1, 2. Yehova umio iwa giramia makani ma pire tek?

YEHOVA umio ni ng’atuman m’i kindwa giramia moko ma pire tek. Giramiane tie kwo. (Thangambere 1:27) Emito wabed ku kwo ma ber m’usagu zoo. Pieno, emio iwa cik mir ukungu kara uponjwa wamak yub ma ber. Wacikara nitio ku cik mir ukungune pi ‘ning’io gin ma ber ku gin ma rac.’ (Juebrania 5:14) Ka wabetimo kumeno, eca nwang’u wabeweko Yehova uponjwa niparu ma ber. Kinde ma wabekwo nimakere ku cik mir ukungu mi Biblia, man wabeneno kite m’ebeyiko ko i kwo mwa, wanyang’ nia cikne pigi tie tek lee mandha.

² Saa moko kwo bebedo yot ungo. Wacopo nwang’ara i wang’ lembe moko ma cik mi Biblia uweco ngo i wie kamaleng’. Ku lapor, ecopo kwayere nia wamak yub pi thieth moko m’ukwayu jutii i ie ku rimo. Saa maeno wabimaku yub ma nyayu mutoro i Yehova nenedi? Biblia utie ku cik mir ukungu ma ponjowa ning’eyo kite ma Yehova neno ko kwo man rimo. Ka wanyang’ i cik maeno, wabibedo ku copo mi maku yub mi rieko man wabibedo ku  pidocwiny ma ber. (Lembrieko 2:6-11) Kawoni wakeng’ii i cik mir ukungune moko.

3, 4. (a) Mungu uyero lembang’o pi ninyutho nen pare iwi rimo? (b) Rimo benyutho ang’o?

³ Biblia ubeponjowa nia rimo tie leng’ pilembe ebenyutho kwo. Pi kwo tie tek i Yehova. I ng’ei ma Kain unego umin, Yehova uyero ire kumae: “Ba rimb umeru ywak i bang’a kud i ng’om.” (Thangambere 4:10) Rimb Abel ubino ninyutho kwo pare. Kinde ma Yehova ubino weco iwi rimb Abel, eca ebino weco iwi kwo pare.

⁴ I ng’ei Pii ma dit m’ucoro ng’om i rundi pa Noa, Mungu uyero ni dhanu nia gicopo camu ring’o. Ento asagane eyero igi kumae: “Ring’o ku kwone, ma en e rimone, kud wucam.” (Thangambere 9:4) Cik maeno utie pi nyikwai Noa ceke, uketho i ie wan bende. Ubenen ngbeng’ nia i wang’ Yehova, rimo ubenyutho kwo. Ukwayu wan bende wabed ku nen maeno iwi rimo.​—Zaburi 36:9.

5, 6. Cik pa Musa unyutho nenedi nen ma Yehova tie ko iwi kwo man rimo?

⁵ I cik ma Yehova umio i cing’ Musa, Eyero kumae: “Ng’atu ma tek . . . ucamu rimo moko, abimino wang’a i kum ng’eyong’ec maeno m’ucamu rimo, man abikabe woko ku kind juthugi. Kum kwo mi ringkum ni i rimo.”​—Lembe mi Julawi 17:10, 11.

⁶ Cik pa Musa uyero nia ka ng’atu moko unego lei pir acama, ecikere nicwiro rimbe i ng’om. Eno unyutho nia judwoko kwo pa lei maeno i bang’  Ng’atu m’ucwie, niwacu Yehova. (Poi mi Cik 12:16; Ezekiel 18:4) Ento Yehova ukwayu ngo nia nyithindho mir Israel gikab gin ma nyinge rimo ci kinde ma gibethumo lei. Ka tekene githume man gicwiro rimbe i ayi ma ber, gicopo camu ringe ku pidocwiny ma leng’. Ka gibenyutho woro i kum rimb lei, eca nwang’u gibenyutho woro ni Yehova, ma Jamii kwo. Cik ung’olo bende ni nyithindho mir Israel nia gibed githier lei ni lam pi niumo wi dubo migi.​—Som Thenge ma jumedo, namba 19 man 20.

