ le du mɛ nɔ Yesu hun vevi ci esɔ kɔɖɛ do mìwo ta mɛ.—Efe. 1:7; Ebre. 9:14.

ŊCIWO YÍ ATO SO MƐ: HWLƐNGAN KOÐO WOSƆ WO WA AMƐJƆJƆƐWO

14. Nyi nu mìaxo nuxu so yɛɔ, yí nyi yí taɖoɔ?

¹⁴ Nyiwo yí ato so evuɖaɖa toto lɔ mɛɔ? Bibla zan enyɔgbe sugbɔ yí sɔ tɛ gbe do nyɔna lɔwo ji. Ci gɔnmɛsese nɔ nyɔgbe cɛwo do nu nɔnɔmɛ can ɔ, nyɔgbe ɖekaɖeka tɛ gbe do akpaxwe ɖe ji nɔ evuɖaɖa toto lɔ ci yí hun mɔ nɔ Yehowa nɔ asɔ nuvɔn ke agbetɔwo. Nɔ mìgbejekɔ nyɔgbe lɔwo mɛɔ, mìagbekpɔ nyɔna ci mìwo ɖekaɖeka akpɔ so sɔsɔke Yehowa tɔ mɛ.

15-16. (a) Le Bibla mɛ ɖe, nyi nu nyɔgbe “hwlɛngan” xoxoɔ nuxu soɔ? (b) Ci mìvavo so nuvɔn koɖo eku shi ɖe, lé ewanɔ mìɔ?

¹⁵ Bibla mɔ ci wocu tafɛn lɔɔ, édɔ yí wohwlɛn mì gan alo mìvo. Apotru Piɛ nu lé wowɛ do yí mɔ: “Mí nya mɔ wo de sɔ enu ciwo yí a tɛnŋ dahɛn shigbe eho alo shika sɔ xwle mì [alo “cu fɛn do ta nɔ mí”] le míwo gbenɔnɔ gbali ci mí xɔ so míwo dawo gbɔ mɛ o. Vɔ, wo xwle mí koɖo ehun vevi Kristotɔ, ci yí nyi lɛngbɔ vi ci nyɔ́ nywiɖe yí de ble o.”—1 Piɛ 1:​18, 19.

¹⁶ Ci wocu tafɛn lɔɔ, mìatɛnŋ avo so nuvɔn koɖo eku shi ciwo yí dɔ mìkpekpeɛ fun. (Rɔm. 5:21) Mìdo akpe sugbɔ nɔ Yehowa koɖo Yesu nɔ ci wohwlɛn mì to Yesu hun vevi lɔ ji.—1 Kor. 15:22.

17-18. (a) Wosɔ wo wa amɛjɔjɔɛ gɔnmɛ ɖe? (b) Nyɔna ci mìakpɔ so mɛɔ?

¹⁷ Wosɔ wo wa amɛjɔjɔɛ gɔnmɛ yí mɔ wodro agban ci yí le wo ji daɖɛ yí cucu enu ciwo yí wowa alo klɔ wo. Ci Yehowa wɛ ahan ɔ, deda le jɔjɔɛnyinyi se yiŋtɔ tɔwo ji o. De mìwoŋtɔ ŋsɛn mɛ yí esɔ mì sɔ wa amɛjɔjɔɛ o, yí denyi lɔn elɔn nuvɔnwawa yɔ o. Vɔ ci mìɖo xɔse do evuɖaɖa toto lɔ nu koɖo tafɛn ci wocu lɔ nuɔ, Yehowa kpɔ do yɛ nu yí cucu efɛn ciwo mìɖu.—Rɔm. 3:24; Gal. 2:16.

¹⁸ Nyɔna ci mɛɖekamɛɖeka akpɔ so mɛ nɔ Yehowa sɔ mì sɔ wa amɛjɔjɔɛɔ? Wosɔ mɛ ciwo wocan mɔ woavayi kpa acɛ koɖo Yesu le jeŋkwi mɛ sɔ wa amɛjɔjɔɛwo yí wonyi Mawu viwo. (Titu 3:7; 1 Ʒan 3:1) Wosɔ wowo nuvɔnwo ke wo yí ele shigbe wodewa nuvɔn gbeɖe kpɔ hannɛ, yí woaje yí avayi nɔ Fyɔɖuxu lɔ mɛ. (Rɔm. 8:​1, 2, 30) Wosɔ mɛ ciwo yí ɖo nyigban ji mɔkpɔkpɔ sɔ wa amɛjɔjɔɛwo yí wonyi Mawu xlɔwo yí wosɔ wowo nuvɔnwo ke wo. (Ʒaki 2:​21-23) Agbetɔ sugbɔ sugbɔ, ciwo yí agan le Armagedɔn lɔ mɛ akpɔkpɔ emɔ mɔ  yewodavaku kpɔ gbeɖe o. (Ʒan 11:26) ‘Amɛjɔjɔɛwo’ koɖo ‘amɛmajɔɛmajɔɛwo’ ciwo yí dɔndɔn alɔn le eku mɛ wo afɔn. (Edɔ. 24:​15, Ezoɖuɖu Yoyu Wema; Ʒan 5:​28, 29) Le yiyimɛɔ, Yehowa sɛntɔ egbejinɔtɔ ciwo se to nu wo pleŋ “akpɔ vovo koɖo kanfukanfu ciwo yí nyi Mawu viwotɔ.” (Rɔm. 8:21) Shicu jiŋwo yí mìakpɔ le evuɖaɖa toto lɔ mɛ—ɖo mìava le ekacaca nywi mɛ koɖo mìwo Da Yehowa!

19. Lé mìwo nɔnɔmɛ lɔ trɔ yí vanyɔ doɔ? (Kpɔ dakavi ci yi nyi “ Sɔsɔke Yehowa Tɔ.”)

¹⁹ Le nyɔnɔnwi mɛɔ, mìwo nɔnɔmɛ lɔ le shigbe ɖajɛvi ci nuxu mìxo le tɔtɔmɛ tɔ hannɛ, ci yí bu nuwo pleŋ yí efɛn cinɔ gangan ci eɖu datɛnŋ acui gbeɖe o. Vɔ mìdo akpe mɔ Yehowa kpedo mì nu. Evuɖaɖa toto lɔ koɖo tafɛn ci wocu lɔ dɔ yí miwo nɔnɔmɛ lɔ trɔ. Xɔse ci mìɖo do Yesu Kristo nu na yí woxwle mì alo mìvo so nuvɔn koɖo eku shi. Woatɛnŋ asɔ mìwo nuvɔnwo ke mì yí acucu enu kpotu ciwo yí mìwa. Vɔ ci yí gbewu hunnɔwo pleŋ ɔ, mìatɛnŋ anɔ ekacaca nywi mɛ koɖo mìwo Da amɛlɔntɔ ci yí le jeŋkwi mɛ, Yehowa le kakacɛ mɛ.

20. Nyi nu mìaxo nuxu so le nyɔta ci yí gbɔgbɔ mɛɔ?

²⁰ Ci mìbu tamɛ kpɔ so ŋci Yehowa koɖo Yesu wa nɔ mì nuɔ, ejeŋ nɔ mì sugbɔ. (2 Kor. 5:15) Nɔ wodekpedo mì nu saɔ, mìdaɖo emɔkpɔkpɔ ɖekɛ o! Vɔ ale ci mìwo ɖekaɖeka akpɔ le sɔsɔke Yehowa tɔ mɛɔ? Eyi nu mìaxo nuxu so le nyɔta ci yí akplɔ cɛ do mɛ.