1. Wacikara nitimo ang’o kara thier ma watimo ufoi i Yehova, man pirang’o?

YESU uyero kumae: “Jurwo mandha gibirwo ni Wego i tipo man i lemandha: kum Wego yenyo wagi ju maeni e ma gibed jurwo ire.” (Yohana 4:23; 6:44) Ng’atuman m’i kindwa ucikere ‘niponjo ya girang’o ma nyayu mutoro i Rwoth.’ (Juefeso 5:10) Eno tie lembe ma yot ungo. Sitani ubeii niwingowa kara watim lembe ma foyo ngo i Yehova.​—Lembanyutha 12:9.

2. Kekor lembe m’ugam utimere i kum Got Sinai.

² Sitani ubeii niwondowa nenedi? Gengi acel m’etio ko utie nijebo wiwa i kum gin ma ber ku gin ma rac. Kenen lembe ma thek mir Israel ginwang’iri ko kinde ma gigonjo i kum Got Sinai. Musa uidho iwi got man dhanu gibino kure nia edwog i kagonjo. E giol ku kure man gikwayu nia Harun uyik igi mungu. E eyiko igi ayi nyathidhiang’ mi mola. I ng’eye dhanu gitimo foc. Gidhoko ayi nyathidhiang’ne ku miel man girum i wang’e. Gigeno nia saa ma gibino rum iwang’ nyathidhiang’ eno, eca gibino mio thier ni Yehova. Re focne ubino ngo gin m’atira, kadok gibino nene nia gitimo “agba ni Yehova” de. Yehova  unene ni rwo ni ayi m’acwia, uketho dupa m’i kindgi githo. (Ai 32:1-6, 10, 28) Lembuno ubemio iwa ponji makani? Kud iwondiri. ‘Kud imul gin m’ucido,’ man wek Yehova uponji ing’ei gin ma ber ku gin ma rac.​—Isaya 52:11; Ezekiel 44:23; Jugalatia 5:9.

3, 4. Pirang’o etie ber ning’eyo kite ma foc m’unyai akeca ucaku ko?

³ Kinde ma Yesu ubino iwi ng’om, eponjo jukwenda pare nia gibed ni lapor ma ber i lembe m’uneno thier ma leng’. I ng’ei tho pare, jukwenda gimediri niponjo julub ma nyen ku cik mir ukungu pa Yehova. Ento i ng’ei tho mi jukwenda, juponji mi vupo gicaku niroyo paru ma cuu ngo, timo mi jukafiri man timo foc i cokiri. Giloko kadok nying’ focne moko mi jukafiri kara unen ni foc mi Jukristu. (2 Jutesaloniki 2:7, 10; 2 Yohana 6, 7) Dupa m’i kind foc maeno upong’ lee kadok tin bende, man gibecwaku yioyic mi vupo man bende timo mi pajogi. *​—Lembanyutha 18:2-4, 23.

⁴ Tin i ng’om zoo, timo foc man ceng’ ma dongo tie gin ma pire tek i kwo mi dhanu. Ento, kinde m’ibemediri niponjo ning’eyo nen pa Yehova iwi focnegi, icopo nwang’u nia ukwayu ilok paru m’itie ko iwi focne moko. Ecopo bedo iri ni lembe ma yot ungo, ento ng’ei nia Yehova bikonyi andha. Wek wakeponj kite ma focne moko m’unyai akeca ucaku ko, kara watund ninyang’ nia Yehova nenogi nenedi.

5. Ang’o m’unyutho nia Yesu unyolere ngo i nindo 25 mi dwi mir apar ario?

⁵ I theng’ ng’om mapol, jutimo foc mi Noeli i nindo 25 mi dwi mir apar ario man dhanu dupa giparu nia eno tie nindo ma Yesu unyolere i ie. Biblia unyutho ngo nindo man dwi ma tap ma Yesu unyolere i ie, ento eyero iwa lembe moko m’utimere i saa mi nyoliri pare. Luka ukiewo nia Yesu unyolere i Bethlehem, kinde ma “jukwac [ubino] nuti, ma gibedo i thim” pi nikuro udul rombe. (Luka 2:8-11) Dwi mir apar ario bebedo dwi mi koth, mi koyo man mi pei i adhura mi Bethlehem, pieno jukwac gicopo ngo nibedo woko pi nikuro rombe migi ku diewor. Eno ubemio iwa ponji makani? Yesu unyolere ngo i saa ma piny tie ng’ic i ie, i dwi mir apar ario. Biblia ku lemb’atada bende ubenyutho kamaleng’ nia ve Yesu unyolere i kind dwi mir abung’wen ku dwi mir apar.