7. Daudi unyutho woro nenedi i kum rimo?

⁷ Lembe moko ma Daudi utimo kinde m’ebino nikiedo i dhu Jufilisti, copo ketho waneno nia rimo tie gin ma pire tek. Juaskari pa Daudi gineno nia riew pii ubino nege lee mandha, uketho gicidh gimondo i kabedo ma jukwojgi ni i ie, man giketho kwo migi i ariti kara gitwom ire pii. Ento kinde ma gikelo pige i bang’ Daudi, ekwero nimadhe man “ekonje woko ni Yehova.” Daudi uyero kumae: “Dong’ ebed bor ira, E Yehova, ma nia atim maeni: abimadhu rimb ju m’ucidho m’ukuno kwo migi akuna?” Daudi unyang’ nia kwo man rimo pigi tie tek lee mandha i wang’ Mungu.​—2 Samwil 23:15-17.

8, 9. Tin Jukristu gitie ku nen makani iwi rimo?

⁸ I saa mi Jukristu mi rundi ma kwong’a, nwang’u dong’ dhanu pa Mungu githiero ngo lam mi lei. Ento gibino asu ku yeny mi bedo ku nen ma cuu iwi rimo. Acel m’i kind cik ma Yehova ukwayu nia Jukristu giwor ubino ‘niceriri . . . i kum rimo.’​—Tic mi Jukwenda 15:28, 29.

 ⁹ Tin bende kumeno. Wa Jukristu, wang’eyo nia Yehova tie Kulo mi kwo man nia kwo ceke tie pare. Wang’eyo bende nia rimo tie leng’ man nia enyutho kwo. Pieno waii nitio ku cik mir ukungu mi Biblia kinde ma wabemaku yub moko ci iwi kit thieth m’ukwayu nia jutii ku rimo.

10, 11. (a) Jumulembe pa Yehova gitie ku nen makani iwi ciko rimo kunoke thenge ang’wen ma dongo? (b) Yub makani ma Jakristuman ucikere nimaku en gire?

¹⁰ Jumulembe pa Yehova ging’eyo nia ‘niceriri . . . i kum rimo’ utie ngo kende kende nicame acama, kunoke nimadhe amadha. Eno nyutho nia wayio ngo jucik rimo i kumwa, wamio ngo rimbwa ni jumange, man wagwoko ngo rimbwa kaka moko pi nidodwoke kendo i kumwa, eno ubenyutho bende nia wayio ngo jucik thenge ang’wen ma dongo dongo mi rimo, niwacu rimo ma kwar, rimo ma tar, pii rimo man thenge ma konyo pi poto pa rimo.

¹¹ Jucopo poko thenge ang’wen ma dongo maeno mi rimo ni thenge ma thindho thindho ma julwong’o nyithitheng rimo (fractions sanguines). Jakristuman ucikere ning’io ka nyo ebiyio nyithitheng rimo maeno kunoke ngo. Ecikere ning’io bende en gire ayi thieth moko ma bikwayu jutii ie ku rimbe en gire. Ng’atuman ucikere ning’io en gire kite ma jubitio ko ku rimbe i saa m’ukwayu nia jukake, i saa mi pima, kunoke i kit thieth ma jutio ko kawoni.​—Som Thenge ma jumedo, namba 21.

12. (a) Pirang’o yub ma wamaku m’ucungo iwi pidocwinywa pire tie tek i wang’ Yehova? (b) Wacopo nenedi nimaku yub ma cuu iwi thieth?

 ¹² Nyo Yehova bedieng’ andha i kum yub ma wamaku m’ucungo iwi pidocwinywa? Eyo, edieng’. Yehova dieng’ i kum paru mwa man i kum thelembe m’ucwaluwa nitimo lembe moko. (Som Lembrieko 17:3; 24:12.) Calu lembe tie kumeno, ka wabemaku yub moko iwi thieth, umito wakwai Yehova utel wiwa, kan i ng’eye wasai thieth. I ng’ei lembuno re, ma watio ku pidocwinywa ma Biblia uponjo pi nimaku yub. Wacikara ngo nipenjo gin ma jumange copo timo ka nwang’u ginwang’iri i lembe ma wabekadhu i ie, bende jumange gicikiri ngo niwingo wiwa i yub mwa. Jakristuman “biyeyo ter pare gire.”​—Jugalatia 6:5; Jurumi 14:12.

