1, 2. (a) Yesu uyero ang’o kinde ma Petro uwacu ire nia lembe ma rac binwang’e ngo? (Nen cal mir acaki.) (b) Pirang’o Yesu udwoko lembe i ayi maeno?

KINDE ma Yesu unyutho ni julub pare nia i ng’ei nindo ma nok ebineno can man jubinege, wigi ugam ujebere. Gibino paru nia Yesu ubecidwoko ker ni Israel. E jakwenda Petro umaku wec, eyero kumae: “Maeni kud uwok i kumi, Rwoth: maeno biwok i kumi ki ngo.” Yesu ugam ujuke kumae: “Kadh i ng’eya, Jok: kum ibedo ni cudho mi kier ira: kum ii pido pi gin pa Mungu ngo, ento gin mi dhanu re.”​—Mat. 16:21-23; Tic. 1:6.

² Nikadhu kud i wec maeno, Yesu unyutho kamaleng’ nia paru pa Yehova ukoc ku paru mi ng’om maeni ma Sitani ubetelo wie. (1 Yoh. 5:19) Petro umito cwalu Yesu ubed ku paru mi dhanu mi ng’om maeni, ma ng’atuman marere ko gire. Ento Yesu ung’eyo nia Yehova ubino mito eyikere cuu pi can man tho m’ubekure. Jibu pa Yesu unyutho kamaleng’ nia ejolo paru pa Yehova, ento ekwero paru mi ng’om.

3. Pirang’o etie tek niparu lembe ve Yehova, ento etie yot niparu lembe ve dhanu mi ng’om maeni?

³ Ka wan ke? Nyo wabed waparu lembe ve Yehova kunoke  ve dhanu mi ng’om maeni? Calu ma watie Jukristu, watimo kero mwa zoo pi ninyayu mutoro i Mungu. Dong’ paru mwa ke? Nyo wabed watimo kero niparu lembe calu Yehova, niwacu nineno lembe calu m’eneno ko? I andha, niparu lembe ve Yehova kwayu kero ma lee mandha, ento niparu lembe ve dhanu mi ng’om maeni kwayu ngo kero moko nyanok de, pilembe tipo mi ng’om maeni utwodowa tingili. (Ef. 2:2) Bende, saa ceke dhanu mi ng’om maeni gibed gidieng’ pigi gigi, man lembene copo bidho wan de. Eyo, etie yot ungo niparu lembe calu Yehova, re etie yot magwei niparu lembe calu dhanu mi ng’om maeni.

4. (a) Wabinwang’ara ku lembang’o ka waweko ng’om maeni ubiny paru mwa? (b) Wabiponjo lembang’o i thiwiwec maeni?

⁴ Ka waweko paru mi ng’om maeni re m’utel wiwa, wacopo caku marara giwa nikadhu mukero, man wacopo maru nia wang’ii giwa gin ma ber ku gin ma rac. (Mk. 7:21, 22) Pieno pire tie tek dit nia saa ceke wabed ku kit paru pa “Mungu” ento pa “dhanu” ngo. Thiwiwec maeni bikonyowa nitimo kumeno. Wabineno nia pirang’o etie ber niparu lembe calu Yehova. Bende, wabineno nia pirang’o niparu lembe calu Yehova cerowa ngo nibedo agonya, ento mio iwa bero. Wabing’eyo bende lembe ma wacopo timo kara kud wawek ng’om maeni ubiny paru mwa, niwacu utel wiwa. I thiwiwec m’ulubo, wabiponjo nia wacopo ng’eyo paru pa Yehova nenedi iwi lembe ma tung’ tung’, man nineno lembe i kite m’eneno ko.

5. Pirang’o dhanu moko gimito ngo jumange umii igi paru?

⁵ Dhanu moko gibed gimito ngo nia ng’atu moko ci umii igi paru. Giyero nia, “paru para tie para.” Wec migi maeno nyutho nia yub ma gibecimaku uneno gin gigi, man etie twero migi. Gimito ngo ng’atu moko ci utel wigi, kunoke ucwalgi nitimo ve dhanu mange. *

6. (a) Yehova umio iwa bedagonya ma kani? (b) Nyo bedagonya maeno mupakane mbe?

