1, 2. Balam utimo ang’o kara ecik dhanu pa Yehova?

JADWAR rec cidwaru rec kaka m’eng’eyo nia ecopo nwang’u ie kit rec m’ebesayu. Eng’io pomo man etong’e i lak gol, ebole i pii. Ekuro, man ka rec umaku pomone, ejake man ewodhe kud i pii.

² I ayi moko, dhanu bende copo moko kumeno. Ku lapor, kinde ma nyithindho mir Israel gidhingo nimondo i Ng’om mi Lembang’ola, gigonjo i Pambu mi Moab. Ubimo mi Moab ung’olo ni ng’atu moko ma nyinge Balam nia ebimio ire sente ma lee kan elamu nyithindho mir Israel. Uketho Balam unwang’u yo ma copo ketho nyithindho mir Israel gitim lembe ma kelo kwong’ i wigi. Eng’io pomo cuu mandha. Eoro nyir mi Moab ucidh i kagonjo mi nyithindho mir Israel kara gibidh ju ma co.​—Wel 22:1-7; 31:15, 16; Lembanyutha 2:14.

3. Nyithindho mir Israel gimoko nenedi i uwic pa Balam?

³ Nyo pomo pa Balam utimo tic? Eyo, nyithindho mir Israel dupa gitimo “tarwang’ ku nyig Moab.” Gicaku bende nirwo ni mungu m’araga, uketho i ie gin mir adegi, Baal-Peor mungu mi ribiri. Lembuno uketho nyithindho mir Israel 24 000 githo ma nwang’u  dong’ gitundo i kiew mi Ng’om mi Lembang’ola.​—Wel 25:1-9.

4. Pirang’o nyithindho mir Israel dupa gipodho i tarwang’?

⁴ Pirang’o nyithindho mir Israel dupa gimoko i uwic pa Balam? Pilembe gibino niparu kende kende iwi ava kumgi man wigi wil i kum lembe ceke ma Yehova utimo igi. Nyithindho mir Israel gibino ku thelembe dupa ma copo ketho gigwoko bedoleng’ migi ni Mungu. Ewodhogi kud i ng’eca i Misiri, etungogi ku cam i langa, man etelo wigi m’umbe peko nitundo i kiew mi Ng’om mi Lembang’ola. (Juebrania 3:12) Re asu gipodho i tarwang’. Jakwenda Paulo ukiewo kumae: “Kadi ku watim tarwang’, calu jumoko m’i kindgi timo, man gipodho rubanga pier ario wi adek i ceng’ acel.”​—1 Jukorinto 10:8.

5, 6. Wacopo nwang’u ponji makani i kum lembe m’utimere i Pambu mi Moab?

⁵ Ng’om ma nyen dong’ ni ceng’ini akeca. Pieno ku yo moko, watie ve nyithindho mir Israel ma gitundo i kiew mi Ng’om mi Lembang’ola. (1 Jukorinto 10:11) Ng’om ma tin wabekwo i ie, upong’ ku lembe mi tarwang’ nisagu kadok mi dhanu mi Moab. Paru maeno copo telo dhanu pa Yehova yot yot. I andha, pomo ma Wonabali ubetio ko akeca pi nimaku dhanu i uwic pare utie lem sasa mi tarwang’.​—Wel 25:6, 14; 2 Jukorinto 2:11; Yuda 4.

⁶ Kepenjiri kumae: ‘Nyo acopo maru apong’ ava kuma, ma biting’o saa ma nok kende, kunoke nyo acopo maru akwo rondo ku rondo kud anyong’a i ng’om ma nyen?’ Nyo etie ngo lembe mi rieko  niworo lembe ma e ma Yehova ung’olo: “Wuring tarwang’”?​—1 Jukorinto 6:18.

7, 8. “Tarwang’” utie ang’o? Pirang’o etie lembe m’umito ngo wanen ku tuko?

