1. Lembe ma kani m’urombo i kind Jukristu mi rundi ma kwong’a ku Jumulembe pa Yehova ma tini?

 GIMIYO lembatuca kud amora. Giyiyo kony man telowic pa tipo ma leng’ ku jwigiri. Ragedo ucerogi ngo ku rweyo lembanyong’a. Man Mungu ucoro mugisa i wigi. Lembe maeno ceke utimere ni Jukristu mandha mi rundi ma kwong’a, tap calu m’ebetimere ni Jumulembe pa Yehova ma tin de.

2, 3. Lembang’o m’utie segi i kum buku mi Tic mi Jukwenda?

² M’umbe jiji, inwang’u tielocwiny lee mandha niai kud i kpawa ma tielo yiyoyic, ma nwang’ere i buku mi Tic mi Jukwenda m’upong’ ku lembe ma beco! Etie segi, kum etie kpawa acel kende mi Jukristu mi rundi ma kwong’a ma Mungu uyuyo i wiye.

³ Buku mi Tic mi Jukwenda uweco pi dhanu 95; pi ng’om, theng ng’om man kabedo 32; pir adhura 54, man pi cula 9. Etie kpawa ma mit mi dhanu ma sai, mi jurudini ma weg kuhaya, mi judong lemgamba ma weg ting’iri, man mi junyay ragedo ma kwiny. Ento m’usagu zoo, eweco pir umego ku nyimego peri mi rundi ma kwong’a ma ginwang’iri ngo kende kende ku peko i kwo migi, ento bende girweyo lembanyong’a kud amora.

4. Pirang’o wanwang’u nia kindwa utie ceng’ini ku dhanu ma ve jakwenda Paulo, Thabitha, man jumulembe mange ma con ma weg yiyoyici?

⁴ Ceng’ini oro elufu ario (2000) upoko kindwa ku tic pa Pethro giku Paulo ma jukwenda ma weg amora, pa Luka ma munganga ma jamer, pa Barnaba ma won berocwiny, pa Stefano ma won tegocwiny, pa Thabitha ma won berocwiny, pa Lidia ma jajol, man mi jumulembe mange dupa ma weg yiyoyic. Re asu wanwang’ara nia kindwa utie ceng’ini kugi. Pirang’o? Pilembe watie ku tic ma rom mi ketho dhanu udok julub. (Mat. 28:19, 20) Etie iwa rwom ma yawe mbe nidikara i tije!

5. Julub ma kwong’a pa Kristu gicaku timo tic migi kani?

⁵ Wakeng’iyu i tic ma Yesu umiyo ni julub pare. Eyero igi kumae: “Wubinwang’u tego kinde ma tipo ma leng’ bibino i wiwu, man wubibedo jumulembe para i Yeruzalem, i Yudea ku Samaria ceke, man nitundo i theng ng’om ma bor m’usagu.” (Tic. 1:8) Mi kwong’o, tipo ma leng’ umiyo ni julub tego mi bedo jumulembe “i Yeruzalem.” (Tic. 1:1–8:3) I ng’eye, tipo utelo  wigi uketho gimiyo lembatuca “i Yudea ku Samaria ceke.” (Tic. 8:4–13:3) Tokcenne, gicaku tero lembanyong’a “nitundo i theng ng’om ma bor m’usagu.”​—Tic. 13:4–28:31.

6, 7. Ang’o ma watie ko tin pi tic mi rweyo lembanyong’a ma juyic wadwa mi rundi ma kwong’a gibino mbe ko?

