1, 2. Валаам Иегованыҥ албатызына каршу эдерге, сӱмелӱ кандый эп-арга тузаланган?

БАЛЫКЧЫ кижи балыгы кӧп јердӧӧн барат. Ол кандый балыкты тударга турганын јакшы билер. Јемди талдап алала, кармакты сууга таштайт. Кармактыҥ кылы удабай ла тартылып, кармак ээлип баштаза, балыкчы тудуп алганын чыгара тартып, сӱӱнет. Нениҥ учун дезе ол чын јем талдап алган.

² Б. э. озо 1473 јылда Израиль албаты Кудайдыҥ берер болгон јериниҥ јанындагы Моавтыҥ јалаҥдарында одуланып токтогон. Олорго удура Валаам деген кижи сӱмелӱ арга бедиреп баштаган. Валаам бойын Иегованыҥ судурчызы деп аданган. Је чынынча ол Израильди каргап саларына јалдаткан ач кижи болгон. Је Иегованыҥ шылтузынаҥ улам, Валаам Израильди јӱк ле алкап турар аргалу болгон. Кайралды канайып та болзо аларга болуп, ол Израиль албатыны јаан кинчекке јайа тартып ийзе, Кудай Бойыныҥ албатызын Бойы ла каргап салар эди деп шӱӱп алган. Валаам мындый амадузыла «јем» эдип моавитян кей-кебизин кыстарды ийзин деп јӧп берген (Тоолор 22:1—7; 31:15, 16; Ачылта 2:14).

3. Валаамныҥ сӱмеленгени кандый једимге экелген?

³ Валаамныҥ мынайып сӱмеленгени једимдӱ болды ба? Эйе деп айтса, јастыра болбос. Изральдиҥ муҥдар тоолу эр улузы «бу јемди ажырып», «Моавтыҥ кыстарыла балыр јӱрӱм јӱрӱп баштаган». Олор, керек дезе Моав  јериниҥ кудайларына, ол тоодо тӱжӱм берип турган Фегордыҥ јескинчилӱ Ваалына, ӧскӧртӧ айтса, секстиҥ кудайына, бажырып баштаган. Мынаҥ улам Кудайдыҥ берер болгон јериниҥ чек ле јанында Израиль албатынаҥ 24000 кижи божогон. Мынайып, коркышту јаан тӱбек болды (Тоолор 25:1—9).

4. Израильдиҥ албатызы кандый шылтактаҥ улам балыр кылык эткен?

⁴ Мындый коркышту тӱбек недеҥ улам болгон? Иегова албатызын Египеттеҥ чыгарып, чӧлдӧ азыраган ла берер болгон јерге эзен-амыр экелген де болзо, олордыҥ кӧбизи јӱректерин катуландырып, Кудайдаҥ ырап калган (Еврейлерге 3:12). Павел бу учурал керегинде шӱӱп сананып мынайып бичиген: «Олордыҥ кезиги чилеп, балыр кылынбайлы. Олор балыр кылынып, бир кӱнге јирме ӱч муҥы ӧлӱп калган» (1 Коринфтегилерге 10:8) *.

5, 6. Моавтыҥ јалаҥдарында Израиль албатыныҥ эткен кинчеги бисти неге ӱредет?

⁵ Тоолор деп бичикте Кудайдыҥ албатызына тузалу кӧп ӱредӱлер бар. Олор бӱгӱнги кӱнде Кудайдыҥ берер болгон јериниҥ бозогозында турат (1 Коринфтегилерге  10:11). Темдектезе, бӱгӱнги кӱнде балыр јӱрӱмниҥ тыҥып калганы јебрен Моавтыҥ балыр јӱрӱмин эске алындырат. Ого ӱзеери кажы ла јыл муҥдар тоолу христиандар Израиль албаты ла чылап, андый ла ок јемге — балыр јӱрӱмге, «илинип» калат (2 Коринфтегилерге 2:11). Израильдиҥ албатызыныҥ кӧзинче Зимри бойыныҥ байканына мадиан кысты кийдиргени чилеп, бӱгӱнги кӱнде Кудайдыҥ албатызыла јуук куучындажып турган улустыҥ кезиги христиан јуунныҥ улузына јаман салтарын јетирет (Тоолор 25:6, 14; Иуданыҥ самаразы 4).