6, 7. (a) Timo ma tung’ tung’ ma dhanu betimo i nindo mi Noeli ucaku nenedi? (b) Ang’o m’ucikere nicwaluwa nimio giramia?

⁶ Dong’ Noeli uai kakani? Eai kud i foc mi Jukafiri, calu ve foc moko mi Roma ma julwong’o Saturnalia, ma jutime ni Saturn, mungu mi fur. Buku moko (The Encyclopedia Americana) uyero kumae: “Timo ma tung’ tung’ mi Noeli uai kud i Saturnalia ma tie foc moko ma Jurumi gibed gitimo i diere mi dwi mir apar ario. Ku lapor, ng’iyo ma calu ve timo agba ma dit, mio giramia i kindjo man wang’u buji, uai kud i foc maeno.” Bende jubed jutimo foc mi nindo mi nyoliri pa Mithra ma tie mungu mi ceng’, mi ng’om mi Perse i nindo 25 mi dwi mir apar ario.

 ⁷ Ento, dhanu dupa ma tin gibetimo foc mi Noeli gidieng’ ungo nia jukafiri re m’ucaku there. Gineno kende kende nia Noeli utie saa ma ber mi bedo karacelo ku juruot, mi camu cemo ma beco man mi mio giramia. M’umbe jiji, wamaru juruot mwa man jurimbwa bende, Yehova bende ubemito jurutic pare gibed gimii piny i kindgi. Calu ma 2 Jukorinto 9:7 uyero, “Mungu maru jamic ma mio kud anyong’a.” Yehova ubemito ngo nia wamii giramia ni jumange  kende kende i nindo moko masegi. Dhanu pa Yehova gitie ku mutoro nimio giramia man ninambu karacelo ku jurimbgi man ku juruot migi i saa moko ci i kind oro, m’umbe nigeno nia jubidwoko kawang’e. Gimio pilembe gimaru jumange.​—Luka 14:12-14.

8. Nyo jururieko gimio giramia ni Yesu kinde m’ebino mukere? Kekor.

⁸ Pi nicwaku paru mi mio giramia i nindo mi Noeli, dhanu dupa yero nia jururieko adek de gigam gimio giramia ni Yesu kaka ma jugwoko ie leya kinde m’etie mukere. Andha, dhanu moko gicidh giliewo Yesu man gimio ire giramia. I rundi mi Biblia, nimio giramia ni ng’atu moko ma pire tek ubino ng’iyo mi dhanu. (1 Ubimo 10:1, 2, 10, 13) Nyo ing’eyo de nia Biblia uwacu nia dhanu maeno gibino jururieko mi nyikaluku, jutim thangu man dhanu ma woro ngo Yehova? Bende, giliewo ngo Yesu kaka ma jugwoko ie leya kinde m’etie mukere. Giliewe i ng’eye, kinde m’edoko “nyathin ma nok” ma dong’ ebekwo i ot.​—Matayo 2:1, 2, 11.

9. Foc mi nindo mi nyoliri makani ma juweco pigi i Biblia?

⁹ Nindo ma nyathin nyolere i ie bebedo nindo mi mutoro. (Zaburi 127:3) Ento eno nyutho ngo nia wacikara nitimo foc mi nindo mi nyoliri. Kepar lembe ma e: Biblia uweco iwi foc mi nindo mi nyoliri ario kende. Acel ubino foc mi nindo mi nyoliri pa Farao ma Jamisiri, ma kucelo ke ubino p’Ubimo Herode Antipas. (Som Thangambere 40:20-22; Marko 6:21-29.) Jutela maeno ceke gibino ngo jurutic pa Yehova.  I andha, Biblia uweco ngo kadok nyanok de pi jaratic pa Yehova moko m’utimo foc mi nindo mi nyoliri.

