1, 2. Рай деген сӧстиҥ учурын улус канайып оҥдойт?

БАСТЫРА телекейлик курултай ӧткӧн Сеулда (Тӱштӱк Корея) башка-башка ороондордоҥ келген ака-эјелер стадионноҥ јӱрӱп јадарда, јербойындагы Иегованыҥ Керечилери олорды ӱйдежип чыккан. Олордыҥ кӧбизи колдорыла јаҥып: «Райда кӧрӱжерис!» — деп кыйгырыжып турдылар. Бу учуралды сананза, кижиниҥ јӱреги јымыраар дезеер? Слер сананзаар, олор кандый рай керегинде айткан?

² Рай деген сӧстиҥ учурын улус башка-башка оҥдойт. Кезик улус рай качан да болбос деп айдат. Кезик улуска рай — амырап турган јер болот. Аштап калган кижиге рай — арбынду аш-курсакту стол болот. Эмезе улус јараш јерди, темдектезе чечектерге кӧмӱлип калган јалаҥды кӧрӱп ийзе: «Мында чек ле рай ошкош!» — деп айдыжат. Рай дегенин слер канайып оҥдойдоор? Райда јадарга иженедигер бе?

3. Агару Бичикте рай керегинде баштапкы ла катап кайда айдылат?

³ Агару Бичикте ӧткӧн ӧйдӧ болгон ло келер ӧйдӧ болотон рай керегинде айдылып јат. Рай керегинде оныҥ  баштапкы ла бӱктеринеҥ ала бичилип јат. Латынь тилдеҥ кӧчӱрилген «Дуэский Библияда» Башталганы 2:8 мынайып кӧчӱрилген: «Озо баштап Кайракан Кудай јакшызынатан рай јайап, анда... [Адамды] јатыргызып салган» (курсив бистиҥ.— Ред.). Еврей Бичимелдиҥ оригиналында «Эдем сад» керегинде айдылат. «Эдем» деген сӧс «јакшызынарын» темдектейт, бу сад чыннаҥ ла јакшызынатан јер болгон. Анда јараш јерлер, артыгынча аш-курсак ла тындулардаҥ јеткер болбогон (Баш. 1:29—31).

4. Эдем садты нениҥ учун рай деп айдарга јараар?

⁴ Еврей тилдеҥ кӧчӱрилген «рай» деп сӧс грек тилге пара́дейсос деп кӧчӱрилет. Макклинтоктыҥ ла Стронгтыҥ энциклопедиязында мынайып айдылат: «Јорыкчы грек кижи пара́дейсос деп сӧсти укса, оныҥ бажында мындый јурук јуралат: озогы јаражын јылыйтпаган элбек садта амыр јӱрген тындулар; кӧбизи тӱжӱм экелип турган бийик агаштар; агаштарга ӧзӱм берип турган ару агын суулардыҥ јараттарында антилопалардыҥ эмезе койлордыҥ јаан ӱӱри кӧрӱнет». (Башталганы 2:15, 16 тӱҥдештиригер.)

5, 6. Рай канайып јылыйган, мыныла колбой кандый сурак чыгат?

⁵ Кудай Адам ла Еваны сӱрекей јараш райда јатыргыскан, је олор ондо јадар аргазын јылыйтып салган. Нениҥ учун дезе олор Кудайдыҥ сӧзин укпаган. Анайып олордыҥ балдары да райда јадар аргазын јылыйтып салган (Баш. 3:23, 24). Бу садта улустаҥ база кем де јатпаган да болзо, рай Нойдыҥ ӧйиндеги Чайыкка јетире болгон болор.

⁶ Је кем де: «Улус андый сӱрекей јараш јерде, райда, ойто јадар ба?» — деп сураар болор. Рай болор деп кандый керелер бар? Слер јуук улузыгарла райда јӱрерге турган болзогор, слердиҥ ижемјигерде тӧзӧлгӧ бар ба? Јерде чыннаҥ ла рай болор деп, слер јартап болороор бо?

7, 8. а) Кудай Авраамга нени айткан? б) Авраам Кудайдыҥ сӧстӧрин угуп, нени сананган болор?

⁷ Рай јанынаҥ сурактардыҥ карууларын Кудайдыҥ тыныла бичилген бичиктеҥ бедиреер керек. Не дезе, райды Кудай јайаган. Кудай Авраам најызына нени айтканын эске алып ийектер. Кудай оныҥ калдыктарын «талайдыҥ јарадындагы кумак кире» болор деп сӧзин берген. Анайда ок: «Мениҥ сӧзимди уккаҥ учун, калдыктарыҥ ажыра јердиҥ ончо калыктары алкалар» — деп айткан (Баш. 22:17, 18). Соондо бу сӧстӧрди Кудай Авраамныҥ уулына ла оныҥ барказына такып айткан. (Башталганы 26:4; 28:14 кычырыгар.)