⁷ Dhanu dupa tin gibetimo lembe ma reco man gibenyutho ngbeng’ nia gibeworo ngo cik pa Mungu iwi ribiri. I Biblia, “tarwang’” nyutho ribiri ma dhanu ario ma gigamiri ngo gitimo i kindgi. Eketho i ie bende ribiri ma co timo ku co wagi kunoke mon ku mon wagi man bende ma dhanu timo ku lei. Timo mi tarwang’ copo bedo ribiri m’i kind nyaku ku co, ribiri ma jutimo kud i dhogjo, kud i adhik kunoke nimulo wathkum pa ng’atu mange pi nimio ava tarwang’ i kume.​—Som Thenge ma jumedo, namba 23.

⁸ Biblia unyutho kamaleng’ nia ka ng’atu moko ubemedere nitimo tarwang’, ecopo bedo ngo i cokiri. (1 Jukorinto 6:9; Lembanyutha 22:15) M’umedo maeno, ka ng’atini tie won tarwang’, eno nyutho nia eworere gire ngo man ebayu bende gen m’ukwayu dhanu mange umii ire. Lem sasa mi tarwang’ kelo kwa peko i kumjo. Wang’ mapol eroyojo i apidacwiny man eketho junwang’u ic ma jumaru ngo, ekelo peko i gamiri, enyayu twoyo man ekelo kadok tho bende. (Som Jugalatia 6:7, 8.) Ka ng’atini uparu cuu iwi matoke ma tarwang’ kelo, ecopo maru ngo ebed won tarwang’. Dagutielo ma kwong’a ma tero ng’atini i tarwang’, utie ka ng’atune ubeparu kwa iwi kite m’ecopo pong’o ko ava kume. Pornografi utie acel m’i kind dagu tielo maeno ma kwong’a.

9. Pirang’o pornografi utie rac mandha?

⁹ Juyiko pornografi pi nicewo ava mi tarwang’ i kumwa. Tin pornografi unyai kakare ceke: I gazeti, i buku, i mizik, i program mi televizio man bende i Internet. Dhanu mapol giparu nia pornografi tie rac ungo, ento i andha etie rac magwei. Ecopo dwoko ng’atini ni ng’eca mi timo ribiri man eketho ng’atune bedo kud ava ma lake tek saa ceke. Ka ng’atini udaru royere i pornografi, eno copo ketho ecaku nyobo wathkume mi ribiri. Neno pornografi kelo peko i gamiri man copo terojo i lalu kadok gier.​—Jurumi 1:24-27; Juefeso 4:19; som Thenge ma jumedo, namba 24.

10. Cik mir ukungu ma nwang’ere i Yakobo 1:14, 15 copo konyowa nenedi nicerara i kum tarwang’?

¹⁰ Pire tie tek iwa ninyang’ nia tarwang’ copo telowa nenedi. Kenyam i cimowang’ ma e ma nwang’ere i Yakobo 1:14, 15: “Ku ba dhanu ceke ng’atuman abidhe time, nwang’u awanyane ma rac uting’e en, e abidhe bidhe. Awanyane ma rac, kan egamu ie, elund enyolo dubo: e dubone, kan eteng’ni, ekelo tho.” Pieno, ka paru ma reco ubino i wii, ukwayu iwodhgi ndhu ndhu. Ka weng’i upodho iwi cal moko ma cewo ava mi ribiri, lok weng’i cen kamange! Neg ordinater kunoke wil program mi televizio. Kud iwek ava ma reco ubim wi kwo peri. Kan ungo, ava ma reco copo guro ulaggi ma dong’ ebidoko tek iri nibimo wigi.​—Som Matayo 5:29, 30.