10. Jukristu mi rundi ma kwong’a gibed gineno timo foc mi nindo mi nyoliri nenedi?

¹⁰ Buku moko (The World Book Encyclopedia) uyero nia Jukristu mi rundi ma kwong’a “gibed gineno foc moko ci mi nindo mi nyoliri ni timo mi jukafiri.” Timo maeno ujengere iwi yic mi vupo. Ku lapor, Jugiriki ma con giyio nia i saa mi nyoliri pa ng’atini, tipo moko ubino nuti m’ugwoke saa maeca. Man giparu nia tipo nica ubino ku ribiri ku mungu ma nindo mi nyiliri pare urombo ku nindo mi nyoliri pa ng’atuno. M’umedo yic maeno mi jukafiri, foc mi nindo mi nyoliri utie bende ku ribiri ku rieko mi ponjo lembe iwi nyikaluku man ewolembe ma bibino.

11. Yehova utie ku nen makani iwi mio piny?

¹¹ Dhanu dupa paru nia nindo mi nyoliri migi utie igi nindo masegi ma jucikiri niyungogi i ie man ninyutho nia jumarugi. Ento waromo ninyutho mer ni wedi man jumer mwa saa moko ci i kind oro, kakare nitime i nindo acel kende masegi. Yehova ubemito saa ceke wabed dhanu ma ber man ma mio piny. (Som Tic mi Jukwenda 20:35.) Wadwoko foyofoc ire pi giramia mi kwo ma kubang’ ceng’, ento ungo i nindo mi nyoliri mwa kende.​—Zaburi 8:3, 4; 36:9.

12. Ceng’ mi tho mwa copo bedo ber nisagu ceng’ mi nyoliri mwa nenedi?

¹² Eklizia 7:1 uyero kumae: “Nying’ ma ber e ber ma sagu mo ma pire tek; man ceng’ mi tho sagu ceng’ mi nyol mi dhanu.” Ceng’ mi tho mwa copo bedo ber nisagu ceng’ mi nyoliri mwa nenedi? Kinde ma  wanyolara, nwang’u fodi watimo ngo gin moko acel de i kwo mwa, kadok ma ber kadi ma rac. Ento ka wabetio ku kwo mwa pi nitimo ni Yehova man nitimo bero ni jumange, wabigiero iwa “nying’ ma ber,” niwacu piwa bibedo ber man Yehova bipoi piwa kadok watho de. (Yob 14:14, 15) Dhanu pa Yehova gitimo ngo foc mi nindo mi nyoliri migi man pa Yesu de gitimo ngo. I andha, foc acel ma Yesu ung’olo iwa nia  watim utie Poi pi tho pare kende.​—Luka 22:17-20; Juebrania 1:3, 4.

13, 14. Timo foc mi Paska utie ku winjiri kud ang’o?

¹³ Dhanu dupa giparu nia kinde ma gibetimo foc mi Paska, eca nwang’u gibetimo foc mi cer pa Yesu. Enre i andha, timo foc mi Paska utie ku winjiri ku Eostre mungu mi jukafiri ma tie mungu ma dhaku mi rupiny ku mi cir mir Anglo-saxon. Buku moko (The Dictionary of Mythology) ukoro nia ebino mungu ma dhaku mi nyodo. Timo moko mi Paska utie ku winjiri ku lembe maeno. Ku lapor buku mange (Encyclopædia Britannica) uyero nia tong piny “ubino lanyuth ma pire tek mi kwo ma nyen man mi cer.” Bende, i dini mi jukafiri jubed juneno afoyo ni lanyuth mi nyodo. Ubenen kamaleng’ nia Paska umbe ku winjiri nyanok de ku cer pa Yesu.

¹⁴ Nyo Yehova befoyo kinde m’ebeneno dhanu gibejebo timo mi dini mi vupo ku cer pa Wode? Ungo. (2 Jukorinto 6:17, 18) I andha, Yehova ukwayuwa ngo nyanok de nia watim foc mi cer pa Yesu.

