Тӧс материалдарга кӧчӧр

Бажалыктарга кӧчӧр

Джозеф Рутерфордтыҥ ла ӧскӧ дӧ акалардыҥ Европала јӱрген ӧйи

Јӱс јыл кайра: 1920 јыл

Јӱс јыл кайра: 1920 јыл

1920 јылдаҥ ала Кудайдыҥ албатызы акту кӱӱнинеҥ јаан иш баштаган. Бу јылдыҥ ӱлгери эдип, олор Сарын 118:14-ти талдаган. Ондо мынайып бичилет: «КУДАЙ — мениҥ ийде-кӱчим ле кожоҥым» (Библия короля Якова, англ.)

Бу ӱлгердиҥ сӧстӧри аайынча Иегова бойыныҥ албатызына ийде-кӱч берген. Анайып ол јылда бичиктер таркадып турган улустыҥ, ол эмезе пионерлердиҥ тоозы 225-теҥ 350-ге јеткен. Бого коштой тӧс башкаруга баштапкы катап бӧлӱктердиҥ ишчилеринеҥ, ол эмезе јарчылардаҥ 8 000-наҥ ажыра отчет келген. Айдарда, Иегованыҥ алкыжынаҥ улам, оныҥ албатызы јаан једимдерге јединген.

ЭРЧИМДӰ ЈАРЛАГАНЫ

1920 јылдыҥ тулаан айыныҥ 21-чи кӱнинде Джозеф Рутерфорд «Эмдиги ӧйдӧ јӱрген миллиондор тоолу улус качан да божобос» деген куучын-эрмек айткан. Ол ӧйдӧ Рутерфорд ака Агару Бичиктиҥ Шиҥдеечилериниҥ ижин башкарган. Бу куучын-эрмекке Агару Бичиктиҥ Шиҥдеечилери сӱрекей кӧп улус кычырган. Олор 320 000 кире кычырту таркаткан. Анайда ок олор Нью-Йорктыҥ эҥ јаан театрларыныҥ бирӱзин арендага алгандар.

Газетте «Эмдиги ӧйдӧ јӱрген миллиондор тоолу улус качан да божобос» деген куучын-эрмек керегинде јар бичилген

Бу куучын-эрмекке келген улустыҥ тоозынаҥ театрга јӱк ле 5 000-наҥ ажыра улус баткан, је арткан 7 000 кижиге јер јетпеген. «Каруулчы шибееде» бу туштажу керегинде мынайып бичилген: «Бу туштажу Агару Бичиктиҥ Шиҥдеечилериниҥ эҥ једимдӱ туштажуларыныҥ бирӱзи болгон».

Бу куучын-эрмектиҥ кийнинеҥ Кудайдыҥ ишчилери «эмдиги ӧйдӧ јӱрген миллиондор тоолу улус качан да божобос» деп јарлаган. Оныҥ учун улус олорды Кудайдыҥ улузы деп танып ийетен. Је бу јар бастыра јерле узак ӧйгӧ јарлалар деп, олордыҥ тӱжинде де болбогон. Андый да болзо, Агару Бичиктиҥ Шиҥдеечилери эрчимдӱ иштеген. 1902 јылдаҥ ала јуунныҥ туштажуларына јӱрӱп баштаган Айда Олмстед эје эске алат: «Кудай улуска јаан алкыштар берерге турганын билгенис, оныҥ учун кажы ла кижиге бу керегинде куучындап туратаныс».

БИЧИКТЕРИСТИ БОЙЫС ЧЫГАРГАНЫС

Кӧп ака-эјелерди кӧгӱс јанынаҥ азыраарга, Бет-Эл бичиктерди бойы кепке базып баштаган. Оныҥ учун Нью-Йоркта, Бруклинде, Миртл-авенюдагы 35-чи тураны арендага алып, ондо бичиктер кепке базатан оборудование тургускан.

1920 јылдыҥ чаган айында Бет-Элге эки ака иштеп келген — Лио Пелл ле Уолтер Кесслер. Олордыҥ бирӱзи — Уолтер ака мынайып куучындаган: «Типографияга келеристе, оныҥ кӧрӧӧчизи биске кӧрӧлӧ мынайып айтты: „Обедке јетире эмди де бӱдӱн јарым час бар, подвалдаҥ бичиктерлӱ коробкаларды тажыгар“».

Лио ака эртезинде не болгонын куучындаган: «Бистерге баштапкы этажта стенелер јуунатан иш берген. Мен јӱрӱмимде мынаҥ кирлӱ иш этпеген ошкожым. Је бис бу ишти Иеговага иштенип јадыс деп кӧрӱп, сӱӱнип бӱдӱргенис».