⁸ Авраам улуска теҥериде райда јадатан кайрал берилер деп сананбаган. Ондо андый санаа болгон деп, Агару Бичикте кайда да айдылбай јат. Нениҥ учун дезе Авраам «јердиҥ ончо калыктары алкалар» деген Кудайдыҥ сӧстӧри јерде бӱдер деп билер болгон. Агару Бичикте рай јерде болор деп кӧргӱзип турган база кандый ӱлгерлер бар?

9, 10. База кандый сӧстӧр райды јерде болор деп керелейт?

⁹ Авраамныҥ калдыгынаҥ барган Давид каан «кинчектӱлер јоголып калатан»  ӧй келер деп бичиген (Сар. 37:1, 2, 10). Анайда ок Давид Кудайдыҥ тыныла «јобош улус јерди энчиленип, толо амыр-энчӱле јакшызынып јӱрер» ле «акту улус јерди энчиленип, анда чактыҥ-чакка јадар» деп судурлаган (Сар. 37:11, 29; 2 Сам. 23:2). Кудайдыҥ табын бӱдӱрерге турган улуска бу судурлар, јердиҥ ӱстинде јӱк ле чындык улус јӱрзе, јердеги рай орныктырылар деп иженетен тӧзӧлгӧ болот.

¹⁰ Је израильтяндардыҥ кӧбизи Иеговага иштеп турган да болзо, оноҥ јана базып, ого иштебей барган. Оныҥ учун олор Вавилонныҥ черӱзине јууладып, калалары јайрадылып, кӧбизи олјого апарылган (2 Лет. 36:15—21; Иер. 4:22—27). Је Кудайдыҥ судурчылары олорды 70 јылдаҥ айылына кайра јанып келер деп судурлаган. Бу судурлар бӱдӱп калган да болзо, је олор биске де јаан учурлу болот. Оныҥ учун олордыҥ кезигин кӧрӱп ийектер, анайда ок бу судурлар келер ӧйдӧ јерде болотон рай керегинде нени айдат деп сананып ийектер.

11. Исаия 11:6—9-тагы сӧстӧр канайып бӱткен? Мыныла колбой кандый сурак чыгат?

¹¹ Исаия 11:6—9 кычырыгар *. Кудай Исаия судурчызы ажыра, айылына кайра јанып баратан израильтяндарга кандый да јеткер болбос, анайда ок олорго тындулар да, улустар да каршу этпес деп судурлаган. Ончо улус — јииттер де, јажы јаанап калгандар да коруда болор. Мындый јӱрӱм Эдем садтагы јӱрӱмге тӱҥей дезеер? (Иса. 51:3). Анайда ок Исаия Кудайды јӱк ле израильтяндар билер болор деп бичибеген. Је бастыра јер «талайды толтырган суудый ок, Иегова керегинде билгирле толор» деп бичиген. Бу ӧй качан болор?

12. а) Вавилонныҥ олјозынаҥ јанып келген израильтяндар кандый алкыштар алган? б) Исаия 35:5—10-до айдылган сӧстӧр келер ӧйдӧ бӱдер деп, нениҥ учун айдарга јараар?

¹² Исаия 35:5—10 кычырыгар *. Судурчы Исаия кайра јанып келген израильтяндарга тындулар да, улус та каршу этпес деп база ла катап айдып јат. Олордыҥ јаткан јери Эдем садтый јакшы сугарылар, анайда ок кӧп тӱжӱм берер (Баш. 2:10—14; Иер. 31:12). Бу судур јӱк ле ол ӧйдӧ бӱткен бе? Олјоноҥ јанып келген израильтяндар оору-јоболдоҥ јазыла берген деп кайда да айдылбаган. Темдектезе, сокор улустыҥ кӧзи кӧрӱп баштабаган. Айдарда, Кудай улусты оору-јоболдоҥ келер ӧйдӧ јайымдаар.

13, 14. Исаия 65:21—23-те бичилген сӧстӧр израильтяндарга канайып бӱткен? Келер ӧйдӧ бу судурдыҥ кандый сӧстӧри бӱдер? (Јӧрмӧлдиҥ бажындагы јурукты кӧрӱгер.)

 ¹³ Исаия 65:21—23 кычырыгар *. Еврейлер тӧрӧл јерине кайра јанып келерде, олордо јараш туралар да, чеберлеп оскӱрилген јалаҥдар да, виноград агаштар да болбогон. Је соондо Кудай олорго алкыжын берерде, олордыҥ јӱрӱми оҥдоло берген. Олор сӱӱнип бойлорына тура тудуп, маала-ажын ӧскӱрип баштаган.

