1. Pirang’o ecopo bedo iwa tek ninyutho woro?

 NYO saa moko inwang’u nia etie iri tek nibedo wori? Nyutho woro ubino tek ni ubimo Daudi de, uketho erwo i bang’ Mungu kumae: “Jenga ku cwiny ma wor.” (Zab. 51:12) Egam emaru Yehova lee. Re saa moko ebed eii aia ninyutho woro. Wan bende etie iwa tek ninyutho woro, pirang’o? Mi kwong’o, pilembe wanyolara ku pidoic mi nyutho jai. Mir ario, saa ceke Sitani ubeii nicwaluwa wajai i kum Yehova calu en. (2 Kor. 11:3) Mir adek, pidoic mi jai mi ng’om maeni ma en e “tipo ma kawoni ubetiyo i dhanu ma giwor ungo,” udhokowa tingili. (Efe. 2:2) Dong’ ukwayu watim kero ma lee pi ninyego i kum pidoic mi timo dubo, i kum Sitani man i kum ng’om maeni kara wawor Yehova man dhanu m’eketho utel wiwa.

2. Nibedo “ayika niworo” thelembene tie ang’o? (Yakobo 3:17)

² Som Yakobo 3:17. Ku telowic mi tipo ma leng’, Yakobo ukiewo nia dhanu ma riek gibedo “ayika niworo.” Emito yero ang’o? Ukwayu wabed kud ava mi woro ju ma Yehova umiyo igi dito moko. Re i andha, Yehova ubemito ngo nia wawor ng’atu m’ubekwayu watur cik pare.—Tic. 4:18-20.

3. Pirang’o pire tie tek i wang’ Yehova nia wawor ju m’ubetelo wiwa?

³ Wacopo nwang’u nia etie iwa yot niworo Yehova nisagu woro dhanu. I andha, Yehova miyo kwa telowic ma pwe. (Zab. 19:7) Re lembuno copere ngo ni dhanu ma weg dito, kum gitie ku dubalaga. Kadok kumeno de, Wegwa  m’i polo umiyo dito moko ni junyodo, ni judong gavmenti, man ni judong cokiri. (Rie. 6:20; 1 Thes. 5:12; 1 Pet. 2:13, 14) Ka wabenyutho igi woro, eno nwang’u wabeworo Yehova. Dong’ wakewec iwi kite ma wacopo woro ko dhanu m’emiyo igi ditone, kadok nwang’u saa moko eromo bedo iwa tek niyiyo man niworo telowic migi de.

4. Pirang’o awiya ma dupa giworo ngo junyodo migi?

⁴ Aradu mwa gibekwo i kind awiya “ma wigi tek ni junyodo migi.” (2 Tim. 3:1, 2) Pirang’o awiya ma dupa gi wor ungo? Jumoko paru nia junyodo migi ubewondo wang’gi, kum nwang’u gibekwayu awiya utim gin m’uvoyo gin bende. Jumange lundo paru nia cik mi junyodo migi kakare ukadhu, tije mbe, kunoke nia e tek dit. Kan itie aradu, nyo saa moko in de iwinjiri kumeno? Ecopo bedo tek niworo cik pa Yehova m’uwacu: “Wubed wor ni junyodo mwu i Rwoth, kum etie lembe m’umaku piny.” (Efe. 6:1) Dong’ ang’o ma copo konyi?

5. Ayi ma Yesu unyutho ko woro ni junyodo pare ubenyutho nenedi nia etie lapor ma beri? (Luka 2:46-52)

⁵ Icopo ponjo ninyutho woro niai kud i bang’ Yesu ma tie lapor ma ber m’usagu zoo. (1 Pet. 2:21-24) Junyodo pare gibino ku dubalaga, re asu ebed eworogi kadok nwang’u saa moko gibed gitimo kosa man gibed ginyang’ ungo kude. (Ai 20:12) Wakewec iwi lembe m’utimere kinde m’ebino ku oro 12. (Som Luka 2:46-52.) Nindo moko, gicidho ku junyodo pare i foc i Yeruzalem. Saa ma gibedok, gipoy nia edong’ i ng’eygi. Nwang’u ukwayu Yosefu giku Maria ginyang’ nia i ng’ey foc awiya migi ceke utie i kind udul dhanu. Kinde ma ginwang’e, Maria uweco i wiye pilembe edong’ i Yeruzalem! Nwang’u Yesu romo yero nia junyodo pare giweco ire rac. Ento edwoko igi wec i adundo man ku woro. Re “ginyang’ ungo i wec m’eyero.” Kadok kumeno de, “emedere nibedo wor igi.”

