Нениҥ учун бис карыйдыс ла ӧлӧдис?
6-чы бажалык
Нениҥ учун бис карыйдыс ла ӧлӧдис?
1. Билимчилер кижиликтиҥ јӱрӱми јанынаҥ нени јартап болгылабай јат?
УЛУС нениҥ учун карып ла ӧлӱп турганын билимчилер билбес. Клеткалардыҥ јаҥырып туратан процези токтобос учурлу ошкош, оноҥ улам бис ӱргӱлјиге јӱрер учурлу. «Гистологияныҥ тӧзӧлгӧлӧри» («Hyojun Soshikigaku») деген бичикте: «Клеткалардыҥ эскирип турганына ла кижиниҥ карып ла ӧлӱп турганы ортодо колбу — аайлап болбос јажыт» деп айдылат. Кӧп билимчилер бу мыныҥ тӧзӧмӧлинде «тегин ле энчиркенип алган» јӱрӱмниҥ кемјӱӱзи бар деп бодогылайт. Сен сананзаҥ олор чын айдып турган ба?
2. Кезиктери јӱрӱмниҥ тӱрген ӧдӱп турганын кӧрӱп тура, нени эткилеген?
2 Улус јаантайын узаак јаш јажаарга амадагылап, анайда ок ӧлӱм јок болорына једерге чырмайгылаган. Б. э. озо IV чактаҥ бери кыдаттыҥ атту-чуулу улустарыныҥ ајарузын ӧлӱм болбос деп бодолып турган эм-тустар јилбиркеткен. Кийнинде кыдаттыҥ кезик императорлоры јӱрӱмниҥ эликсиры деп адалып турган, ртутьтаҥ эдилген чейинтилерди ичкилеп ӧлгилеген. Ӧлӱм јӱрӱмниҥ учы эмес деп бодогылап турган улус бастыра јердиҥ ӱстиле јадып јат. Буддисттер, индуисттер, мусульмандар, оноҥ до ӧскӧ улустар ӧлӱмниҥ кийнинде јӱрерге ижемјилӱ санангылайт. Христиан телекейде кӧп улустар ӧлгӧн кийнинде теҥериде јакшызынып јӱрерин сакыгылайт.
3. а) Нениҥ учун улус ӱргӱлјиге јӱрер кӱӱндӱ? б) Ӧлӱм керегинде кандый сурактарды биске јартап алар керек?
3 Ӧлӱмниҥ кийнинде ырысту јӱрӱм керегинде сананып кӧргӧни, кижиде ӱргӱлјиге јӱреер кӱӱн бары керегинде кереелейт. «Ол... ӱргӱлјини олордыҥ јӱрегине салган» — деп, Библияда Кудай биске салган ӱргӱлји керегинде шӱӱлте јанынаҥ айдылат (Екклесиаст 3:11, АМК). Ол баштапкы улусты јерде ӱргӱлјиге јадар аргалу болзын деп јайаган (Бытие 2:16, 17). Ондый болзо нениҥ учун улус ӧлӱп турган? Ӧлӱм канайып эл-јонго кирген? Кудай керегинде билгир бу сурактарга јарт каруу берип јат (Псалом 118:105).
КУУРМАКТУ ШӰӰЛТЕ
4. Иисустыҥ сӧстӧриле улустыҥ ӧлӱми учун каруулу каршуучыл кем болот?
4 Каршучыл јаман эткен керегиниҥ истерин јоголторго умзанат. Миллиардтар тоолу улустарды ӧлӱмге экелген керек учун каруулу та кем де анайдала ок эдет. Кижиликтиҥ ӧлӱми јажытла туй алынзын деп, бу та кем де бастыра эп-аргаларды тузаланат. Бир катап Иисус Христос, оныҥ ӧлӱмин кӱӱнзеп турган улустарла куучындажып тура, бу каршучылдыҥ адын адаган: «Слердиҥ адагар јелбис, слер адагардыҥ кычазын бӱдӱрерге јадыгар; ол эҥ баштапкызынаҥ бери кижи ӧлтӱреечи болуп, чындыкка турбай калган, не дезе ондо чындык јок» (Иоаннаҥ 8:31, 40, 44).
