1, 2. Ang’o m’ubetero Paulo i Yeruzalem, man ebiwok nwang’ere ku peko ma kani kuca?

 YERUZALEM! Wang’uni kendo, Paulo ubewotho i wang’ gendi m’i iye ma diny man m’udhir ku dhanu. Adhura moko mange acel de mbe i ng’om e m’upong’ ku kpawa mi kite ma Yehova utiyo ko ku dhanu pare. I andha de, dhanu m’i iye de anyong’a kpawa mi yungne negogi. Paulo ung’eyo nia Jukristu ma pol m’i iye gigeno lee dit lembe ma con, uketho nitimo mediri nimakere ku kite ma lembakeca pa Yehova ubecidho ko i wang’e uvoyogi. Pieno, m’umedo yeny migi mi thenge mi kum m’ucwalu Paulo nidok liewo kendo adhura ma dit maeno kinde m’ebino i Efeso, eneno nia gitie bende ku yeny mi thenge mi tipo. (Tic. 19:21) Kadok ariti ubino kure de, eketho wiye zoo i kum lembakeca pare.

² Kawoni dong’ Paulo binwang’ere ku lembang’o i Yeruzalemi? Peko acel biai kud i bang’ julub pa Kristu moko, ma woy ma giwinjo iwi Paulo ujebo wigi. Pekone ma dongo biai kud i bang’ judegi pa Kristu. Gibithungo adote mi ndra iwi Paulo, gibifwode, man gibisayu yore mi nege. Lembe ma tek maeno bimiyo kaka ma Paulo ukor ko lembe m’utimere. Kite m’enyutho ko jwigiri, tegocwiny, man yiyoyic i wang’ lembe ma pek maeno, ubemiyo lapor ma ber mandha ni Jukristu ma tin. Nenedi?

3-5. (a) Paulo udikere i coko ma kani i Yeruzalem, man juweco iwi lembang’o? (b) Waromo nwang’u ponji ma kani niai kud i coko ma Paulo utimo karacelo ku judong cokiri mi Yeruzalemi?

³ I ng’ey ma Paulo ku juwodhe gitundo i Yeruzalem, urwonde gicidho i bang’ judongo m’ubino neno wi cokiri. Kakeni kpawa uweco ngo zoo de pi jukwenda ma nwang’u fodi udong’ kwo; saa moko nyo i saa maeno nwang’u gibetimo i ng’om mange. Ento Yakobo m’umin Yesu re ubino nuti keca. (Gal. 2:9) Ubenen nia Yakobo utelo en wi coko ma Paulo karacelo ku ‘judongo ceke gibedo nuti’ i iye.​—Tic. 21:18.

 ⁴ Paulo umotho judongo “man ecaku koro lembe ceke ma Mungu utimo i kind dhanu mi thek mange, nikadhu kud i tic pare.” (Tic. 21:19) Lembene ucikere nitielo cwiny umego lee dit. Tin wan bende anyong’a negowa lee ka wawinjo pi kite ma tic mi rweyo lembanyong’a ubemedere ko i kabedo mange.​—Rie. 25:25.

⁵ Copere nia kinde ma giwok i saa moko, Paulo uweco bende pir ajok m’ekelo niai kud i Europe. Pidoic ma ber m’umego mi kabedo ma bor ginyutho umulo lee mandha adunde juwinj pa Paulo. Eno re m’uketho i ng’ey ma Paulo ukoro pi lembe m’ukadhune, “[judongo] gicaku yungo Mungu”! (Tic. 21:20a) Kumeno bende, kony ma tundo i saane man wec mi tielocwiny ma Jukristu gioro ni juwagi ma gibeciro peko ma wok rek kunoke twoyo ma pek, mulo adundegi lee dit.

