1-3. Yesu uweko jukwenda pare nenedi, man lembene unyolo penji ma kani?

 JUKWENDA gimito de ngo nia nindone uthum. Yenga moko m’ukadhu tokcen eni ubedo igi ni nindo mir anyong’a ma yawe mbe! Cer pa Yesu uwodhogi kud i ndiba mi koso genogen man gimondo i anyong’a ma wi anyong’a. Kawoni udoko nindo 40 ma Yesu ubenyuthere thirithiri, m’ebeponjo julub pare ku lembe mange dupa man ebemiyo amora i kumgi. Ento tin enyuthere igi wang’ ma tokcen.

² Kinde ma gicungo karacelo iwi got mir Oliv, jukwenda giciko ithgi kilili mandha pi niwinjo wec ceke ma Yesu ubeyero. Saa m’edaru, m’udok ubedo ve nia edaru nyapio pio akeca, eting’o cinge malu man emiyo igi mugisa. I ng’eye, tiende ucaku weko ng’om! Jukwenda pare ging’ayu wang’gi i kor polo, gineno ebecidho ndhu andha. E afuru uume ma dong’ gicopo nene ngo. Ecidho, re fodi asu ging’ayu wang’gi i kor polo.​—Luka 24:50; Tic. 1:9, 10.

 ³ Lembe maeni m’uai utimere umiyo alokaloka ma lee dit i kwo mi jukwenda pa Yesu. Kawoni ma dong’ Rwoth migi ma Yesu Kristu uidho i polo, gibitimiri nenedi? Ma jiji mbe, Rwoth migi ular uyikogi cuu kara gidog gimediri ku tic m’ecaku there. Dong’ eponjogi nenedi pi tic maeno ma pire tek, man gijolo ponjine nenedi? Lembe maeno ugwaku kum Jukristu ma tin ke nenedi? Dwokowang’ penji maeni ma bitielo cwinywa nwang’ere i thek mi kwong’o mi buku mi Tic mi Jukwenda.

4. I buku mi Tic mi Jukwenda, Luka ucaku kud ang’o?

⁴ Luka ucaku kpawa pare ku weco i bang’ Theofilo, ma tie ng’atu ma rom m’elar ekiewo ire Lembayong’a pare. a Pi ninyutho kamaleng’ nia lembe m’i buku maeni ubemedo wi m’elar ekiewo, Luka ucaku ku koro i adundo lembe m’edaru ko adara i Lembanyong’a pare; re etiyo ku wec m’ukoc man emedo lembe mange de.

5, 6. (a) Ang’o ma bikonyo julub pa Yesu kara yiyoyic migi udok teki? (b) Tin yiyoyic mi Jukristu ujengere iwi ‘giranyutha dupa ma jiji mbe i kumgi’ nenedi?

⁵ Ang’o ma bidwoko yiyoyic mi julub pa Yesu udok teki? I Tic mi Jukwenda 1:3, Biblia uyero pi Yesu kumae: “Enyuthere igi wang’ dupa kara ging’ey m’umbe jiji nia andha etie kwo.” Saa moko, Yesu ubed unyuthere ni ng’atu acel kunoke ni juario, saa mange ke ni jukwenda pare zoo, man saa moko lundo egam enyuthere ni juyic ma kadhu dak abic (500). (1 Kor. 15:3-6) Giranyutha maeno ceke utielo yiyoyic mi julub pa Yesu lee mandha!

⁶ Tin de yiyoyic mi Jukristu mandha ujengere iwi ‘giranyutha dupa ma jiji mbe i kumgi.’ Nyo lembe moko nuti de m’unyutho nia Yesu ukwo iwi ng’om, nia etho pi dubo mwa, man nia eceri? Eyo, unuti! Lembe ma tung’ tung’ ma jugeno ma nwang’ere i Biblia, ma jumulembe m’uneno lembene ku wang’gi re ma gikiewo, ubemiyo iwa giranyutha ceke ma watie ku yenyne pi niyiyo. Tek wabeponjo lembe maeni man waberwo kara wanyang’ i igi, yiyoyic mwa biteng’ini lee mandha. Poy nia giranyutha ma nging’ nging’ copo ketho tung’ tung’ i kind yiyoyic mandha ku yiyoyic m’ukungune mbe. Yiyoyic mandha re m’ubekwayere pi ninwang’u kwo ma rondo ku rondo.​—Yoh. 3:16.

