1, 2. Jukani ma gibewotho niai i Filipi pi nicidho i Thesaloniki, man copere nia gibeparu ang’o?

 YO MA jubed juwotho i iye lee, ma jubodho mi giedo mi Roma giyiko, ukadhu kud i kind gudi ma cana udhoko. Saa moko dwal jebere swa i yone, calu ve wak pa ngamia, bang’ tiend magali m’ubewotho iwi kidi ma jupedho i ndaki, woi mi kwond dhanu ma tung’ tung’ m’ubewotho i yo, copere uketho i iye juaskari, jurulwor, man jubodho ma tung’ tung’. Umego adek, niwacu Paulo, Sila, man Timoteo, gibewotho i yo maeno pi kilometre ma kadhu dak pier adek (130) niai i Filipi nicidho i Thesaloniki. Wothne tie yot ungo igi, akecane ni Paulo giku Sila. Fodi asu gitie ku rem ma junyayu i kumgi i Filipi kinde ma jufwodogi ku del.​—Tic. 16:22, 23.

² Ang’o m’ubekonyo dhanu maeno nimediri ku woth ma bor ma n’i wang’gi? Utie wec ma gicuku weco i kindgi. Fodi asu gibeparu pi lembe mir anyong’a m’uai ukadhu kinde ma jakur otkol mi Filipi ku juruot pare zoo gidoko juyic. Lembe ma juruwoth maeno gikadhu kud i iyene uketho gikeco nirweyo lembe pa Mungu kud amora. Ento kinde ma gidhingo Thesaloniki ma tie adhura ma nwang’ere i dhu wat, copere nia gibeparu pi kite ma Juyahudi ma nwang’iri i adhurane biwok jolo kogi. Nyo gibiloi i wigi ku del calu m’i Filipi?

3. Lapor pa Paulo m’ecego ko tegocwiny mi rweyo lembanyong’a copo konyowa nenedi tini?

³ I barua ma Paulo kiewo ni Jukiristu mi Thesaloniki, edog enyutho kite m’ewinjere ko, eyero kumae: “Kum calu ma wung’eyo, kadok nwang’u ku kwong’a wasendara lee man jutimowa rac dit i Filipi de, re Mungu mwa umiyo iwa tegocwiny kara warwey iwu lembanyong’a pa Mungu kadok kud i wang’ jai ma tek.” (1 Thes. 2:2) Nimakere ku wec maeno, copere nia lworo mondo i adhura mi Thesaloniki ubino nego Paulo, asagane nikum lembe m’uai utimogi i Filipi. Nyo icopo nyang’ i kite ma Paulo uwinjere ko? Nyo idaru nwang’u de nia rweyo lembanyong’a utie teki? Paulo ujengere iwi Yehova kara edwoke tek, man  kara ekonye nicego tegocwiny m’ebino ku yenyne. Niponjo lembe iwi lapor pa Paulo copo konyi nitimo ve en.​—1 Kor. 4:16.

4. Pirang’o wacopo yero nia Paulo utimo nindo ma kadhu yenga adek i Thesaloniki?

⁴ Kpawa ubenyutho iwa nia kinde ma Paulo ubino i Thesaloniki, erweyo lembanyong’a i sinagog pi Sabatu adek. Nyo eno ubenyutho nia etimo yenga adek kende i adhura maeno? Kumeno ngo. Wang’eyo ngo ka nyo kinde ma Paulo utundo, etimo nindo adi tap kan ecidho i sinagog wang’ ma kwong’a. I ng’eye bor, barua pa Paulo unyutho kamaleng’ nia en karacelo ku juwodhe gitimo tic pi nipong’o yeny migi gigi. (1 Thes. 2:9; 2 Thes. 3:7, 8) Bende kinde ma Paulo ubino kuca, enwang’u kony wang’ ario niai kud i bang’ umego mi Filipi. (Filip. 4:16) Pieno, ubenen nia ebedo i Thesaloniki pi yenga ma kadhu adek.