6. Junyutho pi lembe ma kani ni Paulo?

⁶ I ng’eye, judongo ginyutho ni Paulo nia lembe moko nuti i Yudea m’ubewinjere ku nyinge. Giyero ire kumae: “Umego, ineno kite ma wend juyic utie ko elufu swa i kind Juyahudi, man gin ceke gitie kud amora pi Cik. Ento giwinjo piri nia ibeponjo Juyahudi ceke ma gin’i kind dhanu mi thek mange nia gijai i kum Musa, m’ibeyero ko igi nia kud gitim yaa i kum awiya migi, kadi kud gilub kura ma gibed gitimo.” a​—Tic. 21:20b, 21.

7, 8. (a) Jukristu ma dupa mi Yudea gigam ginyang’ ungo i lembang’o? (b) Nyo nyang’ migi ma viine unyutho nia giromo ngo nibedo Jukristu? Kekor.

⁷ Pirang’o Jukristu ma wendgi lee gibino asu kud amora pi Cik pa Musa, ma ke nwang’u dong’ oro 20 udaru kadhu niai ma juthumo there e? (Kol. 2: 14) I oro 49 N.N.Y., jukwenda man judongo ma gicokiri i Yeruzalem gioro barua ni cokiri ma tung’ tung’ pi ninyutho nia juyic m’i kind dhanu mi thek mange gimbe ku yeny mi timo yaa kadi mi woro Cik pa Musa. (Tic. 15:23-29) Ento, baruane uweco ngo pi juyic ma Juyahudi ma dupa m’i kindgi ginyang’ ungo nia dong’ jutiyo ngo ku Cik pa Musa.

⁸ Nyo nyang’ maeno ma vii unyutho nia dong’ juyic ma Juyahudi giromo ngo nibedo Jukristu? Ungo. Ubino ngo ve nia i wang’e gibed giworo mungu mi jukafiri, man nia fodi asu gibemediri niworo lemsuru mi dini migi ma con. Ku kwong’a, Yehova re m’umiyo Cik maeno ma pire ubino tek lee i juyic ma Juyahudi. Lembe mi pajogi kadi racu moko de ubino mbe i iye. Ento Cikne ucungo iwi lembariba ma con, ma ke dong’ kawoni Jukristu gibino i the lembariba ma nyen. I lembe m’uneno thier mandha, niworo lembariba mi Cik ubino lembe ma kakare ukadhu. Jukristu ma Juebrania ma gibino kud amora pi Cik gigam ginyang’ ungo i ponji mir ukungu mi Jukristu zoo man giparu nia ukwayu gimediri niworo lemsuru mi dini mi Juyahudi pi nifoyo i Mungu. Ugam ukwayu giyik paru migi urombi ku lemandha ma Mungu ubino medere ninyutho. b​—Yer. 31:31-34; Luka 22:20.

9. Paulo uponjo lembang’o iwi Cik pa Musa?

⁹ Ka dong’ vupo ma nia Paulo ubino ponjo Juyahudi m’i kind dhanu mi thek mange nia “kud gitim yaa i kum awiya migi, kadi kud gilub kura ma  gibed gitimo” e ke? Paulo ubino jakwenda mi dhanu mi thek mange, man ecwaku nia gicikiri ngo niworo Cik. Etuco bende wi kosa mi dhanu ma gimito givur juyic ma Juyahudi ngo nia gitim yaa i kumgi pi ninyutho nia gibeworo Cik pa Musa. (Gal. 5:1-7) Paulo urweyo bende lembanyong’a ni Juyahudi mir adhura m’eliewo. M’umbe jiji, ewotho koro ni ju m’adundegi tie ayika nia tho pa Yesu uruco Cik man nia ng’atini doko won bedopwe nikum yiyoyic, nikum tic mi Cik re ngo.​—Rum. 2:28, 29; 3:21-26.