6-7. Ang’o ma copo konyo aradu niworo junyodo migi?

⁶ Aradu, nyo saa moko ebedo iri tek niworo junyodo peri kinde ma gitimo kosa moko kunoke gibenyang’ ungo kudi? Ang’o ma copo konyi? Mi kwong’o, bed ipar pi kite ma Yehova winjere ko. Biblia uyero nia kan ibeworo junyodo peri, ‘ibinyayu mutoro i Rwoth.’ (Kol. 3:20) Yehova ung’eyo nia saa moko junyodo peri ginyang’ ungo kudi kunoke giketho cik m’umaku piny ungo. Re kan asu ing’iyo niworogi, ibinyayu mutoro i iye.

⁷ Mir ario, bed ipar pi kite ma junyodo peri giwinjiri ko. Kan ibeworogi, ibinyayu mutoro i igi man gibigeni. (Rie. 23:22-25) Bende, kindwu bidoko ceng’ini mandha kugi. Umego moko ma nyinge Alexandre mi ng’om mi Belgique, uyero kumae: “Kinde m’acaku timo lembe ma junyodo para gibekwayu, kindwa udoko ceng’ini mandha kugi man wan ceke wabino ku mutoro.” b Mir adek, bed ipar pi kite ma woro m’ibenyutho kawoni bikonyi ko i nindo m’ubino. Paulo ma kwo i ng’om mi Brésil, uyero kumae: “Niponjo niworo junyodo para ukonya niworo  Yehova man jumange m’utie ku dito.” Biblia uyero nia icikiri niworo junyodo peri pi thelembe ma pire tek lee ma e: “Kara lembe uwoth ber iri man ikwo pi nindo ma lee iwi ng’om.”—Efe. 6:2, 3.

8. Pirang’o aradu ma dupa ging’iyo niworo junyodo migi?

⁸ Aradu dupa gineno kite ma lembe uwotho ko igi miero pilembe ginyutho woro. Ku lapor, Luiza ma kwo bende i Brésil ukeunyang’ ungo nia pirang’o junyodo pare gikwero kud etii ku telefon pi kare moko, pilembe ebed eneno awiya ma pol mi oro pare gitie ku telefon. Re edog enyang’ nia junyodo pare gibino gwoke agwoka. Eyero kumae: “Kawoni aneno ngo cik mi junyodo para calu kongo ma jugoyo i tienda, ento calu jamgwok m’atie ku yenyne.” Nyamego moko m’aradu ma nyinge Elizabeth ma kwo i États-Unis ke uyero nia saa moko eii aia niworo junyodo pare. Ekoro kumae: “Kan anyang’ ungo cuu nia pirang’o junyodo para giketho cik moko, aparu pi kite ma cik migi ugam ugwoka ko i wang’e.” Monica ma kwo i ng’om mi Arménie ulund uyero nia lembe ceke ubed uwotho ire miero kan eworo junyodo pare.

9. Dhanu ma dupa paru ang’o iwi woro ciki?

⁹ Dhanu ma dupa ging’eyo nia watie ku yeny mi judongo pa gavmenti man nia ukwayu wawor cik moko kokoro ma “jubim mi ng’om” giketho. (Rum. 13:1) Re dhanu ma rom eno giworo ngo cik m’umaku ngo wigi. Ku lapor, wakewec iwi culo palatha. I ng’om moko mir Europe, dhanu ma dupa paru nia “etie ber niculo ngo palatha kan ineno nia pire tie tek ungo.” Eno uketho dhanu mi ng’ombe giculo ngo palatha ma pol ma gavmenti ubekwayu.

10. Pirang’o waworo kadok cik ma wamaru ngo?

¹⁰ Biblia uyero nia bimobim mi dhanu ubenyayu can, nia en’i the loc pa Sitani, man nia kago eni jubinyothe. (Zab. 110:5, 6; Ekl. 8:9; Luka 4:5, 6) Eyero bende nia “ka ng’atu moko ubeworo ngo jubim, nwang’u ebejai i kum yub pa Mungu.” Waworo jubim mi ng’om pilembe Yehova re m’umaku yub maeno pi kare moko kara lembe uwoth ma ber i kind dhanu. Pieno, wacikara nimiyo “ni ng’atuman gin m’uromo jumii ire,” uketho i iye palatha man woro. (Rum. 13:1-7) Waromo nwang’u nia cik moko ubenyang’uwa ngo, emaku piny ungo kunoke nia e tek dit. Ento waworogi pilembe Yehova ubekwayuwa nia wawor jubim mi ng’om ka fodi gikwayu ngo nia watim lembe m’uturo cik pare.—Tic. 5:29.