⁶ Сен эмди, сӱрлеп айтса, Моавтыҥ јалаҥдарында турганыҥды оҥдоп јадыҥ ба? Сен кайралды — узак сакыган јаҥы телекейди, кӧрӧдиҥ бе? Эйе болзо, Кудайдыҥ сӱӱжинде артарга, ончо аргаларды тузалан, анайда ок «балыр јӱрӱмнеҥ качыгар» деген јасакты бӱдӱр (1 Коринфтегилерге 6:18).

7, 8. «Балыр јӱрӱм» ол не, андый улустыҥ јӱрӱми неге экелет?

⁷ Агару Бичик аайынча болзо, «балыр јӱрӱм» дегени (грек тилде порне́йа) — јасак аайынча биле тӧзӧгӧн кижинеҥ ӧскӧ кижиле койдонышканы. Балыр јӱрӱмге чайдам кылынары, проституция ла алышпаган кижиле конгоны кирет. Анайда ок оральный ла анальный секс ле эш-нӧкӧри эмес кижиниҥ сексуальный кӱӱнин тыҥыдарга болуп, половой органдарын сыймаганы кирет. Бого эр улус ортодо ло ӱй улус ортодо колбулар ла мал-ашла јуукташканы база кирет *.

⁸ Агару Бичимелдиҥ айдылганыла: балыр јӱрӱмдӱ улус христиан јуунда артар аргазы јок ло ӱргӱлји јӱрӱмди энчиленип болбос (1 Коринфтегилерге 6:9;  Ачылта 22:15). Ого ӱзеери, андый улус бойына эмди де каршу эдет. Темдектезе, андый кижиге улус бӱдӱнбей барат, ол бойын тообой барат, айылдагы улузыла кериш-согуш болот, бойын јинип баштайт, карынду болуп калат, оорып јат, керек дезе божоп то јат. (Галаттарга 6:7, 8 кычыр.) Мындый кӧп кыйын-шыралу јол кемге керек? Кӧп улустыҥ баштапкы јастыра алтамы — порнографияла јилбиркегени неге экелет деп сананбай турганы ачынчылу болот.

9. Кезик улустыҥ айдыжыла болзо, порнографияда јаман неме јок дегени чын ба? Јартап беригер.

⁹ Кӧп ороондордо порнография * газет-журналдарга, телевизорго, кожоҥдорго кирип калган, је анчада ла Интернетте кӧп туштайт. Кезик улустыҥ айдыжыла болзо, порнографияда јаман неме јок. Мынайып сананары чын ба? Јок! Нениҥ учун дезе, порнографияны кӧрӱп турган улуста мастурбация эдери јаҥжыгу болуп, «уйатту кычаларга» экелердеҥ айабас. Мынаҥ улам кижи секске тыҥ тартылып, јескинчилӱ кӱӱн-санаага алдыртат. Анайда ок, биледе кӱчтер башталат ла айрылыштар болот (Римдегилерге 1:24—27; Ефестегилерге 4:19) *. Бир шиҥжӱчи секске тартыларын рак ооруга тӱҥдештирип, мынайып айдат: «Секске тартылары ӧзӱп, там тыҥыйт. Ол качан да араайлабай јат, оны эмдеерге коркышту кӱч келижет».

10. Иаковтыҥ самаразындагы 1:14, 15-теги принципти канайып тузаланарга јараар? (« Кудайдыҥ бийик нормаларыла јӱрерге, ийде-кӱчти канайып таап алар» деген рамканы кӧрӱгер.)

¹⁰ Иаковтыҥ самаразындагы 1:14, 15-теги сӧстӧрди кӧрӱп  ийеектер: «Кажы ла кижи акту бойыныҥ кычазына јилбиркедип ле мекеледип ченелет. Кыча дезе, табынала, кинчек чыгарып алат, эдилген кинчек — ӧлӱм экелет». Сен балыр кылык эдерге кӱӱнзей берзеҥ, тургуза ла токтодынарга албадан. Темдектезе, эротикалык јурукты кӧрӱп ийзеҥ, кӧзиҥди оноҥ капшай тууралат, компьютерди ӧчӱрип ий эмезе телевизорды ӧскӧ каналга кӧчӱрип ий. Балыр кӱӱниҥ аайы-бажы јок болуп, сени олјолоп албазын деп, бар-јок аргаларды тузалан! (Матфей 5:29, 30 кычыр.)

