1, 2. Kero ma jujai gitimo pi nijigo tic mi lembanyong’a i rundi ma kwong’a ubino kud adwogi ma kani m’ukoci?

 RAGEDO ma kwiny uwok, man Saul “ucaku nyotho cokiri.” (Tic. 8:3) Julub giringo, man dhanu moko romo paru nia lembakeca pa Saul mi jigo the dini mi Jukristu bitimere kakare. Ento, ii Jukristu m’ulal ukelo adwogi moko ma nwang’u juparu de ngo nia copo wok. Adwogi ma kani?

² Ju ma gilal gicaku “twong’o pi lembanyong’a mi lembe pa Mungu” i ng’om ma giringo i igi. (Tic. 8:4) Kepar nyanok! Ragedo utuc ungo nijigo lembanyong’a, ento eketho rwonglembe umedere ameda! Junyay ragedo ginyang’ de ngo nia ii julub ma gilalu uketho tic mi rweyo lembanyong’a mi Ker umew i ng’om ma bor bor de. Calu ma wabineno, lembe ma rom eno utimere bende i rundi mwa eni.

3. (a) Filipo ubino ng’a? (b) Pirang’o tic mi rweyo lembanyong’a utimere ngo akeca i Samaria, man Yesu ke ular uewo nia girang’o ma bitimere i kabedo maeno?

³ Acel m’i kind “ju ma gilal” eno ubino Filipo. a (Tic. 8:4; nen sanduku ma thiwiye tie, “ Filipo ma ‘jarwey lembanyong’a’” i mbaya mi 53.) Ecidho i Samaria, ma tie adhura moko ma nwang’u fodi tic mi rweyo lembanyong’a utimere ngo akeca i iye, kum saa moko Yesu ugam umiyo ni jukwenda telowic ma e: “Kud wumond i adhura moko ci mi Jusamaria; ento wucidh mwu i bang’ rombe m’urwinyo mi ot mir Israel.” (Mat. 10:5, 6) Ento Yesu ugam ung’eyo nia, nindo moko jubimiyo lembatuca mii i Samaria, kum i wang’ niidho i polo, eyero kumae: “Wubibedo jumulembe para i Yeruzalem, i Yudea ku Samaria ceke, man nitundo i theng ng’om ma bor m’usagu.”​—Tic. 1:8.

4. Jusamaria gijolo lembanyong’a ma Filipo urweyo nenedi, man copere nia ang’o m’uketho gitimo kumeno?

 ⁴ Filipo unwang’u nia Samaria ‘ubogere pir akaya.’ (Yoh. 4:35) Rwonglembe pare ubino calu yamu ma ng’ic ni dhanu ma kwo i adhura maeno, man wacopo nyang’ yot yot nia pirang’o lembe ubino kumeno. Juyahudi gibed giwinjiri ngo ku Jusamaria, man Juyahudi ma dupa gibed ginyutho adegi migine kadok nikadhu kud i timo. Ku ng’ete kurucel ke, Jusamaria ginwang’u nia rwonglembe mi lembanyong’a ubino pi dhanu ceke m’umbe akoyakoya, man eno uketho ekoc ku paru mir akoyakoya ma Jufarisayo gibino ko. Calu ma Filipo umiyo lembatuca ni Jusamaria kud amora man m’umbe akoyakoya, enyutho nia adegi ma judagu kogi unyotho ngo cwinye. Pieno etie lembe mi zungo ngo nia udul mi Jusamaria giwinjo Filipo “ku pidoic acel.”​—Tic. 8:6.

5-7. Kemii lapor ma tung’ tung’ m’unyutho nia ii Jukristu m’ulal uketho lembanyong’a umew.

⁵ Tap calu i rundi ma kwong’a, tin de ragedo ma junyayu i kum dhanu pa Mungu ujigo ngo tic migi mi rweyo lembanyong’a. Wang’ ma pol, mac ma jubed judhuro i kum Jukristu nia giwek kaka ma gibedo i iye gidok i kabedo mange, calu ve i otkol kunoke i ng’om mange, ulund ukonyo niroyo rwonglembe mi Ker i kabedo ma nyen ma gidok i iyene. Ku lapor, i saa pa lwiny mir ario mi ng’om zoo, Jumulembe pa Yehova gibino ku copo mi miyo lembatuca  i kambi mi masendi mi Nazi. Jayahudi moko m’urombo ku Jumulembe yo kuca ukoro kumae: “Pidoic ma ber ma Jumulembe pa Yehova ma n’i kol gibino ko uketho ayiyo andhandha nia yiyoyic migi ujengere iwi Lembagora; e an de adoko Jamulembe.”