11. Yehova copo konyowa nenedi kinde ma paru ma reco umondo i wiwa?

¹¹ Yehova ung’eyowa nisagu wan giwa. Eng’eyo nia  watie dhanu ma leng’ ungo. Eng’eyo bende nia waromo nivoyo ava ma reco. Yehova uyero iwa kumae: “Ka kumeno wuneg wathkumwu ma gini i ng’om: tarwang’, sasa, awanya ma rac, ayiri, ku ketho cwiny hai kum piny, ma en e rwo ma ni gin m’acwia.” (Jukolosai 3:5) Kadok etie yot ungo iwa nitimo lembuno de, Yehova ubeciro lembe piwa man ebikonyowa. (Zaburi 68:19) Umego moko m’aradu ugam upondho i ng’iyo mi neno pornografi man mi nyobo wathkume pi nidaru ava mi tarwang’. Jurimbe ma gisomo kugi giwacu nia timo maeno utie lembe ma betimere ka jubedongo, ento eyero kumae: “Timone unyotho pidocwinya, man eroya i kwo mi timo tarwang’.” Enwang’u nia ukwayu ebim wi ava kume ma reco, man ku kony pa Yehova, etundo niweko kurane. Ka paru ma reco umondo i wii, kwai Yehova umii iri ‘tego m’ukadhu  apila’ kara igwok paru peri ubed leng’.​—2 Jukorinto 4:7; 1 Jukorinto 9:27.

12. Pirang’o ukwayu ‘wagwok adundewa’?

¹² Suleman ukiewo kumae: “Gwok adundeni kud amora ceke; kum lembe mi kwo ai i ie.” (Lembrieko 4:23) “Adunde” mwa utie ng’atu ma yor i iwa, ng’atu ma Yehova neno. Gin ma waneno copo bedo ku tego lee mandha i wiwa. Yob ma won bedopwe uwacu kumae: “Atimo lembariba ku wang’a; ka kumeno acopo neno nyaku ma sumba nenedi?” (Yob 31:1) Calu Yob, wan de wacikara nilondo cuu gin ma wabeneno man ma wabeparu i wie. Ukwayu warwo calu jagor zaburi kumae: “Lok wang’a cen kum neno lem ma kite mbe.”​—Zaburi 119:37.

13. Dina ung’io kit jurimo ma nenedi?

¹³ Jurimbwa copo bedo ku matoke ma lee mandha i wiwa; ecopo bedo matoke ma ber kunoke ma rac. Kan ing’io jurimo ma giworo cik pa Mungu, gicopo konyi bende nitimo lem ma rom. (Lembrieko 13:20; som 1 Jukorinto 15:33.) Lembe m’unwang’u Dina copo konyowa ninyang’ nia pire tie tek ning’io jurimbwa ku rieko. Dina ubino acel m’i kind jumanyir pa Yakobo, pieno edongo i kind juruot ma woro Yehova. Dina ubino ngo won tarwang’, ento etwio rimo ku jumanyir mi Kanan ma woro ngo Yehova. Jukanan gibino ku nen m’ukoc ku mi dhanu pa Mungu iwi ribiri, man ging’eiri nia gitie weg tarwang’. (Lembe mi Julawi 18:6-25) Kinde ma Dina ubino ku jurimbe, ewok erombo ku jalawobi moko mi  Kanan ma nyinge Cekem, e emaku wang’ jalawobine. Cekem ubino jalawobi ma ‘jumio ire yung nisagu’ i ot pa won. Ento emaru ngo Yehova.​—Thangambere 34:18, 19.

14. Lembang’o m’unwang’u Dina?

¹⁴ Cekem utimo lembe m’eng’eyo nia tie rac ungo man m’uyiyere ire. Calu ma Dina umaku wang’e, “egame, e evuto kude.” (Som Thangambere 34:1-4.) Lembe maeno unyayu peko ma dit i kum Dina man i kum juruot pagi ceke.​—Thangambere 34:7, 25-31; Jugalatia 6:7, 8.

15, 16. Wacopo doko riek nenedi?

¹⁵ Ukwayu ngo watim kosa ma rom ku ma Dina utimo kadong’ wang’ei nia cik pa Yehova utie pi bero mwa. “Woth ku jurieko e ibibedo riek, ento wadi jukusegu bitur.” (Lembrieko 13:20) Keth ebed iri ni lembakeca mi nyang’ i “yo ceke ma ber,” e ibiuriri i kum adieng’acwiny man can ma thelembene mbe.​—Lembrieko 2:6-9; Zaburi 1:1-3.