11. Јаман кӱӱнисле тартыжып тура, Иеговага иженип турганысты канайып кӧргӱзерис?

¹¹ Бисти бойыстаҥ јакшы билер Кудай мынайып кӱӱнзедет: «Јердеги бойыгардыҥ эт-каныгарды ӧлтӱригер:  балыр јӱретенин, быјарды, кычаны, јаман кӱӱнди, ачыркашты. Ачыркаш — ол чалуга бажырыш» (Колоссыдагыларга 3:5). Мынайып эдерге јеҥил эмес болордоҥ айабас. Је бисте болуш сурайтан теҥеридеги сӱӱштӱ ле чыдамкай Адабыс барын ундыба (Сарын 68:19). Бажыҥа кирлӱ санаалар келзе, тӱрген ле Ого баштан. Кудайга мӱргӱп, «артыкташкан кӱч» сура, ӧскӧ неме керегинде сананарга албадан (2 Коринфтегилерге 4:7; 1 Коринфтегилерге 9:27; « Мен јаман јаҥжыгулардаҥ канайып айрыларым?» деген рамканы кӧрӱгер).

12. Агару Бичикте «јӱрек» деген сӧс нени темдектейт ле оны нениҥ учун чеберлер керек?

¹² Ойгор каан Соломон бичиген: «Эҥ ле тыҥ бойыҥныҥ јӱрегиҥди чеберле, нениҥ учун дезе јӱрӱмиҥ оноҥ камаанду» (Укаа сӧстӧр 4:23). «Јӱрек» деген сӧс бистиҥ ич јанысты темдектейт, ол Кудайдыҥ кӧзинде бис чынынча кандый болгонысты кӧргӱзет. Оныҥ учун ӱргӱлји јӱрӱмди алатаны, улустыҥ кӧзинде кандый болгоныстаҥ эмес, је Кудайдыҥ кӧзинде «јӱрегис» кандый болгонынаҥ камаанду. Мында бир де кӱч неме јок, је мынайып јӱрерге албаданар керек. Темдектезе, Кудайдаҥ айап турган Иов ӱй кижиге кӱӱнзеп кӧрбӧзим деп, бойыныҥ кӧстӧриле јӧп тургускан (Иов 31:1). Бу биске кандый јакшы ӱредӱлӱ тем болот! Мындый ок кӱӱн-санаалу болгон сарнаачы мынайып мӱргӱген: «Ајаруга турбас неменеҥ кӧстӧримди тууралатсаҥ» (Сарын 119:37).

13. Дина кандый кыс болгон, оныҥ најылар талдаганы нениҥ учун ойгор эмес болгон?

¹³ Бу бичиктиҥ 3-чи бажалыгынаҥ кӧргӧнисле болзо, најылажып турган улузыс биске камаанын эмезе салтарын јетирер аргалу (Укаа сӧстӧр 13:20; 1 Коринфтегилерге 15:33 кычыр). Тем эдип, патриарх Иаковтыҥ Дина деп кызыныҥ учуралын кӧрӱп ийеектер (Башталганы 34:1). Динаны јакшы таскадып салган да болзо, оныҥ Ханаан јериниҥ кыстарыла најылашканы јаман  керекке экелген. Ханаанныҥ улузы, Моавтыҥ улузындый ок, балыр јӱрӱмиле јарлу болгон (Левит 18:6—25). Сихем «адазыныҥ угында тоомјыда болгон», је оныҥ кӧрӱми Ханаанныҥ улузындый ок болгонынаҥ улам, Динала кожо конорын бир де јаман неме деп сананбаган (Башталганы 34:18, 19).

14. Динаныҥ најыларды јастыра талдаганы кандый тӱбекке экелди?