7. Yesu umiyo lapor ma kani ni julub pare iwi lembe m’uneno ponji man rweyo lembanyong’a?

⁷ Yesu ‘ubed uweco bende iwi Ker pa Mungu.’ Ku lapor, ekoro i lembila m’unyutho nia ukwayu Masiya usendere man utho. (Luka 24:13-32, 46, 47) Kinde ma Yesu unyutho kamaleng’ pi tic pare m’etie ko Masiya, eketho peko iwi thiwiwec mi Ker pa Mungu, pilembe en re m’ebino Ubimo ma jung’iyo. Ker re  m’ubino thiwiwec mi lembanyong’a pa Yesu, man tin de julub pare gimoko i kum thiwiwec ma rom eno kinde ma giberweyo.​—Mat. 24:14; Luka 4:43.

8, 9. (a) Jukwenda pa Yesu gibino ku paru ario ma reco ma kani? (b) Yesu ugam utiro paru mi jukwenda pare nenedi; eno ubemiyo ponji ma kani ni Jukristu ma tin?

⁸ Kinde ma jukwenda girombo karacelo ku Yesu iwi got mir Oliv, ebino igi wang’ ma tokcen nicokiri kude iwi ng’om. Gipenje kud ava kumae: “Rwoth, nyo ibedwoko Ker ni Israel i saa maeni?” (Tic. 1:6) Penji maeno kende ci unyutho paru ario m’atira ngo ma gibino ko: Mi kwong’o, gibino paru nia Ker pa Mungu bicaku bimo iwi Israel mi kum. Mir ario, gibino mito nia Ker pa Mungu ucak nibimo pare de ndhundhu, “i saa maeni.” Yesu ukonyogi nenedi kara giyik paru migi?

⁹ M’umbe jiji, Yesu ugam ung’eyo nia paru migi ma kwong’a no copo tirere pio pio. I andha, nwang’u julub pare gidhingo neno kite ma thek moko ma nyen ubebino nyolere ko, niwacu Israel mi tipo, i ng’ey nindo moko apar kumeni ci! Nwang’u dong’ winjiri ma segi ma Mungu ubino ko ku Israel mi kum udoko leke leke magwei. Ento pi paru migi mir ario no lundo, Yesu upoyo wigi ku yo kumae: “Etie lembe mwu ngo ning’eyo saa kunoke nindo m’ukethere, pilembe Wego re m’utie ku twero mi ng’eyo gin maeno.” (Tic. 1:7) Yehova utie Jatel wi saa ma dit. I wang’e ma fodi Yesu utho ngo, en gire de eyero nia kadok Wod de ung’eyo ngo “nindo man saa” m’ajiki bibino i iye, “ndhu Wego kende.” (Mat. 24:36) Nitundo tin de Jukristu ma gibedieng’ akeca i kum saa m’ajiki bibino i iye gibedieng’ migi i kum lembe m’uneno gin ungo.

10. Ukwayu wabed ku kit pidoic ma kani ma jukwenda gibino ko, man pirang’o?

¹⁰ Ukwayu wabed ku wang’wa ma kud wacay ko jukwenda pa Yesu, m’ubino dhanu ma weg yiyoyic ma dit. Gijolo twiny ku molo. Bende, kadok nwang’u gipenjo penji nikum nyang’ migi m’atira ngo de, re eno ubenyutho bende nia gibino ku pidoic ma ber. Yesu ugam ukwayu julub pare wang’ udul kumae: “Wubed ma wubekiyo.” (Mat. 24:42; 25:13; 26:41) Gibino de ma gibekiyo i thenge mi tipo, ma gitie kud ava ma lee mi ng’eyo gin ma Yehova udhingo timo. Eno utie kit pidoic m’ukwayu wan de wabed ko tin eni. I andha, pire utie tek nisagu nia watim kumeno calu ma wabekwo “i kajik ceng’.” ​—2 Tim. 3:1-5.

