Бир јылдыҥ бажынаҥ Тӱштӱк Африканыҥ филиалында иштейтен улус керек деп јар болгон. Анда ротационный кепке базар машина тургузарга сананган. Мен барарга суранарымда, мени јарадып ийген. Бого мен тыҥ сӱӱнгем. Менеҥ ӧскӧ Канаданыҥ Бет-Элинде иштеген база ӱч аканы алган: Деннис Личты, Билл Маклелланды ла Кен Нординды. Биске билеттерди јолдыҥ бир ле јанына алган.

Мен энемге телефон согуп, айткам: «Эне, менде мындый солун бар. Мен Тӱштӱк Африкадӧӧн кӧчӱп јадым!» Энем кӧп неме айтпас, бӱдӱмјизи бек, Иеговала јуук колбуларлу кижи болгон. Ол до тушта энем кӧп неме айтпаган. Је ол мениҥ кӱӱнимди јараткан деп билгем. Нениҥ учун дезе мынаҥ да озо чыгарган јӧптӧримди адам да, энем де јарадып туратан. Је андый да болзо, олорго балазы ыраак јерге барып јатканынаҥ улам кунукчылду болгон.

Озо баштап бис тӧртӱни Бруклинниҥ типографиязына ӱч айга ӱренерге ийген. Ӱредӱ божогон кийнинде, бис Кейптаундӧӧн кош тартып бараткан керепке отурып ийгенис. Ол тушта меге јӱк 20 јаш толгон. Эҥирде бис Кейптауннаҥ Йоханнесбургтӧӧн барып јаткан поездке отурып, узак јол-јорыкка атанганыс. Таҥ алдында поездтиҥ баштапкы токтогон јери Кару деп адалып турган чӧл јерде кичинек кала, анда изӱ ле тоозынду болгон. Кандый јерге једип келгенисти билерге, поездтиҥ кӧзнӧгинеҥ соныркап, кӧрӱп турдыс. Бу јерлердиҥ јаражын ла андагы амыр јӱрӱмди канча јылдар ӧткӧн кийнинде, ойто катап келген тушта оҥдогоныс.

Канча јылдардыҥ туркунына мен јилбилӱ ле јеҥил эмес иш бӱдӱргем. Линотипный машинала иштеп, «Каруулчы шибее» ле «Пробудитесь!» деп журналдарды кепке базарга белетегем. Бистиҥ филиал бичиктерди Африканыҥ кӧп тилдерине чыгарган. Јӱк ле Тӱштӱк Африканыҥ эмес, је Тӱндӱк те Африканыҥ албатыларына. Бу јаҥы ротационный машинага болуп, бӱдӱн телекейди айланып келгенис калас болбоды. Ол сӱрекей јакшы иштеген!

Кийнинде мен офисте иштегем. Мында мен бичиктерди кепке базарыла, кӧчӱрериле,  анайда ок олорды аткарарыла колбулу сурактардыҥ аайына чыккам. Мениҥ јӱрӱмим сӱреен јилбилӱ болгон!

1968 јылда Бет-Элдеҥ ыраак эмес јаткан Лора Боуэн деп сыйынла биле тӧзӧгӧм. Ол пионер болгон, анайда ок секретарь-машинисттиҥ ижин эдип, кӧчӱрер бӧлӱкке болужып туратан. Јаҥы биле тӧзӧгӧн улусты Бет-Элде артыргыспайтан. Оныҥ учун бисти специальный пионерлер эдип кӧстӧгӧн. Мен 10 јылдыҥ туркунына Бет-Элде иштееримде, јадар јер ле јиир курсак болгон, је эмди специальный пионерлерге берип турган 25 рэнд акчага (ол ӧйдӧ США-ныҥ акчазыла болзо, 35 доллар) канайда јадарыс деп санааркай бергем. Је бу да акчаны аларга сааттыҥ, такып барарыныҥ ла таркадатан бичиктердиҥ нормазын бӱдӱрер керек болгон. Бу акчала јаткан јеристи, курсак-тамагысты, јолысты, эм-тузысты ла ӧскӧ дӧ чыгымдарысты тӧлӧйтӧнис.