⁶ Umego ku nyimego peri mi rundi ma kwong’a gibino mbe ku Biblia ma zoo ma giromo tiyo ko i tic migi mi miyo lembatuca. Lembanyong’a pa Matayo ubino mbe i wang’ oro 41 N.N.Y. Paulo ukiewo barua pare moko i wang’ oro 61 N.N.Y., eno ke nwang’u fodi jukiewo buku mi Tic mi Jukwenda uthum ungo. Jukristu ma kwong’a gibino mbe ku Lembagora ma leng’ ma zoo ma migi gigi, kadi ku girasoma ma tung’ tung’ ma giromo miyo ni dhanu m’unyutho nen ma ber. I wang’ nidoko julub pa Yesu, Jukristu ma Juyahudi gibed giwinjo Lembagora mi Juebrania ma jubesomo i sinagog. (2 Kor. 3:14-16) Kadok kumeno de, ugam ukwayu gibed giwinj ponji mi Lembagora mii, calu ma copere nia ubed ukwayu gidwog iwi giragora ku wigi.

⁷ Tin, dupa m’i kindwa gitie ku Biblia m’ulwong’o nying’gi man girasoma dupa m’ujengere iwi Biblia. Waberweyo lembanyong’a pi niketho dhanu udok julub i ng’om ma kadhu dak ario pier ang’wen (240) man i dhok dupa.

8, 9. (a) Tipo ma leng’ uketho julub pa Yesu gitimo ang’o? (b) Jamiru mandha ubewodho ang’o ku kony mi tipo pa Mungu?

⁸ Kinde ma Yesu umiyo ni julub pare tic mi bedo jumulembe, eyero igi kumae: “Wubinwang’u tego kinde ma tipo ma leng’ bibino i wiwu.” Ku telowic mi tipo pa Mungu, kunoke tego ma Mungu betiyo ko, julub pa Yesu gibidoko jumulembe i ng’om zoo. Tipo ma leng’ uketho Pethro man Paulo gikeyo kum jurutwoyo, giwodho pajogi, gicero kadok ju m’utho! Re, tego ma tipo ma leng’ umiyo ubino ku lembakeca moko ma pire tek nisagu. Eketho jukwenda man julub mange giponjo dhanu ku ng’eyong’ec ma tap ma miyo kwo ma rondo ku rondo.​—Yoh. 17:3.

⁹ I ceng’ mi Pentekoste mi oro 33 N.N.Y., julub pa Yesu giweco i “dhok ma tung’ tung’ calu ma tipo ma leng’ umiyo igi copo mi weco.” Eno uketho gimiyo lembatuca iwi “tic ma dongo pa Mungu.” (Tic. 2:1-4, 11) Tin wambe ku copo mi weco dhok ma tung’ tung’ i ayi mir udu. Ento ku kony mi tipo pa Mungu, jamiru mandha ubewodho girasoma m’ujengere iwi Biblia i dhok dupa. Ku lapor, kubang’ dwi ewodho milioni swa mi Otkur ma Wiw man Réveillez-vous ! iwi karatasi; bende i kusika mwa mir internet jw.org, junwang’u girasoma swa m’unjengere iwi Biblia man video i dhok ma kadhu elufu acel (1000). Eno ceke konyowa nitwong’o pi “tic ma dongo pa Mungu” ni dhanu mi thek ceke, suru man dhok.​—Nyu. 7:9.

10. Niai i oro 1989, judaru loko Biblia i mukero ma rukani?

¹⁰ Niai i oro 1989, jamiru mandha uketho wiye zoo i kum wodho Biblia​—Lok mi ng’om ma nyen i dhok dupa. Judaru loko Biblia maeni i dhok ma kadhu dak  ario (200), man milioni piere swa mi Bibliane udaru wok iwi karatasi, man jubemediri niwodho mange de lee. Ndhu Mungu ku tipo pare re ma romo ketho lembe maeno timere.

11. Kekor lembe moko iwi tic mi loko girasoma mi Jumulembe.

¹¹ Umego ku nyimego ma wendgi romo elufu swa gibetimo tic mi loko dhok m’umbe cul i ng’om ma kadhu dak pier abic (150). Ukwayu ngo lembe maeno uwang’ iwa, kum dilo mange mbe i ng’om zoo ma tipo ma leng’ re m’ubetelo wiye pi ‘nimiyo lembatuca mii’ i kakare ceke iwi Yehova Mungu, iwi Ubimo pare mi Ker pa Masiya, man iwi Ker mi polo m’udaru cungo!​—Tic. 28:23.