10. Paulo unyutho nenedi nia ebedieng’ pi dhanu mange iwi lembe m’uneno Cik man timo yaa?

¹⁰ Kadok kumeno de, Paulo unyutho nia ebenyang’ ku dhanu ma ginwang’u nia etie rac ungo niworo lemsuru moko mi Juyahudi, calu ve nitimo ngo tic i ceng’ Sabatu kunoke nicamu ngo kit cam moko. (Rum. 14:1-6) Bende, eketho ngo cik iwi timo yaa. Paulo de utimo yaa i kum Timoteo ma won ubino Jagiriki, kara Juyahudi kud ging’ur i kume. (Tic. 16:3) Timo yaa ubino ng’iyong’ic pa ng’atuman en gire. Paulo uyero ni Jugalatia kumae: “Kadok yaa kadi yaa ngo kony migi mbe, ndhu yiyoyic kende m’ubenyuthere nikadhu kud i mer.” (Gal. 5:6) Ento nitimo yaa ndhu pi niworo Cik kunoke niparu nia pire utie tek pi ninwang’u bero i wang’ Yehova, nyutho koso yiyoyic.

11. Judongo gimiyo telowic ma kani ni Paulo, man copere nia ugam ukwayu etim ang’o pi niwore? (Nen bende korolembe m’i there.)

¹¹ Dok nwang’u lembe ma jubino yero ku nying’ Paulo ubino vupo de, re asu lembene ubino jebo wi juyic ma Juyahudi. Pieno judongo gimiyo telowic ma e ni Paulo: “Watie ku jumaco ang’wen ma gitimo lembang’ola ku kwong’ ni Mungu. Ting’gi icidh kugi man idwokiri leng’ karacelo kugi calku Cik pa Musa, cul welpiny i wigi kara junyar wigi. E dhanu ceke bing’eyo  nia lembe ma giwinjo ku nyingi utie vupo, ento nia in ibewotho atira man ibeworo bende Cik.” c​—Tic. 21:23, 24.

12. Kinde ma judong cokiri mi Yeruzalem gimiyo telowic ni Paulo, enyutho nenedi nia ediko cinge i kum yub m’umakere?

¹² Nwang’u Paulo copo dwoko nia penlembe ubino ngo awiw m’ubewotho ku nyinge, ento amora ma juyic ma Juyahudi gibino ko pi Cik pa Musa. Ento ebino ayika nitimo lembe m’ukwayere, tek lembene uturo ngo cik mir ukungu pa Mungu. I wang’e egam ekiewo kumae: “Ni dhanu ma gin’i the cik, adoko calu an de an’i the cik ma ke an’i the cik ungo, kara abodh ju ma gin’i the cik.” (1 Kor. 9:20) I saa maeno, Paulo udiko cinge ku judong cokiri mi Yeruzalem man edoko ‘calu en’i the cik.’ I ayi maeno, eweko iwa lapor ma ber iwi kite ma waromo diko ko cingwa ku judong cokiri, ma nwang’u waberido ko ngo nia jutim lembe nimakere ku yeny mwa.​—Ebr. 13:17.

13. (a) Pirang’o Juyahudi moko ginyayu woy i hekalu? (b) Jubodho kwo pa Paulo nenedi?

¹³ Lembe uwotho ber ceke ceke ngo i hekalu. Kinde ma nindo mi lembe ma jung’olo ku kwong’ ni Mungu udhingo thum, wang’ Juyahudi mir Azia upodho i kum Paulo, man gikelo adote mi ndra i wiye nia eroyo dhanu mi thek mange i hekalu, e woy unyay. Ka nwang’u jadit mir ungu mi juaskari mi Roma utundo ngo, nwang’u jubefwodo Paulo cil i tho. De re asu jadit mir ungu mi juaskari mi Roma uwok utwiye. Niai cing’ nica, ugam ukwayu oro ang’wen ukeukadhi ka jugony Paulo. Re ariti mi saa maeno fodi uthum ungo zoo. Kinde ma jadit mir ungu mi juaskari upenjo Juyahudi nia pirang’o giloy iwi Paulo, gikogo adote ma tung’ tung’. I woy maeno, jadit mir ungu mi juaskari unyang’ ungo i lembe moko acel de. Lembene uledho ma dong’ ugam ukwayu nia juting’ Paulo cen ku keca. Kinde ma Paulo ku juaskari mi Roma gidhingo mondo kaka ma juaskari gibedo i iye, Paulo uyero ni jadit mir ungu mi juaskari kumae: “Abekweyi nia ikewek awec i bang’ dhanu.” (Tic. 21:39) Jaditne uyiyo ire, e Paulo umedere nicero bang’ yiyoyic pare ku tegocwinye.

