1, 2. а) Бу телекей канайып там ла бӧлӱнип барат? б) Бис бу јӧрмӧлдӧ нени шӱӱп кӧрӧрис?

«МЕН јаштаҥ ала чындык јогын кӧрӱп ӧскӧм. Меге ороонымныҥ политиказы јарабай турган болгон, оныҥ учун јаҥды солыырга турган улустыҥ кӧрӱмин јарадып баштагам. Анайда ок кӧп јылдардыҥ туркунына мен террорист уулла кожо јаткам» — деп, Тӱштӱк Европада јадып турган эје айдат. Тӱштӱк Африкада јадып турган ака чындыкка келердеҥ озо базынышты база јараткан болгон. Ол айдат: «Мен бойымныҥ угы-тӧзимниҥ улузын, ӧскӧ уктарга кӧрӧ, артык деп сананып, политикалык партияга кирип алгам. Ондо бисти ӧштӱлерди, керек дезе ӧскӧ партияларды јарадып турган бойыстыҥ да угыстыҥ улузын јыдала ӧлтӱрерге ӱреткен». А Орто Европада јадып турган эје айдат: «Мен ӧскӧ укту ла ӧскӧ кудай јаҥду улусты чек сӱӱбейтем».

² Бӱгӱнги кӱнде мындый кӧрӱм-санаалу улус там ла кӧптӧп јат. Улустыҥ јайым аларга болуп, бой-бойын базынчыктап турганы ла политикалык сурактарда  бӧлӱнип турганы там тыҥыйт. Анайда ок кӧп ороондордо улус иммигранттарды чек кӧрбӧй барат. Агару Бичикте калганчы кӱндерде улус «јаражар кӱӱни јок» болор деп судурлалган (2 Тим. 3:1, 3). Христиандарга там ла башкаланып бараткан телекейде бирлик артарга нени эдер керек? Карууны аларга, политиказы тыҥ бӧлӱнип калган ороондо јаткан Иисустыҥ темин шӱӱп кӧрӧӧктӧр. Бис мындый ӱч сурак кӧрӧрис: Иисус нениҥ учун политикалык бӧлӱништерге јӧмӧшпӧгӧн? Кудайдыҥ ишчилери политикага киришпес учурлу деп, Иисус бойыныҥ темиле канайып кӧргӱскен? Анайда ок бис качан да, кемди де базынбас учурлу деп, Иисус канайып јартаган?

3, 4. а) Иисустыҥ ӧйинде јаткан иудейлер неге иженген? б) Андый кӧрӱмнеҥ улам Иисустыҥ да ӱренчиктери неге иженген?

³ Баштапкы чакта, Иисус јарлап турарда, кӧп иудейлер Римниҥ башкарузынаҥ јайым болорго тыҥ кӱӱнзеген. Олор мындый кӧрӱм-санааны јуулажар кӱӱндӱ националисттердеҥ — зелоттордоҥ алынган. Олордыҥ кӧбизи Галилейдиҥ Иуда деп кижизиниҥ, калыкты туура апарган тӧгӱн мессияныҥ, кӧрӱмиле јӱрген. Иудей јериниҥ тӱӱкичизиниҥ Иосиф Флавийдиҥ сӧстӧриле болзо, Иуда «иудейлерди Римге калан тӧлӧп турганы учун уйаттаган». Соондо римляндар оны ӧлтӱрип койгон (Ап. ижи 5:37). Кезик зелоттор бойлорыныҥ амадуларына јединерге болуп, улусты базынып та туратан.