13. Cik pa Yehova man cik pare mir ukungu m’emio iwi rimo, ubeponjowa ku lembang’o i wie?

¹³ Gin ceke ma Yehova ubekwayu nia watim, utie pi bero mwa giwa man ubenyutho mer m’emaru kowa. (Zaburi 19:7-11) Ento wawore ngo kende kende pilembe cik pare tie pi bero mwa. Wawore pilembe wamare. Mer ma wamaru ko Yehova cwaluwa nikwero ciko rimo i kumwa. (Tic mi Jukwenda 15:20) Eno gwoko bende leng’kum mwa. Dhanu mapol tin ging’eyo ariti ma ciko rimo kelo i kum dhanu, man bende dokta ma dupa ging’eyo nia nikaku jurutwoyo m’umbe ciko rimo utie ber pi leng’kum migi. Ubenen kamaleng’ nia yo pa Yehova utie yo mi rieko man mi mer.​—Som Isaya 55:9; Yohana 14:21, 23.

14, 15. (a) Yehova umio cik makani pi nigwoko dhanu pare? (b) Icopo tio ku cik mir ukungu ma nwang’ere i cik maeno nenedi?

 ¹⁴ Niai con, cik pa Mungu utie kwa pi bero mi dhanu pare. Yehova umio cik ni nyithindho mir Israel kara ugwokgi i kum ret ma pek ma copo wok i kumgi. Ku lapor, cikne moko acel uyero nia won ot ucikere nigiero gang’ iwi ot pare kara ng’atu moko kud uvuth ku wi ode. (Poi mi Cik 22:8) Cik mange uweco pi lei. Ka ng’atu moko utie ku thwondhiang’ ma kwiny, ecikere nigwoke cuu kara kud etim dhanu rac kunoke kud eneg ng’atu moko. (Ai 21:28, 29) Ka Jaisrael moko uworo ngo cik maeno, kosane bedo i wie ka ng’atu moko tho.

¹⁵ Cik maeno uketho wabeneno kamaleng’ nia kwo pire tie tek lee i wang’ Yehova. Ng’eyong’ec mi lembe maeno copo bedo ku matoke makani i wiwa? Wacikara niyiko udi, mutukari mwa, niringo mutukari i ayi ma ber man ning’io nambu mwa ku rieko pi ninyutho nia wabeworo kwo. Dhanu moko, akecane aradu, giparu nia racu moko mbe ma copo wok i kumgi, pieno gimondo i ariti m’umbe nidieng’ pi ret ma binwang’ugi. Ento Yehova ubemito ngo wabed ku timo ma kumeno. Emito wanen kwo ceke ni gin ma pire tek, kadok kwo mwa giwa kunoke mi jumange.​—Eklizia 11:9, 10.

16. Nen pa Yehova tie ang’o iwi wodho ic?

¹⁶ Kwo pa ng’atuman pire tie tek i wang’ Yehova. Kadok nyathin ma fodi junyolo ngo de pire tie tek i ie. I the Cik pa Musa, ka ng’atu moko unyayu ret akakaka ngo i kum dhaku moko ma tie ku ie, m’uketho dhakune kunoke nyathin pare utho,  Yehova ung’olo nia rimone bedo iwi ng’atune pi nek m’utimere. Eno nyutho nia kadok ebino nek m’akakaka ngo de, re dhanu tho man jubed juculo kwo kawang’ kwo. (Som Ai 21:22, 23.) I wang’ Mungu, kadok nyathin ma fodi junyolo ngo de tie ng’atu ma kwo. Ka kumeno, iparu nia nen pa Mungu tie ang’o iwi wodho ic? Iparu nia ewinjere nenedi kinde m’ebeneno awiya milioni dupa ma fodi junyolo ngo ma jubenego kubang’ oro?