Бисти специальный пионерлер эдип, Дурбан деп каладаҥ ыраак јок јаткан кичинек бӧлӱкке кӧстӧгӧн. Бу кала Индийский теҥистиҥ јаказында турган. Анда кӧп Индияныҥ улузы јаткан. XIX-чы чактыҥ учында, бери сахарный плантацияларга иштеерге, Индиянаҥ кӧп улус келген. Олордыҥ бала-барказы мында иштебеген де болзо, је олор бойыныҥ культуразын, аш-курсагын, ол тоодо амтанду каррини канайып белетеерин, ундыбаган. Олор английский тилди билетен. Оныҥ учун биске олорго јарлаарга јеҥил болгон.

Ол ӧйдӧ специальный пионерлердиҥ нормазы бир айда 150 саат. Оныҥ учун бис Лорала кожо баштапкы кӱнде 6 саат јарлаарыс деп шӱӱп алганыс. Ол кӱн коркышту изӱ ле тынчу болгон. Бисте такып баратан улус та, ӱредӱлер де јок. Оныҥ учун бис айылдар сайын јарлаганыс. Узак ла јарлаганыс деп бодогоныс, је чазыма кӧрӱп ийеримде, јӱк ле 40 минут јарлаган эмтирис. Мен норманы канай бӱдӱрерис деп санааркай бергем.

Јаан удабай бис јаҥы графикке ӱрене бергенис. Бис кажы ла кӱн бойысла кожо бутербродтор, термосто суп ла кофе алатаныс. Арый берзеес, кандый бир кӧлӧткӧлӱ јерге кичинек фольксвагенисти тургузып ийетенис. Кезикте бисти Индияныҥ кичинек, јараш балдары айландыра туруп, кайкап ајыктап туратан. Тоолу кӱннеҥ бис оҥдоп ийгенис, 2—3 саатты чыдажып ийзеҥ, арткан ӧй тӱрген ӧдӧ берет.

Индияныҥ кӱндӱзек улузына јарлаарга сӱреен јакшы болгон. Олор кудайзак, јалакай ла быйанзак улус. Индустардыҥ кӧбизи сӱӱнчилӱ јарды јакшы угатан. Олорго Иегова, Иисус, Агару Бичик, јаҥы јӱрӱм ле тирилишке ижемји керегинде угарга јарап туратан. Оныҥ учун бир јылдаҥ бисте Агару Бичикле 20 ӱредӱ болгон. Ӱренип турган улус бисти кажы ла кӱн обедке кычыратан. Бистиҥ јаҥы јӱрӱмис сӱреен ырысту болгон!

Бир канча ӧйдӧҥ бисти аймак кӧрӧӧчиниҥ ижине кӧстӧгӧн. Бистиҥ јарлайтан јерис Индияныҥ теҥизиниҥ јарадындагы јараш јерлер болгон. Бис кажы ла неделеде башка-башка јуундарга барып, анда ака-эјелерле кожо јарлап, кандый биле кычырза, олордыҥ айылына јадатаныс. Олордыҥ кажызына ла бис јуук болуп, јадын-јӱрӱмине ӱрениже бергенис. Мынайып, эки јыл тӱрген ӧдӧ берген. Бир кӱн биске Тӱштӱк Африканыҥ филиалынаҥ телефон соккон: «Бис слерди Бет-Элге кайра келип, мында иштезин деп сананып турус» — деп, ака айткан. Мен: «Биске мында да јакшы» — деп айттым. Је бисти кайда да иштезин дезе, ары барарга белен болгоныс.

Мени служебный отделге кӧстӧгӧн. Ондо мен ченемелдӱ, кӧгӱзи тереҥ акаларла иштегем. Ол ӧйдӧ филиал кажы ла јуунга, аймак кӧрӧӧчи келип јӱрген кийнинеҥ, оморкодулу сӧстӧрлӱ лӧ башкартуларлу самара аткаратан. Служебный отделдиҥ секретарьлары сӱреен кӧп иш эткен. Олор аймак кӧрӧӧчиниҥ отчедын коса, зулу, анайда ок ӧскӧ дӧ африканский тилдердеҥ английский  тилге кӧчӱрген, је оноҥ бу ла тилдерге филиалдыҥ самараларын кӧчӱргилейтен. Мындый иштеҥкей кӧчӱреечилерге Африкадагы бистиҥ кара ака-эјелеристе кандый кӱчтер болуп турганын оҥдоорго болушканы учун јаан быйанду болодым.