¹⁶ Wacopo doko riek nwang’u wabeponjo Lembe pa Mungu, waberwo i wang’ nimaku yub man nwang’u wabejolo juk m’uai i bang’ jamiru mandha man ma riek. (Matayo 24:45; Yakobo 1:5) M’umbe jiji, ing’eyo nia wan ceke watie dhanu ma ng’ic man ma leng’ ungo. (Yeremia 17:9) Icopo bedo ku nen ma nenedi ka ng’atu moko upoyi i kum ariti moko ma copo ketho ipodho i tarwang’? Nyo ibineno rac kunoke ibijwigiri nijolo jukne?​—2 Ubimo 22:18, 19.

17. Kemii lapor moko m’unyutho nia juk m’uai i bang’ Jukristu wadwa copo konyowa.

¹⁷ Ku lapor, kepar nia jalwo moko ucaku nimaru  nyamego moko i kaka ma gitimo ie tic man emito nia gicak nilubiri pi gamiri. Ento etie ngo jaratic pa Yehova, re ubenen nia etie dhanu ma cuu man ma ber. Nyamego mange unenogi gibedo karacelo man i ng’eye emito epoye iwi lembene. Nyamego mi kwong’o bibedo ku nen ma nenedi? Nyo ebicerere kunoke ebineno nia eca utie poyowic mi rieko? Ecicopere nia nyamego maeno umaru Yehova man emito etim lembe m’atira. Ento kan ebemedere ku jalwo maeno, nyo eno nyutho nia ‘eberingo tarwang’’ kunoke ‘ebegeno adundene gire’?​—Lembrieko 22:3; 28:26; Matayo 6:13; 26:41.

18, 19. Kekor kite ma Yosefu uringo ko tarwang’.

¹⁸ Yosefu ubino aradu kinde m’ebino ng’eca i Misiri. Kubang’ ceng’, dhaku pa rwoth pare ubed  umito givut kude, ento Yosefu ung’eyo nia etie rac nitimo lembe maeno. Yosefu umaru Yehova man ebed emito enyai anyong’a i ie. Saa ceke dhakune ubed utimo tego nibidho Yosefu, ento ekwero. Calu m’ebino ng’eca, ebino mbe ku copo mi weko rwoth pare. Nindo acel, dhaku pa rwoth pare upimo nimake kara evut kude, ento Yosefu ‘uringo, man ewok woko.’​—Som Thangambere 39:7-12.

¹⁹ Nwang’u lembe maeno copo thum tung’ mandha ka nwang’u Yosefu ubed uparu kwa paru mi tarwang’ kunoke ebed eparu akeca iwi dhakune. Ento pi winjiri pa Yosefu ku Yehova ubino tek i wang’e nisagu gin mange ceke. Eyero ni dhakune kumae: ‘Jadit para . . . ucero ngo gin moko ira ndhu in, kum in i dhaku pare: Ka kumeno acopo timo dubo maeni ma dit nenedi ni Mungu?’​—Thangambere 39:8, 9.

20. Wang’eyo nenedi nia anyong’a unego Yehova i kum Yosefu?

²⁰ Kadok nwang’u Yosefu ubino bor ku jupagi man ku pacu pagi de, re egwoko bedoleng’ pare ni Mungu man Yehova umio ire mugisa. (Thangambere 41:39-49) Gwoko bedoleng’ pa Yosefu unyayu anyong’a i Yehova. (Lembrieko 27:11) Ecopo bedo yot ungo niceriri i kum tarwang’. Ento poi i kum wec ma e: “E wun ma wumaru Yehova, wudag dubo: Egwoko ng’eyong’ec mi jumaleng’ pare; ebodhogi kud i cing’ judubo.”​—Zaburi 97:10.

