Тӧс материалдарга кӧчӧр

Бажалыктарга кӧчӧр

1919 јыл. Рутерфорд ака Сидар-Пойнтто (Огайо штат) ӧткӧн курултайда куучын-эрмек айдат.

Јӱс јыл кайра: 1919 јыл

Јӱс јыл кайра: 1919 јыл

1918 јылдыҥ учы јаар Улу јуу-согуш (соондо Телекейлик баштапкы јуу-согуш деп адалган) токтоп калган. Бу јуу-согуш тӧрт јылдаҥ ажыра болгон. Је 1919 јылдыҥ чаган айыныҥ 18 кӱнинде Парижский мирный конференция башталган. Бу конференцияныҥ једимдериниҥ бирӱзи — Версальский договордыҥ тургузылганы. Бу договор Германияныҥ ла јуу-согушты ойноп алган ороондордыҥ ортозында тургузылган. Анайып, 1919 јылдыҥ кичӱ изӱ айыныҥ 28 кӱнинде, бу договордоҥ улам Телекейлик баштапкы јуу-согуш официально токтоп калган.

Анайда ок бу договордыҥ кийнинеҥ Лига Наций деп јаҥы организация тӧзӧлгӧн. Оныҥ амадузы — «албатылар бой-бойына јӧмӧжип, бастыра телекейлик амыр-энчӱге ле јеткер јогына једери». Кӧп христиан серкпелер бу организацияга јӧмӧжип баштаган. Керек дезе Америкадагы Христостыҥ серкпелериниҥ федеральный јӧби — «бу политикалык организация Кудайдыҥ Каандыгыныҥ јердеги башкарузын кӧргӱзет» — деп јарлаган. Бу јӧп Лигага болужып, Парижский конференцияга бойыныҥ делегаттарын аткарган. Бу делегаттардыҥ бирӱзи конференцияныҥ болужыла «кижиликтиҥ тӱӱкизинде јаҥы эра башталган» деп айткан.

Је јаҥы эра бу конференцияга турушкан улустыҥ болужыла эмес, је 1919 јылда Иегова бойыныҥ албатызын, алдындагызына кӧрӧ, оноҥ тыҥ јарлазын деп кӱӱнзеткенинеҥ ала башталган. Је Агару Бичиктиҥ Шиҥдеечилери озо баштап јаан кӱчтер ӧдӧр учурлу болгон.

ЈЕҤИЛ ЭМЕС ТӰП-ШӰӰЛТЕ

Джозеф Рутерфорд

Каруулчы шибеениҥ, Агару Бичиктиҥ ле трактаттардыҥ биригӱзиниҥ директорлорын талдаары кажы ла јыл ӧткӱрилген. 1919 јылда дезе, оны чаган айдыҥ 4 кӱнинде, суббот кӱнде, ӧткӱрер деп пландап салгандар. Је бу ӧйдӧ Иегованыҥ албатызыныҥ ижин башкарып турган Джозеф Рутерфорд ло база ӧскӧ јети ака тӧгӱн јерге буруладып, Атланта каланыҥ (Джорджия штат, США) тӱрмезинде отурган. Оныҥ учун каруулу акаларды такып талдайтан ба, айса олорды солып салатан ба деп сурак чыккан.

Эвандер Кауард

Кезик акалар Рутерфордтыҥ ордына президент эдип ӧскӧ кемди-кемди тургузар кӱӱндӱ болгон. Мынаҥ улам тӱрмеде отурган Рутерфорд ака организацияла оноҥ ары не болор деп санааркаган. Оныҥ учун ончо јуулган акаларга самара бичип, президент эдип Эвандер Кауард аканы јӧптӧп, бу аканы јобош, керсӱ ле Кудайга чындык кижи деп бичиген. Је кӧп саба акалар талдаштарды база да јарым јылга этпезе торт болор деп сананган. Тӱрмеде отурган акалардыҥ керегин апарып јаткан юристтер мындый шӱӱлтеле јӧп болгон. Је шӱӱжӱниҥ ӧйинде айалга там ла катуланып, кезик акалар сӧс блаажып баштаган.

Ричард Барбер

Оноҥ бир аканыҥ сӧстӧри айалганы јымжадып ийген. Ол мындый сӧс айткан: «Мен юрист эмезим, оныҥ учун јасак нени некеп турганын билбес те болзом, је Кудай чындык улуска канайып баштанып турганын оҥдоп јадым. Кудай бисти чындык болзын деп некейт. Анайдарда, Кудайга чындык артарга турган болзоос, талдаштар ӧткӱрип, Рутерфорд аканы президент эдип такып талдап аларынаҥ артык арга кӧрбӧй јадым» (Сар. 18:25).