17. Lembang’o ma copo kwio cwiny dhaku m’ular uwodho ie i wang’ ning’eyo Yehova?

¹⁷ Ka dhaku moko ular uwodho ie ma fodi eng’eyo ngo Yehova ke? Umito eng’ei nia Yehova copo weko dubo pare iwi ukungu mi lam pa Yesu. (Luka 5:32; Juefeso 1:7) Ka dhaku m’ular utimo kosa ma kumeno con uyewo racu parene andha, dong’ umito ngo kookoone ubed usende akeca. “Yehova en e won kisa ku bero . . . Calu yo nyangu bedo bor ku yo reto, e ecoro kier mwa bor kumeno kud i kumwa.”​—Zaburi 103:8-14.

18. Pirang’o wacikara niii nikabu cen paru ma copo ketho wadagu ng’atini?

¹⁸ Niworo kwo ma tie giramia pa Mungu caku i adunde. Eno uketho i ie nen ma watie ko iwi jumange. Jakwenda Yohana ugoro kumae: “Ng’atu ma tek udagu umin nwang’u en e janek.” (1 Yohana 3:15) M’umbe ning’eyo, koso maru ng’atini copo doko ni adegi. Adegi copo cwalu ng’atini nicaku woro ngo jumange, nikelo adote mi ndra i wigi, kunoke nimito nia githo cen. Yehova ung’eyo nen ma  watie ko iwi dhanu mange. (Lembe mi Julawi 19:16; Poi mi Cik 19:18-21; Matayo 5:22) Ka wanyang’ nia watie ku paru moko ma copo ketho wadagu ng’atini, wacikara nitimo kero niwodho parune cen.​—Yakobo 1:14, 15; 4:1-3.

19. Nen pa Yehova iwi rop copo bedo ku matoke makani i wiwa?

¹⁹ Yo mange nuti ma wacopo nyutho ko nia wabeworo kwo. Zaburi 11:5 ubeponjowa nia Yehova ‘udagu ju m’umaru rop.’ Tekene wang’io galuwang’ ma tie ku rop i ie, nwang’u wanyutho nia wamaru rop. Ukwayu ngo waroi wec, paru man cal mi rop i wiwa. Tung’ ku maeno, mito wapong’ wiwa ku paru ma leng’ man mi kwiocwiny.​—Som Jufilipi 4:8, 9.

20-22. (a) Nen pa Yehova utie ang’o iwi ng’om pa Sitani? (b) Dhanu pa Mungu gicopo nyutho nenedi nia gi “mi ng’om ungo”?

²⁰ Ng’om maeni pa Sitani ubeworo ngo kwo, man Yehova nene ni jabanja mi rimo, niwacu ebenego nek. Pi rundi dupa, gamba ker mi ng’om unego dhanu milioni dupa, uketho i ie jurutic mapol pa Yehova. Biblia uporo gamba ker kunoke bimobim maeno ku lei ma kwiny, ma won rop. (Daniel 8:3, 4, 20-22; Lembanyutha 13:1, 2, 7, 8) I ng’om ma tin, lwor mir atum utie kuloka ma dit mandha. Dhanu benwang’u faida lee mandha i kuloka mi jamnek maeno. M’umbe jiji, ‘ng’om ngung’ uvuto i ng’atu ma rac.’​—1 Yohana 5:19.

²¹ Ento Jukristu mandha gi “mi ng’om ungo.” Dhanu pa Yehova gimondo ngo i gamba ker man gidikiri ngo i lwiny. Calu ma ginego ngo nek, gidiko ngo cing’gi ku dilo moko ci ma nego dhanu.  (Yohana 15:19; 17:16) Jukristu dwoko ngo wang’ ragedo ma jubenyayu i kumgi ku kwinyo. Yesu uponjo nia wacikara nimaru kadok judegi mwa.​—Matayo 5:44; Jurumi 12:17-21.