¹⁴ Динада, Сихемди кӧргӧндӧ, оныла кожо конор деп санаа бир де болбогон болор. Је Сихем сексуальный кӱӱнин токтотпой, кӧп саба хананейлер чилеп кылынып јат. Динада нени де эдер аргазы јок болгон, не дезе Сихем «оны... тудуп, албадап койгон». Соҥында ол Динага «кӱӱнин салган» болор, је айалганы солыырга орой болгон. (Башталганы 34:1—4 кычыр.) Бу учуралда јаҥыс ла Дина шыралаган эмес, је оныҥ бӱдӱн билезине де кӱч болгон. Динаныҥ најыларды јастыра талдаганы бӱдӱн билезин уйатка тӱжӱрип, кӱч айалгага тургускан (Башталганы 34:7, 25—31; Галаттарга 6:7, 8).

15, 16. Чыннаҥ ойгор болорго, нени эдер керек? (« Шӱӱп сананатан библиялык ӱлгерлер» деген рамканы кӧрӱгер.)

 ¹⁵ Дина бу учуралдаҥ јаан ӱредӱ алган болор. Је бу ӱредӱни аларга, ого тыҥ шыралаарга келишкен. Иегованы сӱӱп, Оныҥ сӧзин угуп тургандар мындый шыралу ӱредӱ албай јат. Андый улус Кудайдыҥ сӧзин угуп, ойгор улусла најылажат (Укаа сӧстӧр 13:20а). Анайда ок олор «јакшылыктыҥ ончо јолын» оҥдоп, кереги јок  кӱчтердеҥ ле шакпырттаҥ кыйып јадылар (Укаа сӧстӧр 2:6—9; Сарын 1:1—3).

¹⁶ Кудайдыҥ ойгоры — ойгор болорго кӱӱнзеп тургандарга ла бӱдӱмјилӱ ле керсӱ кулдыҥ берген материалдарын ла Кудайдыҥ Сӧзин улам сайын шиҥдеп, јаантайын мӱргӱп тургандарга берилет (Матфей 24:45; Иаковтыҥ самаразы 1:5). Бого ло коштой, Агару Бичимелдиҥ јакаруларын белен алынарга, јобош болоры керектӱ болот (Каандардыҥ 2-чи бичиги 22:18, 19). Темдектезе, христиан кижи јӱректиҥ тӧгӱнчизин ле ӱрелип калганын јарт оҥдоп јат (Иеремия 17:9). Је ол, кӱч айалга боло берзе, сӱӱштӱ ле чокым берилген јӧпти ле болушты јобош болуп алынар ба?

17. Биледе кандый айалга болордоҥ айабас, адазы кызыла канайып куучындашса јакшы болор эди деп, куучындап беригер.

¹⁷ Мындый айалганы сананып ий. Адазы кызына јиит христианла экӱдеҥ бойы туштажарын јаратпай јат. Кызы айдат: «Ада, слер меге бӱтпей турганаар ба? Бис јаман неме этпезис не!» Бу кыс Иегованы сӱӱп турган болор, анайда ок ондо бир де јаман санаалар јок, је оны «[Кудайдыҥ] ойгорыла јӱрет» деп айдарга јараар ба? Ол балыр јӱрӱмнеҥ кыйат па? Эмезе бу кыс сагыжын јылыйтып, «бойыныҥ јӱрегине иженет» пе? (Укаа сӧстӧр 28:26). Мындый учуралда сен бу кыска ла оныҥ адазына болушкадый ӧскӧ дӧ принциптер айдып берер болорыҥ. (Укаа сӧстӧр 22:3; Матфей 6:13; 26:41-ди кӧрӱгер.)

18, 19. Иосифте кандый ченелте болгон, ол нени эткен?

¹⁸ Јакшы темди Динаныҥ карындажы Иосиф кӧргӱскен. Ол Иегованы сӱӱген ле балыр јӱрӱмнеҥ качкан (Башталганы 30:20—24). Иосиф кичинек тужында эјезиле болгон учуралдаҥ улам не болгонын бойыныҥ кӧзиле кӧргӧн. Соондо Египетте болордо, оны ээзиниҥ абакайы кожо уйуктак деп, «кӱнӱҥ сайын» албадап турарда, ого эјезиниҥ учуралы ла Кудайдыҥ сӱӱжинде артарга  кӱӱнзегени кору болгон. Иосифте, кул болгонынаҥ улам, ижинеҥ чыгып, јӱре берер арга болбогон. Бу айалгада ого ойгор ло јалтанбас болоры керек болгон. Ол Потифардыҥ абакайыныҥ сӧзине кирбеген ле учы-учында кача берген. (Башталганы 39:7—12 кычыр.)