5. а) Соондо Эрлик Јелбис болуп калган ангел кайдаҥ табылган? б) «Эрлик» ле «Јелбис» деген сӧстӧр нени темдектейт?
5 Чын, Јелбис — куурмакту «кижиӧлтӱреечи». Ол кижиниҥ јӱрегинде тегин ле јаман неме эмес, ол чын ла бар деп Библия јетирет (Матфейдеҥ 4:1—11). Ол чындык ангел этире јайалган да болзо, ол «чындыкка турбай калган». Ол Эрлик Јелбис деп сыраҥай ла чын адаткан! (Откровение 12:9). Ол «Эрлик», ол эмезе «ӧштӱ» деп адаткан, нениҥ учун дезе ол Иеговага удура туруп чыккан. Анайда ок «Јелбис» деп адаткан бу каршучыл «тӧгӱнчини» темдектейт, нениҥ учун дезе ол Кудайды јамандап, тӧгӱн кеминде кӧргӱскен.
6. Нениҥ учун Эрлик Кудайга удура туруп чыккан?
6 Эрликти Кудайга удура туруп чыгарга не кӱӱнзеткен? Ачабы. Улустар Иеговага бажырып турган чылап ого бажырзын деп, ол сӱреен тыҥ ачыркап кӱӱнзеген. Јелбис јаҥ аайынча јаҥыс ла Јайаачыныҥ колында болотон учурлу бажырышты кӱӱнзеген албаданыжын таштабаган. (Иезекииль 28:12—19 тӱҥейлештир.) Мыныҥ ордына Эрлик болуп калган ангел, бу калју кӱӱнин бойына ӧскӱрип тыҥытты, мынаҥ улам учы-учына бу кинчекке экелди (Иаковтыҥ 1:14, 15).
7. а) Нениҥ учун улус ӧлӱп јат? б) Кинчек ол не?
7 Анайдарда, улустыҥ ӧлӱмине кем бурулу болгоныныҥ јартына бис чыктыс. Је нениҥ учун улустар ӧлӱп јат? «Ӧлӱмниҥ чагаачызы дезе — кинчек» деп Библия айдат (1 Коринфяндарга 15:56). А кинчек дегени ол не? Бу сӧстиҥ учурын оҥдоорго, Библияныҥ бичилген тилдеринде бу кандый учурлу болгонын шиҥдеп кӧрӧктӧр. Кӧп сабада «кинчек эдер» деп сӧстӧрлӧ кӧчӱрилип турган еврей ле грек глаголдор «јазып ийери», ол эмезе амадуга тийгизип болбозын темдектейт. Кандый амадуга бистердиҥ кемигис те тийгизип болбой јат? Бу амаду — Кудайга бийик кеминде уккур болоры. Је кинчек канайып эл-јонго кирген?
КУУРМАКТУ ШӰӰЛТЕ КАНАЙЫП ЈЕТТИ
8. Улустыҥ бажырарына јединерге иженип, Эрлик нени эткен?
8 Эрлик сӱмелӱ шӱӱлте тургузып, оныҥ бодогоныла болзо кижиликле башкараарына ла бастыра улус ого бажырарына экелер деп сананган. Ол баштапкы кижиликтиҥ ээжин, Адам ла Еваны, Кудайга удура кинчекке јайа тартарга шӱӱнди. Иегова бистиҥ ада-ӧбӧкӧлӧриске ӱргӱлји јӱрӱмдӱ болорына ижендирип турган билгир берген. Јайаачы олорго сӱреен јалакай болгонын олор билген, нениҥ учун дезе ол олорды сӱреен јакшы Едем јерине јатыргыскан. Кудай Адамга болушчызы болотон сӱрекей јараш ӱй кижи берерде, ол теҥеридеги Адазыныҥ аҥылу јалакайын сескен (Бытие 1:26, 29; 2:7—9, 18—23). Олордыҥ бастыра оноҥ арыгы јӱрӱми Кудайды угарынаҥ камаанду болгон.