12. Ang’o m’ukonyo Paulo ku Jukristu mange nimiyo lembatuca?

¹² Kinde ma Paulo umiyo lembatuca ni Juyahudi man ni dhanu mi thek mange i Antiokia mi Pisidia, “dhanu ceke m’adundegi ubedo ayika pi kwo ma rondo ku rondo gidoko juyic.” (Tic. 13:48) Saa ma Luka ubedolo dhu buku mi Tic mi Jukwenda, nwang’u Paulo ‘uberweyo pi Ker pa Mungu m’umbe lworo man m’umbe macero moko.’ (Tic. 28:31) Ebino i Roma m’ubino kabedo ma dit mi bimobim mi ng’om zoo! Nik’ebed nikadhu kud i korolembe kunoke ku yore mange, julub ma kwong’a pa Yesu gitimo tic migi mi miyo lembatuca ceke ku kony man telowic pa tipo ma leng’.

13. Pirang’o wacikara nirwo ka wabenwang’ara i wang’ ragedo?

¹³ Kinde ma julub ma kwong’a pa Yesu gibino nwang’iri i wang’ ragedo, gikwayu Yehova umii igi tegocwiny. Adwogine ubino ang’o? Tipo ma leng’ uromogi man umiyo igi tego mi yero lembe pa Mungu ku tegocwiny. (Tic. 4:18-31) Wan de wabed warwo pi ninwang’u rieko man tego kara wamedara nimiyo lembatuca kadok kud i kind ragedo. (Yak. 1:2-8) Calu ma Mungu bemiyo iwa mugisa man ekonyowa ku tipo pare, wabemedara ku tic mi Ker. Gin moko mbe ma cero tic mi miyo lembatuca, nik’ebed jai ma lake tek kadi ragedo ma kwiny. Ka jubenyayu ragedo i kumwa, m’umbe jiji watie ku yeny mi rwo pi ninwag’u tipo ma leng’, rieko man tegocwiny kara wamedara nirweyo lembanyong’a.​—Luka 11:13.

14, 15. (a) “Ragedo m’uwok i ng’ei tho pa Stefano” ukelo adwogi ma kani? (b) Dhanu ma dupa mi Sibérie gituc niponjo lemandha nenedi i rundi mwa?

¹⁴ Stefano umiyo lembatuca ku tegocwinye i wang’ ma judegi pare ginege. (Tic. 6:5; 7:54-60) Kinde ma “ragedo ma dit” uwok i saa maeca, i julub ceke ulal i Yudea man i Samaria; jukwenda kendgi re ma gidong’. Ento lembe maeno ujigo ngo tic mi miyo lembatuca. Filipo ucidho i Samaria man ewok ‘erweyo pi Kristu,’ bende tije umiyo adwogi ma ber. (Tic. 8:1-8, 14, 15, 25) M’umedo maeno, Biblia uyero kumae: “Ju ma gigam gilal ni kum ragedo m’uwok i ng’ei tho pa Stefano gicidho bor nitundo i Fenisia, Kupro, man Antiokia, ento giyero lembe ni Juyahudi kendgi. Re jumoko m’i kindgi m’uai kud i Kupro man i Kurene gibino i Antiokia, man gicaku weco ku dhanu ma giweco dhu Jugiriki, ma gibetwong’o  pi lembanyong’a pa Rwoth Yesu.” (Tic. 11:19, 20) I saa maeca, ragedo uketho rwonglembe mi Ker umew.