⁶ Saa moko, jubed jumiyo lembatuca kadok ni junyay ragedo de man gibed gijolo lembene. Ku lapor, kinde ma judwoko Jamulembe pa Yehova moko ma nyinge Franz Desch i kambi mi masendi mi Gusen i ng’om mir Autriche, etuc nitelo wi ponji mi Biblia pa jadit moko mir askari ma keca. Kepar pir anyong’a ma dhanu ario maeno ginwang’u kinde ma gidog girombo oro ma dupa i ng’eye i coko moko ma dit mir adhura mi Jumulembe pa Yehova, ma dong’ gin ario zoo gitie jurwey lembanyong’a!

⁷ Lembe moko ma rom eno utimere kinde ma ragedo uketho Jukristu giringo kud i ng’om moko pi nidok i ng’om ma kucelo. Ku lapor, i oro 1970 ku wiye, jumiyo lembatuca ma lee i ng’om mi Mozambique kinde ma Jumulembe pa Yehova mi ng’om mi Malawi giringo kuca. Kadok nwang’u i ng’eye jai udok uwok i ng’om mi Mozambique de, re tic mi lembanyong’a umedere pare asu. Francisco Coana uyero kumae: “I andha, jutwiyo jumoko m’i kindwa wang’ udul pi tic mwa mi rweyo lembanyong’a. Ento, kinde ma dhanu ma dupa gijolo rwonglembe mi Ker, lembuno utego cwinywa nia Mungu ubino konyowa, tap calu m’ekonyo ko Jukristu mi rundi ma kwong’a.”

8. Alokaloka mi lemgamba man mi lim ubino ku matoke ma kani iwi tic mi rweyo lembanyong’a?

⁸ I andha, ragedo kende ngo re m’uketho dini mi Jukristu mandha umedere i theng ng’om ma tung’ tung’. I kind oro m’ukadhu ceng’ini eni, alokaloka mi lemgamba man mi lim bende umiyo kare ma rwonglembe mi Ker umew ko i kind dhanu mir ungu mi dhok man thek dupa. Jumoko ma nwang’iri kaka ma lwiny ubekadhu i iye man ma can upodho i iye giringo i kabedo ma lembe utie iye miero man gicaku ponjo Biblia i ng’om ma gidok i iye. Mediri mir uring’ ng’wec uketho jucaku weco dhok mange i kabedo moko. Nyo in de ibeii nimiyo lembatuca ni dhanu “m’uai kud i thek ceke, suru, kodhi dhanu man dhok” i therithwar peri?​—Nyu. 7:9.

9. Simon ubino ng’a, man ang’o dhe m’utele i bang’ Filipo?

⁹ Filipo utimo udu dupa i Samaria. Ku lapor, ekeyo kum weg abala man ewodho kadok tipo m’ucido. (Tic. 8:6-8) Giramiya mi timo udu ma Filipo ubino ko uwang’u i ng’atu moko lii. Nying’ ng’atune ubino Simon. Ebed etimo tic mir ajoga man lembe parene ubed uwang’u ii dhanu lii uketho giyero pire kumae: “Ng’atu maeni tie Tego pa Mungu.” Kawoni Simon ubino neno tego mandha pa Mungu ku wang’e, m’unyuthere nikadhu kud i udu ma Filipo utimo, e Simon udoko jayic. (Tic. 8:9-13) I ng’eye lundo, pidoic pa Simon unwang’ere i amulaic. Nenedi?

10. (a) Pethro giku Yohana gitimo ang’o i Samaria? (b) Simon utimo ang’o saa m’eneno nia julub ma nyen ginwang’u tipo ma leng’ kinde ma Pethro giku Yohana giketho cing’gi i wigi?

 ¹⁰ Kinde ma jukwenda giwinjo pi mediri m’ubino timere i Samaria, gioro Pethro giku Yohana gicidh kuca. (Nen sanduku ma thiwiye tie, “ Pethro utiyo ku ‘Nyamufutha mi Ker.’”) Saa ma gitundo, jukwenda ario eno giketho cing’gi iwi julub ma nyen, man ng’atuman m’i kindgi unwang’u tipo ma leng’. b Kinde ma Simon uneno lembe maeni, awanya umake. Ewacu ni jukwenda kumae: “Wumii copo maeni ira bende, kara ng’atu moko ci m’aketho cinga i wiye unwang’ tipo ma leng’.” Simon utuc nimiyo kadok sente de ni jukwenda, m’egeno ko nia eromo ng’iewo copo maeno m’uai i bang’ Mungu!​—Tic. 8:14-19.

