Nying’ Mungu tie Yehova, man thelembe mi nyingene tie “Eketho doko.” Yehova tie Mungu ma Jategokpo, man en re m’ecwio piny ceke. Etie ku copo mi timo lembe moko ci m’ekeco nitimo.

I dhok mi Juebrania, jukiewo nying’ Mungu ku nyiguta ang’wen. I dhok mir Alur, nyigutane gini ee: YHWH kunoke YHVH. I Biblia, nying’ Mungu nwang’ere wang’ 7 000 kumeni i lembagora ma kwong’a mi dhok mi Juebrania. Iwi ng’om zoo, dhanu gilwong’o nying’ Yehova i kite ma tung’ tung’, niwacu gilwong’e i kite ma ging’iyo ko i dhok migi.

▸ Wic mi 1, udu. 15

Mungu re ma tie Won Biblia, ento egam etio ku dhanu pi nikiewe. E ve wego moko m’ukwayu nyathin pare ukiew ire barua, ma en re m’ebenyutho lembe ma nyathin ne ukiew. Mungu utio ku tipo pare maleng’ pi nitelo wi dhanu ma gikiewo Biblia, kara gikiew paru pare. Tipo maleng’ pa Mungu utelo wigi i ayi ma tung’ tung’; saa moko ebed eketho gineno lembe i ginmawokiwang’, kunoke ebed eketho gileko lembe ma gidok gikiewo ing’eye.

▸ Wic mir 2, udu. 5

Cik mir ukungu gitie ponji m’ukoro lemandha ma lokere ngo man ma pigi tek akeca mi Biblia. Ku lapor, cik mir ukungu m’uwacu nia, “rib ma juribri ko ku ju ma pigi rac nyotho pi jo ma ber,” ubeponjowa nia dhanu ma wamer kugi gicopo niketho wan de wabed ku timo maber kunoke marac. (1 Jukorinto 15:33) Bende, cik mir ukungu m’uyero nia, “gin ma tek ng’atu moko coyo, gica ebikayu bende,” ubeponjowa nia lembe moko ci ma wabetimo utie kud adwogine kokoro.—Jugalatia 6:7.

▸ Wic mir 2, udu. 12

Lembila tie lemkwenda m’uai ibang’ Mungu. Ecopo bedo korolembe iwi yeny pa Mungu, ponji iwi lembe maber m’ukwayu watim, bende cik moko, kunoke pokolembe. Ecopo bedo bende lemkwenda iwi lembe ma bitimere i nindo m’ubino. I Biblia, junwang’u lembila dupa m’udaru nitimere.

▸ Wic mir 2, udu. 13

Yesu re m’upong’o lembila mapol ma Biblia uewo pi Masiya. Som sanduku ma thiwie tie, “ Lembila ma tung’ tung’ m’uewo pi Masiya.”

▸ Wic mir 2, udu. 17, korolembe mi there

Yehova ucwio ng’om ubed ni paradiso, kara dhanu ma gimare gikwo i ie. Lembakeca pare ulokere ngo. Ceng’ni eni, Mungu bidaru lembe ceke mareco, man ebimio kwo ma rondo ku rondo ni dhanu pare.

▸ Wic mir 3, udu. 1

Sitani utie malaika m’ucaku the jai ikum Mungu. Julwong’e Sitani, ma thelembene tie, “Jajai,” pilembe ekwero niyio lembe pa Yehova. Julwong’e bende Wonabali, ma thelembene tie, “Jayernying’.” Enwang’u nying’ maeno pilembe ecwayu vupo iwi Mungu man ewondo dhanu.