⁶ Etie lembe ma ber dit ning’eyo nia ka wabeparu lembe i kite ma Yehova ubemito, asu wacopo timo lembe ma wabeparu. 2 Jukorinto 3:17 uyero kumae: ‘Ka ma tipo pa Yehova ni i ie, e gony de nuti.’ Yehova uweko watie agonya ning’io wan giwa nia wabed kit dhanu ma nenedi. Wacopo bende nibedo ku gin moko ma wamaru kunoke ning’io gin ma nyang’uwa. Yehova ucwiowa kumeno. Enre eno nyutho ngo nia watie ku bedagonya ma mupakane mbe. (Som 1 Petro 2:16.) Yehova ubemito wawek Lembe pare re m’utel wiwa kinde ma wabeng’io ka nyo lembe ma wabecitimo tie ber kunoke rac. Nyo eno daru bedagonya mwa kunoke mio iwa bero?

7, 8. Nyo niparu lembe calu Yehova cerowa nibedo agonya? Kemii lapor.

⁷ Wakemak lapor moko. Junyodo gibed gitimo kero niponjo awiya migi kara gibed ku kura ma ber. Gicopo ponjogi nia gibed giyer lemandha, gitim tic ku tego, man gibed gidieng’ pi jumange. Eno tie ngo adici ni awiya. Ento junyodo gitimo kumeno pi nikonyo awiya migi kara gibin gibed dhanu m’atira i kwo migi. Kinde ma gibidongo man gibiweko pacu, gibibedo ayika nimaku yub migi gigi. Ka gilubo ponji mi junyodo migi,  eno bikonyogi nimaku yub ma beco man nigwokiri i kum peko, adieng’a man ang’eyang’o ma romo wok.

⁸ Calu janyodo ma ber, Yehova ubemito awiya pare gibed ku kwo ma ber m’usagu zoo. (Isa. 48:17, 18) Pieno, ebeponjowa ku cik mir ukungu iwi kura m’ukwayu wabed kudo, man kite ma wacopo kwo ko ku dhanu mange. Bende, Yehova ubekwayuwa waponj nineno lembe i kite m’eneno ko, man wakwo nimakere ku cik pare. Nitimo kumeno cerowa ngo ku bedagonya, ento ketho wadoko riek man konyowa nimaku yub m’atira. (Zab. 92:5; Rie. 2:1-5; Isa. 55:9) Asu wabibedo ku lembe ma wamaru, man ng’iong’ic ma wabitimo bimio iwa mutoro. (Zab. 1:2, 3) M’umbe jiji, ka watie ku paru pa Yehova, wanwang’u bero i ayi ma tung’ tung’!

9, 10. Ang’o m’unyutho nia paru pa Yehova usagu paru mi ng’om maeni bor dit?

⁹ Thelembe mange m’uketho wamito paru mwa uromb ku pa Yehova, utie nia paru pare usagu paru mi ng’om bor dit. Ng’om maeni ubemio juk iwi kura m’ukwayu jubed ko, iwi gin ma mio mutoro ni juruot, iwi tic mi sente, man iwi lembe mange mi kwo. Ento jukne ma pol ukoc bor ku paru pa Yehova. Ku lapor, wang’ ma pol, ng’om cwalu dhanu nilubo kwa tok bero migi gigi, man nineno nia lemb sasa mi tarwang’ utie rac ungo. Saa moko ke ng’ombene mio juk ni ju ma gigamiri nia gicopo nwang’u mutoro ka gipokiri kunoke gilalu gamiri migi, kadok pi thelembe ma thindho thindho de. Juk maeno zoo gitie tung’ ku ponji mi Biblia. Nyo juk ma tin ng’om ubemio utie ku kony nisagu juk mi Biblia?

¹⁰ Yesu uwacu kumae: “Rieko doko pwe ni kum tic pare.” (Mat. 11:19) Kadok rieko mi ng’om maeni ubemedere akeca de, re dhanu tuc ungo nidaru lembe ma dongo m’ubekabu kwiocwiny, calu ve lwiny, akoyakoya mi thek, man nek. M’umedo maeno, dhanu mi ng’om maeni gineno lemb sasa mi tarwang’ ni gin ma rac ungo. Re ju ma pol ginwang’u nia timo maeno ubenyotho kwo mi juruot, ubenyayu tho, man ubemio peko mange de. Ka dong’ juk m’uai i bang’ Yehova ke? Jukristu ma gijolo paru pa Yehova gibekwo ma ber i udi migi, gitie ku leng’kum ma cuu, man gibekwo ku kwiocwiny i kindgi kud umego ku nyimego i kabedo moko ci i ng’om. (Isa. 2:4; Tic. 10:34, 35; 1 Kor. 6:9-11) Eno nyutho kamaleng’ nia paru pa Yehova usagu paru mi ng’om maeni bor dit.

