1-4. Pirang’o Paulo ubecidho i Yeruzalem, man ang’o m’ubekure kuca?

 KINDE ma Paulo giku Luka gibeai kud i Mileto, can umondo i dhanu zoo. Kenen kite m’etie tek ko ni Paulo giku Luka nipokiri ku judong cokiri mir Efeso, ma nwang’u dong’ gidaru maru lee! Jumisioner ario maeno gicungo iwi bau ma juidho ko i meli. I ter migi juroyo bende cam ma gibiwok camu i yo. Gibecidho bende ku piny ma jujoko ni Jukristu mi Yudea ma gin’i yeny man gitie kud ava ma lee mi miyo giramiyane i cing’gi.

² Nyathi yamu moko umondo i bongu m’iwi meli, e meli ucaku weko woi m’i dhu wat. Paulo, Luka man umego abiro ma giwotho kugi, gibeneno wang’ umego migi ma can umondo i igi ma gidong’ i dhu wat. (Tic. 20:4, 14, 15) Juwoth maeno gimediri asu niting’o cing’gi malu pi niciko jurimbgi nituc ma kum jurimbgi ucaku nen ungo.

³ Pi oro ma romo adek kumeni, Paulo utimo tic karacelo ku judong cokiri mir Efeso. Re kawoni, ku telowic mi tipo ma leng’, en’i gengi pi nicidho i Yeruzalem. I ayi moko, waromo yero nia eng’eyo lembe m’ubekure kuca. I wang’e, eyero ni judong cokiri maeno kumae: “Abecidho i Yeruzalem ma tipo re m’ubecwala, kadok nwang’u ang’eyo ngo gin ma biwok nwang’a kuca; re ang’eyo kende kende gin ma tipo ma leng’ ubewotho yero ira kubang’ adhura, nia kol ku masendi ubekura.” (Tic. 20:22, 23) Kadok nwang’u ariti ubekuro Paulo de, enyang’ nia ‘tipo re m’ubecwale’; eno uketho enwang’u nia ecikere nilubo telowic pa tipo mi cidho i Yeruzalem, man ebino kud ava mi timo kumeno. Pi kwo pare utie tek i iye, ento timo yeny pa Mungu utie ire ni gin ma pire tek lee nisagu.

⁴ Nyo in de ibewinjiri kumeno? Ka wabethiero kwo mwa ni Yehova, wang’olo ire nia nitimo yeny pare utie gin ma pire tek nisagu zoo i kwo mwa. Wacopo nwang’u bero ma lee tek waponjo lembe iwi lapor mi gwokobedoleng’ pa jakwenda Paulo.

5. Paulo ku juwodhe gikwanyu yo kani pi nicidho i Turo?

⁵ Meli ma Paulo ku juwodhe gimaku ‘uringo atira.’ Niwacu, eringo i wang’ yamu m’umbe nibayu wiye kun ku kun, nituc ma gitundo ko i Kos de ceng’ ma rom eca. (Tic. 21:1) Ubenen nia uthienone meli uwok unyiko  i Kos i wang’ nicoko woth picidho i Rodo man i Patara. I Patara ma nwang’ere i dhu wat ma yo piny mir Azia ma nok, umego giidho meli ma dit mi kuloka, m’uterogi atira i Turo ma nwang’ere i Fenisia. Kinde ma gibecidho, gikadhu “cula mi Kupro.” (Tic. 21:3) Pirang’o Luka ma jagor mi Tic mi Jukwenda uyero nia gikadhu Kupro?

6. (a) Copere nia pirang’o neno Kupro utielo cwiny Paulo? (b) Kan ibeparu lembe iwi kite ma Yehova umiyo ko iri mugisa man kite m’ekonyi ko, ipoy i kum lembe ma kani?