▸ Wic mir 3, udu. 4

Yehova ular ucwio jumalaika con dit iwang’ nicwio ng’om. Jucwiogi kara gikwo i polo. Wel mi jumalaika tie milioni dak swa. (Daniel 7:10) Nying’gi nuti, man gitie ku kothgi ma tung’ tung’; bende, jumalaika mabeco gijwigiri man giyio ngo nia dhanu uworgi. Gitie ku rwom ma tung’ tung’ man gitimo tic de ma tung’ tung’. Ikind tic migine, moko tie nitimo ni Yehova iwang’ komker pare, nitero lemkwenda pare, nigwoko man nitelo wi jurutic pare mi wi ng’om, nitero pokolembe pare, man nitielo tic mi rweyo lembanyong’a. (Zaburi 34:7; Lembanyutha 14:6; 22:8, 9) I nindo m’ubino, gibikiedo lwiny karacelo ku Yesu i saa mir Armagedon.—Lembanyutha 16:14, 16; 19:14, 15.

▸ Wic mir 3, udu. 5; Wic mir 10, udu. 1

Dubo tie lembe moko ci ma waparu kunoke ma watimo, ma foyo ngo i Yehova man m’ukoc ku yeny pare. Dubo nyotho winjiri mwa ku Mungu; pi thelembe maeno re ma Mungu umio iwa cik, man cik mir ukungu kara ukonywa niuro dubo mir akakaka. Ku kwong’a, Yehova ucwio piny ceke ubino leng’, re kinde m’Adamu giku Eva ging’io nituro cik pa Yehova, gidubo man niai eca, gidoko ku kum mi dubo. Gigam gitii man githo; pieno wan bende wabed watii man watho pilembe walagu dubo p’Adamu.

▸ Wic mir 3, udu. 7; Wic mir 5, udu. 3

Armagedon tie lwiny pa Mungu m’ebinyotho ko ng’om marac pa Sitani man m’ebidaru ko lembe ceke mareco.

▸ Wic mir 3, udu. 13; Wic mir 8, udu. 18

Ker pa Mungu tie bimobim ma Yehova uketho i polo. Yesu Kristu re ma tie Rwoth m’ubebimo iwi Kerne. I nindo m’ubino, Yehova bitio ku Ker maeno pi nidaru lembe ceke mareco, e Kerne bibimo wi ng’om zoo.

▸ Wic mir 3, udu. 14

Mungu ular ucwio Yesu iwang’ nicwio piny mange ceke. Yehova uoro Yesu iwi ng’om kara ebin etho pi dhanu ceke. Ing’ei ma junege, Yehova ucere. Kawoni dong’ Yesu tie Rwoth m’ubebimo iwi Ker pa Mungu i polo.

▸ Wic mir 4, udu. 2

Biblia ular uewo pi nindo ma Masiya biwok i ie. Eewo nia ebiwok i thum pa nindo ma julwong’o yenga 69. Yenga maeno ucaku i oro 455 W.R.M. (Wang’ Rundi Mwa) man ethum i oro 29 R.M. (Rundi Mwa).

Ang’o m’unyutho nia yenga maeno uthum i oro 29 R.M.? Yenga 69 maeno ucaku i oro 455 W.R.M. kinde ma Nehemia utundo i Yerusalem man ecaku nigiero kendo adhurane. (Daniel 9:25; Nehemia 2:1, 5-8) Wang’ mapol ka jubeweco pi “yenga,” paru ma bino i wiwa tie nindo 7. Re, yenga ma juweco pigi i lembila maeni utie ngo yenga mi nindo abiro, ento utie yenga mi oro abiro, nimakere ku kite ma jukwanu ko nindo mi lembila, niwacu, “ku ba ceng’ ceke kubang’gi kubang’gi en e [oro] acel acel.” (Wel 14:34; Ezekiel 4:6) Eno nyutho nia kubang’ yengaman utie oro abiro; pieno yenga 69 utimo oro 483 (69 x 7). Ka wakwanu oro 483 niai i oro 455 W.R.M., watundo i oro 29 R.M. Eno tie tap oro ma Yesu ulimo i ie batizo man edoko ko Masiya!—Luka 3:1, 2, 21, 22.