11-12. Nimakere ku Luka 2:1-6, Yosefu giku Maria gitimo ang’o pi niworo cik, man adwogine ubino ang’o? (Nen bende cal.)

 ¹¹ Wacopo nwang’u ponji niai kud i lapor pa Yosefu giku Maria ma gibino ayika niworo jubim mi ng’om, kadok saa m’ebino igi lembe ma tek de. (Som Luka 2:1-6.) Ku lapor, kinde ma Maria udoko ku ic mi dwi abung’wen, ginwang’iri i wang’ lembe moko ma tek lee. I saa maeno, Ogusto m’ubino jabim ma dit mi Roma ung’olo nia dhanu ceke gikiewiri. E ugam ukwayu nia Yosefu giku Maria giwoth pi kilometre 150 i ng’om gudi pi nicidho i Bethlehem. Woth maeno ubino yot ungo, asagane ni Maria. Copere nia giku Yosefu ceke gibino dieng’ pi yotkum pare man pa nyathin migi ma fodi unyolere ngo. Ka moc uwok ugoye i yo ke? Poy nia Masiya ma jubino kuro n’i iye. Nyo giparu nia eno utie thelembe ma copo cerogi niworo jubim?

¹² Andha Yosefu giku Maria gibino dieng’ lee, re giweko ngo lembuno ucergi niworo cik. E Yehova umiyo igi mugisa nikum woro migi. Maria utundo ma ber mandha i Bethlehem, ewok enyolo nyathin ma leng’, man eno uketho kadok lembila mi Biblia de upong’o!—Mik. 5:2.

13. Woro mwa romo bedo kud adwogi ma kani iwi umego mwa?

¹³ Ka wabeworo jubim mi ng’om, eno miyo bero iwa man ni jumange. Nenedi? Wauro matira ma jumiyo ni ju m’ubeworo ngo cik. (Rum. 13:4) Bende, woro mwa copo ketho jubim gibedo ku nen ma ber iwi Jumulembe pa Yehova. Ku lapor, oro ma dupa udaru kadhu niai ma juaskari umondo i Ot Ker moko i saa mi coko i ng’om mi Nigeria, ma gibesayu ju m’ujai i kum culo palatha. Re jadit migi ukwayugi nia giwok ku keca, man eyero kumae: “Jumulembe pa Yehova giculo palatha.” Eno ubenyutho nia saa ceke m’ibeworo cik, nwang’u ibemediri niketho pi Jumulembe pa Yehova ung’eyere  ma ber. Nindo moko, lembuno bibodho juyic wedu.—Mat. 5:16.

14. Ang’o m’ukonyo nyamego moko nibedo “ayika niworo” jubim mi ng’omi?

¹⁴ Re saa moko eromo bedo iwa tek niworo jubim mi ng’om. Nyamego moko ma nyinge Joanna mi ng’om mir États-Unis uyero kumae: “Ebino ira tek magwei niworo jubim pilembe wedi para moko uneno can mananu i the cing’gi.” Re Joanna uii lee pi niwilo pidoic pare. Etimo nenedi? Mi kwong’o, ejigo nisomo lembang’eya ma romo tugo pidoic ma rac i iye i kum jubim. (Rie. 20:3) Mir ario, erwo i bang’ Yehova ukonye kara eketh genogen pare i wiye kakare nigeno alokaloka ma bimobim mi dhanu copo kelo. (Zab. 9:9, 10) Mir adek, esomo thiwiwec dupa mi girasoma mwa m’unyutho kite ma Jakristu copo mondo ko ngo i lemgamba. (Yoh. 17:16) Joanna udog uyero nia niworo jubim mi ng’om umiyo ire “kwiyocwiny ma lee.”

15. Pirang’o saa moko eromo bedo iwa tek niworo telowic m’uai i dilo pa Yehova?

¹⁵ Yehova ubekwayuwa nia ‘wabed wor ni dhanu ma gibetelo wiwa’ i cokiri. (Ebr. 13:17) Yesu ma Jatela mwa utie ng’atu ma pwe, re ju m’ebetiyo kugi pi nitelo wiwa i ng’om gitie ku dubalaga. Pieno, eromo bedo iwa tek niworogi, asagane ka gibekwayu nia watim gin moko ma wamaru ngo. Saa moko, jakwenda Pethro de ukeubino ku jiji mi woro telowic ma jumiyo ire. Kinde ma malaika moko ukwaye nia ecam lei m’ucido nimakere ku Cik pa Musa, ekwero wang’ acel kende ngo, ento wang’ adek! (Tic. 10:9-16) Pirang’o? Pilembe enyang’ kpe ku telowic ma nyen maeno. Nwang’u fodi etimo ngo lembe ma kumeno i kwo pare. Kan ebino tek ni Pethro niworo telowic pa malaika ngi, dong’ eromo bedo tek iwa rukani niworo telowic mi dhanu ma gitie ku dubalaga?