⁶ Saa moko nyo Paulo ucimo culane man ekoro lembe m’unwang’e kuca. I saa mi woth pare ma kwong’a pi tic mi misioner oro abung’wen kumeni i wang’e, Paulo karacelo ku Barnaba man Yohana Marko girombo ku Elimas m’ajoga m’ujai i kum lembe ma gibino rweyo. (Tic. 13:4-12) Copere nia nineno cula maeno man nipoy i kum lembe m’utimere keca utielo cwiny Paulo man udwoke tek pi gin m’ubino kure. Wan bende wacopo nwang’u bero tek wabeparu pi kite ma Yehova umiyo ko iwa mugisa man kite m’ekonyo kowa niciro amulaic. Kit paru i lembe ma kumeno romo konyowa niwinjara tap calu Daudi, m’ukiewo kumae: “Masendi pa won bedopwe gi dupa; ento Yehova bodhe kud i ie ceke.”​—Zab. 34:19.

7. Juwoth maeno gitimo ang’o kinde ma gitundo i Turo?

⁷ Paulo unyang’ nia pire utie tek nibedo ku jurimo m’utie Jukristu man ebino kud ava mi bedo ku dhanu ma gitie kugi i yiyoyic acel. Luka ukiewo nia kinde ma gitundo i Turo, ‘giwok gisayu kaka julub man ginwang’ugi.’ (Tic. 21:4) Calu ma juwoth maeno ging’eyo nia Jukristu wagi unuti i Turo, gisayu kakagi man copere nia gibedo kugi. Ku kind mugisa dupa ma wanwang’u ka wang’eyo lemandha, acel utie nia kaka moko ci ma tek wacidho i iye wacopo nwang’u juyic wadwa ma biwok jolowa. Dhanu m’umaru Mungu man m’ubetimo thier mandha gitie ku jurimo i wang’ ng’om zoo.

8. Ukwayu wanyang’ nenedi i Tic mi Jukwenda 21:4?

⁸ Juwoth maeno gitimo nindo abiro i Turo. Luka ukiewo nia i kind nindo maeno, lembe moko ma wang’uic utimere, eyero kumae: “Tipo uketho giwotho yero ni Paulo wang’ dupa nia kud enyon Yeruzalem anyona de.” (Tic. 21:4) Nyo Yehova ugam uwilo paru pare? Nyo dong’ ebino telo wi Paulo nia kud ecidh i Yeruzalemi? Ungo. Nimakere ku lembe ma Paulo ugam uyero ni judong cokiri mir Efeso, tipo ular unyutho nia jubisende i Yeruzalem, ento ungo nia ukwayu eur adhurane. Ubenen nia nikum tipo ma leng’, umego mi Turo giyero lembe ma tap nia Paulo binwang’ere ku masendi i Yeruzalem. Pieno, calu ma gibino dieng’ lee pi Paulo, gikwaye nia kud eidh i adhurane. Pidoic migi ma ber mi gwoko Paulo i kum ariti m’ubino ng’wii ubino lembe ma winjere. Kadok kumeno de, calu ma Paulo ukeco nitimo yeny pa Yehova, emedere ku woth pare nitundo i Yeruzalem.​—Tic. 21:12.

9, 10. (a) Kinde ma Paulo uwinjo adieng’acwiny mir umego mi Turo, copere nia epoy i kum kit lembe ma rom ma kani? (b) Paru ma kani m’unyay lee i ng’om tin eni, man ekoc nenedi ku wec pa Yesu?

⁹ Kinde ma Paulo uwinjo adieng’acwiny mir umego, saa moko nyo epoy nia Yesu de ugam unwang’ere i wang’ jai ma rom i ng’ey m’eyero ni julub pare nia ebicidho i Yeruzalem, ebiwok sendere lee, man jubinege. Can ugam umondo lee i Pethro uketho eyero ni Yesu kumae: “Kud ilwong’ lembe ma rac i wii, Rwoth; lembe maeno bitimere ngo i kumi nyanok de.” Yesu udwoko ire kumae: “Kadh i ng’eya, Sitani! Itie cudho mi kier ira, kum ibeparu paru pa Mungu ngo, ento paru pa dhanu.” (Mat. 16:21-23) Yesu ugam ukeco niyiyo kit kwo mi miyiri gijo ma Mungu ukwayu i bang’e. Paulo de uwinjere kumeno. Tap calu jakwenda Pethro, umego mi Turo de gibino ku pidoic ma ber, ento ginyang’ re m’ungo nia eno ubino yeny pa Mungu.