¹⁹ Сананып кӧрзӧҥ дӧ: Иосиф јаантайын бу ӱй кижи керегинде ле секс керегинде сананган болзо, Кудайга чындык артар беди? Јок эмей. Иосиф качан да кинчектӱ санааларды бажында тутпаган, карын Иеговала колбуларын сӱреен баалаган. Мынызы Потифардыҥ абакайына айткан сӧстӧринеҥ кӧрӱнет: «Ээм нени ээленгенин ончозын мениҥ башкартума табыштырган... јаҥыс сеге тийерге јарабас: сен оныҥ абакайы. Кудайдыҥ алдына мындый кинчекти, кылыкты мен канайып эдетем?» (Башталганы 39:8, 9).

20. Иегова Иосифке канайып болушкан?

²⁰ Иегова, билезинеҥ айрыдып салган јиит Иосифтыҥ кӱнӱҥ сайын чындык болгонын кӧрӱп, тыҥ сӱӱнген болор (Укаа сӧстӧр 27:11). Соондо Иегова Иосифти јаҥыс та тӱрмедеҥ јайымдаган эмес, је аш-курсактыҥ башкараачызы да эдип тургускан (Башталганы 41:39—49). Сарын 97:10-до: «Иегованы сӱӱп тургандар, јаманды кӧрӧр кӱӱнигер јок болзын. Ол чындык улустыҥ тынын кичеейт, олорды калју улустыҥ колынаҥ јайымдайт» — деген сӧстӧр кандый чын айдылган.

21. Африкада јадып турган јиит карындаш балыр керек этпей, јалтанбас болгонын канайып кӧргӱскен?

 ²¹ Бӱгӱнги де кӱнде Кудайдыҥ кӧп ишчилери јакшыны сӱӱп, јаманды кӧрӧр кӱӱни јок болгонын кӧргӱзип јадылар (Амос 5:15). Африкада јадып турган јиит карындаш мынайып куучындаган: «Кожо ӱренип турган кыс, бир де уйат јогынаҥ, математикала болужып ийзеҥ, мен сеге сексле тӧлӧп берерим деп айткан. Мен капшай ла ол кыстыҥ сӧзинеҥ мойногом, анайып чындык болгонымнаҥ алтын-мӧҥӱннеҥ баалу сӱӱнчи алгам ла уйадым ару арткан». Чындап та кинчек јакшызынышты кыска ла ӧйгӧ берет, је мындый јакшызыныш кӧп ачу-корон экелет (Еврейлерге 11:25). Ого ӱзеери, кинчекле кыска ӧйгӧ јакшызынып јӱрерине кӧрӧ, Иеговага сӧсуккур болуп, ӱргӱлјиге ырысту јӱрери канча киреге артык (Укаа сӧстӧр 10:22).

22, 23. а) Јаан кинчек эткен христиан кижиде кандый бир ижемји бар ба? б) Кинчек эткен кижи кандый болуш алар аргалу?

²² Бис толо кемдӱ эмезис, оныҥ учун эт-канныҥ кӱӱнин токтодорго ло Кудайдыҥ кӧзинде чын эдерге, кажыбыска ла тартыжарга келижет (Римдегилерге 7:21—25). Иегова «тобрактаҥ эдилгенисти ундыбайт», оныҥ учун бисти јакшы оҥдоп јат (Сарын 103:14). Кезикте христиан кижи јаан кинчек эдердеҥ айабас. Андый кижиде кандый бир ижемји бар ба? Бар эмей! Је кинчек эткен кижи Давид каан чылап кыйналар болор. Андый да болзо, Кудай кинчегин алынып турган кижиниҥ јастыразын таштаарга јаантайын белен (Сарын 86:5; Иаковтыҥ самаразы 5:16; Укаа сӧстӧр 28:13 кычыр).

