Yi enu ci yí lemɛ ji

Yi enyɔtawo nɔxu

ENUKPLAKPLA NYƆTA 4

Yehowa Cunɔ Shi Do Egbla Ciwo Yí Mìdonɔ Yí Vanɔ Eŋwiɖoɖo Lɔ Ji

Yehowa Cunɔ Shi Do Egbla Ciwo Yí Mìdonɔ Yí Vanɔ Eŋwiɖoɖo Lɔ Ji

“Mí wa[nɔ] ecɛ a sɔ ɖoŋwi Ŋ.”​—LUIKI 22:19.

EHAJIJI 19 Aƒetɔ Ƒe Fiẽnuɖuɖu La

SUSU VEVI LƆ a

1-2. Nyi yí taɖo mìyinɔ Eŋwiɖoɖo lɔ xweshiaxweɔ?

 EJIKƆ awa exwe 2 000 han yɛ yí Yesu sɔ yi gbe na do ta nɔ mì nɔ mìatɛnŋ akpɔ agbe mavɔ. Le zan ci yí doŋkɔ nɔ Yesu ku mɛɔ, Yesu sɔ kpɔnnɔ koɖo vɛn yí sɔ wa kɔnu kleŋ ɖeka yí enu nɔ yi dokplɔtɔwo mɔ, wo le wɛni ahan asɔ ɖonɔ ŋwi ye vɔnsaku lɔ.—1 Kor. 11:23-26.

2 Mìwanɔ do enyɔ cɛ ci Yesu nu ji, ɖo mìluin sugbɔ. (Ʒan 14:15) Xweshiaxwe le kwɛshila ɖewo doŋkɔ nɔ Eŋwiɖoɖo lɔ koɖo le yi goduɔ, mìjinɔ gamɛ yí bunɔ tamɛ yí donɔ gbe ɖaɖa veviɖe so gɔnmɛsese ci yí le Yesu ku lɔ nu keŋ sɔ danasɛ mɔ enu ci ewa jeŋ nɔ mì. Egbejɔnɔ ji nɔ mì mɔ mìawa sugbɔ le kunuɖeɖedɔ lɔ mɛ yí mìdonɔ ŋsɛn amɛ sugbɔ lé mìakpe ji do mɔ, wo le va bɔdo mì nu le wana vevi cɛ hwenu. Le nyɔnɔnwi mɛɔ, mìɖui mɔ mìdalɔn yí ŋɖekɛ axe emɔ nɔ mì yí mìagɔn Eŋwiɖoɖo lɔ o.

3. Nyi nu mìaxo nuxu so le nyɔta cɛ mɛɔ?

3 Le nyɔta cɛ mɛɔ, mìakpɔ enu amɛtɔn ciwo mɛ Yehowa mɛwo jenɔ agbla le veviɖe keŋ asɔ ɖo ŋwi Yesu ku lɔ: (1) woɖonɔ ŋwi Yesu ku lɔ ji shigbe lé Yesu wɛ nɛ, (2) woyɔnɔ mɛbuwo mɔ wo le va Eŋwiɖoɖo lɔ tɔxu koɖo (3) woɖonɔ ŋwi Yesu ku lɔ nɔ wole nɔnɔmɛ gbɔnnuwo mɛ can.

WOÐONƆ ŊWI YESU KU LƆ JI SHIGBE LÉ YESU WƐ NƐ

4. Nyɔnɔnwinyɔ ciwo ji wotɛnɔ gbe do le Eŋwiɖoɖo lɔ hwenuɔ, yí nyi yí taɖo nyɔnɔnwi cɛwo le veviɖe nɔ mìɔ? (Luiki 22:19, 20)