¹⁰ Paru mi uro lembe ma rac m’ubebino i wijo man mi timo lembe ma yot lee re ma betelo dhanu dupa tin. I zoo, dhanu besayu dini ma foyo igi man ma kwayu ngo lembe dupa i bang’ juyic. I ng’ete m’ucelo lundo, Yesu ukwayu nia wabed ku pidoic m’ukoc bor dit ku maeno. Eyero ni julub pare kumae: “Tek ng’atu moko ubemito elub toka, ekwerere gire man eting’ yen mi can pare, e  emedere nilubo toka.” (Mat. 16:24) Nilubo tok Yesu utie kit kwo mi rieko man m’atira, re e yot ungo.

11. Julub mi Turo ginyutho nenedi nia gimaru Paulo man gidiko cing’gi kude?

¹¹ E ndhundhu saa romo m’umaku Paulo, Luka, man umego mange ma gibino kugi gimediri ku woth migi. Lembe ma jukoro pi cidho migine gudo adunde. Ebenyutho mer m’umego mi Turo gimaru ko Paulo man bende tielocwiny ma gimiyo ire pi tic pare mi rweyo lembanyong’a. Jumaco, jumamon, man awiya gilwoko tok Paulo ku ju ma gibino kugi nitundo i dhu wat. Gin zoo girumo cong’gi man girwo karacelo, e gicikiri. I ng’eye Paulo, Luka, man umego ma giwotho kugi gimaku meli mange man gimediri nitundo i Tholemai, kaka ma giwok girombo iye kud umego man gibedo kugi pi bang’ acel.​—Tic. 21:5-7.

12, 13. (a) Biblia ukoro lembang’o iwi tic mi bedopwe ma Filipo utimo? (b) Filipo utie lapor ma ber ni wego ma Jukristu tin nenedi?

¹² Luka ukoro nia i ng’eye, Paulo karacelo kud umego ma giwotho kugi gicidho i Kaisaria. Saa ma gitundo kuca, ‘giwok gimondo i ot pa Filipo ma jarwey lembanyong’a.’ a (Tic. 21:8) M’umbe jiji anyong’a unegogi lee nineno Filipo. Oro 20 kumeni i wang’e, jukwenda gigam ging’iye i Yeruzalem pi nikonyo i tic mi poko cam i cokiri mi Jukristu ma nwang’u fodi ucaku acaka. Filipo ubino jarwey ma won amora pi oro ma dupa. Poy nia kinde ma ragedo ulalu i julub, Filipo ucidho i Samaria man ecaku nirweyo. I ng’eye, erweyo ni Jaethiopia moko ma jatic mi kal man emiyo ire batizo. (Tic. 6:2-6; 8:4-13, 26-38) Etie lapor ma ber mire maa mi gwokobedoleng’!

¹³ Filipo ubayu ngo amora pare i tic mi rweyo lembanyong’a. Kawoni ma dong’ ebedo i Kaisaria, asu emiyere lee i tic mi rweyo lembanyong’a, uketho Luka ulwong’e nia “jarwey lembanyong’a.” Wanwang’u bende nia ebino ku jumanyir ang’wen ma gibed giewo lembe, eno ubenyutho nia gilubo lapor pa weggi. b (Tic. 21:9) Ubenen nia Filipo utimo tic ma tek mandha pi niteng’o juruot pare i thenge mi tipo. Pire tie tek nia tin wego ma Jukristu gilub lapor  pare, ma ginyuth ko lapor ma ber i tic mi rweyo lembanyong’a man gikony awiya migi de umar tije.