9. Кудай баштапкы кижиге кандый јакылта берген ле нениҥ учун бу јолду болгон?
9 Кудай Адамга: «Сӱреен јараш ла јакшы јерде кандый ла агаштаҥ сен јиириҥ; а јаманды ла јакшыны билетен агаштаҥ јибе; нениҥ учун дезе, качан сен оноҥ амзап ийзеҥ, ол ло кӱнде ӧлӱп каларыҥ» — деп, јакылта берген (Бытие 2:16, 17). Јайаачыныҥ јаҥы аайынча, Иегова бойыныҥ јайаандарына кылык-јаҥныҥ (нравственный) ээжилерин тургузып, олорго не јакшы ла не јаманын ылгаштыратан аргалу болгон. Бу јакылта јолду болгон, нениҥ учун дезе Адам ла Ева сӱреен јараш ла јакшы Јерде бастыра агаштардыҥ јиилектеринеҥ јайым јиир аргалу болгылаган. Олор бойлорыныҥ кылык-јаҥныҥ ээжилерин тургусканча, бу јасакты бӱдӱрип тура, Иегованыҥ чындык башкарузына быйанын айдар аргалу болгылаган.
10. а) Эрлик улусты бойыныҥ јаны дӧӧн бӱдӱмјилеп тартып аларга, канайып олорго јууктаган? б) Эрлик Иеговага кандый шылтактар кожып ийген? в) Эрликтиҥ Кудайга эткен табарулары керегинде сен нени сананып туруҥ?
10 Јелбис баштапкы улусты Кудайдаҥ туура апарарга шӱӱп алды. Олорды тӧгӱндеп ийерге ле бойыныҥ јаны дӧӧн албадап тартып аларга, Эрлик тӧгӱнге кирди. Байа наадай ажыра куучындап турган кижи чилеп Јелбис јыланды тузаланып: «Кудай чын айткан ба: сӱреен јараш ла јакшы јердеги кандый да агаштаҥ јибегер?» — деп Еваны сурады. Качан Ева Кудайдыҥ јакылтазына тайанарда, «Јок, ӧлбӧзигер» — деп Эрлик јетирди. Оноҥ ол: «Је Кудай билер, ол кӱнде, качан слер олорды амзап ийзегер, слердиҥ кӧстӧрӧр ачыла берер, оноҥ слер јакшыны ла јаманды билетен кудайлар [«Кудай» ЭмК] ошкош болорыгар» — деп, Иеговага јаман шылтактар кожуп ийген (Бытие 3:1—5). Анайып, Кудай бойыныҥ јайаандарынаҥ јакшы та нени де јажырып турган деп Эрлик бӱдӱмјилеген. Чындык, теҥеридеги сӱӱп турган Иегова Адабыска, кандый јескинчилӱ коп!
11. Адам ла Ева канайып Эрликтиҥ кожо турушкандары болуп калдылар?
11 Ева агаш јаар база катап кӧрди — эмди оныҥ јиилектери оноҥ аҥылу јилбиркедип турар деп билдирди. Ол јиилекти ӱзӱп алала јиди. Кийнинде оныҥ ӧбӧгӧни бойыныҥ талдажын эдип, бу Кудайга уккур болбос кинчекте ӱйине бирикти (Бытие 3:6). Ева тӧгӱндеткен де болзо, ол Адамла кожо Эрликтиҥ кижиликле бийлерге турган шӱӱлтезине јединерине јӧмӧшти. Анайып олор Эрликтиҥ кожо турушкандары болуп калдылар (Римляндарга 6:16; 1 Тимофейге 2:14).
