1. Wacopo nwang’u juk pi thelembe ma kani, man pirang’o wan ceke watie ku yeny mi juki?

 WAN ceke saa moko wabedo ku yeny mi juk. I lembe moko, wamaku yub wan giwa pi nikwayu juk i bang’ ng’atu ma wageno. I thenge mange ke, umego moko m’ubedieng’ piwa copo bino i bang’wa pi ninyutho iwa nia wabekwanyu “yo ma rac” ma bikelo ang’eyang’o i iwa. (Gal. 6:1) Kunoke, wacopo nwang’u juk kinde ma nang’ dong’ watimo kosa ma dit. Kadok wanwang’u jukne pi thelembang’o de, re ukwayu wawinje. Etie ber ka watimo kumeno, kum ecopo bodho kwo mwa!​—Rie. 6:23.

2. Nimakere ku Lembrieko 12:15, pirang’o wacikara niwinjo juki?

² Giragora ma thiwiwec mwa ucungo i wiye ubecwaluwa nia ‘wawinj lembe mi jurieko.’ (Rie. 22:17) Ng’atu moko mbe m’ung’eyo lembe ceke; re kokoro ng’atu moko nuti m’ulund ung’eyo lembe lee nisaguwa. (Som Lembrieko 12:15.) Tek wabewinjo juk, eca nwang’u wabenyutho jwigiri. Eno nyutho nia wang’eyo mupaka mwa, man nia wang’eyo ya watie ku yeny mi kony pi nitundo i kum lembakeca mwa. Yehova uketho Suleman ma tie ubimo ma riek ukiewo nia ‘lembakeca . . . cungo nikum udul juporlembe,’ niwacu nikum jumii juk.​—Rie. 15:22.

3. Wacopo nwang’u juk i yo ma kani?

³ Juk moko tie ma wanwang’u wan giwa, moko ke tie ma ai atira i bang’ jumange. Juk ma wanwang’u wan giwa tie juk ma nenedi? Wacopo somo lembe moko i Biblia kunoke i girasoma mwa, ma ketho wacungo pi niparu pi kit kwo mwa man ma cwaluwa nitimo alokaloka. (Ebr. 4:12) Eno tie juk ma wanwang’u wan giwa. Dong’ juk ma ai atira i bang’ jumange ke utie juk ma nenedi? Jadit cokiri kunoke umego moko m’uteng’ini i tipo, copo nyutho iwa lembe moko m’ukwayu watim alokaloka i iye. Eno julwong’o nia juk m’uai atira i bang’ jumange. Tek ng’atu moko m’umaruwa  lee umiyo iwa juk m’ujengere iwi Biblia, mito wanyuth ire foyofoc, wawinj juk pare man watii ku jukne.

4. Nimakere kud Eklizia 7:9, wacikara nikoc i kum lembang’o tek jumiyo iwa juki?

⁴ Re, waromo nwang’u nia niwinjo juk m’uai atira i bang’ ng’atini man nitiyo kude utie lembe ma tek. Lembene copo kierowa bende. Pirang’o? Kadok wang’eyo nia waleng’ ungo de, re nijolo juk ma ng’atini ubemiyo iwa atira atira iwi kosa moko ma watimo copo bedo iwa lembe ma tek. (Som Eklizia 7:9.) Wacopo caku sayu thelembe man waromo bedo ku jiji iwi gin m’ucwale nimiyo iwa juk, kunoke wacopo cero bang’wa pir ayi m’emiyo ko jukne. Waromo caku cayu jamii jukne nia, ‘Etie ng’a m’eromo miyo ira juk m’eca! M’eni en gi e de eweco!’ Tek juk ma jumiyo iwa unyang’uwa ngo, lembuno ketho wacayu jukne kunoke wadok wasayu juk i bang’ ng’atu mange ma romo yero iwa lembe ma nyang’uwa.

5. Wabiweco iwi lembang’o i thiwiwec maeni?

⁵ I thiwiwec maeni wabiweco iwi lapor mi dhanu moko ma Biblia uweco pigi: M’ukwero juk ku m’ujolo juk. Wabiweco bende iwi gin ma copo konyowa nijolo juk man bero ma wanwang’u i kum jolo jukne.