Александр Макмиллан

Тӱрмеге отургызылган акалардыҥ бирӱзи, Александр Макмиллан, бир учуралды эске алынат: талдаштар болгон кӱнниҥ эртезинде Рутерфорд ака оныҥ камеразыныҥ стенезине токулдадып ийеле, мынайып айткан: «Решетка ажыра колыҥды сунуп ийзеҥ». Ол Макмилланга телеграмма берген. Макмиллан Рутерфордтыҥ кӧстӧринеҥ ле бу телеграммада не бичилгенин оҥдоп ийген. Анда мындый сӧстӧр болгон: «РУТЕРФОРД УАЙЗ ВАН БАРБЕР АНДЕРСОН БУЛЛИ ЛЕ СПИЛЛ ПРЕЗИДЕНТ БАШТАПКЫ ӰЧӰЗИ БАШКАРААЧЫЛАР ОНЧОГОРДЫ СӰӰЙДИС». Бу сӧстӧрлӧ болзо, ончо директорлор такып талдалган, је Джозеф Рутерфорд ло Уильям ван Амбург организацияныҥ башкараачылары болуп арткан. Анайдарда, Рутерфорд ака оноҥ ло ары президент болгон.

ЈАЙЫМДАЛЫШ!

Сегис ака тӱрмеде отурган ӧйдӧ, Агару Бичиктиҥ чындык Шиҥдеечилери акаларды божодып ийзин деп, улустыҥ подписьтерин јууп, петиция белетеген. Бу јалтанбас ака-эјелер 700 000 кӧп подписьтер јууп алган. 1919 јылдыҥ тулаан айыныҥ 26 кӱнинде, среда кӱнде, петиция берилгелекте, Рутерфордты ла каруулу ӧскӧ дӧ акаларды тӱрменеҥ чыгарып ийген.

Рутерфорд ака оныҥ јайымдалыжын сакып турган улуска куучын-эрмек айдып, мындый сӧстӧр айткан: «Бистиҥ ӧткӧн ченелте бисти оноҥ кӱч ӧйлӧргӧ белетеп салган деп алаҥзыбай јадым. [...] Слер бойыгардыҥ акаларыгарды тӱрменеҥ чыгарып аларга тартышкан эмезигер, [...] Је тартыжугардыҥ тӧс амадузы — Чындыкты јарлаары. Бу эҥ учурлузы болгон. Анайда ок бу тартыжуга турушкан улус сӱреен јакшы алкыштар алган».

Бистиҥ акалардыҥ јаргылатканынаҥ Иегова бойыныҥ амадузын канайып бӱдӱрет деп кӧрӱнет. 1919 јылдыҥ кӱӱк айыныҥ 14 кӱнинде апелляционный јаргы мындый јӧп чыгарган: «Бу учуралда ответчиктердиҥ правозын јаба базып, олорды јакшы шиҥжӱ јогынаҥ куруга бурулаган. Оныҥ учун јаргы токтодылып јат». Бу нениҥ учун јакшы јаргы болгон деп айдарга јараар? Нениҥ учун дезе акалар јасакка удура уур кинчектер эткен деп бурулаткан, оныҥ учун олорды амнистия эдип божоткон болзо эмезе кату каруузына турарын јеҥилтип ийген болзо, олордыҥ документтеринде тӱҥей ле «јаргылаткан» деп бичилип калар эди. Је кем де олорды оноҥ ары бурулабаган. Оныҥ учун јаргычы Рутерфорд юрист болор аргазын јылыйтпаган. Мынайып ол Иегованыҥ албатызын США-ныҥ Ӱстӱги јаргызында кӧп катап корулаган.

ЈАРЛААР ИШТИ ТЫҤЫДАР КӰӰН-САНАА

«Бис Кайракан бисти теҥериге албаганча, иш этпей јалкуурып калган отурарыс деп сананбаганыс. Карын, Кудайдыҥ амадузы неде болгонын билип аларга, иштенер керек деп оҥдогоныс» — деп, Макмиллан ака куучындайт.

Је тӧс башкаруныҥ ишчилеринде кӧп јылдардыҥ туркунына бичиктер чыгарган ижин орныктыратан арга јок болгон. Нениҥ учун? Нениҥ учун дезе каруулу акалар тӱрмеде болордо, бичиктерди кепке базатан кезик јепселдер јоголтылып калган. Мынаҥ улам олор ал-санаага тӱшкен. Кезик јарчылар дезе, јарлаар иш база болбос деп сананган.