11. Ng’a m’ugam utelo wi paru pa Musa, man adwogine bino ang’o?

¹¹ Con bende, jurutic pa Yehova gigam ging’eyo nia paru pare usagu paru mi ng’om. Ku lapor, kadok nwang’u “juponjo Musa ku rieko ceke mi Jumisiri” de, re egam eng’eyo nia rieko mandha ai i bang’ Yehova. (Tic. 7:22; Zab. 90:12) Pieno, ekwayu Yehova kumae: “Nyuth ira yo peri.” (Ai 33:13) Musa uweko Yehova re m’ubiny paru pare, pieno Yehova ugam utio kude i ayi ma wang’u ijo pi nitimo yeny pare man emio ire yung kinde m’elwong’e nia etie ng’atu ma won yioyic ma nging’ nging’.​—Ebr. 11:24-27.

12. Paulo ubed ujengere iwi ang’o pi nitimo ng’iong’ic?

¹² Jakwenda Paulo ubino ng’atu ma riek man m’uponjere lee; ebed eweco bende dhu Juebrania man dhu Jugiriki. (Tic. 5:34; 21:37, 39; 22:2, 3) Enre eketho rieko mi ng’om cen, ento ebed etimo ng’iong’ic nimakere ku Lembe pa Mungu. (Som Tic mi Jukwenda 17:2; 1 Jukorinto 2:6, 7, 13.) Adwogine bino ang’o? Tic pare umio cegonying’ ma  ber, man ebino ku genogen nia ebinwang’u mugisa ma nja.​—2 Tim. 4:8.

13. Ng’a ma copo tiro wiwa kara wacak paru lembe calu Yehova?

¹³ Wanyang’ kamaleng’ nia paru pa Mungu usagu paru mi ng’om maeni bor dit. Ka wabelubo cik pa Mungu, wabinwang’u mutoro mandha i kwo mwa, man lembe biwotho iwa miero. Re wang’ei nia Yehova diyowa ngo nia wapar lembe ve en. ‘Jamiru mandha man ma riek’ ku judong cokiri de gidiyowa ngo. (Mat. 24:45; 2 Kor. 1:24) Ng’atuman re ma bineno nia ukwayu etir paru pare kara uromb ku pa Yehova kunoke kud etire. Dong’ wacopo tiro paru mwa nenedi?

14, 15. (a) Kara wabed wapar ve Yehova, ukwayu wabed wanyam i lembang’o? (b) Pirang’o wacikara ngo niweko paru mi ng’om maeni umond i wiwa? Kemii lapor.

¹⁴ Jurumi 12:2 uwacu kumae: “Kud wuporu ku ng’om maeni: endre wubed ma kothwu lokre ni kum dwoko pidoiwu nyen, kara wung’ei yeny ma Mungu yenyo.” Giragora maeni ubeponjowa nia wacopo loko paru mwa, man waromo caku paru lembe ve Mungu, kadok nwang’u girang’o m’ubino telo wiwa i wang’ niponjo lemandha de. Kadok kit kwo ma walagu i bang’ junyodo kunoke lembe ma wakadhu kud i ie i kwo utie kud atelatela iwi paru mwa de, re asu wacopo loko parune. Wabitimo alokaloka maeno nwang’u wabeng’io cuu gin ma wabeketho paru mwa i wigi. Tekene wabenyamu i paru pa Yehova, wabineno wan giwa nia paru pare tie atira saa ceke. Man wabibedo kud ava mi timo lembe ceke nimakere ku paru pare.

¹⁵ Kara watuc niloko paru mwa man wacak paru lembe ve Yehova, ubekwayu wawek “niporara ku ng’om maeni.” Eno nyutho nia wacikara ngo nineno, nisomo kunoke niwinjo gin moko ci m’ukoc ku paru pa Mungu. Kara watuc ninyang’ nia pirang’o pire tie tek nitimo kumeno, wakemak lapor mi cam. Ka ng’atu moko ubemito nia kume ubed ma leng’, ecikere nicamu cam ma giero kum. Re tek nja ebed ecamu bende cam m’ukwok, nwang’u ebesendere mananu! Kumeno bende, ka wabetimo kero niparu lembe ve Yehova, man i saa ma rom waberoyo paru mi ng’om maeni i wiwa, nwang’u wabesendara mananu.

16. Wacikara nigwokara i kum ang’o?

¹⁶ Nyo wacopo urara kud i kum paru ceke mi ng’om maeni? Ungo. Saa moko, wacopo benwang’ara i wang’ paru moko mi ng’om, pilembe wabekwo i ng’ombe. (1 Kor. 5:9, 10) Kadok kinde ma wani tic mi lembanyong’a, waromo winjo paru mi ng’om maeni man ponji mi ndra i dhu dhanu. Pieno, kadok nwang’u wacopo urogi ceke ngo de, re wacikara ngo niketho wiwa i kumgi, kunoke niyiogi. Calu Yesu, wacikara nikwero ndhundhu paru ma Sitani copo maru epidh i wiwa. Bende, wacopo gwokara nwang’u wabewenjara ngo akakaka ni paru mi ng’om maeni.​—Som Lembrieko 4:23.