6. Lembe m’ubimo Rehoboam utimo kinde m’enwang’u juk ubemiyo iwa ponji ma kani?

⁶ Wakewec iwi lapor pa Rehoboam. Kinde m’edoko ubimo mir Israel, lwak dhanu ubin ukwaye nia etim igi lembe moko. Gikwaye nia ejwig ter ma won ma Suleman uketho i wigi m’ubenurogi. Rehoboam utimo lembe ma ber, ecidh epenjo judongo mir Israel pi lembe m’ecopo dwoko ni lwak dhanu. Judongone gidwoko ire nia kan etimo gin ma lwak dhanu ubekwayu, e saa ceke gibitimo ire. (1 Ub. 12:3-7) Re ve ubenen nia jukne ufoyo ngo i Rehoboam, e elokere edok epenjo dhanu mange ma gidongo kugi. Ubenen nia dhanu maeno oro migi ubino i kum oro 40 kumeni, pieno giromo bedo ku ng’eyong’ec moko i kwo migi. (2 Kei. 12:13) Re pi kare maeni, gimiyo juk ma cuu ngo ni Rehoboam. Giyero ire emed ter ma pek ameda iwi lwak dhanu. (1 Ub. 12:8-11) I wang’ lembe ario maeno ma tung’ tung’, nwang’u Rehoboam ucikere nikwayu Yehova pi ning’eyo nia juk ma kani m’ecikere nitiyo ko. Tung’ ku maeno, eng’iyo pare nitiyo ku juk m’uwok ma ber i ithe m’awobi wadi umiyo ire. Adwogi mi lembene ubino rac mandha ni Rehoboam man ni lwak dhanu mir Israel. Wan de juk ma wabenwang’u, copo bedo ngo kwa juk ma foyo iwa. Re wacikara nijole tek ejengere iwi Lembe pa Mungu.

7. Lapor p’ubimo Uzia ubemiyo iwa ponji ma kani?

⁷ Ubimo Uzia ukwero juk. Emondo i kusika mir hekalu pa Yehova, kaka ma julam kendgi re ma gitie ku twero mi mondo, man epimo nithiero lam mir udok ma ng’wice ng’ar. Julam pa Yehova uwacu ire kumae: “En e tic peri ngo, Uzia, ma nia i wang’ udok ma ng’wice ng’ar ni Yehova, ento mi julam . . . ma juthierogi kara giwang’ udok ma ng’wice ng’ar.” Uzia utimo ang’o? Ka nang’ ejwigere eyiyo jukne man ewok wang’ acel kud i hekalu, nwang’u Yehova copo timo ire kisa. Ento “kwinyo lund umaku Uzia.” Pirang’o ekwero juki? M’umbe jiji calu ebino ubimo, eparu nia etie ku twero mi timo gin moko ci m’emaru. Ento Yehova ufoyo ngo lembe m’etimo. Kuhaya pare uketho enwang’u joi kunoke dhobu, man ebedo “won joi cil i ceng’ mi  tho pare.” (2 Kei. 26:16-21) Lapor p’Uzia ubeponjowa nia, nik wabed ng’a, tek wakwero juk m’ujengere iwi Biblia ci, wabinyotho winjiri mwa ku Yehova.

8. Yob utimo ang’o kinde ma jujuke?

⁸ Tung’ ku lapor mi cimowang’ ma waweco pire, Biblia uweco bende pi lapor ma beco mi dhanu m’unwang’u mugisa kum gijolo juk. Wakewec pi Yob. Kadok nwang’u ebino ng’atu ma lworo Mungu, re en de ebino ku kum mi dubo. Kinde m’ebino i lembe ma pek, ecoro wec swa. Lembene uketho Elihu man Yehova gijuke ngbeng’. Yob utimo ang’o? Ejwigere man ejolo jukne. Ewacu kumae: “Aweco gin m’ang’eyo there ngo . . . adagara gira man aloko cwinya i utur man vuru.” Yehova umiyo mugisa ni Yob pi jwigiri pare.​—Yob 42:3-6, 12-17.