11. Pethro umiyo juk ma kani ni Simon, man Simon ke ujolo jukne nenedi?

¹¹ Pethro udwoko wang’ lembe pa Simon kamaleng’. Jakwenda uyero ire kumae: “Mola ma tar peri unyothere karacelo kudi, pilembe igeno nia icopo nwang’u giramiya pa Mungu mi mananu ku sente. Thenge peri mbe man gin ma kaperi de mbe i tic maeni, kum adundeni tie atira ngo i wang’ Mungu.” Pethro udok ukwayu Simon nia elok cwinye man ekway Yehova uwek ire. Eyero kumae: “Kway Yehova, kara kan ecopere ewek iri pidoic ma rac mir adundeni.” Ubenen kamaleng’ nia Simon ubino ngo ng’atu ma rac; emito nitimo gin ma ber, ento enyang’ re m’ungo cuu. Pieno, ekwayu jukwenda kumae: “Wukway Yehova pira, kara i kind lembe ma wuyero no, acel de kud uwok i kuma.”​—Tic. 8:20-24.

12. Timo mi ng’iewo kunoke mi lworo dito unyay i kadhiri ma rukani i kind jurudini?

 ¹² Juk ma Pethro umiyo ni Simon utie cimowang’ ni Jukristu mi nindo ma tin. I andha, wec ma “simonie” ma jubed jutiyo ko i dhok moko pi ninyutho timo mi ng’iewo kunoke mi lworo dito, akecane i kind jurudini, uwok kud i lembe ma Simon utimo. Kpawa mi jurudini ma tung’ tung’ ma yero nia gitie Jukristu, upong’ ku lapor mi kit timo maeno. Pi timo maeno, buku moko (The Encyclopædia Britannica [1878] mir abung’wende) ukoro kumae: “Ng’atu ma kan ubeponjo lembe iwi kpawa mi kite ma jung’iyo ko Papa, ng’eyo pare nia ng’iyong’icne ma jutimo ma koso timo maeno ci umbe acel de, man nia wang’ ma pol jutimo lembene de kamaleng’ man m’umbe lewic.”

13. Pirang’o ukwayu Jukristu gibed ku wang’gi i kum timo mi ng’iewo kunoke mi lworo rwomi?

¹³ Jukristu gicikiri nigwokiri i kum dubo mi ng’iewo kunoke mi lworo dito kadi rwom i cokiri. Ku lapor, ukwayu ngo gisay ninwang’u bero i wang’ dhanu m’utie ku copo mi ketho junwang’ rwom i cokiri nikadhu kud i miyo igi giramiya ma ku berocwiny kunoke yung m’ukadhu mukero. I ng’ete m’ucelu ke, ju ma gitie ku copo mi miyo rwom gicikiri ngo nikonyo kwa julonyo. Lembe maeno zoo umondo i timo ma rac mi ng’iewo kunoke mi lworo dito. I andha, ukwayu dhanu pa Mungu ceke ginyuth nia ‘gi nok,’ ma gibekuro ko nia tipo pa Yehova re m’utim ng’iyong’ic mi nwang’u rwom mi tic. (Luka 9:48) I dilo pa Mungu kaka mbe ni ju ma gimito “yenyo dwong’ igi gigi.”​—Rie. 25:27.

14, 15. (a) “Jaethiopia ma jatic mi kal” ubino ng’a man Filipo unwang’u kakare nenedi? (b) Jaethiopia maeno ujolo rwonglembe pa Filipo nenedi, man pirang’o batizo pare ubino ngo batizo ma reki? (Nen korolembe m’i there.)

¹⁴ Malaika pa Yehova umiyo telowic ni Filipo nia ewoth i gengi m’uai i Yeruzalem ucidho i Gaza. Filipo unwang’u dwokowang’ penji moko ma nyo ebino penjere ko iwi gin m’ecitimo kuca, ndhundhu i ng’ey m’erombo ku Jaethiopia ma jatic mi kal m’ubino “[somo] buku pa jabila Isaya ku dwande ma tek.”  (Nen sanduku ma thiwiye tie, “ ‘Jaethiopia ma jatic mi kal’ ubino ng’a?” i mbaya mi 57.) Tipo ma leng’ pa Yehova ucwalu Filipo nicoro ceng’ini i vut magali pa ng’atune. Kinde ma Filipo uberingo i tok magali pa Jaethiopiane, epenje kumae: “Nyo ibenyang’ de i gin m’ibesomo no?” Jaethiopia udwoko kumae: “Acopo nyang’ nenedi ma ng’atu moko mbe m’ubekoro ira iye?”​—Tic. 8:26-31.