4 Xweshiaxwe le Eŋwiɖoɖo lɔ hwenuɔ, mìɖonɔ to Bibla mɛ nuxu ɖeka ci yí nanɔ ɖoŋci ciwo mɛ kɔ nɔ enyɔbiɔse sugbɔ. Mìkplanɔ enu ci yí taɖo agbetɔwo ʒan nɔ tafɛn lɔ koɖo lé amɛ ɖeka ku atɛnŋ acu fɛn do ta nɔ amɛ sugbɔ nuvɔn. Égbeɖonɔ ŋwi enu ci kpɔnnɔ koɖo vɛn lɔ le dumɛ nɔ koɖo mɛ ciwo yí ɖo aɖu wo nɔ mì. (Hlɛn Luiki 22:19, 20.) Mìgbebunɔ tamɛ kpɔ so shicu ciwo yí mɛ ciwo yí kpɔkɔ emɔ mɔ yewoanɔ agbe le nyigban ji axɔ nu. (Ezai 35:5, 6; 65:17, 21-23) Nyɔnɔnwi cɛwo le veviɖe nɔ mì. Amɛ miliya nɛniɖe demɔŋje nyɔnɔnwi cɛwo mɛ o yí lé Yesu tafɛnvɔnsa lɔ le veviɖe do dejeŋ nɔ wo kpetii o. Nɛnɛke wodeɖonɔ ŋwi Yesu ku lɔ shigbe lé Yesu wɛ do nɛ o. Nyi yí taɖo enyi ahan ɔ?

5. Ci apotru sugbɔtɔ ku ɖegbɔ ɖe, lé amɛwo vatɔ Yesu ku lɔ ɖoɖo ŋwi doɔ?

5 Ci apotru sugbɔtɔ ku dejinjin ɔ, Kristotɔ ŋsukantɔwo vaɖo hamɛ lɔ mɛ. (Mt. 13:24-27, 37-39) Wotɔ “enyɔ masɔgbe kplakpla amɛwo [yí] a dɔ̀n Yesu dokplɔtɔwo yì azɔge.” (Edɔ. 20:29, 30) “Enyɔ masɔgbe” ciwo yí Kristotɔ ŋsukantɔ cɛwo kplakpla amɛwo ɖeka yí nyi mɔ, Yesu desɔ yi gbaza sa vɔn “zeɖeka yí a sɔ nyà agɔjeje swi nɔ amɛ sugbɔ,” shigbe lé Bibla nui do nɛ o, vɔ éɖo awanɔ yi vɔnsa lɔ zenɛniɖe. (Ebre. 9:27, 28) Amɛ sugbɔ kando ŋsu nukplakpla cɛ ji gbɛ. Wobɔnɔ yí ɖonɔ ŋwi Yesu ku lɔ kwɛshila ɖeka duu alo hweɖewonuɔ, ŋkeke ɖeka duu; eyi mɛɖewo yɔnɔ mɔ “kɔnminyɔ.” b Sɛnsɛnha ɖewo deɖonɔ ŋwi Yesu ku lɔ ji blaŋblaŋ ahan o, vɔ wowo hamɛviwo demɔŋje gɔnmɛsese ci yí le Yesu tafɛnvɔnsa lɔ nu o. Mɛɖewo tɛnŋ biɔ se mɔ, ‘Yesu ku lɔ atɛnŋ ana yí woasɔ anyi nuvɔnwo keŋ nyaoa?’ Nyi yí taɖo wobiɔnɔ enyɔ cɛ seɔ? Ðo mɛɖewo nunɔ mɔ wodatɛnŋ asɔ nuvɔnwo ke amɛ to Yesu ku ji o yí wokannɔdo enyɔ ŋtɔ́ ji. Lé Yesu dokplɔtɔ adodwiwo kpɔnɔ enyɔ cɛ doɔ?