Ол ӧйдӧ ЮАР-да апартеид деп политика болгон. Бу политикала болзо, башка укту улус бой-бойынаҥ башка јадып, бой-бойыла чек куучындашпас учурлу болгон. Оныҥ учун бистиҥ кара ака-эјелер јӱк ле бой-бойыла јолыгыжып, јӱк ле бойыныҥ угыныҥ улузына јарлап, бойыныҥ тилине ӧдӱп турган туштажуларга јӱретен.

Мынаҥ озо мен английский тилге ӧткӱрилген туштажуларда болгом, оныҥ учун кара ака-эјелерди билбегем. Эмди олорло јууктада таныжып, олордыҥ культуразын, чӱм-јаҥдарын билип алатан арга ачылды. Олордо кандый кӱчтер болуп турганын билип, олор кандый јалтанбас деп санангам. Бу ака-эјелер јербойыныҥ чӱм-јаҥдарынаҥ ла Агару Бичикке келишпей турган ӱредӱлердеҥ айрылган. Анайда ок тӧрӧӧндӧриниҥ ле айылдаштарыныҥ сӧзине кирип, кӧрмӧстӧрлӧ колбулу керектерде турушпаган. Бого коштой деремнеде улус јокту јаткан. Олордыҥ кӧбизи бичик-билик билбес улус та болгон болзо, Агару Бичиктиҥ ӱредӱлериле јӧпсинип туратан.

Мен акаларга юридический керектерде, темдектезе, Иеговага јайым бажырары ла нейтралитет јанынаҥ сурактарда болушкам. Иегованыҥ Керечилериниҥ балдарын мӱргӱӱлдерде турушпай турганы ла кудай јаҥныҥ гимндарын кожоҥдобой турганы учун школдоҥ чыгарып туратан. Олордыҥ јалтанбазы ла Иеговага чындык артканы мениҥ бӱдӱмјимди тыҥыткан.

Африканыҥ Свазиленд деп кичинек ороонында ака-эјелер база кӱч айалгада болгон. Бу ороонныҥ кааны, Собхуз II, божоп каларда, ороонныҥ ончо эр улузын бажын тазада кайчылатсын деген, ӱй улусты чачын кыскарта кайчылатсын деген. Мындый чӱм-јаҥ ада-ӧбӧкӧлӧрине бажырарыла колбулу болгон. Бу чӱм-јаҥда турушпаган ака-эјелер тыҥ истеткен. Кара ака-эјелеристиҥ чыдамкайы ла Иеговага чындык артканы јӱрегисти томулткан. Бис олордоҥ кӧп немеге ӱренгенис.

1981 јылда мен ойто типографияда иштеп баштагам. Бери мени бичиктер чыгаратан иште компьютерлерди тузаланзын деп болужарга аткарган. Бу сӱреен јилбилӱ ӧй болгон! Бичиктер чыгарар арга кӧп катап солынган. Јербойыныҥ компаниязы филиалга акча тӧлӧбӧзинеҥ фотонаборный машинаны тузаланып кӧрзин деп берген. Бу машинаныҥ иштеп турганы биске јарай берерде, тогус ленотипный машинаны јаҥы беш фотонаборный машинага солыганыс. Анайда ок кепке базар јаҥы ротационный офсетный машина тургусканыс. Эмди бис алдындагызына кӧрӧ оноҥ кӧп иш эткенис.