5. Paulo ugam usayu nitelo nen mi juwinj pare nenedi?

⁵ Calu ma dong’ Paulo unwang’u tegocwiny mi rweyo lembanyong’a, eweco i bang’ dhanu m’ucokiri i sinagog. Nimakere ku kura pare, “ekoro man enyutho ku lembagora nia pire ubino tek nia Kristu usendere man ecer kud i kind ju m’utho, ewacu kumae: ‘Yesu maeni m’aberweyo pire iwu, en re m’etie Kristu.’” (Tic. 17:2, 3) Poy nia Paulo usayu ngo niketho juwinj pare giyii ponji pare ngbaku; eketho wigi urego. Eng’eyo nia dhanu m’ucidho i sinagog ging’eyo Lembagora cuu man giwore. Gin m’urem igi ubino ninyang’ i iye. Pieno Paulo uluro i lembe, ekoro, man enyutho ku Lembagora nia Yesu mi Nazarethi ubino Masiya, kunoke Kristu ma jung’olo.

6. Yesu uluro i lembe nimakere ku Lembagora nenedi, man adwogine ubino ang’o?

⁶ Paulo ulubo lapor pa Yesu, ma saa ceke ubed uketho Lembagora re m’ubed ni ukungu mi ponji pare. Ku lapor, kinde ma Yesu ubino rweyo lembanyong’a kaka ma dhanu upong’ lee i iye, ekoro ni julub pare nia nimakere ku Lembagora, ukwayu Wod dhanu usendere, utho man ucer kud i kind ju m’utho. (Mat. 16:21) I ng’ey cer pare, Yesu unyuthere ni julub pare. M’umbe jiji, eno kende ci romo nyutho nia egam eyero lemandha. Re Yesu utimo lembe mange de dupa. Nimakere ku lembe m’eyero ni julub pare moko, Biblia uyero kumae: “Ekoro igi lembe m’uweco pire gire i Lembagora ceke, ecaku ku Musa man Jubila ceke.” Adwogine ubino ang’o? Julub giyero kumae: “Adundewa ubino wang’ ungo yor i iwa, kinde m’ebeweco iwa i gengi man m’ebekoro iwa i Lembagora terere?”​—Luka 24:13, 27, 32.

7. Pirang’o pire tie tek nia wajeng ponji mwa iwi Lembagora?

⁷ Rwonglembe mi Lembe pa Mungu utie ku tego. (Ebr. 4:12) Pieno, Jukristu ma tin giketho ponji migi ujengere iwi Lembe maeno, calu ma Yesu, Paulo, man jukwenda mange de gitimo. Wan bende waluro i lembe ku dhanu, wakoro thelembe mi Lembagora, man wanyutho igi gin ma Biblia ubeyero kara ginen  nia lembene uai andha kud i iye. I andha de, lembe ma waberweyo utie ngo mwa. Ka wabetiyo ku Biblia thiri thiri, eno nwang’u wabekonyo dhanu ginen nia lembe ma wabetwong’o utie ngo paru mwa giwa, ento etie ponji pa Mungu. M’umedo maeno, etie ber nia wan de wabed wapoy saa ceke nia rwonglembe ma waberweyo ujengere andha iwi Lembe pa Mungu. Jucopo gene andhandha. Nyo ning’eyo lembe maeno ubemiyo ngo iri amora mi rweyo lembanyong’a ku tegocwinyi, calu ma Paulo de utimo?

8-10. (a) Dhanu mi Thesaloniki gijolo lembanyong’a nenedi? (b) Pirang’o kumira ubino nego Juyahudi moko i kum Paulo? (c) Juyahudi ma jujai gitimo ang’o?

⁸ Paulo udaru neno nia wec pa Yesu ma e utie lemandha: “Jatic dit ungo nisagu rwoth pare. Tek ginyayu ragedo i kuma, gibinyayu ragedo i kumwu bende; tek giworo lembe para, gibiworo lembe mwu bende.” (Yoh. 15:20) I Thesaloniki, Paulo unwang’ere tap i wang’ lembe ario maeno; jumoko gibino kud ava ma lee mi woro lembe pare, jumange ke gijai i kume. Pi dhanu m’ujolo lembe ku pidoic ma ber, Luka ukiewo kumae: “Dhanu moko m’i kind [Juyahudi] gidoko juyic [niwacu jukristu] man gidikiri karacelo ku Paulo giku Sila; udul ma lee mi Jugiriki ma gitimo ni Mungu de gitimo kumeno, karacelo ku jumamon dupa ma pigi yik.” (Tic. 17:4) M’umbe jiji, anyong’a unego julub ma nyen maeno pilembe jukonyogi ninyang’ cuu i Lembagora.