15. Halloween ucaku nenedi?

¹⁵ Halloween ma julwong’o bende All Hallows’ Eve, niwacu nindo mi Jumaleng’ ceke, utie ku winjiri ku jujogi, jalabok man ulelu. Foc maeno tie ngo lembe ma nyen. I gudo pa dwi, i kum nindo 1 mi dwi mir apar acel, Jucelt ma con mir Angleterre ku mi Irelande gibed gitimo foc ni Samhain. Giyio nia i saa mi foc maeno, tipo mi jum’utho bedwogo iwi ng’om.  Dhanu gibed gimio cam ku giramadha kara tipone kud utimgi rac. Tin kan awiya gikendiri ku kendi mi foc maeno man gibewotho ot ku bang’ ot ma gibeyero nia “mii piny kan ungo watimi rac,” ginyang’ ungo nia gibelubo timo ma con mi pajogi.

16, 17. Wacikara niparu iwi lembang’o kinde ma wapangu nitimo nyom?

¹⁶ Nindo mi nyom bebedo nindo mi mutoro. Jubed jutimo nyom i ayi ma tung’ tung’ i kabedo mapol. Wang’ mapol, dhanu gidieng’ ungo i kum kite ma timo mi nyom ucaku ko, pieno gicopo ng’eyo ngo ka nyo timone moko uai i yioyic mi dini mi jukafiri. Ento Jukristu ma gibepangu pi nyom migi gicikiri nitimo kero kara nyom migi unyai mutoro i Yehova. Ka giponjo ning’eyo kite ma timo mi nyom ucaku ko, eno bikonyogi nimaku yub ma beco.​—Marko 10:6-9.

¹⁷ Dhanu moko giyio nia timo moko mi nyom utie pi nimio “mierolembe” niwacu bati ni jum’ugamiri. (Isaya 65:11) Ku lapor, i ng’om moko, dhanu coyo mucele kunoke piny mange iwi mugole ku cwar mugole. Giyio nia eno biketho jum’ugamiri binyolo awiya lee, bimio igi mutoro, biketho gikwo lee man bigwokogi ni lembe ma rac. Ento Jukristu gibedo ku wang’gi niceriri i kum timo ma tie ku winjiri ku dini mi ndra.​—Som 2 Jukorinto 6:14-18.

18. Jucopo tio ku cik mir ukungu mange makani mi Biblia pi nyom?

¹⁸ Jukristu ma gibegamiri gimito nyom migi ukadh ku mutoro man ku yung man emii anyong’a ni ng’atuman m’ubino i nyomne. Welo ma gibino i nyom  pa Jakristu gicikiri ngo niweco wec ma reco, wec ma cewo ava kum, ma mio ngo yung ni mugole man cwar mugole kunoke ni jumange. (Lembrieko 26:18, 19; Luka 6:31; 10:27) Nyom pa Jakristu ucikere ngo ninyutho “ayunga mi kwo maeni.” (1 Yohana 2:16) Kan ibepangu nyom, tim lembe ma kan ibipoi pire, ibibedo ku mutoro.​—Som Thenge ma jumedo, namba 28.

19, 20. Timo mi gudo jam meth i kindjo ucaku nenedi?

¹⁹ Timo acel m’unyai akeca i saa mi nyom man i saa mange mi foc ma coko dhanu dupa, utie gudo jam meth i kindjo. I saa mi gudo jam meth eno, ng’atu acel mio amora i kum juwagi pi nambu man jumange ke cwayu jam meth migi malu. Jukristu gicikiri nibedo ku nen makani iwi gudo jam meth i kindjo?

²⁰ Buku moko (International Handbook on Alcohol and Culture) uyero nia ecicopere gudo jam meth i kindjo uai i timo ma con mi jukafiri “ma i timo maeno gibed githiero giramadha ma leng’ ni mungu.” Gibed gitimo lembe maeno pi “nikwayu mugisa, ku rwo ma nyaradundo, ‘kwo lee’ kunoke ‘kumi bed leng’!’” I rundi ma con, dhanu gibed gicwayu kopo mi giramandha migi malu pi nikwayu mungu migi umii igi mugisa. Ento Yehova mio ngo mugisa i yo maeno.​—Yohana 14:6; 16:23.