11, 12. (a) Yesu umiyo tic ma kani ni julub pare? (b) Pirang’o ebino lembe m’urombo ka Yesu uweco pi tipo ma leng’ kinde m’ebemiyo tic mi rweyo lembanyong’a?

¹¹ Yesu ugam upoyo wi jukwenda i kum gin m’umito gilar gibed gidieng’ i kume. Eyero kumae: “Wubinwang’u tego kinde ma tipo ma leng’ bibino i wiwu, man wubibedo jumulembe para i Yeruzalem, i Yudea ku Samaria ceke, man nitundo i theng ng’om ma bor m’usagu.” (Tic. 1:8) Ugam ukwayu nia jular jurwey lembanyong’a mi cer pa Yesu i Yeruzalem, pilembe de i adhura maeno re ma junege. Niai keca re ma lembene romo lal i Yudea zoo, i ng’eye i Samaria, man i kabedo ma bor m’usagu.

 ¹² Etie lembe ma kakare ka Yesu uweco pi tic mi rweyo lembanyong’a i ng’ey m’edwogo iwi macikara pare ma nia ebioro tipo ma leng’ pi nikonyogi. I buku mi Tic mi Jukwenda, ungu mi wec ma nia “tipo ma leng’” nwang’ere wang’ ma kadhu 40. Buku maeni mi Biblia udwogo kendo kendo iwi wec maeno pi ninyutho nia ecopere ngo nitimo yeny pa Yehova m’umbe kony pa tipo ma leng’. Nen ram ma pire utie tek ko nia warwo nja pi ninwang’u tipo maeno! (Luka 11:13) Kawoni re ma watie ku yeny mi tipo ma leng’ nikadhu m’i wang’e zoo.

13. Tic mi rweyo lembanyong’a ma Yesu uweko ni dhanu pa Mungu utundo i kadhiri ma kani i nindo ma tin, man pirang’o ukwayu wajole ku cwinywa ceke?

¹³ Thelembe mir ungu mi wec ma nia “theng ng’om ma bor m’usagu,” ulokere niai con eca. Ento calu ma wanwang’u i wic m’ukadhu, Jumulembe pa Yehova gijolo tic mi miyo lembatuca ku cwinygi ceke, ma ging’eyo ko nia Mungu ubemito nia kwond dhanu ceke uwinj lembanyong’a mi Ker pare. (1 Tim. 2:3, 4) Nyo in de imiyiri zoo i tic maeno ma bodho kwo? Ibinwang’u de ngo tic moko mange ma nyang’ujo man ma miyo anyong’a ve maeni! Yehova bimiyo iri tego m’itie ku yenyne pi nitimo tije. Buku mi Tic mi Jukwenda binyutho iri bodho man kit pidoic ma beco dupa dit m’ukwayu iponj nibedo ko kara ibed tek i tije.

14, 15. (a) Jumalaika giyero lembang’o iwi dwogo pa Kristu, man gimito yero ang’o? (Nen bende koroleme m’i there.) (b) I kite ma nenedi ma dwogo pa Kristu ubino tap “i ayi ma rom” ku m’eidho ko i polo?

¹⁴ I acaki mi wic maeni, wanwang’u nia Yesu uai kud iwi ng’om man erwinyo i the wang’ jukwenda pare. Re pare jukwenda 11 eno gimediri migi asu nicungo keca, ma ging’ayu wang’gi i kor polo. Tokcenne, jumalaika moko ario unyuthiri igi man ujukogi ku wec ma yoo ma e: “Dhanu mi Galilaya, pirang’o wucungo ma wubeneno kor polo? Yesu maeni ma juting’o kud i beng’wu uidho i kor polo, bibino de i ayi ma rom ma wuneno ebecidho ko i kor polo.” (Tic. 1:11) Nyo jumalaika eno gimito yero nia Yesu bidwogo de ku kum ma rom, calu ma jurudini moko beponjo? Ungo, kumeno ngo. Wang’eyo lembuno nenedi?