12. Улустыҥ Кудайга удура туруп чыкканы неге экелди?
12 Адам ла Еваны олордыҥ эткен кереги учун каруузына турары сакыган. Олор Кудайга тӱҥей болгылабады да, кандый да аҥылу билгир де алгылабадылар. Мыныҥ ордына олор уйалгылап, јажынгылады. Иегова Адамды каруузына алдыртала: «Бойыҥныҥ јӱзиҥ бастыра терлӱде калаш јиириҥ, качан јерге кайра бурылбаганчаҥ, нениҥ учун дезе сен тобрак, тобракка кайра бурыларыҥ» — деген јаргы чыгарды (Бытие 3:19). Бистиҥ ада-ӧбӧкӧлӧрис јакшыны ла јаманды билетен агаштыҥ јиилегин јиген «кӱнде» олор Кудайга јаргыладып, оныҥ кӧзинде ӧлгилеп калдылар. Олор сӱреен јараш ла јакшы Јердеҥ сӱрдӱрип ийеле, учы-учында ӧлӱмге экелген јолго туруп алдылар.
КИНЧЕК ЛЕ ӦЛӰМ КИЖИЛИКТИ КАНАЙЫП ОЛЈОЛОП АЛГАН
13. Кинчек бастыра кижиликти канайып олјолоп алган?
13 Эрлик, улус оны тооп турзын деген бойыныҥ амадузына алаҥзу јок јединген. Је Эрликте бойыныҥ бажыраачыларыныҥ јӱрӱмин кичеер кӱч јок. Качан Адам ла Ева кинчек эдип јастырарда, олор бойлорыныҥ бала-барказына бийик кеминдеги јӱрӱмди берер аргазы јок болуп калгандар. Таштагы ойып бичиген бичимел чилеп, кинчек бистиҥ ада-ӧбӧкӧлӧристиҥ гендерине тереҥ таҥмалалып калган. Оныҥ учун олор јӱк ле бийик кеминде эмес балдарды јарыкка чыгарар аргалу болгон. Анайып Адам ла Еваныҥ балдары олордыҥ јастырганыныҥ кийнинде чыккан болордо, олор бойлорыныҥ ада-энезинеҥ кинчек ле ӧлӱмди энчиркенип алгандар (Псалом 50:7; Римляндарга 5:12).
14. а) Бойыныҥ кинчектӱзин керекке албай турган улус кемге тӱҥей? б) Израильтяндарга олордыҥ кинчектӱзи канайып кӧргӱзилген болгон?
14 Је бӱгӱн улустыҥ кӧп сабазы, бойлорын кинчектӱ деп бодогылабай турган. Телекейдиҥ кезик јерлеринде энчиркенип алган кинчек керегинде чек билгилебес. Је бу, кинчек јок деп бир де айтпай јат. Јӱзи чылбайып калган уулчагаш, јӱзӱм аару деп албаданардаҥ айабас; је ол кӱскӱге кӧрӱп ийзе, мында оныҥ канайдарда аргазы јок. Јебрен израильтяндар судурчы Моисей ажыра Кудайдыҥ Јасагын алгылаган тушта, олор мындый ла балага тӱҥей болгондор. Кинчек бар деп, Јасак јарт кӧргӱскен. «Мен кинчекти јасак ажыра билгем» — деп, апостол Павел јартайт (Римляндарга 7:7—12). Кӱскӱнеҥ бойын ајыктап турган уулчакка тӱҥейлей, израильтяндар Иегованыҥ кӧзине ару эмес болгонын Јасактыҥ кӱскӱзинеҥ бойлорын кӧрӧр аргалу болгондор.
15. Кудайдыҥ кӱскӱ Сӧзине бис кӧрӱп турзас не јарт боло берет?