6. Nyi mɛ yí Bibla nukplaviwo gbɛbɔbɔ ɖeka vamɔŋje le exwe 1872 mɛɔ?

6 Le exwe 1870 mɛɔ, Charles Taze Russell nɔ ŋkɔ nɔ Bibla nukplaviwo gbɛbɔbɔ ɖeka yí wotɔ Enuŋwlɛŋwlɛ lɔwo kplakpla kitokito. Woji mɔ yewoanya gɔnmɛsese ci teŋ yí le Yesu tafɛnvɔnsa lɔ nu koɖo lé woɖo aɖonɔ ŋwi yi ku lɔ ji do. Le exwe 1872 mɛɔ, wovamɔŋje mɛ le Bibla mɛ mɔ, Yesu cu tafɛn do ta nɔ agbetɔwo pleŋ. Wodesɔ enu cɛwo ciwo nu wovake do wa wowoɖekɛ tɔ o. Ewaɖeɔ, woto wemawo koɖo enyɔdrawemawo ji yí na amɛwo nya enyɔ cɛwo. Dejinjin o, wotɔ wawa shigbe exwe sanŋdi ŋkɔtɔ mɛ Kristotɔwo nɛ yí tɔ bɔbɔ doju zeɖeka le xwe ɖeka mɛ keŋ sɔ ɖonɔ ŋwi Kristo ku lɔ ji.

7. Lé mìɖukɔ ele nɔ enu ciwo yí Bibla nukplavi ŋkɔtɔwo ji gɔnmɛ kpɔ nɔɔ?

7 Mìɖukɔ ele nɔ enu ciwo yí Kristotɔ cɛwo ji gɔnmɛ kpɔ nɔ exwe sugbɔ vayi yɛ ke le egbɛ mɛ. Lé enyi ahan doɔ? Yehowa kpedo mì nu yí mìnya gɔnmɛsese ci yí le Yesu tafɛnvɔnsa lɔ nu koɖo enu ci avawa nɔ agbetɔwo pleŋ. (1 Ʒan 2:1, 2) Mìgbekpla hɛnnɛ mɔ, Bibla xo nuxu so emɔkpɔkpɔ amɛve nu, mɛ ciwo nu yí kpe nɔ Mawu ɖewo axɔ makumakunyinyi le jeŋkwi mɛ yí mɛkpɛtɛwo ciwo yí anyi miliɔn nɛniɖe anɔ agbe mavɔ le nyigban ji. Nɔ mìbu tamɛ kpɔ so lé Yehowa lɔn mì koɖo lé mìwoŋtɔwo kpɔkɔ nyɔna so Yesu tafɛnvɔnsa lɔ mɛɔ, mìtenɔ gogo Yehowa doji. (1 Piɛ 3:18; 1 Ʒan 4:9) Shigbe lé mìwo nɔvi egbejinɔtɔ ciwo yí ni vayi wɛ nɛɔ, mìyɔnɔ mɛbuwo mɔ wo le va bɔdo mì nu nɔ mìaɖo ŋwi Yesu ku lɔ ji shigbe lé ekpla yi dokplɔtɔwo mɔ wo le wɛ do nɛ.

WOYƆNƆ MƐBUWO MƆ WO LE VA EŊWIÐOÐO LƆ TƆXU

Àtɛnŋ awa edɔ sugbɔ yí ayɔ amɛwo nɔ woava Eŋwiɖoɖo lɔa? (Kpɔ mamamɛ 8-10) e

8. Nyi Yehowa mɛwo wa keŋ asɔ yɔ amɛwo nɔ Eŋwiɖoɖo lɔɔ? (Kpɔ foto lɔ.)

8 Keke so exwe nɛniɖe ke yí Yehowa mɛwo yɔnɔ mɛbuwo mɔ wo le va bɔdo yewo nu le Eŋwiɖoɖo lɔ hwenu. Le exwe 1881 mɛɔ, woyɔ nɔviŋsu koɖo nɔvinyɔnu ciwo yí le États-Unis mɔ, wo le va bɔdo nɔviŋsu ɖeka xomɛ le Allegheny, Pennsylvanie nɔ wana vevi cɛ. Le yiyimɛɔ, woɖonɔ ŋwi Yesu ku lɔ ji le hamɛ ɖekaɖeka mɛ. Le mars 1940 mɛɔ, wonu nɔ eŋɛnywidratɔwo mɔ, nɔ mɛɖewo le wowo nyigbanmama mɛ yí enyɔ lɔ jɔ ji nɔ woɔ, woatɛnŋ ayɔ wo mɔ wo le va Eŋwiɖoɖo lɔ. Alɔjedɔwaxu lɔ sɔ Eŋwiɖoɖo mɛyɔwemavi ɖaɖa hamɛwo ŋkɔtɔ le exwe 1960 mɛ. So hwenɔnu keke vaje egbɛɔ, woma Eŋwiɖoɖo mɛyɔwemavi miliya nɛniɖe. Nyi yí taɖo mìdonɔ gbla sugbɔ yí gbezannɔ gamɛ sugbɔ ahan yí sɔ yɔnɔ amɛwoɔ?