14. M’umbe jiji liew pa Paulo umiyo bero ma kani ni juyic wagi, tin ke watie ku kare ma kani mi nyutho joli?

¹⁴ Kaka moko ci ma Paulo ukadhu kud i iye, ebed esayu kakar umego man ebedo kugi. M’umbe jiji, umego mi kabedonegi gibino kud ava ma lee mi nyutho jol ni jamisioner ma wotho awotha maeno karacelo ku juwodhe. Liew ma kumeno ketho ‘jutielo cwiny i kindjo.’ (Rum. 1:11, 12) Kare mi timo lembe ma rom eno utie bende tin. Ibinwang’u bero ma lee tek iyabu dhugola peri ni jaliew mi twodiri ku min ot pare, kadok nwang’u otne nya dre de.​—Rum. 12:13.

15, 16. Agabu ucoro kud atwong’a ma kani, man atwong’ane ubino kud adwogi ma kani iwi ju m’uwinje?

¹⁵ I kind nindo ma Paulo ubedo iye i pacu pa Filipo, welo moko mange ma pir awora ma nyinge Agabu de utundo. Ju m’ucokiri i pacu pa Filipo ging’eyo nia Agabu utie jabila; egam eewo pi ndru ma dit m’ugam upodho i rundi mi camu ker pa Klaudio. (Tic. 11:27, 28) Saa moko nyo gipenjiri kumae: ‘Pirang’o Agabu ubino keni? Ekelo atwong’a ma kani?’ Kinde ma giketho wang’gi tunu i kume, eting’o mukaba pa Paulo, m’ubino bongu moko ma bor ma jubed juroyo iye sente ku piny mange. Agabu utwiyo tiende man cinge ku mukabane. E ecaku wec. Wec parene ubino lieth, eyero kumae: “Tipo ma leng’ uwacu nia, ‘Juyahudi gibitwiyo won mukaba maeni kumeni i Yeruzalem man gibimiye i cing’ dhanu mi thek mange.’”​—Tic. 21:11.

¹⁶ Lembilane ucwaku nia Paulo bicidho i Yeruzalem. Enyutho bende nia lembe m’ebiwok timo ni Juyahudi biketho gibimiye “i cing’ dhanu mi thek mange.” Lembila maeno umielo kum dhanu m’ubino keca. Luka ukiewo kumae: “Kinde ma wawinjo lembe maeno, wan karacelo ku dhanu ma gibino  keca wacaku kwaye nia timba kud eidh i Yeruzalem. E Paulo udwoko kumae: ‘Pirang’o wubewak man wubeturo cwinya? Wung’ey nia atie ayika, kende kende ngo nia jutwiya, ento bende nitho athoa zoo i Yeruzalem pi nying’ Rwoth Yesu.’”​—Tic. 21:12, 13.

17, 18. Paulo unyutho nenedi nia ekeco nitimo yeny pa Mungu, man umego ke gitimo ang’o?

¹⁷ Kepar pi lembe ma e: Umego ceke, uketho i iye bende Luka, gibekwayu Paulo nia kud emed i wang’e. Jumoko gibewak. Saa ma Paulo unyang’ nia andha gibino dieng’ pire, eyero igi ku yoo nia ‘gibeturo cwinye,’ kunoke nimakere ku kite ma lok mange uloko ko dhu Jugiriki, ‘gibeturo adundene.’ Kadok kumeno de, ewilo ngo paru pare, man tap calu m’etimo kinde m’erombo kud umego mi Turo, eweko ngo kwac kunoke piwang’ uketh ewil paru pare. Ento, ekoro igi thelembe m’ukwayu emedere ko i wang’e. Enyutho tegocwiny andhandha! Tap calu ma Yesu ular utimo, Paulo ukeco ku cwinye zoo nicidho i Yeruzalem. (Ebr. 12:2) Paulo ubino sayu ngo nia junege pi yiyoyic pare, ento kadok nwang’u lembene bitimere kumeno de, ebibedo ire ni yung ma lee nitho calu jalub pa Kristu Yesu.