14, 15. (a) Paulo ukoro lembang’o ni Juyahudi? (b) Jadit mir ungu mi juaskari mi Roma utimo ang’o pi ninyang’ i thelembe m’uketho ng’eicwiny umaku Juyahudi?

¹⁴ Paulo ucaku kumae: “Wukewinj akor iwu kite ma lembe utimere ko.” (Tic. 22:1) Paulo uweco i bang’ udul dhanu ku dhu Juebrania, uketho giling’ ting’.  Ekoro kamaleng’ thelembe m’uketho edoko jalub pa Kristu. I ayi maeno re ma Paulo uweco ku bodho iwi lembe ma Juyahudi giromo timo sayusac i wigi tek gimaru. Paulo ugam uponjere i the tiend Gamaliel ma tie ng’atu ma pire uyik man enyayu ragedo i kum julub pa Kristu, calu ma jumoko m’ubino nuti keca ging’eyo. Ento kinde m’ebino cidho i Dameski, eneno i ginmawokiwang’ Kristu m’ucer ubeweco i bang’e. Ju ma gibino wotho karacelo ku Paulo gineno der m’ucarere ento ginyang’ ungo i lembe ma jubino yero. (Tic. 9:7; 22:9) Calu ma ginmawokiwang’ne unego wang’ Paulo, ugam ukwayu nia dhanu ma giwotho kugi gipeye apeye nitundo i Dameski. Kuca, Anania ma Juyahudi mi kabedone ging’eyo ma ber, uwok ukeyo wang’ Paulo i ayi mir udu.

¹⁵ Paulo umedere nikoro nia i ng’ey m’edwogo i Yeruzalem, Yesu unyuthere ire i hekalu. Saa maeno kan abelu ufoutuk iwi Juyahudi, e gicaku kok kumae: “Wukab ng’atu maeni cen kud i ng’om, kum eromo ngo nikwo!” (Tic. 22:22) Pi nibodho Paulo, jadit mir ungu mi juaskari uketho jutere kaka ma juaskari bedo i iye. Calu ma jadit maeno ukeco ninyang’ i thelembe m’uketho ng’eicwiny umaku Juyahudi i kum Paulo, eng’olo nia jufwode ku del nitundo egony lembe m’etimo. Paulo ulund utiyo ku twero mi gwok m’ebino ko nimakere ku cik man enyutho nia etie anyoli mi Roma. Tin bende jurutic pa Yehova gibetiyo ku twero mi gwok ma gitie ko nimakere ku cik pi nicero bang’ yiyoyic migi. (Nen sanduku ma thiwigi tie, “ Cik mi Roma man anyoli mi Roma” i mbaya mi 184, man “ Anyego m’i wang’ cik i rundi ma tin.”) Kinde ma jadit  mir ungu mi juaskari uwinjo nia Paulo utie anyoli mi Roma, enyang’ nia ukwayu etii ku yore mange pi ninwang’u lembe m’ebesayu. Nindo m’ulubo, etero Paulo i coko ma segi mi Sanedrini ma tie otpido ma malu mi Juyahudi.

16, 17. (a) Kekor lembe m’ukadhu kinde ma Paulo uweco i wang’ Sanedrini. (b) Kinde ma jupadu Paulo, eweko lapor mi nyutho jwigiri nenedi?