⁴ Је зелотторго кӧрӧ, иудейлердиҥ кӧбизи Мессияныҥ келерин сакыган. Нениҥ учун дезе Иисус каан болуп келзе, олорды римниҥ јаҥынаҥ јайымдап, Израильдиҥ улу магын орныктырар деп иженген (Лука 2:38; 3:15). Олор, Мессия Израильдиҥ каандыгын орныктырып салза, башка-башка јерлерге чачылып калган миллиондор тоолу иудейлер тӧрӧл јерине кайра јанып келер деп, алаҥзу јогынаҥ бӱткен. Анайып Крестеечи Иоанн да Иисустаҥ сураган: «Келер дегени Сен бе, айса ӧскӧни сакыйтан ба?» (Матф. 11:2, 3). Иоанн, Иисустыҥ кийнинеҥ иудейлердиҥ сакыган ижемјизин бӱдӱрерге ӧскӧ кижи келер бе деп, билерге кӱӱнзеген болор. Эммаус деп јурт јаар барадала, тирилген Иисуска туштаган эки ӱренчик Мессия олорды јайымдаар деп база иженген. (Лука 24:21 кычырыгар.) Бу туштажуныҥ кийнинеҥ јаан удабай ла элчилер Иисустаҥ: «Кайракан, Израильге каандыкты шак бу ӧйдӧ орныктырып јадыҥ эмеш пе?» — деп сураган (Ап. ижи 1:6).

5. а) Галилей јериниҥ улузы Иисусты нениҥ учун каан эдип тургузарга кӱӱнзеген? б) Иисус олордыҥ јастыра кӧрӱмин канайып тӱзеткен?

⁵ Галилей јериниҥ улузы Мессия керегинде мындый кӧрӱмдӱ болгонынаҥ улам Иисусты каан эдип тургузарга кӱӱнзеген. Олор Иисустаҥ артык башкараачы табылбас деп сананган болор. Нениҥ учун дезе ол куучынды сӱрекей јакшы айдар кижи болгон, оору улусты јаскан ла аштаган улусты да азыраган. Иисус 5000 эр кижини азыраган кийнинеҥ  олордыҥ санаазын билип ийген. Агару Бичикте: «Оны тудала, каан эдип аларга тургандарын Иисус билип ийеле, јаҥыс Бойы кыр јаар ойто јӱре берди» — деп айдылат (Иоанн 6:10—15). Эртезинде олор эмеш токунай берерде, Иисус Галилей талайдыҥ јарадына јуулган албатыга акча-јӧӧжӧ јанынаҥ эмес, кӧгӱс јанынаҥ болужарга келгенин јартап берген. Ол айткан: «Ӱрелер курсак учун эмес, ӱргӱлји јӱрӱм јӱргӱзер курсак учун иштегер» (Иоанн 6:25—27).

6. Иисус јерде каан болбоско турганын канайып кӧргӱскен? (Јӧрмӧлдиҥ бажындагы јурукты кӧрӱгер.)

⁶ Ӱренчиктердиҥ кезиги Иисусты Иерусалимде каан болуп отурар деп сакыган. Мыны Иисус божоор алдында билип ийеле, олордыҥ сакыганы јастыра деп јартап берерге, мина акча керегинде укаа сӧс куучындаган. Бу укаа сӧстӧ «укту-тӧстӱ бир кижи», ӧскӧртӧ айтса Иисус, ыраак ороонго узакка атанар учурлу болгон (Лука 19:11—13, 15). Анайда ок Понтий Пилат Иисустаҥ: «Сен иудейлердиҥ Кааны ба?» — деп сураарда, Иисус политикага киришпей турганын јартын айткан (Иоанн 18:33). Пилат Иисусты иудейлерле кожо Римниҥ јаҥына удура тӱймеен кӧдӱрер деп, коркыган болор. Је Иисус ого: «Мениҥ Каандыгым бу телекейдеҥ эмес» — деп, каруу берген (Иоанн 18:36). Иисустыҥ Каандыгы теҥериде тургузылар учурлу болгон, оныҥ учун ол политикага киришпеген. Ол Пилатка: «Чындыкты керелейин» — деп келгем деген. (Иоанн 18:37 кычырыгар.)

7. Јайым учун тартыжып тургандарга јӧмӧжӧтӧн санаа јӱректе де болбозын деп албаданарга, кезик улуска нениҥ учун кӱч болот?

