АГАРУ БИЧИКТИҤ Эсфирь деген бичигинде еврей укту Мардохей деп кижи керегинде кӧп катап бичилет. Бу кижи Персид империядӧӧн кӧчӱп келген улустыҥ бала-барказынаҥ болгон. Ол каанга иштеген. Б. э. озо V чактыҥ бажында Ахашверош деген каанныҥ башкарган ӧйинде јаткан. (Эмдиги ӧйдӧ оны Ксеркс I деп бодогылайт.) Мардохей дезе Ахашверош каанды улус ӧлтӱрерге турган деп билип ийеле, ого тил јетирген. А каан ого быйанын кӧргӱзерге, Мардохейди бастыра албатыныҥ кӧзине макка кӧдӱрген. Кийнинде Мардохейдиҥ ле бастыра еврейлердиҥ ӧштӱзи, Аман, божоп каларда, каан Мардохейди баштапкы министр эдип кӧстӧгӧн. Мындый бийик јамылу кижи болуп калала, Мардохей бастыра Персид империяда јадып турган еврейлерди ӧлӱмнеҥ аргадаарга јакару чыгарган (Эсф. 1:1; 2:5, 21—23; 8:1, 2; 9:16).

XX чактыҥ бажында тӱӱкичилер Эсфирь деген бичиктиҥ бичилгени тӧгӱн ле Мардохей деген кижи качан да болбогон дешкен. Је 1941 јылда археологтор Мардохей деген кижи чын ла болгон болор деп кӧргӱзип турган керелер тапкан. Олор нени тапкан?

Археологтор персид клинописьти шиҥдегилеген. Бу клинописьте Мардука деген кижи керегинде бичилген. Бу јамылу кижи Сузыда казначей болгон болор. Кӱнчыгыштыҥ тӱӱкизин шиҥдеп турган Артур Унгнад деген специалист: «Ол ӧйдӧ Мардохей керегинде Агару Бичиктеҥ ӧскӧ јӱк ле бу клинописьте айдылган» — деп бичиген.

Унгнад деп тӱӱкичиниҥ бичиги чыккан кийнинде, учёныйлар Персияныҥ база да бир канча муҥ клинописьтерин оҥдоп ийген. Олордыҥ ортозында Персепольдогы каланыҥ стенелериниҥ јанында алтын-мӧҥӱн јажырылган јердиҥ јемириктеринеҥ табылган той балкаштаҥ эдилген табличкалар болгон. Бу табличкалар Ксеркс I деп каанныҥ башкарган ӧйине келижет. Олор элам тилге бичилген. Керек дезе анда Эсфирь деген бичикке кирген кезик улустыҥ аттары да болгон a.

Персепольский табличкалардыҥ кезигинде Мардука деген кижи керегинде бичилген. Бу кижи Ксеркс I башкарып турарда, Сузыныҥ байзыҥында каанныҥ секретари болуп иштеген. Је ӧскӧ текстте Мардука кӧчӱреечи болгон деп айдылат. Бу јетирӱ Агару Бичикте айдылган Мардохей деп кижиге келижет. Ол Ахашверош (Ксеркса I) башкарып турарда, Сузыдагы байзыҥда каанныҥ сановниги болуп иштеген. Анайда ок, ас ла салза, эки тил билер болгон. Мардохей Сузыдагы «каанныҥ эжигинде отурган» (Эсф. 2:19, 21; 3:3). Бу эжиктер јамылу улус иштеген коркышту јаан тура ошкош болгон.

Персепольский Мардука керегинде јетирӱ Агару Бичиктеги Мардохей керегинде бичилгенине коркышту тӱҥей. Бу улустыҥ јаткан ӧйи де, јаткан јери де, иштеген ижи де тӱҥей. Айдарда, археологтордыҥ шиҥдегениле болзо, Мардука ла Мардохей — бир ле кижи.