¹⁵ Jaethiopia ukwayu nia Filipo uidh i magali. Kepar nyanok pi kite ma gimediri ko ku wec! Thelembe pa “urombo,” kunoke “jatic” ma juweco pire i lembila pa Isaya maeno ubedo ni lembamung’a pi nindo m’ulwar. (Isa. 53:1-12) Ento, kinde ma gibemedo ku woth, Filipo ukoro ni Jaethiopia ma jatic mi kal nia lembila maeno upong’o iwi Yesu Kristu. Tap calu ju ma gilimo batizo i ceng’ mi Pentekoste mi oro 33 N.N.Y., Jaethiopia maeni ma nwang’u dong’ ujolo yiyoyic mi Juyahudi ugam ung’eyo pare wang’ acel gin m’ukwayu etim. Eyero ni Filipo kumae: “Nen! Pii ni e, ang’o m’ubecera ku limo batizo?” E Filipo umiyo batizo ni Jaethiopiane m’umbe galu! c (Nen sanduku ma thiwiye tie, “ Batizo m’i ‘pii’” i mbaya mi 58) I ng’eye, tipo pa Yehova utero Filipo i kum tic mange i Acdod, kaka m’ewok emedere nirweyo lembanyong’a i iye.​—Tic. 8:32-40.

16, 17. Jumalaika gibedikiri nenedi i tic mi rweyo lembanyong’a tini?

¹⁶ I nindo ma tin Jukristu gitie ku rwom mi dikiri i tic ma calu ma Filipo utimo. Wang’ ma pol, gibed ginwang’u kaka mi nyutho rwonglembe mi Ker i saa ma gipangu ngo ni ju ma girombo kugi, calu ve kinde ma gibecidho i woth moko. I kare ma pol, benen kamaleng’ nia rombo migi ku dhanu m’adundegi tie ayika utie ngo lembe ma rek kumeni. Etie lembe ma copo timere pilembe Biblia ubenyutho kamaleng’ nia jumalaika re ma gibetelo wi tic mi rweyo lembanyong’a kara jutwong’ rwonglembe “ni thek ceke, ni suru, ni dhok man ni kodhi dhanu.” (Nyu. 14:6) Telowic mi jumalaika  i tic mi rweyo lembanyong’a utie tap gin ma Yesu ular uewo. I lembabola ma Yesu umiyo iwi nganu ku thath, eyero nia i saa mi kayucam, niwacu i kajik mi ng’om maeni, “jukay cam tie jumalaika.” Emedo nia giracwiya maeno mi tipo “bicoko gin ceke ma ketho jukier man jutimrac cen kud i Ker pare.” (Mat. 13:37-41) I saa ma rom eno, jumalaika bicoko ju ma gibilagu Ker mi polo, man i ng’eye ke “udul ma dit” mi “rombe mange” ma Yehova ubemito etel udwog i dilo pare.​—Nyu. 7:9; Yoh. 6:44, 65; 10:16.

¹⁷ Gin m’ubenyutho nia lembe maeni ubetimere, utie nia jumoko ma warombo kugi i tic mwa mi rweyo lembanyong’a giyero nia nwang’u de gibino rwo nia Mungu ukonygi. Wakewec iwi lembe moko m’utimere i saa ma jurwey lembanyong’a mi Ker moko ario gibino rweyo karacelo ku nyathin moko ma nyanok. Kinde ma dong’ nyangu udongo, ma jurwey lembanyong’a ario maeno gimito nijigo tic, nyathin ma giwotho kugine ubino kud amora moko ma tung’ mi cidho i bang’ ot mange. Ecidho en kende man ewok edwong’o dhugola! Kinde ma nyaku moko uyabu dhugola, Jumulembe ario ma dongo eno gicoro pi niweco kude. Ku wang’u ic ma dit, nyamego eno ukoro igi nia nwang’u fodi eay erwo de arwoa nia ng’atu moko ubin ukonye ninyang’ i Biblia. E gimaku yub pi nicaku ponji mi Biblia!

18. Pirang’o ukwayu ngo wanen tic mwa mi rweyo lembanyong’a ku tuko nyanok de?

¹⁸ Calu in de itie ng’atu acel mi cokiri mi Jukristu, itie ku rwom mi timo tic karacelo ku jumalaika i nindo maeni ma tic mi rweyo lembanyong’a ubetimere nikadhu m’i wang’e. Kud inen rwom maeno ku tuko nyanok de. Mediri nitimo ticne ku kero peri ceke, e ibinwang’u anyong’a ma dit kinde m’ibemediri nirweyo “lembanyong’a iwi Yesu.”​—Tic. 8:35.