9-10. Nɔ mìdo gbla yí yɔ amɛwo nɔ Eŋwiɖoɖo lɔ ɖe, miwo yí kpɔnɔ ele so mɛɔ? (Ʒan 3:16)

9 Susu ɖeka ci yí taɖo mìyɔnɔ mɛbuwo mɔ, wo le va ɖo ŋwi Yesu ku lɔ ji koɖo mì yí nyi mɔ, mìji mɔ mɛ ciwo yí va Eŋwiɖoɖo lɔ tɔxu ŋkɔtɔ akpla nyɔnɔnwi ci yí kuso enu ci Yehowa koɖo Yesu wa nɔ mì pleŋ nu. (Hlɛn Ʒan 3:16.) Mìkpɔnɔ emɔ mɔ enu ci woakpɔ koɖo enu ci woase le Eŋwiɖoɖo lɔ hwenu adɔ woaji mɔ yewoakpla enu sugbɔ doji yí avatrɔ Yehowa sɛntɔwo. Vɔ mɛbuwo can kpɔnɔ nyɔna so mɛ hɛnnɛ.

10 Mìyɔnɔ mɛ ciwo yí degbesɛnkɔ Yehowa hɛnnɛ. Mìwɛni ahan keŋ asɔ ɖo ŋwi nɔ wo mɔ Mawu kpɔtɔ lɔn wo. Amɛ sugbɔtɔ le wo mɛ lɔn yí vanɔ, yí nɔ mìkpɔ wo ahan ɔ, ejɔnɔ eji nɔ mì. Nɔ wova Eŋwiɖoɖo lɔɔ, woɖonɔ ŋwi lé eji jɔ wo sugbɔ do le Yehowa sɛnsɛn mɛ vayi. Mìakpɔ Monica kpɔwɛ. c Le COVID-19 dɔ̀bamɛ lɔ hwenuɔ, égbetrɔ vatɔ kunu ɖeɖe. Ci eyi Eŋwiɖoɖo lɔ le exwe 2021 mɛ ɖegbɔɔ, énu mɔ: “Eŋwiɖoɖo cɛ yɛ nɔ veviɖe nɔŋ. So exwe 20 keɔ, ŋkɔtɔ ke yí ŋgbesun ji yí ɖe kunu yí yɔ amɛwo nɔ Eŋwiɖoɖo lɔ. Ŋwa ci ji ŋkpe yí yɔ amɛwo nɔ Eŋwiɖoɖo lɔ, ɖo enu ci Yehowa koɖo Yesu wa nɔŋ jeŋ nɔŋ sugbɔ.” (Eha. 103:1-4) Nɔ amɛwo lɔn do amɛyɔyɔ mìwotɔ ji alo gbe can ɔ, mìwanɔ ci ji mìkpe yí yɔnɔ mɛbuwo nɔ Eŋwiɖoɖo lɔ, ɖo mìnya mɔ egbla ciwo mìdokɔ jenɔŋ nɔ Yehowa.