¹⁵ Jumalaika giyero nia Yesu bidwogo, ku kum ma rom ungo, ento “i ayi ma rom.” b Eidho i polo i ayi ma nenedi? Ebino nen ungo kinde ma jumalaika gibeweco ca. Kende kende ndhu dhanu moko ma nyanok, niwacu jukwenda, re ma gineno nia Yesu ubeweko ng’om man ebecidho i bang’ Won i polo. Ayi ma Yesu bidwogo i iye de bibedo rom kumeno. Andha de ebino kumeno. I nindo ma tin, ndhu dhanu ma gibenyang’ i Lembagora man i kite m’ebepong’o ko i rundi mwa re ma gibenyang’ nia kawoni Yesu ubebimo. (Luka 17:20) Ukwayu wang’ii i giranyutha mi bedonuti pare man wakore ni jumange kara gin de ginen nia nindo udong’ nyanok.

16-18. (a) Tic mi Jukwenda 1:13, 14 ubemiyo iwa ponji ma kani iwi coko ma Jukristu gitimo pi nitimo thier? (b) Wacopo nwang’u ponji ma kani niai kud i lapor ma Maria ma min Yesu uweko? (c) Pirang’o pi coko mi Jukristu utie tek tin?

¹⁶ Kawoni wabenyang’ i thelembe m’uketho jukwenda “gidok i Yeruzalem kud anyong’a ma dit.” (Luka 24:52) Dong’, gilund gijolo telowic man ponji pa Yesu ke nenedi? Tic mi Jukwenda 1: 13,14 unyutho nia gicokiri i “kusika ma malu,” man kit coko ma kumeno ubeponjowa ku lembe moko ma pigi tek. I rundi maeca, ot ma dupa mi Palestine ubed ubedo ku kusika moko ma juidho i iye ku mangasi ku yo woko. Saa moko nyo “kusika ma malu” maeno ubino iwi ot pa min Marko ma juweco pire i Tic mi Jukwenda 12:12 ba? Kadok kumeno ngo de, ecibedo kusika moko ma nya dre kumeni, ma julub pa Yesu gibed gicokiri i iye. Re jukani ma gigam gicokiri keca, man gicokiri pi nitimo ang’o?

¹⁷ Poy nia jukwenda kendgi ngo re ma gicokiri kakeca, gibino de ngo jumaco kende. “Jumamon moko” de ubino kakeca, uketho i iye Maria ma min Yesu. Eni utie wang’ ma tokcen ma Biblia ubeweco pi Maria ma min Yesu. Etie ber niparu pi Maria m’ubedo kakeca, m’ebesayu ngo yung moko, ento ku jwigiri ecokere kud umego ku nyimego pare mi tipo pi nitimo thier ni Yehova. Ebino ire ni lembe mi kethocwiny ma lee dit nineno nia awiya pare mange ma co ang’wen, ma gibino ngo juyic kinde ma Yesu kwo, de gibino nuti karacelo kude. (Mat. 13:55; Yoh. 7:5) Niai m’umeggi utho man ucer, gilokiri pi nidoko bende Jukristu.​—1 Kor. 15:7.

¹⁸ Poy bende pi thelembe m’uketho julub gicokiri. Biblia uyero kumae: “Ju maeni ceke gibedo asu i rwo ma gitie ku pidoic acel.” (Tic. 1:14) Pire ubino tek saa ceke nicokiri karacelo pi nitimo thier mi Jukristu. Wabed wacokara pi nijukara i kindwa, pi ninwang’u ponji man juk, man m’usagu zoo, pi nidikara karacelo i thier pa Wegwa mi polo ma Yehova. Rwo mwa man wer mi pak ma bekadhu saa maeno nyayu anyong’a lee dit i iye man pigi tie tek bende iwa. Kud waweku nicokara karacelo ki!​—Ebr. 10:24, 25.

19-21. (a) Wacopo nwang’u ponji ma kani niai kud i tic ma pire tek ma Pethro utimo i cokiri? (b) Pirang’o ugam ukwayere nia junwang’ ng’atu moko kaka Yuda, man wacopo nwang’u ponji ma kani iwi kite ma lembene uwotho ko?