¹⁸ Umego gitimo ang’o? I adundo, ginyutho woro. Biblia uyero kumae: “Calu m’ekwero niloko paru pare, e waling’ man wawacu kumae: ‘Dong’ yeny pa Yehova utimere.’” (Tic. 21:14) Dhanu ma gipimo nicero Paulo ku cidho i Yeruzalem girido ngo nia ewinj paru migi. Giwinjo Paulo man giyiyo lembe m’eyero, ma ginyang’ man giyiyo nia etie andha yeny pa Yehova, kadok nwang’u ebino igi lembe ma tek nitimo kumeno de. Paulo ucaku woth ma romo tere i tho. Nwang’u lembe romo bedo yot ni Paulo ka nwang’u dhanu m’umare gipimo ngo niwilo paru pare.

19. Lembe ma Paulo ukadhu kud i iye ubemiyo iwa ponji ma kani ma pire teki?

¹⁹ Lembe ma Paulo ukadhu kud i iye ubemiyo iwa ponji ma pire tek ma e: Mito ngo watur cwiny ju m’ubemiyiri zoo i tic pa Mungu. Wacopo tiyo ku ponji maeno i lembe ma tung’ tung’ dupa, ungo kende kende iwi lembe m’ugwaku kum kwo man tho. Ku lapor, etie lembe ma tek ni junyodo ma Jukristu dupa nineno nia awiya migi gibeweko pacu pi nicidho timo ni Yehova i kabedo ma bor; kadok kumeno de gikeco nituro ngo cwinygi. Nyamego Phyllis ma kwo i ng’om mir Angleterre ubepoy pi kite m’egam ewinjere ko kinde ma nyaku pare ma kulong’ ucidho timo tic mi misioner i Afrika. Eyero kumae: “Lembene ujebo wiya mi tuko ngo. Ebino ira lembe ma tek niyiyo nia ebibedo bor kuda tho rukeno zoo. Can umondo i iya man i saa ma rom anyong’a de ubino nega. Arwo lee mandha iwi lembe. Re ebino yub pare, pieno apimo ngo nyanok de nicuno iye. Kum i andha de, an eni re m’abed aponje saa zoo nia eketh Ker pa Mungu i kabedo ma kwong’a! Etimo tije i ng’om mange oro udoko 30 kawoni, man afoyo Yehova kubang’ ceng’ pilembe ebemedere nigwoko bedoleng’ pare.” Etie lembe ma ber mi tuko ngo nitielo cwiny juyic wadwa ma gibemiyiri zoo i tic pa Mungu!

20, 21. Ang’o m’ubenyutho nia Paulo umaru nibedo kud umego, man pirang’o ebed emaru nibedo ku juyic wagi?

²⁰ I ng’ey ma giyikiri ma ber, Paulo umedere ku woth pare, karacelo kud umego ma ginyutho kamaleng’ nia gitiele ku cwinygi zoo. Kaka moko ci ma giwok i iye, Paulo karacelo ku ju ma giwotho kugi gisayu nibedo karacelo kud umego ku nyimego migi mi tipo. I Turo, ginwang’u julub man gibedo kugi pi bang’ abiro. I Tholemai ke, gimotho umego ku nyimego migi man gibedo kugi pi bang’ acel. I Kaisaria lundo, gibedo pi nindo ma lee i pacu pa Filipo. I ng’eye, julub moko mi Kaisaria gilwoko Paulo ku juwodhe nitundo i Yeruzalem. Kinde ma juwoth maeno gitundo i Yeruzalem kuca, Nason ma jalub ma kwong’a uwok ujologi i bang’e. Luka ukoro nia ‘umego gijologi kud anyong’a.’​—Tic. 21:17.

²¹ Ubenen kamaleng’ nia Paulo ubed umaru nibedo ku juyic wagi. Enwang’u tielocwiny niai kud i bang’ umego ku nyimego pare, tap calu ma wanwang’u tin. M’umbe jiji, tielocwiny maeno udwoko Paulo tek pi ninyego ku jujai ma kwiny ma bisayu ninege.