⁹ Kadok nwang’u jumoko gifoyo ku wec pa Paulo de, re jumange gilund gikayu lakgi i kume. Kumira ubino nego Juyahudi moko mi Thesaloniki i kum Paulo kum eketho “udul ma lee mi Jugiriki” udoko juyic. Juyahudi maeno ma gikeco niketho dhanu ujol yiyoyic migi, gigam giponjo Jugiriki ku ponji mi Lembagora mi Juebrania man gibino paru nia Jugiriki maeno gitie dhanu migi. Ento mbwang’ kumeni, ubino nen ve nia Paulo ubekwalu Jugirikinegi cen, de kud i sinagog keca! Ng’eicwiny uopo i Juyahudi.

¹⁰ Luka unyutho iwa lembe m’udog ukadhu i ng’eye, ekiewo kumae: “Kumira umondo i Juyahudi, e gicoko dhu dhanu moko ma reco ma gibino timo waya waya i soko, man gicokiri ni ungu gicaku nyayu yakini i adhura. Gigam gitieko ot pa Yason ma gibeyenyo Paulo giku Sila kara giwodhgi woko ni udul dhanu. Kinde ma ginwang’ugi ngo, giwayu Yason kud umego moko, giterogi i bang’ jubim mir adhura ma gibekok kumae: ‘Dhanu maeni ma ginyayu yakini kakare zoo gini kakeni bende, man Yason uwok ujologi ni welo pare. Dhanu maeni ceke gibetimo tung’ ku cik pa Kaisari, ma gibewacu ko nia ubimo mange nuti ma en e Yesu.’” (Tic. 17:5-7) Timo mir udul dhanu maeno ubino ku matoke ma kani iwi Paulo giku Sila?

11. Jukelo adote ma kani iwi Paulo karacelo ku jurwey lembanyong’a mi Ker wagi, man weg adote gibino paru pi cik ma kani? (Nen korolembe m’i there.)

¹¹ Wang’ ma pol ka ng’eicwiny uopo i udul dhanu, ginyayu yakini ayi ma rac. Gibedo ku kwinyo ve kulo m’upong’ ma molo piny ceke swa. Eno re ma  tie jamlwiny ma Juyahudi gitiyo ko pi nikabu Paulo giku Sila cen kud i ng’etgi. E i ng’ey ma Juyahudi “ginyayu yakini i adhura,” gipimo nicung’o lembe i jubim nia adote migi ubino pek. Adote mi kwong’o ubino nia Paulo karacelo ku jurwey lembanyong’a mi Ker wagi “ginyayu yakini kakare zoo,” kadok nwang’u Paulo ku juwagi ngo re ma ginyayu yakini i Thesaloloniki de! Adote mir ario ubino pek nisagu. Juyahudi giriko nia bamisioner maeno gibetwong’o pir Ubimo mange ma en e Yesu, e kumeno re ma gibeturo cik pa jabim. a

12. Ang’o m’ubenyutho nia adote ma jukelo iwi Jukristu mi Thesaloniki romo bedo kud adwogi ma rac i wigi?

¹² Poy nia judong dini de gikelo adote ma rom iwi Yesu. Giyero ni Pilato kumae: “Wanwang’u ng’atu maeni ubeketho thek mwa ujai ni bimobim . . . man ebewacu nia en re m’etie Kristu m’ubimo.” (Luka 23:2) M’umbe jiji, Pilato ubino lworo nia jabim ma dit mi Roma biparu nia edaru cibe, e uketho eng’olo tho iwi Yesu. Kumeno bende, adote ma jukelo iwi Jukristu mi Thesaloniki romo kelo adwogi ma rac mi tuko ngo. Buku moko ma koro lembe iwi Biblia uyero kumae: “Pire tie tek ungo nimedo kor ariti ma gibino nwang’iri i wang’e, kum ‘ng’atu ma judoto nia ucibo jabim ci lembe pare thum rac.’” Nyo adote maeno ma kud adegi birombo de?