 Lembila marom maeno ular uewo bende pi yenga mange acel, m’utie oro abiro mange. Eewo nia ikind oro abiro maeno mange, i oro mi 33 R.M., jubinego Masiya, man niai i acaki mi oro 36 R.M., jubirweyo lembanyong’a mi Ker pa Mungu ni Juyahudi kendgi ngo, ento bende ni dhanu mi thek ceke.—Daniel 9:24-27.

▸ Wic mir 4, udu. 7

Biblia ubeponjo nia Yehova Mungu tie Jacwic, man nia ecwio Yesu iwang’ nicwio piny mange ceke. (Jukolosai 1:15, 16) Yesu tie ngo Mungu ma Jategokpo. Epimo ngo kadok apima de niyero nia etie rom ku Mungu. Ento, ewacu kumae: “Vwa saga.” (Yohana 14:28; 1 Jukorinto 15:28) Re, dini moko giponjo ponji mi Trinita, niwacu, i Mungu acel juperson adek: Wego, Wod man tipo maleng’. Ento, wec ma “Trinita” nwang’ere ngo i Biblia. Eno tie ponji mi vupo.

Tipo maleng’ utie tego pa Mungu m’ebed etimo ko tic, niwacu tego pare ma nen ungo m’ebed etio ko pi nitimo yeny pare. Tipo maleng’ tie dhanu ngo. Ku lapor, i rundi ma con “tipo maleng’ uromo” Jukristu ma kwong’a. Bende, Yehova uwacu nia, ‘ebikonjo kum tipo pare moko wi weg kum ceke.’—Tic mi Jukwenda 2:1-4, 17.

▸ Wic mir 4, udu. 12; Wic mir 15, udu. 17

Jukristu mandha gitio ngo ku yen m’athara ka gibeworo Mungu. Pirang’o?

1. Niai con, jubed jutio ku yen m’athara [niwacu, musalaba] i dini mi ndra. I rundi ma con, jubed jutio kude pi niworo giracwia man jubed jutio kude i kura mi jukafiri mi lembtarwang’. Ikind oro 300 ing’ei tho pa Yesu, Jukristu gibed gitio ngo ku yen m’athara i thier migi. Ento oro dupa ing’eye, Jabim mi Roma ma nyinge Constantin, uketho yen m’athara udoko ni ayi ma jucopo ng’io ko Jukristu. Jubed jutio kud ayi maeno kara dhanu mapol gidok Jukristu. Ento yen m’athara ubino mbe ku ribiri moko nyanok de ku Yesu Kristu. Buku moko ma jutimo ie sayusac (New Catholic Encyclopedia) ukoro kumae: “Jubed jutio ku yeny m’athara i suru m’ubedo nuti iwang’ bino pa Kristu man bende i suru mi dhanu ma gitie Jukristu ngo.”

2. Yesu utho ngo iwi yen m’athara. Thelembe m’anzilo mi wec mi dhok mi Jugiriki ma juloko ni “yen m’athara,” utie “yen m’ucungo atira,” “yen acel,” kunoke “yen.” Biblia  moko (The Companion Bible) ukoro kumae: “Gin moko acel de mbe i dhok mi Jugiriki ma jutio ko i [Lembariba ma nyen], ma copo ketho jupar nia wec maeno nyutho yen ario.” M’umbe jiji, Yesu utho iwi yen m’ucungo atira.

3. Yehova ubemito ngo nia watii kud ayi gin m’acwia kunoke ayi gin moko ci ka wabewore.—Ai 20:4, 5; 1 Jukorinto 10:14.

▸ Wic mir 5, udu. 12

Yesu ung’olo ni julub pare nia gibed gipoi pi tho pare. Kubang’ oro, gibed gipoi pi thone nindo 14 mi dwi mi Nisan; con nyithindho mir Israel bende gibed gitimo Kadhukuwijo i nindo maeno. I saa mi Poi pi tho pa Yesu, juketho mukathi ku divai kadhu kud ibang’ ng’atuman. Mukathi nyutho kum Yesu, divai ke nyutho rimbe. Dhanu ma gibibimo karacelo ku Yesu i polo re ma gicamu mukathi man gimadhu divai saa maeno. Dhanu ma gitie ku genogen mi kwo rondo ku rondo i ng’om ke gicokiri ku woro i Poi pi tho pa Yesu, ento gicamu ngo mukathi man gimadhu ngo divai.