«Каруулчы шибеени» чыгарган печатный машина

Тоолу ла неделенеҥ акалар «Каруулчы шибеени» бойлоры кепке базып баштаган. Типографияныҥ экинчи этажында турган печатный машинаныҥ болужыла 1920 јылдыҥ кочкор айдыҥ 1-кы кӱниниҥ «Каруулчы шибеези» 60 000 экземплярга чыгарылган. Анайда ок акалар подвалда база бир коркышту јаан печатный машина тургузып, оны «Линкор» деп адагылап салган. «Золотой век» деген журналдыҥ 1920 јылдыҥ кандык айдыҥ 14-чи кӱнинеҥ ала чыккан выпусктары бу машинага кепке базылып баштаган. Мынаҥ Иегова бу акаларга алкыжын берген деп кӧрӱнет.

«Бу ишти Иеговага иштенип јадыс деп кӧрӱп, сӱӱнип бӱдӱргенис»

«АМЫР-ЭНЧӰ ЈӰРЕКТЕР»

Иегованыҥ албатызыныҥ бирлиги орныгып, агару иш кӧндӱге берген. Је 1917 јылдаҥ ала 1919 јылга јетире кӱчтер болордо, кезик ака-эјелер организациянаҥ јӱрӱп калган. Оныҥ учун эмди олорго канайып болужар деген сурак кӧдӱрилген.

Анайып, 1920 јылдыҥ кандык айыныҥ 1-кы кӱниниҥ «Каруулчы шибеезинде» «Амыр-энчӱ јӱректер» деген јӧрмӧл чыккан. Бу јӧрмӧлдӧ мындый јылу сӧстӧр бичилген: «Слерде Кайраканныҥ тыны бар болзо, слер бой-бойыгардыҥ јаманаарды таштап... бир эт-кан болуп иштереер деп, алаҥзыбай јадыс».

Бу јӧрмӧлдиҥ кийнинеҥ кӧп ака-эјелер организацияга кайра келген. Бир биле бойы керегинде мынайып куучындаган: «Кӧп ака-эјелер эрчимдӱ иштеген болордо, бис бир јылдаҥ ажыра нени де этпей отурган болтырыс! [...] Мынайып чын јолдоҥ база качан да туура барбазыс деп иженип јадыс». Кайра келген ака-эјелерди сӱреен кӧп иш сакыган.

«ZG» ТАРКАДЫЛЫП ЈАТ

1920 јылдыҥ кичӱ изӱ айыныҥ 21-чи кӱнинеҥ ала Агару Бичиктиҥ Шиҥдеечилери «ZG» деген бичикти таркадатан јаан кампания баштаган. Бу бичиктиҥ ады «Завершенная тайна» *. 1918 јылда бу бичикти таркадарын токтодып ийерде, складтарда бу бичик јуулып калган.

Бу кампанияга јаҥыс ла бичиктер таркадаачылар эмес, је сууга чӧҥӱрилген ончо јарчылар турушсын деп кычырту эдилген. Олор бу «ZG» деген бичикти акту кӱӱнинеҥ таркадар учурлу болгон. Эдмунд Хупер аканыҥ айтканыла болзо, ол ӧйдӧ кӧп ака-эјелер јӱрӱминде баштапкы ла катап айылдар сайын јарлаган. Ака айткан: «Мынайып јарлап турала, мынаҥ ары оноҥ до кӧп иш эдилетен эмтир деп оҥдоп ийгенис».

ЕВРОПАДА ӦСКӦ ЭП-АРГАЛАР АЧЫЛГАН

Ол јылдарда Баштапкы телекейлик јуу-согуш болуп јатканынаҥ улам, ӧскӧ ороондогы ака-эјелерле колбожорго кӱч болгон. Је Джозеф Рутерфорд ака ака-эјелердиҥ кӱӱнин кӧдӱрерге ле јарлайтан ӧскӧ эп-аргалар кӧргӱзип берерге, 1920 јылдыҥ куран айыныҥ 12-чи кӱнинде Великобританиядӧӧн лӧ ӧскӧ дӧ ороондордӧӧн јол-јорыкка атанып јат. Оныла кожо тӧрт ака барган.

Рутерфорд ака Египетте

Рутерфорд ака Великобританияга једип келерде, Агару Бичиктиҥ Шиҥдеечилери ӱч курултай ла 12 туштажу ӧткӱргилеген. Бу туштажуларга 50 000 кире кижи јуулган. Рутерфорд аканыҥ бу јорыгы керегинде «Каруулчы шибееде» мынайып бичилген: «Ака-эјелердиҥ кӱӱни кӧдӱрилген. Олор јарлаар ишке туружып баштаган. Бой-бойына сӱӱжи тыҥыган. Кунуккан јӱректер эмди сӱӱнчиле толгон». А Парижте Рутерфорд ака «Эмдиги ӧйдӧ јӱрген миллиондор тоолу улус качан да божобос» деген куучын-эрмек айткан. Бу куучын-эрмекке сӱрекей кӧп улус јуулган. Олордыҥ тоозынаҥ ӱч јӱс кижи Агару Бичикти кӧптӧдӧ билерге кӱӱнзеген.