17. Wacopo timang’o kara kud wawenjara akakaka ni paru mi ng’om maeni?

¹⁷ Ku lapor, wacikara ning’io jurimbwa cuu mandha. Biblia ubecimo wang’wa nia ka watheyo mer ku dhanu ma giworo ngo Yehova, wabicaku paru lembe ve gin. (Rie. 13:20; 1 Kor. 15:12, 32, 33) Bende, wacikara nilondo galuwang’ mwa ku mukuni. Ka wabekoyara cen ku galuwang’ m’ucwaku nia piny uai i alokaloka, galuwang’ ma rop ni ie, kunoke m’unyutho kura mi tarwang’, nwang’u wabecerara nitobo  wiwa ku gin “m’utingre kum ng’eyong’ec pa Mungu.”​—2 Kor. 10:5.

18, 19. (a) Pirang’o wacikara nibedo ku wang’wa i kum paru moko mi ng’om m’ubenen ungo kamaleng’? (b) Wacikara nipenjara ku penji ma kani, man ke pirang’o?

¹⁸ Wacikara bende ning’io nia ma e re tie paru mi ng’om man niurogi cen, kadok nwang’u gibenen ungo kamaleng’ de. Ku lapor, jucopo mio lembang’eya moko i ayi ma cwalu dhanu giyii nia paru moko mi lembgamba tie cuu. Bende, paru moko copo wok ma nyen ma cwalu dhanu nitimo lembe moko ma foyo i ng’om zoo. M’umedo maeno, filme ma tung’ tung’ man buku ma dupa cwalujo i paru mi “kwan mi ndiya,” niwacu paru ma ng’atini dieng’ ko mi kwong’o pire gire ku juruot pare; filme ku bukune ketho ng’atini unwang’ nia paru maeno gibeco, gicuu, man gin atira. Re lembe maeno ceke gicidho ang’et ku paru mi Biblia. Biblia uwacu nia kara wanwang’ mutoro mandha karacelo ku juruot mwa, wacikara mi kwong’o nimaru Yehova. (Mat. 22:36-39) Bende, jam languwic ma juyiko pir awiya, man ma romo foyo i dhanu ma pol, copo ketho awiya giyio timo ma reco m’umbe ng’eyo.

¹⁹ Re lembe maeno ubenyutho ngo nia etie rac ninambu ku kit galuwang’ ma beco. Ento wacikara nipenjara kumae: ‘Nyo abed ang’io nia ma e re tie paru mi ng’om kadok nwang’u ebenen ungo ngbeng’ ngbeng’ de? Nyo abegwokara gira, man abegwoko awiya para bende i kum neno program ma reco mi televizio, man i kum somo piny ma cuu ngo? Abed atimang’o pi nikonyo awiya para ginen lembe i kite ma Yehova neno ko, kara paru mi ng’om maeni ma gibewinjo man ma gibeneno kud uwing wigi?’ Ka wabetundo nineno kamaleng’ tung’ tung’ i kind paru pa Mungu ku paru mi ng’om, ‘wabiporara ngo ku ng’om maeni.’

20. Ang’o ma binyutho nia wang’io ng’a m’utel wiwa?

²⁰ Wiwa ucikere ngo niwil nia paru beai kakare ario kende: i bang’ Yehova, man i bang’ Sitani ku ng’om pare. Dong’ ng’a m’ubetelo wii? Pi nidwoko jibu maeno, ubekwayu wang’ei nia lembe ma wabed waroyo i wiwa beai kani. Ka wayio paru mi ng’om maeni, ng’ombe bitelo wiwa, e wabicaku niparu man nitimo lembe ma nyutho nia wabedieng’ piwa giwa. Pieno, pire tek lee dit nia wang’ii ku rieko wang’wa mandha gin ma wabed waneno, wasomo, man ma wabed waketho paru mwa i wie.

21. Wabiponjo lembang’o i thiwiwec m’ulubo?

²¹ I thiwiwec maeni, wanyang’ nia kara wapar lembe ve Yehova, wacikara niurara cen i kum paru mi ng’om maeni. Wacikara bende ninyamu i paru pa Mungu kara wacak niparu lembe ve en. I thiwiwec m’ulubo, wabineno nia wacopo timo kumeno nenedi.