▸ Wic mir 5, udu. 21

I Biblia Traduction du monde nouveau, jutio ku wec, “ng’eyong’ec” pi ninyutho (1) dhanu, (2) lei, kunoke (3) kwo pa dhanu kunoke pa lei. Wakenen lapor moko:

• Dhanu. “Wot Yusuf, ma junyolo ire i Misiri, gi ng’eyong’ec ario: ng’eyong’ec ceke mi ot pa Yakobo m’ubino i Misiri gi pier abiro.” (Thangambere 46:27) I giragora maeno, “ng’eyong’ec” ubenyutho dhanu, niwacu, juruot pa Yakobo.

• Lei. “Mungu uwacu kumae: ‘Dong’ pii upong’ kud udul giracwia ma kwo [“ng’eyong’ec,” som korolembe mi there mi NWT], man dong’ giracwia ma tuk atuka giring iwi ng’om i ka ma thwolo mi polo.’ Ing’eye Mungu udok uwacu kumae: ‘Dong’ ng’om uwodh giracwia ma kwo [“ng’eyong’ec,” som korolembe mi there mi NWT] ku kite ku kite, lei mi pacu, ku gin ma lak iwi ng’om, man yedi mi  thim ku kite ku kite.’ Man ebedo kumeca.”—Thangambere 1:20, 24, NWT.

• Kwo pa dhanu kunoke pa lei. Yehova uwacu ni Musa kumae: “Dhanu ceke m’uyenyo kwo [“ng’eyong’ec,” som korolembe mi there mi NWT] peri githo.” (Ai 4:19, NWT) Kinde ma Yesu ubino iwi ng’om, ewacu kumae: “An a jakwac ma ber: jakwac ma ber mio kwo pare [“ng’eyong’ec,”] pi rombe.”—Yohana 10:11.

  M’umedo maeno, ka ng’atini ubetimo lembe moko ku ‘ng’eyong’ec pare ceke,’ eno nyutho nia ebemiere zoo man ebetime ku copo pare ceke. (Matayo 22:37; Poi mi Cik 6:5) Jucopo lwong’o ng’atu m’utho kunoke avu ni ng’eyong’ec m’utho.—Wel 6:6; Lembrieko 23:2; Isaya 56:11; Hagai 2:13.

▸ Wic mir 6, udu. 5; Wic mir 15, udu. 17

Wec mi dhok mi Juebrania ku mi dhok mi Jugiriki ma juloko i Traduction du monde nouveau ni “tipo” copo nyutho lembe ma tung’ tung’. Wang’ mapol ginyutho piny moko ma dhanu copo neno kume ngo, calu ve yamu, kunoke yuyo pa dhanu man pa lei. Jucopo bende nitio kugi pi niweco pi giracwia m’utie ku kum mi tipo, man pi niweco pi tipo maleng’, ma tie tego pa Mungu m’etimo ko tic. Biblia uponjo ngo nia ka ng’atini utho, piny moko tie i kume ma medere asu nikwo ing’ei tho pare.—Zaburi 104:29; Matayo 12:43; Luka 11:13.

▸ Wic mir 6, udu. 5; Wic mir 15, udu. 17

Gehena utie nying’ poga moko ma nwang’ere ing’et adhura mi Yerusalem, kaka ma con, jubed juwang’u i ie susu man jubed junyotho i ie piny. Gin moko acel de mbe m’ubenyutho nia, i saa pa Yesu, jubed jusendo kunoke jubed juwang’u dhanu man lei ma kwo i poga maeno. Pieno, Gehena nyutho ngo kabedo moko ma nen ungo, ma dhanu m’utho gicidh gisendiri kunoke gicidh giwang’ i ie rondo ku  rondo. Kinde ma Yesu ubino weco pi dhanu ma jubolo i Gehena, ebino niweco pi nyoth mi magwei.—Matayo 5:22; 10:28.