Рутерфорд аканыҥ куучын-эрмегине кычырарга эдилген плакат. Лондондогы Ройял-Алберт-Холл

Оноҥ Рутерфорд ака байагы акаларла кожо Афины, Каир ле Иерусалим барган. Андагы улуска чындыкты куучындаарга, Иерусалимниҥ јанында Рамаллах деген калада, бичиктер салатан склад белетеп салган. Мыныҥ кийнинде олор Европага кайра барып, бичиктер чыгарарга, Швейцарияда центральноевропейский филиал ачкан.

НЕСПРАВЕДЛИВОСТЬ КЕРЕГИНДЕ АЧЫГЫНЧА АЙДАДЫС

Кӱскиде, 1920 јылда Агару Бичиктиҥ Шиҥдеечилери «Золотой век» деген журналдыҥ 27-чи чыгармазын чыгарган. Бу аҥылу чыгарма болгон. Анда 1918 јылдыҥ туркунына ака-эјелерде кандый истежӱлер болгоны бичилген. «Линкор» деген печатный машинаныҥ болужыла бу чыгарма тӧрт миллионноҥ ажыра экземплярга чыккан. Бу машина тӱни-тӱжи иштеген.

Полицияныҥ архивинде болгон Эмма Мартин эјениҥ фотографиязы

Бу чыгармада Эмма Мартин эједе кандый истежӱлер болгоны бичилген. Ол Сан-Бернардинодо (США, Калифорния штат) бичиктер таркадып јарлаган. 1918 јылда тулаан айдыҥ 17-чи кӱнинде бу эје, анайда ок оныла кожо ӱч ака, Эдуард Хамм, Эдуард Сонненбург ла Эрнест Стивенс Агару Бичиктиҥ Шиҥдеечилериниҥ кичинек јуунына келген.

Бу туштажуга бир кижи келген. Кӧрӧр болзо, оны прокурор ийген эмтир. Оныҥ учун ол кижи јуунга келип, таркадарга јарабас «Завершенная тайна» деген бичикти табып алган. Мынаҥ улам Мартин эјени, оныла кожо ӱч аканы арестовать эдип алган. Олорды јарабас бичик таркадып турган деп, Јасакты бузуп турган шпиондор деп бурулаган.

Олорды ӱч јылга тӱрмеге отурар эдип јаргылап салган. Је олор бу јаргыны канча катап аппеляцияга берерде де не де келишпеди. Оныҥ учун 1920 јылдыҥ кӱӱк айыныҥ 17-чи кӱнинеҥ ала олорды тӱрмеге отургызып ийген. Је айалга кенете солына берген.

1920 јылдыҥ кичӱ изӱ айыныҥ 20-чи кӱнинде Сан-Францискодо курултай ӧткӧн. Анда Рутерфорд ака бу учурал керегинде куучындаган. Мыны уккан улус коркышту тын кайкап, США-ныҥ президентине телеграмма бичигилеген: «Миссис Мартинди, бир де буру јок кижини, бодоп ло бурулап тӱрмеге отургузып салган... Ол кандый да шпион эмес... Федеральный јаҥдар бойыныҥ полномочиезин јастыра тузалангылап јат».

Эртезинде ле Вудро Вильсон президент олорды јайымдазын деп јакару чыгарган. Анайып Мартин эје, Хамм ака, Сонненбург ла Стивенс акалар тӱрменеҥ јайымга чыккан.

1920 јылдыҥ учында Агару Бичиктиҥ Шиҥдеечилерине сӱӱнетен шылтактар кӧп болгон. Нениҥ учун дезе тӧс башкаруда иш оноҥ кӧп болуп калган. Агару Бичиктиҥ Шиҥдеечилери оноҥ эрчимдӱ јарлап баштаган. Олор улустыҥ кӱчтериниҥ аайы-бажына јӱк ле Кудайдыҥ Каандыгы чыгар деп куучындаган (Матф. 24:14). Је 1921 јылда олорды оноҥ кӧп иш сакыган.

^ 18 абз. «Завершенная тайна» — деген бичик «Исследование Писаниениҥ» јетинчи бичиги. Бу бичик 1918 јылдыҥ тулаан айыныҥ 1-кы кӱниниҥ «Каруулчы шибеезине» тӱҥей јымжак кадарлу бичик. «Z» деген буква «Сионныҥ каруулчы шибеезин» (английский тилге Zion’s Watch Tower) темдектеген, а «G» английский алфавиттиҥ јетинчи буквазы.