16. Kadok nwang’u Paulo uneno ve nia telowic ma jumiyo ire umaku piny ungo, etimo ang’o? (Tic mi Jukwenda 21:23, 24, 26)

¹⁶ Jakwenda Paulo ubino “ayika niworo” telowic, kadok kinde m’enwang’u nia telowicne uyenyo maku piny ungo. Saa moko, Jukristu ma Juyahudi mi Yeruzalem giwinjo awiw ma nia ebeponjo Juyahudi mi kabedo mange nia “gijai i kum Musa” man nia ebeworo ngo Cik. (Tic. 21:21) Kinde m’ecidho i Yeruzalem, judong cokiri ma kuca gikwaye nia eting’ jumaco ang’wen ecidh kugi i hekalu man ewok edwokere leng’ calku Cik pa Musa pi ninyutho nia ebeworo Cik. Paulo ugam ung’eyo nia dong’ Jukristu gimbe i the Cik, man nia etimo ngo lembe moko ma rac. Kadok kumeno de, re asu eworogi. Eting’o “jumaco maeno man edwokere leng’ karacelo kugi calku Cik pa Musa.” (Som Tic mi Jukwenda 21:23, 24, 26.) Woro m’enyutho ukelo bedo i acel.—Rum. 14:19, 21.

17. Lembe ma Stephanie ukadhu kud i iye ubemiyo iri ponji ma kani?

¹⁷ Ebino lembe ma tek ni nyamego moko ma nyinge Stephanie niworo yub moko m’uai kud i filial mi ng’om ma thugi. En ku won ot pare, gibino kud anyong’a nikonyo i ungu moko ma weco dhok mange. I ng’eye, biro mi filial unego ther ungune man judwokogi i cokiri ma juweco iye dhok migi mir anyoli. Eyero kumae: “Abino mbe kud anyong’a nyanok  de. Ayiyo ngo nia yeny ubino lee i dhok mwa mir anyoli.” Re kadok kumeno de, eng’iyo nidiko cinge i kum yubne. Emedo kumae: “I ng’eye anyang’ nia karaman ebino yub mi rieko. Wadoko ni junyodo mi tipo ni umego ku nyimego dupa ma wedi migi umbe i lemandha. Kawoni abetelo wi ponji mi Biblia pa nyamego moko m’ukeukwiyo i thenge mi tipo man atie ku saa lee pi ponji para ma segi. Atie bende ku pidocwiny ma ber pilembe ang’eyo nia anyutho woro m’ukwayere.”

18. Woro ketho wanwang’u bero ma kani?

¹⁸ Wacopo ponjo ninyutho woro. Yesu ugam uponjo “nibedo wor nikadhu kud i masendi m’enwang’ere ko.” (Ebr. 5:8) Wan de wang’ ma pol waponjo nibedo wor i saa ma lembe tie tek i iye. Ku lapor, saa ma jukwayu nia wajig nitimo coko i Ot Ker man nirweyo ot kubang’ ot kinde ma Korona ucaku, nyo ebino iri yot nibedo wori? Poy nia woro m’inyutho ugwoki, eketho cokiri peri ubedo i acel man enyayu anyong’a i Yehova. Kawoni dong’ wan ceke watie ayika niworo telowic ceke ma wabinwang’u i saa mi masendi ma dit. Both mwa bijengere iwi woro!—Yob 36:11.

19. Pirang’o imito ibed wori?

¹⁹ Waponjo nia woro miyo mugisa dupa. Re ku kwong’a, wang’iyo niworo Yehova pilembe wamare man wamito wanyay anyong’a i iye. (1 Yoh. 5:3) Wacopo culo ngo wang’ bero ceke ma Yehova utimo iwa. (Zab. 116:12) Ento wacopo woro en man ju m’ubetelo wiwa. Ka wa wor, eno nyutho nia wa riek. Man ka wa riek, wanyayu anyong’a i Yehova.—Rie. 27:11.