13, 14. (a) Pirang’o junyay yakini gituc ungo nijigo tic mi rweyo lembanyong’a? (b) Paulo unyutho kit riekowang’ pa Yesu nenedi, man waromo lubo lapor pare ke nenedi?

¹³ Junyay yakini gituc ungo nijigo tic mi rweyo lembanyong’a i adhura mi Thesaloniki. Pirang’o? Mi kwong’o, pilembe junwang’u ngo Paulo giku Sila. Mir ario, ubenen nia adotene unyang’u ngo wi jubim mir adhurane. I ng’ey ma gikwayu “cul” ma copere nia ubino wel sente moko, gigonyo Yason kud umego mange ma jukelo i wang’ jubimne. (Tic. 17:8, 9) Paulo uwinjo juk pa Yesu kinde m’eyero nia, “wubed ku weng’wu calu thwol, man ma lembe mbe i wiwu calu akuru,” uketho ku rieko wang’e euro ariti kara emedere nirweyo kaka mange. (Mat. 10:16) M’umbe jiji, tegocwiny pa Paulo ucere ngo nibedo ku wang’e. Jukristu ma tin giromo lubo lapor pare nenedi?

¹⁴ I rundi ma tin, wang’ ma pol judong dini gibed gicwalu udul dhanu kara gijai i kum Jumulembe pa Yehova. Gibed gidoto Jumulembe pa Yehova nia gibejai i kum gavmenti man nia gibecibo ng’om thugi, e kumeno gicwalu jubim ninyayu ragedo i kumgi. Tap calu junyay ragedo mi rundi ma kwong’a, judegi mwa ma tin de kumira negogi en i kumwa. Ento, Jukristu mandha giwenjiri ngo i wang’ ariti. Watimo ceke ma wacopo pi niuro nicungo i wang’ dhanu maeno ma ng’eicwiny uopo i igi, ma jukusegu, man wasayu mwa nimedara ku tic mwa ku kwiyocwiny, man ka copere wadwogo i ng’eye kinde ma lak lembe ukwiyo.

15. Juberoya gijolo lembanyong’a nenedi?

¹⁵ Kara Paulo giku Sila gibed agwoka, juorogi i Beroya ma n’i kilometre ma tundo 65. Kinde ma gitundo kuca, Paulo ucidho i sinagog man ecaku weco i bang’ dhanu m’ubino i coko. Etie anyong’a ma lee ninwang’u dhanu m’ubewinjo ponji! Luka ukiewo nia Juyahudi mi Beroya gibino “ku pidoic ma ber nisagu ju mi Thesaloniki, pilembe gijolo lembe pa Mungu kud ava ma lee; gibed ging’iyo i Lembagora cuu kubang’ ceng’ pi nineno ka nyo gin maeno utie kumeno.” (Tic. 17:10, 11) Nyo wec maeno ubenyutho nia Juthesaloniki ma giyiyo lemandha gibino mbe ku pidoic ma beri? Tak de ngo. Paulo udok ukiewo igi kumae: “Wabedwoko foyofoc ni Mungu m’umbe niweko, pilembe kinde ma wujolo lembe pa Mungu ma wuwinjo kud i bang’wa, wujole ngo calu lembe pa dhanu, ento wujole ni lembe pa Mungu andhandha m’ubetimo bende tic i iwu wu juyic.” (1 Thes. 2:13) Dong’ ang’o m’uketho Juyahudi mi Beroya gibino ku pidoic ma ber m’usagu ke?

