АМЕРИКАДА 96 процент улус бойын Кудайга бӱдӱп турган деп бодогылайт. Европада ла Азияда мындый улустыҥ тоозы канча киреге ас. Је кӧп-саба улузы Кудайга бӱтпей турган ороондордо до Јер-телекей кандый да ийденеҥ улам јайаалган деп бӱдӱп турган улустыҥ тоозы ас эмес. 10000 йен акчада фотојуругы јуралган јопон јериниҥ јарлу шӱӱлтеечизи Юкити Фукудзава айткан: «Теҥери бир кижини бийик экинчизин јабыс эдип јайабаган деп айдыжып јат». Фукудзава «теҥери» деген сӧслӧ, оныҥ санаазыла болзо, улуска јӱрӱм берген кандый да ийде бар болгоны керегинде айткан. Нобельдиҥ лауреады Кэнъити Фукуи чылап, кӧп улус «теҥери» керегинде база анайып санангылайт. Фукуи Јер-телекейдиҥ улу бӱткенине бӱдӱп турганын «ар-бӱткенниҥ аҥылу бӧлӱги» деп адаган, је кудай јаҥдардыйыла болзо, бу сӧс «Кудай» деген терминге келижет.

² Бу бийик ӱредӱлӱ улус бистиҥ јер-телекейди ӱргӱлјиге бар та кем де эмезе та не де кыймыктандырып ийген деп бӱдӱп тургандар. Нениҥ учун? Сананып  ийзегер: Кӱн бистиҥ јердий миллион планеталарды бадырып ийер аргалу сӱреен јаан јылдыс, је Кардыҥ Јолы (Млечный Путь) деген галактикада Кӱн бир оок кумактый. Јер-телекейде Кардыҥ Јолы миллиардтар тоолу галактикалардыҥ јӱк бирӱзи. Билимчилердиҥ шиҥдеп кӧргӧниле болзо, бу галактикалар бой-бойынаҥ коркышту тӱрген ыраажып јат. Јер-телекейди кыймыктадарга јаан ийде-кӱч керек болгон. Мындый ийде-кӱчтӱ кем эмезе не бар? Агару Бичикте: «Бажыгарды кӧдӱрип, теҥериге кӧрӱгер. Мыныҥ ончозын кем јайаган? Ол јылдыстардыҥ тоозын билер, олорды адыла адайт. Оныҥ ийде-кӱчи кӧп болгонынаҥ улам, олордыҥ кажызы ла бойыныҥ јеринде турат» — деп айдылат (Исаия 40:25, 26). Бу сӧстӧр јер-телекейди та кем де, кандый да «улу ийде» Береечи кыймыктадып ийгенин кӧргӱзет.

³ Анайда ок јердеги јӱрӱм керегинде сананып кӧрӱгер. Эволюционисттердиҥ бӱдӱмјилеп турганыла, јӱрӱм таҥынаҥ бойы башталар аргалу болгон бо? Майкл Бихи деген биохимик: «Билим химия јанынаҥ јаан ӧзӱм алынган, је молекулярный кеминде биологиялык системалардыҥ эптӱ ижи недеҥ бӱткенин јартап берерге албаданганы билимди туйуктап јат... Кӧп билимчилер бойына иженип, јартамалдарды бӱгӱн эмес те болзо, удабас ла таап аларыс деп сӧзин бергендер; је билимниҥ бичиктеринде мындый сӧстӧргӧ тӧзӧлгӧ јок. Анайда ок [биомолекулярный] системалардагы кӧрӱнип турган бӱдӱмјилӱ шылтактардаҥ улам Дарвинниҥ јӱрӱм керегинде јартамалдары анайып ла јарталбай артып калар» — деп айдат.

⁴ Слерге кижи сагыш јок эдип јайалган деп теория јарап јат па? Темдектезе, «Јер-телекейде оҥдоорго эҥ ле кӱч немени — кижиниҥ меезин кӧрӱп, кандый тӱп-шӱӱлтеге келеристи кӧрӱп ийектер». «Эмдиги чыгып турган эҥ ле јаҥы нейронный сетьтӱ компьютерлердиҥ иштежи чымылдыҥ меезиниҥ аргаларыныҥ он муҥыныҥ бир бӧлӱги болот» — деп, Ричард Рестак айткан. Кижиниҥ меези чымылдыйынаҥ канча катап артык. Кижиниҥ меезине тилдер ӱренетен арга салылган. Ол бойы ла орныктырылып, программаларды јаҥыдаҥ бичип, бойыныҥ иштеер  аргаларын там ла тыҥыдар аргалу. Керек дезе «чымылдыҥ меезиниҥ аргаларыныҥ он муҥыныҥ бир бӧлӱги иштеп турган» сӱреен тыҥ компьютер де сагышту конструкторлу деп јӧпсинер болорор. Кижиниҥ меези кандый? *

⁵ 3000 јыл кире кайра качан улус бойыныҥ эди-каныныҥ аргаларын јетире оҥдобой турган ӧйдӧ, Агару Бичиктиҥ бир бичиичизи кижиниҥ эдиканыныҥ бӱдӱми керегинде шӱӱп сананып айткан: «Кайкамчылу јайалганым учун Сени мактаарым, бу мени Сени тооп турарга кӱӱнзедет. Сениҥ эткен керектериҥ кайкамчылу, мен оны јакшы билерим». Ол ДНК керегинде нени де билбей бичиген: «Сениҥ кӧстӧриҥ мениҥ тӱӱлгенимди [табылганымды] кӧргӧн, Сениҥ бичигиҥде оныҥ ончо ӱйелери... бичилип калган» (Сарын 139:14, 16). Ол кем керегинде айткан? Јер-телекейде ончо немени «улу ийде-кӱчиле» кем јайаган?

⁶ Агару Бичиктиҥ баштапкы ӱлгери мындый сӧстӧрдӧҥ башталат: «Баштап Кудай теҥерини ле јерди јайаган» (Башталганы 1:1). Анайда ок Агару Бичиктиҥ Чӱмдеечизи оны агару тыныла бичиткен. Ол тирӱ Кудай, бис Оныла јакшы колбуларлу болор аргалу.