¹⁹ Kawoni julub maeno pa Kristu gibino ku yeny ma lee mi ng’eyo kite ma dilo migi ma nyen copo pangere ko, e ku lembe ma ber jakwenda Pethro ucungo i kum lembene. (Verse mir 15-26) Nyo etie ngo lembe mi kethocwiny nineno kite ma Pethro utimo ko alokaloka niai m’ekwero Rwoth pare wang’ adek? (Mark. 14:72) Wan ceke wabed wadubo, man watie ku yeny mi poyowic ma nia Yehova ‘ber, man ebedo ayika niweko dubo’ mi ju m’uloko cwinygi andhandha.​—Zab. 86:5.

²⁰ Pethro unyang’ nia ukwayu junwang’ ng’atu moko kaka Yuda ma tie jakwenda m’ucibo Yesu. Re jubinwang’u ng’a? Jakwenda ma nyen eno ucikere  nibedo ng’atu acel m’ulubo tok Yesu i saa ceke mi tic pare mi rweyo lembanyong’a man m’ubino jamulembe mi cer pare. (Tic. 1:21, 22) Lembuno urombo tap ku macikara ma Yesu umiyo, kinde m’eyero kumae: “Wun ma wulubo toka wubibedo iwi komker apar ario (12), man wubipoko lembe iwi suru apar ario mir Israel.” (Mat. 19:28) Ubenen kamaleng’ nia Yehova ukeco niketho jukwenda apar ario m’ulubo tok Yesu kinde m’ebino timo tic pare mi rweyo lembanyong’a iwi ng’om, ni “kidi apar ario (12) mi kathere” ma bibino mi Yeruzalem ma nyen. (Nyu. 21:2, 14) E Yehova uweko Pethro unyang’ nia lembila ma nia, “tic pare mi liew dong’ ng’atu moko mange umaki,” (NWT) ubino weco tap iwi Yuda.​—Zab. 109:8.

²¹ Dong’ jutimo ng’iyong’icne nenedi? Jugoyo gagi, calu m’ebino timo ma jung’iyo ko i rundi mi Biblia. (Rie. 16:33) Ento, eni utie wang’ ma tokcen ma Biblia ubeweco iwi goyo gagi i kite maeni. I andha, ubenen nia tipo ma leng’ m’udog ubed uloro udaru the tic pa gagi cen. Wakepoy bende pi thelembe m’uketho jutiyo ku gagi. Jukwenda girwo kumae: “E Yehova, in m’ing’eyo adunde dhanu ceke, nyuth iwa ng’atu m’ing’iyo i kind jumaco ario maeni.” (Tic. 1:23, 24) Gibino mito nia ng’iyong’ic uai i bang’ Yehova. E gagi upodho iwi Matias, ma cicopere nia ubino acel m’i kind julub 70 ma Yesu ugam uoro pi nicirweyo lembanyong’a. Kumeno re ma Matias udoko acel m’i kind “juapar ario (12).” c​—Tic. 6:2.

22, 23. Pirang’o ukwayu wajwigara man wabed wor ni ju ma gibetelo wi cokiri tin eni?

²² Lembe maeni zoo ubenyutho nia pire utie tek nia dhanu pa Mungu gibed ma lembe upangere cuu i kindgi. Tin bende, jung’iyo jumaco ma giromo pi nibedo judong cokiri. Judong cokiri ging’iyo mii mandha i lembe ma Biblia ubekwayu pi ninwang’u rwom maeno, man girwo pi ninwang’u telowic pa tipo ma leng’. Pieno cokiri neno nia tipo ma leng’ re m’uketho ju maeno. Wan lundo walubo telowic migi ku jwigiri man ku woro kara lembe ceke utimere ku winjiri i cokiri.​—Ebr. 13:17.

²³ Kawoni ma dong’ cer pa Yesu udwoko julub udoko tek man gidoko nging’ nging’ i ng’ey ma ginyang’ i kite m’ukwayu lembe upangere ko i dilo migi, gibino ayika pi lembe ceke ma n’i wang’gi. Wic m’ulubo bikoro pi lembe maeno ma pire tek akeca.