▸ Wic mir. 7, udu. 20

Sala pa Rwoth tie rwo ma Yesu unyutho ni julub pare kinde m’ebino niponjogi ku kite mi rwo. Julwong’e bende rwo mi Wegwa ma ni i polo kunoke rwo mi lapor. Ku lapor, Yesu uponjowa nia wabed warwo kumae:

• “Nyingi bed leng’”

  Warwo nia Yehova udwok nyinge leng’ nikum acidi man nikum vupo ceke, kara ju ceke mi polo ku mi ng’om bende giwor man giyung nying’ Mungu.

• “Ker peri bin”

  Wakwayu nia Ker pa Mungu ubin unyoth ng’om marac pa Sitani, kara ebim wi ng’om zoo man edwok ng’om udok ni paradiso.

• “Yeny m’iyenyo utimbre i ng’om”

  Wakwayu nia yeny pa Mungu utimere i ng’om zoo, kara dhanu ma giworo cik pare, gibin gikwo rondo ku rondo i Paradiso ku kum maleng’, niwacu m’umbe dubo, tap calu ma Yehova ular umito kinde m’ecwio dhanu.

▸ Wic mir 8, udu. 2

Yehova umio jamgony pi nilaru dhanu kud i dubo man tho. Jamgony ubino welpiny m’ukwayere nia jucul pi nigonyo kwo m’umbe ku dubo ma ng’atu ma kwong’a niwacu Adamu ugam ubayu, man niyiko winjiri m’ugam unyothere ikind dhanu ku Yehova. Mungu uoro Yesu i ng’om kara etho pi judubo ceke. Nikum tho pa Yesu, dhanu ceke gitie ku kaka mi nwang’u kwo ma rondo ku rondo man mi doko leng’.

▸ Wic mir 8, udu. 21; Wic mir 9, udu. 13

Lembila ma nwang’ere i Daniel thek 4 ular uewo nia Mungu biketho Ker pare i oro 1914.

Lembila: Yehova uketho Ubimo Nebukadnezar uleko lek mi lembila pi yen madit ma jung’ondo. I lekne, eneno jutwio cudhoyen maeno ku gwang’ mi nyunyu (cuma) man mi mola kara kud elothi pi “nindo abiro.” Ing’ei nindo maeno, yen ne bidok loth kendo.—Daniel 4:1, 10-16.

Thelembe mi lembila maeno: Yen maeno ubenyutho bimobim pa Mungu. Pi oro dupa, Yehova ubed utio ku rwodhi ma tung’ tung’ i Yerusalem pi nibimo wi thek mir Israel. (1 Lemkei 29:23) Ento rwodhi maeno gibed giworo ngo cik pa Mungu, e bimobim migi ugam ujik. Yerusalem unyothere i oro 607 W.R.M. Oro maeno ubino acaki mi “nindo abiro.” (2 Ubimo 25:1, 8-10; Ezekiel 21:25-27) Kinde ma Yesu uwacu nia, “Yerusalem de Thekdhanumange binyone, maram nindo mi Thekdhanumange bitimere kakare,” ebino niweco pi “nindo abiro” maeno. (Luka 21:24) Pieno, “nindo abiro” maeno uthum ungo kinde ma Yesu ubino i ng’om. Yehova ung’olo nia ebiketho Rwoth iwi Ker i thum pa “nindo abiro.” Bimobim pa Yesu ma en e Rwoth manyen, bikelo mugisa madit ma bibedo rondo ku rondo ni dhanu pa Mungu iwi ng’om zoo.—Luka 1:30-33.

Bor pa “nindo abiro”: “Nindo abiro” utimo oro 2 520. Ka wakwanu oro 2 520 niai i oro 607 W.R.M., watundo i oro 1914. I oro maeno re ma Yehova uketho Yesu Masiya ni Rwoth i polo.