¹⁶ I acaki mi wec pa Paulo i wang’ Sanedrini, eyero kumae: “Umego, akwo m’atie ku pidoic ma cuu mandha i wang’ Mungu nitundo tin eni.” (Tic. 23:1) Eweco hai ungo. Biblia uyero kumae: “E Anania ma jalam ma dit ung’olo nia ju ma gicungo i ng’ete keca gipad dhoge.” (Tic. 23:2) Eno ayany ma keni! Eno ubenyutho adegi mi tuko ngo. Udok ubedo ve giyero nia Paulo utie javupo i wang’ ninyang’ i lembe m’utie! Pieno Paulo udwoko ire kumae: “Mungu bipedi, in m’i calu kor ot ma juwiro ma tar. Ibedo iwi kom pi nipoko lembe i wiya calku Cik, re ilund ibeturo Cik m’ibeng’olo ko nia jupada?”​—Tic. 23:3.

¹⁷ Jumoko m’ucungo keca lembe uton i igi, ungo i kum ng’atu m’upadu Paulo, ento i kum kite ma Paulo udwoko ko wang’ lembe! Gipenje kumae: “Ibeyanyu jalam ma dit pa Mungu?” I dwokowang’ lembe pa Paulo, emiyo igi ponji mi kite mi nyutho jwigiri man woro Cik. Eyero kumae: “Umego, ang’eyo ngo nia etie jalam ma dit. Kum Lembagora uwacu nia, ‘kud iyer lembe ma rac i kum jabim mi dhanu pewu.’” d (Tic. 23:4, 5; Ai 22:28) Paulo unwang’u rieko mange. Kinde m’epoy nia i Sanedrini junwang’u Jufarisayo man Jusadukayo, eyero kumae: “Umego, an a Jafarisayo man wod Jufarisayo. Jubepoko lembe i wiya pi genogen mi cer kud i kind ju m’utho.”​—Tic. 23:6.

18. Pirang’o Paulo unyutho nia etie Jafarisayo, man saa moko wan de waromo ng’iyo i lembe i ayi ma rom eno nenedi?

¹⁸ Pirang’o Paulo unyutho nia etie Jafarisayo? Pilembe ebino “wod Jufarisayo.” Eno ubenyutho nia juruot pagi ubino i dini maeno. Pieno, ju ma dupa  gibed ginene de ni Jafarisayo. e Dong’ nenedi ma Paulo romo cwaku yiyoyic ma Jufarisayo gibino ko iwi ceri? Jufarisayo gigam giyiyo nia ng’eyong’ec medere nikwo i ng’ey tho man nia ng’eyong’ec mi weg bedopwe dok kwo kendo i dhanu. Paulo uyiyo ngo ponji maeno. Eyiyo cer ma Yesu uponjo. (Yoh. 5:25-29) Re Paulo ucwaku paru mi Jufarisayo ma nia genogen mi kwo unuti i ng’ey tho, Jusadukayo ke gibed gikwero lembene kum giyiyo ngo kwo mi nindo m’ubino. Waromo ng’iyo i lembe i ayi ma rom eno kinde ma wabeweco ku Jukatholiki kunoke Juprothanthi. Wacopo yero nia tap calu gin, wan de wayiyo nia Mungu unuti. I andha giyiyo ponji mi Trinita, wan ke wayiyo Mungu mi Biblia. Re, wan ceke wayiyo nia Mungu unuti.

19. Pirang’o yakini unyay i coko mi Sanedrini?

¹⁹ Wec pa Paulo upoko i Sanedrini. Biblia uyero kumae: “Yakini ma lee unyay, man jugorcik moko mi thenge mi Jufarisayo giai malu man gicaku nyayu piem ku kwinyo kumae: ‘Wanwang’u ngo racu moko nyanok de iwi ng’atu maeni. Ka nyo tipo kadi malaika uweco en i bang’e ke?​—.’” (Tic. 23:9) Lembe ma nia malaika uweco en i bang’ Paulo uwinjere rac magwey i ith Jusadukayo, kum giyiyo ngo nia malaika unuti! (Nen sanduku ma thiwiye tie “ Jusadukayo man Jufarisayo.”) Woy udoko dit nisagu uketho jadit mir ungu mi juaskari mi Roma ubin ularu Paulo kendo. (Tic. 23:10) Re Paulo ubino asu i ariti. Lembang’o ma binwang’e kawoni? Wabiponjo lembene i wic m’ulubo.