15 Бистер Кудайдыҥ кӱскӱ Сӧзине кӧрӱп, оныҥ ээжилерине ајарып турзас, бийик кеминде эмезибисти билип турарыс (Иаковтыҥ 1:23—25). Темдектезе, Матфейде 22:37—40-дӧ Иисус Христос бойыныҥ ӱренчиктерине Кудайга ла јуугындагы кижиге сӱӱш керегинде нени айтканын сананып кӧр. Улус мыны эдерин канайып јаантайын божоткылайт! Кӧп сабалары Кудайга ла јуугындагы кижиге сӱӱш јетирбей тура, бу ла ок ӧйдӧ бир де кичинек уйалгылабай јат (Луканаҥ 10:29—37).
ЭРЛИКТИҤ КАЛЈУ КЕРЕКТЕРИНЕҤ ЧЕБЕРЛЕН!
16. Эрликтиҥ кара, калју, јаман керектерине кирижип калбаска нени эдер керек, оноҥ бу нениҥ учун јеҥил эмес?
16 Эрлик бистерди килинчектӱ јӱрӱмге јайа тартарга амадайт (1 Иоанныҥ 3:8). Оныҥ кара, јаман керектерине кирижип калбаска туура качар арга бар ба? Эйе, је бого кинчектӱ кылык-јаҥдарла тартыжар керек. Бу јеҥил эмес, нениҥ учун дезе бисте бӱдип туулганыстаҥ ла бери кинчекке јайылары бар (Ефесяндарга 2:3). Павел бу кинчекке јайыларыла тартышкан. Је нениҥ учун? Нениҥ учун дезе кинчек бойында јӱрген. Бис Кудайдыҥ јарадарын иштеп аларга турган болзос, биске бӱдип туулганыста кинчекке јайыларыла база тартыжар керек (Римляндарга 7:14—24; 2 Коринфяндарга 5:10).
17. Бистиҥ кинчекке јайылатанысла тартыжарына кӱчтерди не јетирет?
17 Эрлик јаантайын бисти тӧгӱндеерге кичеенип ле Кудайдыҥ јасагын бузып ийзин деп албаданып турганынаҥ улам, биске кинчекле тартыжарга ондый ла јеҥил эмес (1 Пётрдыҥ 5:8). Христиандар керегинде токынабай санааркап тура, Павел айтты: «Коркыйдым, канайып јылан бойыныҥ сӱмезиле Еваны јайа тарткан, анайып ла слердиҥ сагыжыгар Христостыҥ ачык-јарыгынаҥ туура барып ӱрелбезин» (2 Коринфяндарга 11:3). Бӱгӱн Эрлик бого тӱҥей сӱмелерле тузаланат. Ол Иегованыҥ јакшызына ла Кудайдыҥ јаҥ-ээжилерин бӱдӱргениниҥ тузазына алаҥзуулар эдерге умзанат. Јелбис бистиҥ энчиркенип алган кинчекке јайылатанысла тузаланып, бисти улуркактыҥ, ачтыҥ, јаман кӧрӧриниҥ ле коомой сананарыныҥ јолыла барзын деп албадап јат.
18. Бисти кинчектӱ јӱрӱмге јайа тартарга, Эрлик телекейле канайып тузаланат?
18 Јелбистиҥ эп-аргаларыныҥ бирӱзи — оныҥ колындагы телекей (1 Ианныҥ 5:19). Бис ајарыҥкай эмес болзос, бу телекейдиҥ балыр болуп калган чындык эмес улустары, бисти кинчектӱ јӱрӱмге ле Кудайдыҥ бийик ару ээжилерин керексибезине јайылтаарга умзангылар (1 Пётрдыҥ 4:3—5). Кӧп сабалары Кудайдыҥ јасактарын тообой, керек дезе уйат деген немени керексигилебейт, анайып уйадын сезим јок эткилейт (Римляндарга 2:14, 15; 1 Тимофейге 4:1, 2). Кезиктери керек дезе бир канча ӧйдиҥ бажынаҥ, алдындагы једикпестӱ де уйады эттиртпей турган болгон керектерди эдип баштагылайт (Римляндарга 1:24—32; Ефесяндарга 4:17—19).