11. Lé Yehowa cu shi do egbla ciwo yí mìdo yí yɔ amɛwo nɔ Eŋwiɖoɖo lɔ jiɔ? (Agai 2:7)

11 Yehowa cunɔ shi sugbɔ do egbla ciwo yí mìdonɔ keŋ yí yɔnɔ amɛwo nɔ Eŋwiɖoɖo lɔ ji. Le exwe 2021 mɛɔ, ci COVID-19 dɔ̀bamɛ lɔ dɔ yí mìdetɛnŋ gbewa ŋɖewo doju can ɔ, amɛ 21367603 yí va Eŋwiɖoɖo lɔ. Ecɛ nyi Yehowa Kunuɖetɔ ciwo yí le xexeɛ pleŋ mɛ hlɛnhlɛnmɛ donu amɛve koɖo fan han! Le nyɔnɔnwi mɛɔ, de amɛ hlɛnhlɛnmɛ nɛni ci yí va Eŋwiɖoɖo lɔ yí xa Yehowa o. Vɔ enu ci yí xɛ yí nyi mɛɖekamɛɖeka ci yí va. (Luiki 15:7; 1 Tim. 2:3, 4) Mìkando ji mɔ nɔ mìyɔkɔ amɛwo nɔ Eŋwiɖoɖo lɔɔ, Yehowa atɛnŋ atoto ji yí akpedo mì nu mìakpɔ ejinywitɔwo.—Hlɛn Agai 2:7.

WOÐONƆ ŊWI YESU KU LƆ NƆ WOLE NƆNƆMƐ GBƆNNUWO MƐ CAN

Yehowa cunɔ shi do egbla ciwo yí mìdonɔ asɔ ɖo ŋwi Yesu ku lɔ ji (Kpɔ mamamɛ 12) f

12. Nyiwo yí atɛnŋ adɔ agbɔnnu nɔ mì mɔ mìaɖo ŋwi Yesu ku lɔ jiɔ? (Kpɔ foto lɔ.)

12 Yesu nu ɖɛ mɔ le ŋkeke kpɛtɛkpɛtɛwo mɛɔ, mìato nɔnɔmɛ gbɔnnugbɔnnu sugbɔwo mɛ, xomumɛtɔwo afɔn gu do mì ji, woaci yumɛ nɔ mì, ahwawo ajɔ, edɔ̀lelewo ato koɖo enu sugbɔ buwo. (Mt. 10:36; Maki 13:9; Luiki 21:10, 11) Hweɖewonuɔ, nɔnɔmɛ cɛwo dɔ yí egbɔnnɔnu nɔ mì mɔ mìaɖo ŋwi Yesu ku lɔ ji. Lé mìwo nɔviŋsu koɖo nɔvinyɔnuwo wɛ yí tɛnŋ ɖu cukaɖa cɛwo jiɔ, yí lé Yehowa kpedo wo nu doɔ?

13. Ci Artem gbe dɔn yí ɖui mɔ yeaɖo ŋwi Yesu ku lɔ ji ci yele gakpa mɛ can ɖe, lé Yehowa cu shi ni doɔ?

13 Gakpamɛnɔnɔ. Mìwo nɔvi ciwo wolé do gakpa mɛ do wowo xɔse ŋci wanɔ ci ji wokpe keŋ sɔ ɖonɔ ŋwi Yesu ku lɔ ji. Mìakpɔ Artem kpɔwɛ. Le exwe 2020 mɛ le Eŋwiɖoɖo lɔ hwenuɔ, wocui do gakpa hwɛhwɛ ɖeka mɛ yí gaɖewomɛɔ, woyinɔ amɛ amatɔn le xɔ lɔ mɛ. Ci ele gakpa mɛ can ɔ, ésun ji yí kpɔ ŋɖewo ciwo asɔ wa Eŋwiɖoɖo lɔ kpɔnnɔ koɖo vɛn lɔ, yí ewa toto mɔ yeaxo Eŋwiɖoɖo nuxu lɔ nɔ yeɖeki. Vɔ mɛbu ciwo yí le gakpa lɔ mɛ koɖi yɔnɔ shiga yí nunɔ enyɔdɔndɔn sugbɔ. Ci enyi ahan ɖe, lé ewɛ doɔ? Ébiɔ wo mɔ woatɛnŋ ami nuxu manyɔmanyɔwo xoxo yí ami shiga yɔyɔ na nɔ gaxoxo ɖeka kpaŋ ma. Ekpaca Artem mɔ wolɔn do ji mɔ, yewodayɔ shiga alo axoxoɔ nuxu manyɔmanyɔwo le Eŋwiɖoɖo lɔ hwenu o. Artem nu mɔ: “Ŋnu nɔ wo mɔ naxo nuxu nɔ wo so Eŋwiɖoɖo lɔ nu.” Ci womɔ yewodeji mɔ yewoase enyɔ ɖe so wana lɔ nu can ɔ, ci wokpɔ lé Artem ɖo ŋwi Yesu ku lɔ ji doɔ, wo pleŋ biɔ nyɔ yi se so nu.