Компьютерлер MEPS («Кӧп тилдерге чыгарар электронный система») деп јаҥы системала тузаланарга болушкан. Бу система бичиктерди кепке базарына белетеер ишти канча катапка јеҥилтип ийген. Канаданаҥ Тӱштӱк Африкага тӧртӱ иштеп келгенистеҥ бери технология јаан ӧзӱм алынган (Иса. 60:17). Бу ӧйдӧ бистиҥ тӧртӱлегис эш-нӧкӧрлӧрлӱ. Бистиҥ ӱйлерис кӧгӱзи тереҥ, пионер сыйындар. Мен ле Бил Бет-Элде иштегенис, Кен ле Деннис билезиле кожо филиалдаҥ ыраак эмес јаткан.

Бет-Элде иш там кӧптӧгӧн. Бичиктер кӧп тилдерге кӧчӱрилип, кепке базылып, ӧскӧ филиалдардӧӧн аткарылатан. Бир эмеш ӧйдӧҥ база бир Бет-Эл керек боло берген. Анайып Йоханнесбургтыҥ Кӱнбадыш јанында, јараш јеринде Бет-Эл тудулган. Оны акалар 1987 јылда учурлаган. Тӱштӱк Африканыҥ филиалында мындый јаан иш эдилген ӧйдӧ комитетте кӧп јылдардыҥ туркунына иштегениме тыҥ сӱӱнип јадым.

2001 јылда солун јетирӱ болгон. Мени США-да јаҥы тӧзӧлгӧн филиалдыҥ комитединде иштеерге кычырган. Лора ла меге ЮАР-да најыларысты, сӱӱген ижисти артыргызарга коркышту кунукчылду болгон. Је андый да болзо, США-дагы Бет-Элдиҥ билезинде болорысты тыҥ сакыганыс.

Бу ла ок ӧйдӧ бис Лораныҥ јажы јаанап калган энези учун санааркаганыс. Нью-Йоркто болгон болзоос, бис оны кичееп болбос эдис. Карын, Лораныҥ ӱч сыйны оны кичеерге јӧпсинген. Олор мынайып айткан: «Бис ӧйисти толо берип, иштеп болбозыс, оныҥ учун энегисти кӧрзӧӧс, слер бу ижеерди оноҥ ло ары эдер аргалу болорыгар». Бис олорго бу учун јаан быйанду болгоныс.

Мениҥ јаҥыскан артып калган энемди Торонтодо јаткан акам ла ӱйи кичееген. Энем олорло кожо 20 јылдаҥ ажыра јаткан. Је ол Нью-Йорктӧӧн кӧчӱп келгенистиҥ кийнинеҥ јаан удабай божоп калган. Мындый кӱч ӧйдӧ болужарга белен тӧрӧӧндӧр — Иегованыҥ сыйы. Нениҥ учун дезе јажы јаанап калган ада-энеҥди кичеерге кезикте јеҥил эмес болот.

США-да мен бир канча ӧйдиҥ туркунына Бет-Элдиҥ типографиязында иштегем. Бичиктер чыгарар эп-арга алдындагызына кӧрӧ ӧзӱм алынып, канча киреге јеҥил болуп калган. Оноҥ мени не-немеле јеткилдеер отделге кӧчӱрген. Бу калганчы 20 јылдыҥ туркунына мындый јаан Бет-Элде иштегеним меге јаан сӱӱнчи болот. Мында 5 000 кижи ӧйин толо берип иштейт, а 2 000 кире кижи келип болужат.

60 јыл кайра кайда болорымды билбегем де. Бу ӧйдиҥ туркунына Лора эжим меге јаан болуш болгон. Бис Иеговага башка-башка јакылталар бергени учун, анайда ок филиалдарла јӱрӱп, сӱреен јакшы ака-эјелерле таныжып, иштегениске јаан быйанду болодыс. Бистиҥ јӱрӱмис сӱреен јилбилӱ болгон! Эмди мен 80 јаштаҥ ажа бергем, оныҥ учун кӧп иш этпей јадым. Карын, филиалда кӧп иш бӱдӱргедий кӧп јиит акалар бар.

Сарнаачы мынайып бичиген: «Кудайы — Иегова болгон калык ырысту» (Сар. 33:12). Мен бу сӧстӧрлӧ бӱткӱлинче јӧпсинип јадым. Иеговага оныҥ ырысту албатызыла кожо иштеп турганыма јаан быйанду болодым!