¹⁵ I rundi mwa, lembe ma rom eno utimere bende i Union Soviétique ma con. Asagane i kum oro 1950 ku wiye, jutero jumulembe pa Yehova ma kuca elufu swa i ng’om mi Sibérie. Calu ma julalu igi i kabedo ma tung’ tung’, lembanyong’a de uwotho mew kumeca i ng’om ma lac maeno. Nwang’u Jumulembe gicinwang’u ngo nyanok de sente ma romo konyogi niwotho pi kilometre elufu apar (10000) pi nirweyo lembanyong’a! Ento, gavmenti en gire re m’uketho giwotho i ng’ombe. Umego moko uyero kumae: “Judongo pa gavmenti re ma giketho dhanu elufu swa mi Sibérie ma gibino ku pidoic ma ber gituc ning’eyo lemandha.”

16, 17. Buku mi Tic mi Jukwenda uyero ang’o pi ninyutho nia Yehova umiyo mugisa iwi tic mi miyo lembatuca?

¹⁶ M’umbe jiji, Yehova umiyo mugisa ni Jukristu ma kwong’a. Paulo ku jumange gipidho man gikwoyo pii, “ento Mungu re m’uketho edongo.” (1 Kor. 3:5, 6) Buku mi Tic mi Jukwenda umiyo rapor dupa dit mi kit mediri maeno m’ucopere nikum mugisa ma Yehova umiyo iwi tic mi miyo lembatuca. Ku lapor, “lembe pa Mungu umedere nimew man wend julub de uwotho medere lee mandha i Yeruzalem.” (Tic. 6:7) Nikum tic mi miyo lembatuca m’umew, “cokiri ceke ma n’i Yudea, i Galilaya, man i Samaria gicaku kwo i kwiyocwiny man gidoko tek; calu ma cokiri ubino wotho i lworo pa Yehova man i jukojuk ma tipo ma leng’ ubemiyo, wendgi umedere ameda.”​—Tic. 9:31.

¹⁷ I Antiokia mi Siria, Juyahudi ku dhanu ma weco dhu Jugiriki ceke giwinjo lemandha i bang’ jumulembe ma weg tegocwiny. Lembe pa Mungu uyero kumae: ‘Bende cing’ Yehova ubedo karacelo ku [jumulembe maeno], man dhanu ma wendgi lee udoko julub man gilokiri i bang’ Rwoth.’ (Tic. 11:21) Pi mediri mange m’utimere, Biblia uyero kumae: “Lembe pa Yehova umedere man umew.” (Tic. 12:24) Man nikum tic mi miyo lembatuca ma Paulo ku dhanu mange gitimo i kind dhanu mi thek mange, “lembe pa Yehova umedere ameda ninyay ni kum tego pare man ebamu zoo.”​—Tic. 19:20.

18, 19. (a) Wang’eyo nenedi nia “cing’ Yehova” n’i kudwa? (b) Kemii lapor moko m’ubenyutho nia Yehova tielo dhanu pare.

¹⁸ M’umbe jiji, “cing’ Yehova” utie kudwa tin bende. Eno re m’uketho dhanu ma dupa gibedoko juyic man gibelimo batizo pi ninyutho nia githieriri ni Mungu. M’umedo maeno, ndhu nikum kony pa Yehova re ma watie ku copo mi ciro jai ma kwiny, saa moko ke ragedo ma heihei man de ndhu nikume re ma wabemedara nirweyo lembanyong’a, tap calu ma Paulo ku Jukristu mange ma kwong’a gitimo. (Tic. 14:19-21) Yehova Mungu utie pare kudwa kwa. ‘Bote ma rondo ku rondo’ ubetielowa i amulaic mwa ceke m’umbe nivoc. (Poi. 33:27) Ukwayu wapoy bende nia pi nyinge ma dwong’, Yehova wenjo ngo nyanok de dhanu pare.​—1 Sam. 12:22; Zab. 94:14.