Агару Бичиктиҥ Шиҥдеечилериниҥ Каандык керегинде јарын улустыҥ алдындагызындый ла чылап угар кӱӱни бар ба? Мыны билерге, Рутерфорд акага куучын-эрмек айдар деп санаа келген. Бу куучын-эрмекке ончо кӱӱнзеген улус кычырылган. Куучын-эрмекти угарга кем де келбеген болзо, јарлаар иш база качан да болбос деп оҥдоп алар эдис — деп, Макмиллан ака эске алат.

1919 јыл. Газетте Рутерфорд аканыҥ «Кыйналып јаткан кижиликке ижемји» деген куучын-эрмеги керегинде јар бичилген (Лос-Анджелес, Калифорния штат).

Анайып, 1919 јылдыҥ кӱӱк айыныҥ 4 кӱнинде Лос-Анджелесте (Калифорния штат) Рутерфорд ака ооруп турган да болзо, «Кыйналып јаткан кижиликке ижемји» деген куучын-эрмек айткан. Оны угарга 3 500 кижи келген, јӱстер тоолу улуска јерлер јетпеген. Эртезинде база 1 500 кижи јуулган. Мынаҥ улус чындыкты билерге кӱӱнзеген деп, кӧрӱне берген!

Оноҥ арыгы акалардыҥ талдап алган јолы Иегованыҥ Керечилериниҥ јарлаар ижине бӱгӱнги де кӱнге јетире камаанын јетирет.

БОЛОТОН ӦЗӰМГЕ БЕЛЕН

1919 јылдыҥ куран айыныҥ 1 кӱниниҥ «Каруулчы шибеезинде» Сидар-Пойнтто (Огайо штат) сыгын айдыҥ бажында јаан курултай болор деп јар айдылган. Миссури штатта јаткан Агару Бичиктиҥ јиит Шиҥдеечизи, Кларенс Бити, эске алат: «Кажы ла кижи бойын бу курултайга барар учурлу деп сананган». Бу курултайга сакыбаган јанынаҥ 6 000 ажыра ака-эјелер јуулган. Анайда ок сӱӱнип турган ака-эјелерге оноҥ јаан сӱӱнчини, каланыҥ јанындагы Эри деген кӧлдӧ 200-теҥ кӧп кижиниҥ чӧҥӱрилгени экелген.

Акалар «Алтын чак» деген журналдыҥ партияларын салган машинаныҥ јанында турат (Бруклин, Нью-Йорк)

1919 јылда сыгын айдыҥ 5 кӱнинде, курултайдыҥ бежинчи кӱнинде, Рутерфорд ака «Ишчилерге айдылган кычыру» деп куучын-эрмегинде «Алтын чак» * деген јаҥы журналдыҥ чыкканы керегинде јар эткен. Бу журналда «телекейдиҥ ӱстинде болуп турган јаан учурлу солундар керегинде бичилип, Агару Бичиктиҥ болужыла нениҥ учун андый болуп турганы јарталган».

Агару Бичиктиҥ ончо Шиҥдеечилери бу јаҥы журналла јалтанбай јарлаарына кӱӱнзедилген. Башкартулу самарада мынайып бичилген: «Кудайга учурланган [чӧҥӱрилген] кажы ла јарчы јарлаар ишти јаан кӱндӱ деп ундыбас учурлу. Айдарда, бӱгӱнги ле кӱннеҥ ала мындый аргала тузаланып, бастыра телекейде ӧдӧтӧн сӱрекей јаан ишке туружар керек». Бу кычыруны сӱрекей кӧп улус алынган! Мынайып, Каандыктыҥ јалтанбас јарчылары бу ла јылдыҥ јаҥар айына јетире јаҥы журналга 50 000 ажыра подписка јууп алган.

1919 јылдыҥ ӱлӱрген айыныҥ 1 кӱнинде чыккан «Алтын чак» деген журналдыҥ баштапкы чыгармазыныҥ кадары

1919 јылдыҥ учы јаар Иегованыҥ организациязы јаҥы башкартулар алып, јаҥы ийде-кӱч алган. Бого коштой, калганчы кӱндерге келижип турган кезик судурлар бӱткен: Малахия 3:1—4-тӧ айдылганы аайынча, Кудайдыҥ албатызы шиҥделип, аруталган, анайда ок Иегованыҥ ишчилери сӱрлеп адалган «Улу Вавилонныҥ» олјозынаҥ јайымдалып каларда, Иисус «бӱдӱмјилӱ ле керсӱ кулды» кӧстӧгӧн * (Ачыл. 18:2, 4; Матф. 24:45). Бу ӧйдӧҥ ала Агару Бичиктиҥ Шиҥдеечилери Иегованыҥ беретен ижин бӱдӱрерге белен болгон.

^ 22 абз. «Алтын чак» деген журнал 1937 јылдаҥ ала «Токунаду» деп адалган, је 1946 јылдаҥ ала «Ойгоныгар!» деп адалат.