14. Egbla ciwo wodo keŋ nɔ woatɛnŋ aɖo ŋwi Yesu ku lɔ ci COVID-19 dɔ̀bamɛ lɔ li can ɔ?

14 COVID-19 dɔ̀bamɛ lɔ. Ci dɔ̀bamɛ lɔ toɔ, Yehowa mɛwo detɛnŋ gbebɔ doju yí asɔ ɖo ŋwi Yesu ku lɔ ji o. Vɔ ecɛ dexe emɔ nɔ wo yí wodegbeɖo ŋwi Yesu ku lɔ o. d Hamɛ ciwo yí ɖo ɛntɛnɛti ɖo ŋwi Yesu ku lɔ ji to videokacaca ji. Vɔ lé amɛ miliɔn nɛniɖe ciwo yí deɖo ɛntɛnɛti wɛ doɔ? Le eju ɖewo mɛɔ, wowa toto keŋ nɔ amɛwo atɛnŋ akpɔ Eŋwiɖoɖo nuxu lɔ le tele alo asi to hlajio ji. Gbesɔ kpe niɔ, alɔjedɔwaxuwo lé nuxu lɔ do eka ji le egbe ciwo yí wu 500 mɛ keŋ nɔ mɛ ciwo yí le jinjintɔxuwo can atɛnŋ aɖo ŋwi Yesu ku lɔ ji. Eyi wowa toto yí nɔviŋsu ɖewo sɔ nuxu ci wolé do ka ji lɔwo ɖaɖa mɛ ciwo yí le jinjintɔxu lɔwo.

15. Nyi èkpla so Bibla nukplavi ɖeka ci yí tɔ mɔ Sue kpɔwɛ lɔ mɛɔ?

15 Egufɔnfɔn do amɛ ji le xomu mɛ. Egufɔnfɔn do amɛ ji le xomu mɛ yí nyi cukaɖa gangan nɔ mɛɖewo nɔ woasɔ ɖo ŋwi Yesu ku lɔ. Mìakpɔ Bibla nukplavi ɖeka ci yí tɔ mɔ Sue kpɔwɛ. Le exwe 2021 mɛɔ, le ŋkeke ci yí doŋkɔ nɔ Eŋwiɖoɖo zan lɔ jiɔ, Sue nu nɔ mɛ ci yí kplakpla Bibla koɖi mɔ, ci wofɔnfɔn gu do ye ji le axomɛɔ, yedatɛnŋ ava Eŋwiɖoɖo lɔ o. Mɛ ci yí kplakpla Bibla koɖi lɔ hlɛn Luiki 22:44 ni. Eyi eɖe mɛ ni mɔ nɔ mìtokɔ cukaɖawo mɛɔ, mìɖo awa Yesu tɔ han yí ado gbe ɖaɖa nɔ Yehowa yí akando ji keŋkeŋ. Yi ŋkegbuɔ, Sue wa kpɔnnɔ lɔ yí ji vɛn lɔ yí kpɔ sɛnsɛn nyidin tɔ le jw.org ji. Le fiɛfi ŋtɔ́ mɛ ci ele yiɖekɛ le yi xɔmɛɔ, ése Eŋwiɖoɖo wana lɔ to yi telefonu ji. Ci woɖegbɔɔ, Sue ŋwlɛ nu ɖaɖa mɛ ci yí kplanɔ Bibla koɖi mɔ: “Èdo ŋsɛnŋ esɔ ci yí vayi haan. Ŋwa ŋɖekpokpui ci ji ŋsun keŋ tɛnŋ va Eŋwiɖoɖo lɔ yí Yehowa wa kpɛtɛ nyao. Ŋdatɛnŋ anu eji ci yí jɔkɔŋ yɛ nɔ eo o, edo manumanu!” Dekpɔɛ mɔ Yehowa atɛnŋ akpedo eo can nu le nɔnɔmɛ ŋtɔ́ han mɛ ba?