¹⁴ Судурда айдылган бир јаан учурлу шӱӱлтеге ајарып ийзегер: бистиҥ кӱндер «агаштыҥ кӱндериндий болор». Кезик агаштар канча муҥ јылдарга јӱрет. Кижиге мынайып узак јаш јажаарга бек су-кадык керек болот. Улус Исаияныҥ судурлаганы аайынча сӱрекей јараш јӱрӱмде јаткан болзо, јердиҥ ӱсти чыннаҥ ла рай болуп калар эди! Айдарда, бу судур келер ӧйдӧ бӱдер.

15. Судурчы Исаияныҥ бичигинде айдылган кезик алкыштарды айдып беригер.

¹⁵ Бистиҥ шӱӱжип кӧргӧн судурлар келер ӧйдӧ канайып бӱдер деп сананып ийзеер. Кудай ончо улуска алкыжын јетирер. Кемге де тындулардаҥ да, улустаҥ да каршу болбос. Сокор, тӱлей ле аксак улус оору-јоболынаҥ јазылып калар. Улус бойлорына туралар тудар, отургыскан маала-ажы тузалу болор. Олор агаштардаҥ узак јӱрер. Бу ончо алкыштар бӱдер деп, бисти Агару Бичик бӱдӱмјилеп јат. Је кезик улус бисти куру немеге бӱдӱп јадыгар дежет. Олорго нени айдарга јараар? Рай чыннаҥ ла јерде болор деп, бисте кандый керелер бар? Бисти тӱӱкиде болгон эҥ ле улу кижиниҥ, Иисус Христостыҥ, сӧстӧри бӱдӱмјилейт.

16, 17. Иисус рай керегинде кандый айалгада айткан?

¹⁶ Иисусты тӧгӱн јерге бурулап, столмого кадап салган. Оны эки јандай тонокчы эки еврейди кадап салган болгон. Олордыҥ бирӱзи божоор алдында Иисустыҥ каан болгонына бӱдӱп: «Каандыгыҥа келзеҥ, мени эске ал» — деп сураган (Лука 23:39—42). Лука 23:43-те бичилген Иисустыҥ каруузы келер ӧй керегинде айдат. Бӱгӱнги кӱндеги кезик библеисттердиҥ айтканыла болзо, бу ӱлгерди сӧстӧҥ сӧскӧ мынайып кӧчӱрерге јараар: «Мен сеге айдадым, бӱгӱн Мениле кожо райда болорыҥ». Мында «бӱгӱн» деген сӧскӧ ајарып кӧрӱгер. Иисус нени айдарга сананган? Бу сӧсти улус башка-башка оҥдоп јат.

¹⁷ Бӱгӱнги ӧйдиҥ кезик тилдеринде эрмектиҥ шӱӱлтелерин бӧлиирге, темдектезе запятой эмезе эки точка тургузылат. Је бистиҥ ӧйгӧ јетире кичеелген эҥ ле јебрен грек колбичимелдерде (рукопись) андый темдектер кезик јерлерде тургузылбаган. Оныҥ учун Иисустыҥ: «Мен сеге айдадым: бӱгӱн сен мениле кожо Райда болорыҥ» эмезе «Мен сеге бӱгӱн айдадым: мениле кожо Райда болорыҥ» — деген сӧстӧрин канайып кӧчӱрзе чын болор? Кӧчӱреечилер  Иисустыҥ сӧстӧрин канайып оҥдоор, токтой тӱжер темдектерди анайып ла тургузып салат, оныҥ учун Агару Бичиктиҥ кӧчӱрмелеринде бу ӱлгер башка-башка кӧчӱрилген.

18, 19. Иисустыҥ сӧстӧрин чын оҥдоорго не болужат?

¹⁸ Је озо баштап, Иисустыҥ бойыныҥ ӱренчиктерине: «Кижи Уулы да јердиҥ јӱрегинде ӱч тӱш ле ӱч тӱн јӱрер» — деген сӧстӧрин эске алып ийектер. Анайда ок ол: «Кижи Уулы улустыҥ колына берилер. Оны ӧлтӱргилеп койор, ӱчинчи кӱнде Ол тирилер» — деп айткан (Матф. 12:40; 16:21; 17:22, 23; Марк 10:34). Элчи Петр шак анайып ла болгон деп бичиген (Ап. ижи 10:39, 40). Бу сӧстӧрдӧҥ Иисус ла оныҥ јанындагы тонокчы кижи божогон ло кӱнде райга барбаган деп кӧрӱнет. Кудай Иисусты ӱчинчи кӱнде тиргискен, оноҥ озо ол «таамыда» (кижиниҥ сӧӧгин јуур јерде) болгон (Ап. ижи 2:31, 32, ЈК 2003) *.