⁷ Кудайдаҥ берилген јакылтаны Иисус чылап оҥдоп турзаас, јайым учун тартыжып тургандарга јӧмӧжӧтӧн  санаа јӱрегисте де болбозын деп албаданарыс. Је анайып эдерге јеҥил эмес болордоҥ айабас. Бир јорыкчы кӧрӧӧчи мындый сӧстӧр айткан: «Бистиҥ јердиҥ улузыныҥ јаҥга удурлажып турганы там ла тыҥып јат. Олор бойыныҥ нациязыла оморкоп, башкараачы олордыҥ ла нациязыныҥ кижизинеҥ болзо, јакшы јӱрӱм болор деп сананат. Је бистиҥ ака-эјелер бирлик артат, олор бастыра ийде-кӱчин Каандык керегинде сӱӱнчилӱ јарды јарлаарга берет. Чындык јогыныҥ ла уур-кӱчтердиҥ аайына јӱк ле Кудай чыгар деп, олор алаҥзу јогынаҥ бӱдет».

8. Баштапкы чакта јаткан иудейлерде кандый уур јӱк болгон? Куучындап беригер.

⁸ Кезикте чындык јогынаҥ улам политикалык курч сурактар кӧдӱрилет. Иисустыҥ ӧйинде шак мындый айалга болгон. Темдектезе, калан тӧлӧӧри јанынаҥ курч сурак турган. Римниҥ империязыныҥ јеринде јаткан улуска кандый ла неме учун: јӧӧжӧ, тура, јер ле оноҥ до ӧскӧ неме учун калан тӧлӧӧргӧ келишкен. Тегин де уур мындый јӱкти, тӧгӱнчи албанчылар, оноҥ кӱч эдип туратан. Олордыҥ кезиги калан јууйтан јаҥды аукциондо садып алала, улустаҥ калан јууп байыган. Анайып Иерихондо албанчылардыҥ јааны болуп турган Закхей, улустыҥ акчазын албан кӱчле айрып, байып калган (Лука 19:2, 8). Оныҥ учун Римниҥ јаҥы, каланды кажы ла кижи тӧлӧп турган ба деп бӱдӱмјиленерге, тооалыш (перепись) эдерде, ӧрӧги айдылган Галилей јериниҥ кижизи, Иуда, тӱймеен кӧдӱрген.

9, 10. а) Иисустыҥ ӧштӱлери оны политикалык суракта канайып ченеген? б) Иисус биске кандый тем артырган? (Јӧрмӧлдиҥ бажындагы јурукты кӧрӱгер.)

⁹ Бир катап Иисустыҥ ӧштӱлери оны калан тӧлӧӧри јанынаҥ суракта ченеерге умзанган. Ол ӧйдӧ римниҥ улузыныҥ кажызы ла бойы учун бир динарий тӧлӧӧр учурлу болгон. (Матфей 22:16—18 кычырыгар.) Иудейлер бу каланды тӧлӧӧргӧ чек сӱӱбеген, не дезе, бу калан олордыҥ Римге багынып турганын кӧргӱскен. Кажы ла кижи калан тӧлӧӧр учурлу деген суракты Иродтыҥ улузы кӧдӱрген. Оныҥ учун Иисус бу каланды тӧлӧбӧс керек деген болзо, олор оны тӱймеен кӧдӱрип турган деп бурулаар эди. Је тӧлӧӧр керек деген болзо, оныҥ сӧстӧри ӱренчиктерин тӱймедер эди.

¹⁰ Иисус керектиҥ аайын билип, каланды тӧлӧзин де, тӧлӧбӧзин де деп айдардыҥ ордына: «Кагандыйын каганга беригер, Кудайдыйын дезе, Кудайга» — беригер деп айткан (Матф. 22:21). Иисус албанчылардыҥ улусты тӧгӱндеерге јаҥжыгып калганын билген де болзо, ого јаан ајару этпеген. Карын ајаруны улустыҥ кӱчтериниҥ аайына чыгатан Кудайдыҥ Каандыгына эткен. Анайып, ол бойыныҥ ӱренчиктерине тем артырган. Оныҥ учун кандый бир политикалык сурактарда бӧлӱништер болуп турза, оныҥ кажы бир јаны чын деп билдирзе де, ого киришпес керек. Христиандар политикада нези чын, нези јастыра деп  тартыжардыҥ ордына, элдеҥ озо Кудайдыҥ Каандыгын ла чындыгын бедиреп јат (Матф. 6:33).