19. Тегин ле балыр эмес ару јӱрӱм јӱрери бу нениҥ учун ас?
19 Бистиҥ телекейде балыр эмес ару јӱрӱм јӱрери — бу дезе ас эмес. Је бистиҥ Јайаачыбыска јараарга, бого кӧрӧ кӧп эдер керек. Бис Кудайга бӱдӱп, оныҥ алдына бойыстыҥ каруулу болгонысты оҥдоор учурлу (Еврейлерге 11:6). «Кем јакшыны эдерин оҥдоп турала оны этпей турган, ого кинчек» — деп, ӱренчик Иаков бичиген (Иаковтыҥ 4:17). Эйе, кем Кудайды ла оныҥ јакылталарын биле тура ӧнӧтийин керексибей турза, кинчек эдип јат.
20. Сеге чын керектер эдерге Эрлик канайып чаптык эдер аргалу, је мындый кыстадууга удура турарга не болужар?
20 Эрлик сени Библия ӱренбезин ле Кудай керегинде билгирди албазын деп, улустарды кӱӱнзедеринеҥ айабас. Мындый токтодулар сеге чын керектер эдерге чаптык этпес болор деп бис сӱреен иженедис (Иоаннаҥ 16:2). Иисустыҥ иштеген ӧйинде башкараачы јамылулар ого бӱткилеп баштаган да болзо, је мыны олор јажыргылаган, нениҥ учун дезе улус олордоҥ тууралар болор деп коркыгылаган (Иоаннаҥ 12:42, 43). Кудай керегинде билгирге амадап тургандарды Эрлик бир де кичинек килемји јогынаҥ коркыдарга умзанат. Је сеге Иегованыҥ бастыра эткен керектерин ундыбай, баалап јӱрер керек. Сениҥ албаданыжыҥнаҥ улам, керек дезе удурлажып та турган улус мыны оҥдоп, баалап баштардаҥ маат јогын кем билер.
21. Бойыстыҥ кинчекке јайылатанысты ла телекейди бис канайып јеҥип чыгар аргалу?
21 Эм тура бис бийик кеминде эмезис учун, бис кинчекти эдерис (1 Иоанныҥ 1:8). Је ондый да болзо, бистиҥ тартыжуда бис јаҥыскан эмезис. Эйе, бис бу тӧгӱнчи Эрлик Јелбисле тартыжуда јеҥӱчил болуп чыгар аргалу (Римляндарга 5:21). Иисус јердеги ижиниҥ учында бойыныҥ ӱренчиктерин: «Телекейде кунукчылду болорыгар; је тудунар: Мен телекейди јеҥдим» деген сӧстӧрлӧ оморкотты (Иоаннаҥ 16:33). Керек дезе бийик кеминде де эмес улус Кудайдыҥ болужыла телекейди јеҥер аргалу. Кем Эрликке удура туруп, ‘Кудайга багынган’, олорго Эрликте кандый да јаҥ јок (Иаковтыҥ 4:7; 1 Иоанныҥ 5:18). Бис мынаҥ ары Кудай канайып кинчек ле ӧлӱмниҥ базынчыгынаҥ јайымдаарына кичеенгенин кӧрӧрис.
БОЙЫҤНЫҤ БИЛГИРЛЕРИҤДИ ШИҤДЕП КӦР
Эрлик Јелбис кем андый?
Улус нениҥ учун карып ла ӧлӱп јат?
Кинчек дегени не?
Эрлик бисти Кудайга удура биле-тура ӧнӧтийин кинчек эдерине јайа тартарга канайып амадайт?
[Ӱренериниҥ сурактары]
[Бӱдӱн 54 бӱкке берилген јурук]