16. Nyi yí taɖo mìkando ji mɔ Yehowa acu shi do egbla ciwo mìado yí ayi Eŋwiɖoɖo lɔ jiɔ? (Rɔmatɔwo 8:31, 32)

16 Nɔ mìje agbla yí ɖo ŋwi Yesu ku lɔɔ, ejɔnɔ eji nɔ Yehowa haan. Mìatɛnŋ akando ji mɔ, nɔ mìdadasɛ mɔ enu ci ewa nɔ mì jeŋ nɔ mìɔ, ácu shi nɔ mì. (Hlɛn Rɔmatɔwo 8:31, 32.) Eyi taɖo mína nɔ mìaɖui yí ayi Eŋwiɖoɖo lɔ le exwe cɛ mɛ, yí le kwɛshila ciwo yí doŋkɔ nɔ Eŋwiɖoɖo lɔ koɖo le yi goduɔ, mìawa dɔ sugbɔ nɔ Yehowa.

EHAJIJI 18 Akpedada Ðe Tafea Ta

a Le tanatagbe 4 avril 2023 jiɔ, amɛ miliɔn nɛniɖe le xexeɛ pleŋ mɛ aɖo ŋwi Kristo ku lɔ. Amɛ sugbɔ yí ava wana lɔ tɔxu yí anyi ŋkɔtɔ nɔ mɛɖewo. Yí buwo ciwo yí nyi Kunuɖetɔwo yí mi vava na nɔ exwe sugbɔ can ale wo mɛ. Nɔnɔmɛ ɖewo adɔ agbɔnnu nɔ mɛɖewo mɔ woava Eŋwiɖoɖo lɔ, vɔ woatekpɔ ayi. Nɔ ao nɔnɔmɛ lɔ gbele do ɖe can ɔ, àtɛnŋ akando ji mɔ ajɔ ji nɔ Yehowa nɔ èdo gbla keke yí va.

b Mɛ ciwo yí le sɛnsɛnha cɛwo mɛ buini mɔ le wana lɔ hwenuɔ, kpɔnnɔ koɖo vɛn lɔ trɔnɔ Yesu gbaza koɖo ehun yitɔ ŋtɔŋtɔ. Wogbebuini mɔ hweɖekpokpuinu ci mɛɖe ɖuiɔ, wosɔsɔ Yesu gbaza koɖo yi hun sa vɔn.

c Mìtrɔ ŋkɔ ɖewo.

d Gbekpɔ nyɔta ciwo yí nyi “Eŋwiɖoɖo Yesu ku lɔ ji le exwe 2021 mɛ” le jw.org ji. (Dele Ajagbe mɛ o.)

e FOTOWO MƐ ÐEÐE: So exwe 1960 mɛɔ, wotrɔkɔ ashi le amɛyɔwemavi Eŋwiɖoɖo lɔ tɔ nu yí enyɔnyɔ doji yí ecɛyɛɔ, wema tɔ koɖo eka ji tɔ li hɛnnɛ.

f FOTOWO MƐ ÐEÐE: Wadasɛ foto: Nɔviŋsu koɖo nɔvinyɔnu ɖekawo ɖokɔ ŋwi Yesu ku ji ci yí ahwa jɔkɔ le wowo ju mɛ can.