²² Jurudini bende gidiko cing’gi i nek mi dhanu milioni dupa. Biblia uweco pi Babeli Madit ma tie dini ceke mi vupo, ewacu kumae: “I ie junwang’u rimo mi jubila man mi jumaleng’, man mi [dhanu] ceke ma junego wi ng’om.” Nyo ibenyang’ i thelembe m’uketho Yehova ubekwayuwa kumae: “Wuwoki, dhanu para, wuwok kud i ie”? Dhanu m’ubeworo Yehova gidikiri ngo ku dini mi vupo.​—Lembanyutha 17:6; 18:2, 4, 24.

23. ‘Niwok kud i’ Babeli Madit uketho i ie nitimo ang’o?

²³ ‘Niwok kud i’ Babeli Madit uketho i ie ninyutho kamaleng’ nia dong’ wadikara ngo ku dini moko ci mi vupo. Ku lapor, ukwayu wanen nia juwodho nyingwa cen kud i kind dhanu mi dinine. Ento lembe mange tie m’ukwayu watim. Wacikara nidagu man nicerara i kum timo ceke ma reco ma dini mi vupo ubetimo. Dini mi vupo ubecwalu dhanu i timo mi tarwang’, i gamba ker mi ng’om man i maru sente akeca. (Som Zaburi 97:10; Lembanyutha 18:7, 9, 11-17) Lembe maeno uketho dhanu milioni dupa githo.

24, 25. Ning’eyo Yehova copo mio iwa kwiocwiny man pidocwiny ma ber nenedi?

²⁴ Ma fodi wang’eyo ngo Yehova, wan ceke ku yo moko wadiko cingwa i kum lembe ma rac ma ng’om pa Sitani ubetimo. Ento kawoni walokara. Wayio jamgony man wathierara ni Mungu. Wanwang’u  ‘nindo mi yepocwiny . . . niai i bang’ Yehova.’ Watie ku kwiocwiny man pidocwiny ma ber pilembe wang’eyo nia wabenyayu mutoro i Mungu.​—Tic mi Jukwenda 3:19; Isaya 1:18.

²⁵ Kadok nwang’u walar wabino i dilo moko ma woro ngo kwo de, Yehova copo timo iwa kisa iwi ukungu mi jamgony. Watie ku foyofoc lee mandha pi giramia mi kwo ma Yehova umio. Wanyutho foyofoc mwane nwang’u wabeii nikonyo jumange ging’ei Yehova, giwek ng’om pa Sitani man gibed ku winjiri ma ceng’ini ku Mungu.​—2 Jukorinto 6:1, 2.

26-28. (a) Yehova umio tic makani masegi ni jabila Ezekiel? (b) Tin Yehova ubekwayu watim ang’o?

²⁶ I rundi mi nyithindho mir Israel, Yehova uyero ni jabila Ezekiel nia epoi dhanu nia nyoth mi Yerusalem udhingo man eponjgi ku lembe m’ukwayu gitim kara gibothi. Ka nwang’u epoyogi ngo, nwang’u Yehova kwayu rimgi i cinge. (Ezekiel 33:7-9) Ezekiel utimo kero pare ceke nitwong’o lembe maeno ma pire tek ni dhanu, pi ninyutho nia pi kwo tie tek i wang’e.

²⁷ Yehova umio iwa tic mi poyo dhanu nia ceng’ini eni ng’om pa Sitani binyothere man mi konyogi ging’ei Yehova kara gibin gibothi pi nikwo i ng’om ma nyen. (Isaya 61:2; Matayo 24:14) Watimo tego nitwong’o lembe maeno ni dhanu. Calu jakwenda Paulo, wacopo yero kumae: “An a leng’ ni rimb dhanu ceke, kum alworo ngo niyero iwu lembapora pa Mungu ceke.”​—Tic mi Jukwenda 20:26, 27.

²⁸ Ento lembe mange unuti m’ukwayu wabed leng’ i ie. Dong’ wakeng’ii lembene moko i wic m’ulubo.