 Watundo ninwang’u oro 2 520 nenedi? Biblia uyero nia nindo adek ku nusu utie nindo 1 260. (Lembanyutha 12:6, 14) Pieno, wel 1 260 mondo wang’ ario i “nindo abiro” mi lembila maeni, niwacu nindo 2 520. Nindo 2 520 tie oro 2 520 nimakere ku kite ma jukwanu ko nindo mi lembila, niwacu, “Ku ba ceng’ ceke kubang’gi kubang’gi en e [oro] acel acel.”—Wel 14:34; Ezekiel 4:6.

▸ Wic mir 8, udu. 23

Biblia uweco pi jadit mi jumalaika acel kende, nyinge tie Mikael.—Daniel 12:1; Yuda 9.

Mikael tie jatel wi udulmwony mi jumalaika pa Mungu ma giwor ire saa ceke. Lembanyutha 12:7 uwacu kumae: “Mikael ku malaika pare gibecitimo ali ku ng’ec; ng’ec de gikiedo man malaika pare.” Buku mi Lembanyutha uwacu nia Jadit mir udulmwony pa Mungu tie Yesu; pieno, Mikael tie nying’ mange pa Yesu.—Lembanyutha 19:14-16.

▸ Wic mir 9, udu. 4

Wec maeno nyutho nindo ma lembe ma dongo dongo bitimere i ie iwi ng’om iwang’ ma fodi Ker pa Mungu unyotho ngo ng’om pa Sitani. Pi ninyutho nindo ma rom mi kajikceng’, lembila mi Biblia utio bende ku wec mange calu ve, “kajik mi ng’om,” “bino [niwacu, bedonuti] pa Wod dhanu.” (Matayo 24:3, 27, 37) “Nindo mi kajikceng’” ucaku kinde ma Ker pa Mungu ukwong’o nibimo i polo i oro 1914, man ebithum saa ma ng’om pa Sitani binyothere i ie i Armagedon.—2 Timoteo 3:1; 2 Petro 3:3.

▸ Wic mir 9, udu. 5

Cer utie dwok ma Mungu dwoko ko ng’atu m’utho kwo kendo. I Biblia, jukiewo pi cer ma tung’ tung’ abung’wen. Biblia ukoro nia Eliya, Elisha, Yesu, Petro, man Paulo re ma gicero dhanu m’utho. Gitimo udu maeno ceke kende kende nikum copo pa Mungu. Yehova ung’olo nia ebicero ‘weg bedopwe ku weg bedopwe ngo de,’ kara gidok gikwo kendo iwi ng’om. (Tic mi Jukwenda 24:15) Biblia uweco bende pi cer ma pi kwo mi polo. Cer maeno timere nwang’u dhanu ma Mungu ung’iogi, gicer pi nicidho nikwo i polo karacelo ku Yesu.—Yohana 5:28, 29; 11:25; Jufilipi 3:11; Lembanyutha 20:5, 6.

▸ Wic mir 9, udu. 13

Weco ku pajogi kunoke weco ku tipo, tie timo marac, ma jupimo niweco ko ku tipo m’ucido; ecopo bedo dhok ku dhok kunoke nikadhu ku ba ng’atu mange; calu ve ajoga, won tipo, kunoke ng’atu ma somo lembe m’i die wijo. Dhanu ma giweco ku tipo giyio ponji mi ndra ma nia ka dhanu utho, tipo migi tho ngo, ento tipone gidoko ni ulelu dhanu ma tie ku tego. Pajogi giwingo bende wi dhanu kara gitur cik pa Mungu. M’umedo maeno, timo ma calu ve, tio ku nyikaluku pi nineno lembe ma bibino kunoke lembe m’ung’eyere ngo, ewolembe, timo thangu, timo ajoga, nibedo ku yioyic iwi lembe m’umbe man ma timere ngo ma re juparu nia copo timere; eno ceke gitie timo mi weco ku pajogi. Bende, buku, gazeti, oroskop, filme, cal, kadok wer ma tung’ tung’, copo ketho junen nia pajogi kunoke tego moko mi tipo mareco tie rac ungo, kunoke nia copo foyo ijo. Kite ma tung’ tung’ ma jukunyo ko dhanu, calu ve mio thier ni ju m’utho, timo kunoke wodho kabuli, timo foc moko pi paru pi ng’atu m’utho, man kwiro tipo, gitie bende ku ribiri ku pajogi. Wang’ mapol, dhanu ma gimaru nitio ku tego mi pajogi, gitio ku yath ma merojo.—Jugalatia 5:20; Lembanyutha 21:8.