21. Umego moko ma jalawobi ulubo lapor pa Yosefu nenedi?

²¹ Kubang’ ceng’ dhanu pa Yehova ginyutho kud amora nia ‘gidagu gin ma rac’ man ‘gimaru gin ma ber.’ (Amos 5:15) Kadok nwang’u oro peri ubed adi,  icopo gwoko bedoleng’ peri ni Yehova. I somo, umego moko ma jalawobi unwang’ere i lembe m’uketho yioyic pare i amulaic. Nyaku moko uwacu ire nia kan ekonye ku timo kwan pare mi math ci, e gibitimo ribiri kude. Umego maeno utimo ang’o? Etimo calu Yosefu. Eyero kumae: “Akwero lem parene wang’ acel. Gwoko bedoleng’ para uketho abayu ngo yung para, man woro m’atie ko yor i bang’a gira.” Wang’ mapol, ‘anyong’a mi saa ma nok’ ma tarwang’ mio, bekelo kwa peko man can i adunde. (Juebrania 11:25) Saa ceke ka wabeworo Yehova wabinwang’u mugisa ma rondo ku rondo.​—Lembrieko 10:22.

22, 23. Yehova copo konyowa nenedi kadok watimo dubo ma pek de?

²² Sitani bitimo kero nitio ku tarwang’ pi nimakuwa i uwic pare, lembuno copo bedo iwa ni amulaic ma lee. Wan ceke wang’ mapol paru ma reco bebino i wiwa. (Jurumi 7:21-25) Yehova ung’eyo nia wanwang’ara ku lembe ma kumeno man “epoi ya wan utur.” (Zaburi 103:14) Dong’ ka Jakristu moko utimo dubo ma pek mi tarwang’ ke? Nyo dong’ genogen umbe ire? Ungo. Kan andha eyewo dubo pare, Yehova bikonye. Mungu tie “ayika mi weko dubo.”​—Zaburi 86:5; Yakobo 5:16; som Lembrieko 28:13.

²³ Yehova umio iwa bende “giramia [ma] dhanu,” niwacu, judong cokiri ma gimaruwa man ma gibedieng’ piwa. (Juefeso 4:8, 12; Yakobo 5:14, 15) Eketho judong cokiri kara gikonywa wayik winjiri mwa kude udok kakare.​—Lembrieko 15:32.

24, 25. “Ng’eyothelembe” copo konyowa nenedi niurara i kum tarwang’?

²⁴ Kara wamak yub ma cuu, ukwayu walar wanyang’ nia cik pa Yehova utie pi bero mwa. Wamito ngo wabed ve jalawobi ma jukoro pire i Lembrieko 7:6-23. Ekoso “ng’eyothelembe,” uketho emoko i uwic mi tarwang’. Ng’eyothelembe pire tek nisagu rieko. Kinde ma watie ku ng’eyothelembe, watimo kero ninyang’ i paru pa Mungu man watio kude i kwo mwa. Kepoi i kum wec mae mi rieko: “Ng’atu m’unwang’u rieko nwang’u emaru ng’eyong’ec pare gire: Ng’atu m’ugwoko ng’eyothelembe binwang’u lembe ma ber.”​—Lembrieko 19:8.

²⁵ Nyo iyio andha andha nia cik pa Mungu gitie atira? Nyo itie ku genogen nia niworogi biketho ibibedo ku mutoro? (Zaburi 19:7-10; Isaya 48:17, 18) Kan itie ku jiji, poi i kum lembe ceke ma ber ma Yehova udaru timo iri. ‘Bil man nen nia Yehova e ber.’ (Zaburi 34:8) Ibinwang’u nia kinde m’ibemediri nitimo kumeno, mer m’imaru ko Mungu de bimedere kumeca. Mar gin m’emaru man dag gin m’edagu. Pong’ wii ku paru ma beco, niwacu ku gin mandha, ma pwe, ma leng’, mi mer man ma bero ni kume. (Jufilipi 4:8, 9) Wacopo bedo calu Yosefu, m’unwang’u kony nikum rieko pa Yehova.​—Isaya 64:8.

26. Wabiponjo lembang’o i wic m’ulubo?

²⁶ Kadok nwang’u itie jamusuma kunoke igemiri, Yehova ubemito nia ikwo ku mutoro man kud anyong’a. Wic ario m’ulubo e bikonyowa kara gamiri mwa ubed miero.