21. Kit foc mange makani ma Jukristu gicikiri niceriri i kume?

²¹ Kinde m’ibeng’io ka nyo ibidikiri i foc moko kunoke ngo, kepar nia focne ubecwalu dhanu gibed ku  timo man kura ma nenedi. Ku lapor, foc moko tie ma jumielo ie miel ma reco, ma jumadhu ie kong’o nikadhu mukero man ma jutimo ie tarwang’. Foc ma kumeno cwaku kit gamiri mi co ku co man mon ku mon kunoke nicwalu dhanu gimar ng’om ma gibedo i ie. Tekene wabedikara i kit foc ma kumeno, nyo andha nwang’u wabedagu gin ma Yehova udagu?​—Zaburi 1:1, 2; 97:10; 119:37.

22. Ang’o ma copo konyo Jakristu pi ning’io ka nyo ebidikere i foc moko?

²² Jukristu gicikiri nibedo ku wang’gi pi niceriri i kum foc mokoci ma mio ngo yung ni Mungu. Jakwenda Paulo ukiewo kumae: “Kadok wucamu, kadi wumadhu, kadi gin ceke ma tek wutimo, wutim ceke ni dwong’ pa Mungu.” (1 Jukorinto 10:31; som Thenge ma jumedo, namba 29.) I andha, etie ngo nia foc ceke utie ku winjiri ku lembe mi tarwang’, ku dini mi ndra kunoke ku cwaku ng’om ma jubedo i ie. Ka foc moko ubeturo ngo cik mir ukungu mi Biblia, wacikara nimaku yub mwa giwa ka nyo wabidikara i ie kunoke ngo. Mito wanen bende matoke ma yub mwa copo bedo ko iwi dhanu mange.

23, 24. Wacopo koro nenedi yub ma wamaku iwi foc ma tung’ tung’ ni wedi mwa ma gitie ngo Jumulembe pa Yehova?

²³ Ecicopere nia dong’ idaru weko nidikiri i foc ma mio ngo yung ni Yehova. Ento wedi peri moko ma gitie ngo Jumulembe pa Yehova gicopo paru nia calu m’idikiri ngo kugi i foc ma kumeno, eno nyutho nia imarugi ngo kunoke imito ngo ibed karacelo kugi. Gicopo paru nia saa mi timo foc kende re m’utie saa ma  juruot copo nwang’iri i ie karacelo. Pieno, icopo timo ang’o? Icopo ketho ging’ei nia imarugi man nia pigi tie tek i weng’i i yo ma tung’ tung’. (Lembrieko 11:25; Eklizia 3:12, 13) Icopo lwong’ogi i beng’i wunamb kugi i saa mange.

²⁴ Ka wedi peri gibemito ging’ei nia pirang’o ibed idikiri ngo i foc moko, icopo sayu korolembe i girasoma mwa kunoke i jw.org ma bikonyi nikoro thelembene igi. Kud iketh ginwang’ nia imito ivoigi ku wec kunoke nia imito idiigi gipar lembe ve m’ibeparu. Kony juruot peri ginen nia ing’io i lembe dupa, kan i ng’eye imaku yub ma peri. Kwi kumi man ‘wek wec peri ubed ku bero thiri thiri, ma kadu rome.’​—Jukolosai 4:6.

25, 26. Junyodo gicopo konyo awiya migi nenedi kara gimar cik pa Yehova?

²⁵ Pire tie tek nia wan ceke wanyang’ cuu i thelembe m’uketho wadikara ngo i foc moko. (Juebrania 5:14) Lembakeca mwa tie ninyayu mutoro i Yehova. Tekene watie junyodo, wacikara ninwang’u saa mi konyo awiya mwa ginyang’ ma ber i cik mir ukungu mi Biblia man nimaru cikne. Kinde ma gibituc i ng’ec ma nia Yehova tie ng’atu m’utie andha, gin bende gibimaru ginyai mutoro i ie.​—Isaya 48:17, 18; 1 Petro 3:15.

²⁶ Yehova bedo ku mutoro kinde ma wabeii nitimo ire thier i ayi ma leng’ man m’atira. (Yohana 4:23) Dhanu mapol giparu nia ecopere ngo nia ng’atini ubed dhanu m’atira i ng’om maeni ma bed’atira mbe i ie. Nyo eno tie lemandha? Wabiweco iwi lembe maeno i wic m’ulubo.