▸ Wic mir 10, udu. 10; Wic mir 16, udu. 4

Yehova tie Mungu ma Jategokpo, en re m’ecwio polo ku ng’om ku piny m’i ie zoo. (Lembanyutha 15:3) Eno re m’uketho etie Won piny ceke man etie ku dito ma lee hai, kunoke ku twero ceke mi bimo wi giracwia pare zoo. (Zaburi 24:1; Isaya 40:21-23; Lembanyutha 4:11) Eketho cik pi gin ceke m’ecwio. Yehova tie bende ku twero mi ng’io dhanu mange kara gibed jubim. Ka wamaru Mungu man ka wabewore, nwang’u wabediko cingwa ikum dito pare ma malu ngbir.—1 Lemkei 29:11.

▸ Wic mir 11, udu. 10

Wodho ic tie ninego nyathin ma fodi unyolere ngo akakaka. Etie ngo ret ma saa moko copo niwok, man etie ngo bende lembe ma tundo ka kumjo ujai en gire. Niai i saa ma ic upodho, nyathin utie ngo kende kende wathkum min, ento etie ng’atu acel ma zoo.

▸ Wic mir 13, udu. 5

Etie yo mi thieth ma jutio ko pi nidwoko rimo ma juwodho kud ikum ng’atu moko, kunoke rimo ma jular jugwoko kaka moko, nidok ikum ng’atu mange. Ecopo bedo rimone en zoo, kunoke acel m’ikind thenge ang’wen ma pigi tek. Rimo tie ku thenge ang’wen mae ma pigi tek: pii rimo (plasma), rimo ma kwar (globules rouges), rimo ma tar (globules blancs), man thenge ma konyo pi poto pa rimo (plaquettes).

▸ Wic mir 13, udu. 13

Ka Biblia ubeweco pi “twiny,” nwang’u ebeweco ngo kende kende pi mio matira. Ka jumio iwa twiny, nwang’u jubenyutho iwa yo m’umaku walubi, jubeponjowa man jubetirowa. Yehova twinyo ngo dhanu i kite marac kunoke ku kwinyo. (Lembrieko 4:1, 2) Yehova tie lapor maber akeca ni junyodo. Twiny ma Yehova bemio kelo bero lee; ecopo ketho ng’atu m’etwinyo tundo nimaru juk. (Lembrieko 12:1) Yehova umaru dhanu pare man eponjogi. Emio igi telowic ma tiro paru mandha ngo, man ma konyogi kara gitund niparu man nitimo i kite ma foyo ie. Twiny ma junyodo mio ni awiya migi uketho i ie, nikonyogi ginyang’ i thelembe m’ukwayu gibed ko wor. Etie bende niponjogi gimar Yehova, man gimar Lembe pare Biblia, man ginyang’ i cik mir ukungu ma nwang’ere i ie.

▸ Wic mir 14, udu. 13

Pajogi gitie giracwia mareco mi tipo ma kumgi nen ungo, man gitie ku tego m’ukadhu pa dhanu. Pajogi gitie jumalaika mareco akeca. Gidoko jumalaika mareco kinde ma gikoso woro Mungu man gidwokiri gigi ni judhoge. (Thangambere 6:2; Yuda 6) Gilubo tok Sitani i jai pare m’ejai ko ni Yehova.—Poi mi Cik 32:17; Luka 8:30; Tic mi Jukwenda 16:16; Yakobo 2:19.

▸ Wic mir 16, udu. 4