 ¹⁹ Wakenenu lapor moko: Calu m’umego Harald Abt umedere nimiyo lembatuca, Junazi giore i kambi mi masendi mi Sachsenhausen i saa mi lwiny mir ario mi ng’om zoo. I dwi mir 5 mi oro 1942, jadit mir askari mi Nazi umaye ku nyaku pare ma nyanok man etwiyo min ot pare ma nyinge Elsa. Juoro Elsa i kambi ma tung’ tung’. Nyamegone yero kumae: “Oro ma dupa m’atimo i kambi mi masendi mir Ujermani umiyo ira ponji ma pire tek. Aneno kite ma tipo pa Yehova romo miyo ko iwa tego ka wabenwang’ara i amulaic ma gway! I wang’ ma jutwiya, asomo barua pa nyamego moko m’uyero nia tek wabenwang’ara kud amulaic ma gway, Yehova miyo iwa kwiyocwiny. Akeaparu nia ebemedo kor lembe ameda. Ento kinde ma an gira akadhu kud i amulaic, anyang’ nia egam eyero lemandha. Ka fodi ikadhu ngo kud i lembene iromo nyang’ de ngo. An re akadhu kud i iye. Yehova bekonyowa andha.”

20. Paulo utimo ang’o kinde m’ebino atwiya i ot, man lembene romo miyo tielocwiny ma kani ni umego ku nyimego mwa moko?

²⁰ Buku mi Tic mi Jukwenda uthum kinde ma Paulo ‘uberweyo pi Ker pa Mungu’ kud amora. (Tic. 28:31) Calu ma jutwiye i ot, ebino mbe ku copo mi miyo lembatuca ot kubang’ ot i Roma. Kadok kumeno de, emedere asu nimiyo lembatuca ni dhanu ceke m’ubino i bang’e. Tin umego ku nyimego mwa moko gigonjo i pacu, saa moko nyo iwi kavuto kunoke jubekuro kumgi i udiyat nikum oro migi m’ucidho, twoyo kunoke goru. Re asu mer ma gimaru ko Mungu man ava ma gitie ko pi nimiyo lembatuca utie tek kubang’e. Warwo pigi man wakwayu nia Wegwa m’i polo uketh ginwang’ dhanu ma gitie kud ava mi ng’eyo en man lembakeca pare ma beco.

21. Pirang’o wacikara nimiyo lembatuca ku pidoic mir ular ng’adi?

²¹ Ju dupa m’i kindwa gitie ku copo mi dikiri i tic mi rweyo lembanyong’a ot kubang’ ot man i yore mange mi tic mi ketho dhanu udok julub. Dong’ ng’atuman m’i kindwa utim lembe ceke m’ecopo pi nitimo tic mwa mi bedo jurwey lembanyong’a mi Ker, ma nwang’u ebedikere i tic mi miyo lembatuca “nitundo i theng ng’om ma bor m’usagu.” Wacikara nitimo tic maeno ku pidoic mir ular ng’adi, kum “giranyutha” mi bedonuti pa Kristu ubenen kamaleng’. (Mat. 24:3-14) Saa mir anyotha mbe. Kawoni eni, watie ku ‘lembe dupa ma watim i tic pa Rwoth.’​—1 Kor. 15:58.

22. Ma nwang’u wabekuro nindo pa Yehova, ukwayu wabed ku lembakeca mi timo ang’o?

²² Ma nwang’u wacuku kuro bino mi “ceng’ ma dit pa Yehova [ma ng’oyo] ndiri,” wakecu nimedara nimiyo lembatuca ku tegocwinywa man ku yiyoyic. (Yoe. 2:31) E wabinwang’u dhanu dupa ma ve Juberoya ma “gijolo lembe pa Mungu kud ava ma lee.” (Tic. 17:10, 11) Dong’ wamiyu lembatuca nitundo ma wawinj wec ma e: “Itimo cuu, itie jatic ma ber man m’atira!” (Mat. 25:23) Tek tin wabetimo thenge mwa i tic mi ketho dhanu udok julub kud amora man wabegwoko bedoleng’ mwa ni Yehova, m’umbe jiji wabibedo kud anyong’a nja ku nja nia wagam ‘wamiyo lembatuca mii’ iwi Ker pa Mungu!