16. Pirang’o juyero nia Juberoya “gibino ku pidoic ma beri”?

¹⁶ Kadok nwang’u Juberoya gibino winjo lembe ma nyen de, re gibino mbe ku cac kadi piem; kadok ayiya de giyiye ngo ngbaku. Ku kwong’a, giwinjo lembe ma Paulo ubino yero kilili mandha. I ng’eye, gilokiri i bang’ Lembagora ma Paulo ukoro igi iye pi ning’iyo i gin ma giponjo. M’umedo maeno, giponjo Lembe pa Mungu aketha cwinygi i ceng’ Sabatu kende ngo, ento kubang’ ceng’. Man gitimo lembene “kud ava ma lee,” ma gimiyiri ko gin gigi pi ninwang’u gin ma Lembagora unyutho nimakere ku lero mi ponji ma nyen maeno. Tokcenne, ginyutho nia gitie dhanu  ma mol nikum alokaloka ma gitimo, kum “ju ma dupa m’i kindgi udoko juyic.” (Tic. 17:12) Etie lembe mi zungo ngo ka Luka uyero nia gibino “ku pidoic ma ber”!

17. Pirang’o lapor mi Juberoya uromo ku foc, man waromo medara nilube asu nenedi kadok i ng’ey ma dong’ wadoko juyici?

¹⁷ Juberoya maeno giparu ngo nyanok de nia jubigwoko kite ma gijolo ko lembanyong’a i Biblia, kara ebed ni lapor ma ber mi bedo ku pidoic ma ber iwi lembe mi tipo. Gitimo tap lembe ma Paulo ubino paru nia gibitimo man gin ma Yehova Mungu umito nia gitim. Wan bende wakwayu dhanu gitim lembe ma rom eno, niwacu ging’ii i Lembe pa Mungu mii kara yiyoyic migi ujengere ma tek iwi Biblia. Tek dong’ wadoko juyic, nyo eno nyutho nia yeny mi bedo ku pidoic ma ber uthumi? Ungo nyanok de. I ng’ete m’ucelo lundo, pire doko tek magwey nia wabed kud ava mi nwang’u ponji i bang’ Yehova man mi ketho ponji parene ndhundhu i timo. Kumeno re ma waweko Yehova ubinywa man uponjwa nimakere ku yeny pare. (Isa. 64:8) E piwa bedo tek i Wegwa mi polo man wanyayu mutoro i iye.

18, 19. (a) Pirang’o Paulo uweko Beroya, re enyutho nenedi cirocir m’ukwayu walub laporne? (b) I ng’eye Paulo birweyo lembanyong’a ni jukani, man kakani?

¹⁸ Paulo ubedo ngo i Beroya pi nindo m’ulwar. Biblia uyero kumae: “Kinde ma Juyahudi mi Thesaloniki giwinjo nia Paulo uberweyo lembe pa Mungu i Beroya de, gigam gicidho kuca pi nicwalu udul dhanu unyay yakini. E ndhundhu umego giketho Paulo ucidho yor i dhu nam, re Sila giku Timoteo gidong’ keca. Ento ju ma gilwoko tok Paulo gitere nitundo i Athene; i ng’ei ma Paulo ucikogi nia giyer ni Sila giku Timoteo gibin i bang’e pio pio, gigam giloko.” (Tic. 17:13-15) Judegi mi lemandha maeno de ginyono tiendgi! Riemo Paulo kud i Thesaloniki uromo ngo wang’gi; gicidho bir i Beroya man gipimo ninyayu bende yakini ma rom kuca, re ularere ngo igi. Paulo ung’eyo nia therithwar pare ubino lac; pieno ecidho pare nyalwe pi nirweyo kaka mange. Wan tin de ukwayu wanyuth nia wakeco nivoyo tego ceke mi dhanu ma gibemito nijigo tic mi rweyo lembanyong’a!

¹⁹ I ng’ey ma Paulo umiyo lembatuca mii ni Juyahudi mi Thesaloniki man mi Beroya, m’umbe jiji enyang’ nia pire tie tek lee nimiyo lembatuca ku tegocwiny man niluro i lembe nimakere ku Lembagora. Wan de kumeno. Ento kawoni Paulo ubecinwang’ere i wang’ juwinj m’ukoc, niwacu dhanu mi thek mange ma gikwo i Athene. Lembe bibedo ire nenedi i adhura maeno? Wabineno lembe maeno i wic m’ulubo.