²³ Анайда ок, Кудай сӱӱштеҥ улам христиан јуунга «сый эдип улусты» — болужар аргалу ла белен кӱӱндӱ тереҥ кӧгӱстӱ кӱдӱчилерди берген (Ефестегилерге 4:8, 12, ЈТ; Иаковтыҥ самаразы 5:14, 15). Олордыҥ амадузы — кинчек эткен кижиге Кудайла колбузын орныктырарга болужары, анайда ок ойгор каанныҥ айтканы  аайынча кинчек этпейтен «јӱректӱ болорго» болужары (Укаа сӧстӧр 15:32).

24, 25. а) Укаа сӧстӧр 7:6—23-теги јиит уул «ойгор јӱректӱ эмес» болгонын канайып кӧргӱскен? б) Бис канайып ойгор јӱректӱ болорыс?

²⁴ Агару Бичикте «ойгор јӱректӱ эмес» ле «ойгор јӱректӱ болорго турган» улус керегинде айдылат (Укаа сӧстӧр 7:7). Ич-кӧгӱзи тыҥыбаганынаҥ улам ла Кудайга иштееринде ченемел јок болгонынаҥ улам, «ойгор јӱректӱ эмес» христиандарга ӧткӱн ле керсӱ болоры јетпей јат. Мындый кижи, Укаа сӧстӧрдӧ 7:6—23-теги јиит уул чылап, јаан кинчек эдердеҥ айабас. Је «ойгор јӱректӱ болорго турган» кижи Кудайдыҥ Сӧзин јаантайын ӱренип ле мӱргӱп, бойыныҥ ич јанын шиҥдейт. Андый кижи толо кемдӱ эмес те болзо, канча кире аргазы бар бойыныҥ санааларын, кӱӱнин, сезимдерин ле амадуларын Кудайдыҥ кӧрӱми аайынча болзын деп, тӱзединип јат. Анайып ол, «бойын сӱӱйт», ӧскӧртӧ айтса, ол бойын јаманнаҥ чеберлеп, «јакшылык табар» (Укаа сӧстӧр 19:8).

²⁵ Бойыҥнаҥ сура: «Кудайдыҥ нормалары чын деп, мен чын ла алаҥзыбайдым ба? Мен бу нормаларды бӱдӱрзем, јаан сӱӱнчи аларым деп бӱдедим бе?» (Сарын 19:7—10; Исаия 48:17, 18). Сенде бир де эмеш алаҥзу бар болзо, оныҥ аайына чыгар керек. Кудайдыҥ јасактарын бӱдӱрбей турганы, неге экелер деп сананып кӧр. Бого ло коштой, чындык аайынча јӱрӱп, бажыҥды нези чын, нези чындык, нези ару, нези сӱӱрге јарамыкту ла нези јакшы болгоныла толтырып: «Амзап кӧрӱгер, Иегова Кудайдыҥ јалакай болгонын билип алыгар» — деп кычыруны бӱдӱрер керек (Сарын 34:8; Филиппыдагыларга 4:8, 9). Сен мынайып эдип турзаҥ, Кудайга ла Оныҥ нени сӱӱп турганына сӱӱжиҥ тыҥыыр, анайда ок Оныҥ кӧрӧр кӱӱни јок немезин сен де кӧрӧр кӱӱниҥ јок болор. Иосиф тегин ле кижи болгон. Је ол Кудайга чындык артарга кӱӱнзеп, канча јылдардыҥ туркунына Кудайга баштадып јӱрген,  оныҥ учун ол балыр кылык эдеринеҥ кача берген. Сен база мынайып эдип јӱр (Исаия 64:8).

26. Мынаҥ ары кандый јаан учурлу сурак кӧрӱлер?

²⁶ Јайаачы Иегова половой органдарды ойынга јайабаган, карын јӱрӱм берерге ле эмеен-ӧбӧӧн јуукташканына јакшызынып јӱрзин деп јайаган (Укаа сӧстӧр 5:18). Мынаҥ арыгы эки бажалыкта Иегованыҥ билеге кӧрӱми шӱӱп кӧрӱлер.