¹⁹ Оныҥ учун Иисустыҥ тонокчы кижиге айткан сӧстӧри мынайып кӧчӱрилер керек: «Бӱгӱн сеге чынын айдадым». Мынайып улус Моисейдиҥ ӧйинде де куучындажып турган болгон. Темдектезе, бир катап Моисей мынайып айткан: «Мениҥ бӱгӱн сеге јакарып јаткан сӧстӧрим, сениҥ јӱрегиҥде болор учурлу» (Јаҥ. т. 6:6; 7:11; 8:1, 19; 30:15).

20. Иисустыҥ сӧстӧрин чын оҥдоп турганысты кӧргӱзетен кандый керелер бар?

 ²⁰ Јуук Кӱнчыгышта јаткан Агару Бичиктиҥ бир кӧчӱреечизи, Иисустыҥ тонокчы кижиге айткан сӧстӧрин мынайып јартаган: «Бу ӱлгерде „бӱгӱн“ деген сӧс аҥыланат, оныҥ учун бу эрмекти мынайып кычырар керек: „Бӱгӱн сеге чынын айдадым: мениле кожо Райда болорыҥ“. Иисустыҥ божоор алдында айткан сӧзи келер ӧйдӧ бӱдер учурлу болгон. Кӱнчыгыштыҥ улузы, јаҥжыккан аайынча, берген сӧзин кандый кӱнде айтканын ла берген сӧзин кыйалта јогынаҥ бӱдӱрип саларын аҥылап туратан». Оныҥ учун V чакта сирий тилге кӧчӱрилген Агару Бичикте Иисустыҥ сӧстӧри мынайып бичилген: «Аминь, мен сеге бӱгӱн айдадым: сен мениле кожо Эдем садта болорыҥ». Бу сӧстӧр бистиҥ кӱӱнисти кӧдӱрет.

21. Тонокчы кижини Кудай теҥеридеги Каандыкта башкарарына талдабаганы недеҥ кӧрӱнет?

²¹ Божоп јаткан тонокчы кижи, Иисус бойыныҥ чындык элчилериле теҥеридеги Каандыкта кожо болоры керегинде јӧптӧжу тургускан деп билбеген (Лука 22:29). Анайда ок тонокчы кижи сууга чӧҥӱрилбеген де болгон (Иоанн 3:3—6, 12). Оныҥ учун Иисус бу јӧптӧжӱге кирбеген кижиге, теҥеридеги јӱрӱм керегинде эмес, је јердеги рай керегинде айткан. Канча јылдар ӧткӧндӧ, элчи Павел «райга апарылып» јаткан кижи керегинде кӧрӱлте кӧргӧнин айткан (2 Кор. 12:1—4). Божоп јаткан тонокчы кижиге кӧрӧ, Павел ле ӧскӧ дӧ чындык элчилер Иисусла кожо теҥеридеги Каандыкта башкарарына талдалган. Је Павел келер ӧйдӧ болотон рай керегинде айдып тура, јердеги де рай керегинде айткан ба? * Слер бу райда болороор бо?

22, 23. Келер ӧйдӧ бисти не сакыйт?

²² Ӧрӧги айдылганыла, Давид «акту улус јерди энчиленер» ӧй келер деп судурлаган (Сар. 37:29; 2 Петр 3:13). Оныҥ айтканыла болзо, јердиҥ ӱстиндеги улус Кудайдыҥ чындык нормаларыла јӱрер. Исаия 65:22-де мынайып айдылат: «Мениҥ албатымныҥ кӱндери агаштыҥ кӱндериндий болор». Айдарда, улус канча муҥ јылдарга јӱрер. Слерде мындый ӧйгӧ иженетен арга бар ба? Бар, нениҥ учун дезе, Ачылта 21:1—4-тӧ айдылганыла, Кудай улуска сӱрекей кӧп алкыштар берер. Анайда ок јаҥы телекейде Кудайга иштеп јӱргендерге «ӧлӱм... база болбос» деп сӧзин берет.

²³ Айдарда, Адам ла Ева Эдем садтагы райда јадар аргазын јылыйтып салган, је рай тӱҥей ле болор. Кудай јерде јаткан улуска алкыжын берер. Темдектезе, Кудай Давид ажыра, јобош ло чындык улус јерди энчиленип, ӱргӱлјиге јадар деп судурлаган. Анайда ок Исаияныҥ бичигиндеги судурлар Кудайдыҥ берер болгон сӱрекей јакшы јерде јӱрер кӱӱнисти оноҥ тыҥ тыҥыдып јат. Бу ӧй Иисустыҥ тонокчы кижиге айткан сӧзи бӱдӱп калза болор. Слер де бу райда јадар аргалу. Ол тушта Тӱштӱк Кореядагы курултайдыҥ кийнинеҥ ӱйдежип айткан ака-эјелердиҥ: «Райда кӧрӱжерис!» — деген сӧстӧри чыннаҥ ла бӱдӱп калар.