JAYAHUDI moko ma nyinge Mordekai ubino ku dito ma pire tek i lembe ma jukoro i Biblia i buku pa Ester. Ebino Jayahudi ma juyaku i lwiny, m’ubed utimo tic i kal p’ubimo mi Perse. Lembuno utimere i caku mi rundi dage mir 5 W.N.Y., “i ceng’ [p’ubimo] Ahasuerus.” (Ma tin dhanu ma pol ung’eye ku nyinge ma Artacasta I.) Mordekai utuco wi gamba ma nwang’u jubecinego ko ubimo. Foyofocne uketho ubimo ketho juyunge i wang’ dhanu ceke. I ng’eye kinde ma Haman ma jadegi pa Mordekai ku mi Juyahudi utho, ubimo uketho edoko ng’atu mir ario mi ker. Dito maeno uketho Mordekai uwodho cik m’ubodho Juyahudi i kum nek ma nwang’u jubecinego ko gin zoo i ker mi Perse.​—Est. 1:1; 2:5, 21-23; 8:1, 2; 9:16.

I caku mi rundi dage mi 20, jururieko moko ma ponjo lembe mi kpawa giwacu nia lembe m’i buku pa Ester utie gin ma juthungo athunga, man nia Mordekai de utie ngo ng’atu m’ugam ukwo. Ento i oro 1941, dhanu ma sayu dong’ piny ma con m’udong’ ginwang’u gin m’ucwaku lembe ma Biblia ukoro iwi Mordekai. Ginwang’u ang’o?

Jutim sayusac ginwang’u giragora moko mi Perse ma jukiewo ku gor mi cunéiforme, ma i iye jukiewo pi jadit moko ma nyinge Marduka (ku dhug Alur Mordekai). Ebedo jaratic p’ubimo, copere ebed eneno wi lembe mi sente i adhura mi Cucan. Arthur Ungnad ma tie jararieko m’ukoro pi kpawa mi theng ng’om ma yo nyangu, uwacu nia eni utie wang’ ma kwong’a ma nying’ Mordekai unwang’ere i buku mange m’uweko Biblia.

Niai i kum rapor ma Ungnad umiyo, jururieko mange de udok uloko giragora ulufu swa mi Perse ma jukiewo ku gor mi cunéiforme. Moko m’i kindgi ubedo ban kidi ma junwang’u i uvuru mir adhura mi Persepolis. Junwang’e i kakanpiny moko ceng’ini ku gang’kidi mir adhura. Ban kidine ubino nuti niai i oro mi bimobim pa Artacasta I. Gitie i dhok mir Elam man nying’ dupa ma nwang’ere i igi, nwang’ere bende i buku pa Ester. a

I Ban ma dupa mi Persepolis, jukiewo nying’ Marduka ma tie ng’atu m’ubedo jagor cik i kal p’ubimo i Cucan, i the bimobim pa Artacasta I. Ban ne acel ukoro nia Marduka ubino jalok dhok. Lembe maeno urombo ku gin ma Biblia ukoro pi Mordekai. Ebino jaratic m’ubed utimo i lelagang’ p’ubimo Ahasuerus (Artacasta I) man ebed eweco dhok ma tung’ tung’ ma kadhu ario. Mordekai ubed ubedo wang’ ma pol i dhugang’ mi kal p’ubimo i Cucan. (Est. 2:19, 21; 3:3) Dhugang’ maeno ubino ma dit yangara, man ebedo kaka ma jurutic mi kal gibed gitimo iye tic.

Lembe utie dupa m’urombo i kind Marduka ma juweco pire i ban kidi, ku Mordekai ma juweco pire i Biblia. Gin ceke gikwo i rundi ma rom, i kabedo ma rom, gibino ku dito ma rom i tic, man i kaka tic de ma rom. Ubenen nia lembe maeno ceke ubenyutho nia Marduka man Mordekai utie ng’atu ma rom ma juweco pire i buku pa Ester.