11. Чындыкты орныктырарга турган улустыҥ кӱӱнин чын јанындӧӧн ууландырарга, бис нени эдер аргалу?

¹¹ Иегованыҥ Керечилериниҥ кезиги чындыктаҥ озо политикага эрчимдӱ турушкан, је соондо ого киришпес керек деп шӱӱп алган. Улубританияда јадып турган эје мынайда куучындайт: «Мен университетте социология ӱренип турала, јаҥга удурлажатан кӧрӱмдӱ болуп калгам. Кара улустыҥ јаҥы учун тартыжарга кӱӱнзегем, не дезе, бистер алдынаҥ бери базынчыкта болгоныс. Политикалык тартыжуларда јеҥип алатам, је тӱҥей ле јӱрегимде амыр болбогон. Мен ӧскӧ укту улусты јаман кӧрӧрин тазыл-тамырыла јӱректеҥ јоголтор керек деп оҥдобой до туратам. Је Агару Бичикти ӱренип баштайла, озо баштап бойымга солынар керек деп оҥдоп алгам. Меге бу јанынаҥ чыдамкай ак эје болушкан. Эмди мен кулагы укпастардыҥ јуунында пионер болуп, кандый ла укту улуска јарлап јадым».

12. Иисус бойыныҥ ӱренчиктерине кандый «ачыткы» керегинде айткан?

¹² Иисустыҥ ӧйинде кудай јаҥныҥ башчылары политикага јаантайын кирижер болгон. Бир бичикте мынайып бичилет: «Иудейлердиҥ башка-башка секталары, эмдиги ӧйдиҥ тилиле айтса, политикалык партиялар болгон» (Daily Life in Palestine at the Time of Christ). Оныҥ учун Иисус ӱренчиктерине: «Фарисейлердиҥ ле Иродтыҥ ачыткызынаҥ чеберленигер» — деп, јакып айткан (Марк 8:15). Ирод керегинде айдып тура, Иисус Иродтыҥ политиказы учун тартышкан улусты айткан болор. Фарисейлер дезе, иудейлерди Римниҥ јаҥынаҥ јайым болзын деп кӱӱнзеген. Матфейдиҥ Сӱӱнчилӱ Јарын кӧргӧндӧ, Иисус ӱренчиктериле куучындажып тура, саддукейлер керегинде база айткан. Олор Римниҥ јаҥына удурлашпаган, не дезе, олордыҥ башкарар јаҥы Римнеҥ камаанду болгон. Иисус бойыныҥ ӱренчиктерин бу ӱч бӧлӱк улустаҥ, ӧскӧртӧ айтса «ачыткынаҥ», чеберлензин деп јакарган (Матф. 16:6, 12). Бу куучын, улус Иисусты каан эдип тургузарга сананганыныҥ кийнинеҥ удабай ла болгон.

13, 14. а) Кудай јаҥныҥ ла политиканыҥ биригип турганы кандый базынышка ла чындык эмеске экелет, куучындап беригер. б) Бис нениҥ учун чындык эмес керектердиҥ аайына чыгарга албаданбас учурлу? (Јӧрмӧлдиҥ бажындагы јурукты кӧрӱгер.)

¹³ Кудай јаҥ ла политика биригип турза, базыныштар болот. Иисус ӱренчиктерин мындый айалгада политикага киришпезин деп ӱреткен. Оныҥ учун улу абыстар ла фарисейлер, улус Иисуска бӱдӱп баштаза, иудейлерди кудай јаҥ ла политика јанынаҥ башкарып болбозын билип, оны ӧлтӱрерге сананган. Олор: «Ого јай берзебис, ончозы Ого бӱдер. Римниҥ улузы келип, јерибисти де, калыгысты да бактырып алар» — деп сананган (Иоанн 11:48). Оныҥ учун улу абыс Каиафа Иисусты ӧлтӱретен јӧптӧжӱ баштаган (Иоанн 11:49—53; 18:14).

¹⁴ Тӱнде ол черӱчилдерди Иисусты  тудуп алзын деп ийген. Је Иисус оныҥ кара санаазын билген. Оныҥ учун ол элчилериле калганчы катап ажанып јадала, олорды кылыштар алып алзын деп сураган. Олорго ӱредӱ кӧргӱзип берерге, эки ле кылыш једер эди (Лука 22:36—38). Ол ло кӱн тӱнде ӧштӱлер Иисусты тудуп аларга келерде, Петр тыҥ ачынган бойы, кылыжын чыгара тартып, олордыҥ бирӱзиниҥ кулагын кезе чапкан (Иоанн 18:10). Је Иисус Петрга мынайып айтты: «Кылыжыҥды кайра сук. Кылыш тутканы, кылыштаҥ ок ӧлӧр» (Матф. 26:52, 53). Бу учуралда Иисус ӱренчиктерине кандый јаан ӱредӱ кӧргӱскен? Олор бу телекейдеҥ эмес болор учурлу. Бу керегинде Иисус тӱн кирердеҥ бир эмеш озо мӱргӱген болгон. (Иоанн 17:16 кычырыгар.) Чындык эмезиле јӱк ле Кудай тартыжар аргалу.

15, 16. а) Кудайдыҥ Сӧзи христиандарга политикалык оҥдошпосторго киришпеске канайып болужат? б) Иегова бойыныҥ албатызыныҥ ла бу телекейдиҥ кандый башказын кӧрӱп јат?

¹⁵ Ӧрӧги айдылган Тӱштӱк Европадагы эје бу учуралдаҥ ӱредӱ алган. Ол айдат: «Чындык эмес керектердиҥ аайына базыныштыҥ болужыла чыгып болбозыҥ. Мындый јолды талдап алган улустыҥ кӧбизи јӱрӱмин јылыйткан. Кезиги катуланып калган. Оныҥ учун Агару Бичиктеҥ јердиҥ ӱстинде чындыкты јӱк ле Кудай тургузар аргалу деп билип алала, тыҥ сӱӱнгем! Мен бу керегинде калганчы 25 јылга јарлап келдим». Тӱштӱк Африкадагы ака бойыныҥ јыдазын «тынныҥ кылыжына», ӧскӧртӧ айтса Кудайдыҥ Сӧзине, солыган. Эмди ол башка-башка укту улуска амыр керегинде јарлайт (Еф. 6:17). Орто Европадагы эје Иегованыҥ Керечили болуп баштайла, алдында чек кӧрӧр кӱӱни јок албатынаҥ болгон ака кижиге барган. Бу улус Христостоҥ тем аларга турганынаҥ улам солынган.

¹⁶ Мындый солынталар эдери сӱреен керектӱ! Агару Бичикте улус качан да токунабай турган шуулап јаткан талайга тӱҥдештирилет (Иса. 17:12; 57:20, 21; Ачыл. 13:1). Политикалык оҥдошпостордоҥ улам ӧӧн-бӧкӧн лӧ базыныштар башталат. Је бис дезе, амыр ла бирлик болорго албаданадыс. Бу телекейдиҥ там ла бӧлинип јатканын кӧрӱп, Иегова албатызыныҥ бирлик болгонына сӱӱнип јат. (Софония 3:17 кычырыгар *.)

17. а) Биске бирлик болорго кандый ӱч арга болужат? б) Бис келер јӧрмӧлдӧ нени шӱӱп кӧрӧрис?

¹⁷ Бис христиандарга бирлик болорго болужатан мындый ӱч арга кӧрдис: 1) чындык јогыныҥ аайына чыгатан Кудайдыҥ Каандыгына иженерин, 2) политикалык сурактарда кемниҥ де јанын талдабазын ла 3) базыныштаҥ кыйып турарын. Је бистиҥ бирлигиске улус керегинде јастыра сананары каршу јетирердеҥ айабас. Келер јӧрмӧлдӧ мындый јастыра санаадаҥ кыйарга нени эдер керек ле баштапкы чактыҥ христиандары јастыра санаадаҥ кыйарга нени эткени керегинде шӱӱжилер.