9. Musa utimo ang’o kinde ma jujuke, man pirang’o etie lapor ma ber iwa?

⁹ Musa bende uweko lapor ma ber mandha, kum ejolo twiny ma jutwinye ko kinde m’etimo dubo ma pek. Nindo moko saa ma ng’eicwiny umake emiyo ngo yung ni Yehova. Lembuno uketho Musa umondo ngo i Ng’om mi lembang’ola. (Wel 20:1-13) Kinde ma Musa ukwayu nia timba Yehova ukeudok ung’ii i yub pare kendo, Yehova uyero ire nia “kud iyer ira kendo pi lembe maeni.” (Poi. 3:23-27) Nyo ng’eicwiny umaku Musa? Ungo, ento ejolo yub pa Yehova man Yehova umedere nitiyo kude pi nitelo wi nyithindho mir Israel. (Poi. 4:1) Yob giku Musa gitie lapor ma ber m’ukwayu walubi kinde ma jumiyo iwa juk. Yob uwilo paru pare man ecero ngo bang’e. Musa ke unyutho nia ejolo juk pa Yehova, kum egwoko bedoleng’ pare asu kadok nwang’u ebayu rwom pare m’emaru de.

10. (a) Lembrieko 4:10-13 ubeponjowa nenedi pi bero ma junwang’u i kum jolo juki? (b) Jumoko ginyutho nen ma kani ma ber pi juki?

¹⁰ Wanwang’u bero ka wabelubo lapor mi dhanu ma gigwoko bedoleng’ migi calu ve Yob man Musa. (Som Lembrieko 4:10-13.) Umego ku nyimego dupa gilubo lapor maeno. Umego Emmanuel * ma kwo i ng’om mi Congo-Kinshasa uyero kumae pi juk m’enwang’u: “Umego moko ma giteng’ini i cokiri para, gibin gibodha kinde ma gineno nia acaku bemwony i thenge mi tipo. Atiyo ku juk ma gimiyo ira man lembene ukonya niuro peko dupa.” Megan ma tie jayab yo i Canada de uwacu pi juk kumae: “Ebino ngo lembe m’abed amito awinji, ento ebino lembe m’atie ku yeny mi winjo.” Umego Marko ma kwo i ng’om mi Croatie ke uwacu kumae: “Abayu rwom m’abino ko i cokiri, ento kan aparu pi lembene, anwang’u nia juk ma jumiyo ira ukonya nidwoko winjiri para ku Yehova udok kendo kakare.”

11. Umego Karl Klein uyero lembang’o i kum jolo juki?

¹¹ Ng’atu mange m’uweko iwa lapor i kum bero ma junwang’u ka jujolo juk utie umego Karl Klein, m’ubino acel m’i kind umego mi Guriri m’utelo wic. I kpawa mi kwo pare, ekoro nia nindo moko enwang’u juk ma tek kud i bang’ umego Joseph Rutherford, m’ubino jarimbe ma ceng’ini. Umego Klein uwacu nia ku kwong’a jukne ukeutime rac. Ekoro kumae: “I ng’eye [umego Rutherford] unena man eyero ira ku vonjo kumae: ‘Jambu Karl!’ Ento calu ma  fodi abewinjara rac, amothe ndhu nia wek amothe. Ewacu ira nia ‘Karl, bed ku weng’i! Wonabali ubemito emeki i uwic pare!’ Adwoko ire m’alangu ko wiya nia, ‘lemoko mbe i iya i kumi umego Rutherford.’ Re eng’eyo nia lembe uton i iya i kume uketho edok enwoyo kendo nia, ‘Ber, re bed ku weng’i, Wonabali ubemito emeki i uwic pare.’ Eyero lemandha! Tek wabedo kud akece i kum umego moko, asagane tek eyero lembe m’ukwayu nia eyer iwa . . . , eca nwang’u waberoyara giwa i uwic pa Wonabali.” * (Efe. 4:25-27) Umego Klein ujolo juk pa Rutherford man mer m’i kindgi ubedo asu ma tek.

12. Jwigiri copo konyowa nenedi nijolo juki? (Zaburi 141:5)

¹² Ang’o ma copo konyowa nijolo juki? Ukwayu wabed dhanu ma jwigiri, ma wang’ey ko nia waleng’ ungo man nia saa moko waromo timo kosa. Calu ma walar waneno, Yob ubino ku nen ma cuu ngo. Ento i ng’eye, ewilo paru pare, e Yehova umiyo ire mugisa. Pirang’o? Pilembe Yob ujwigere. Enyutho nia etie ng’atu ma jwigere nikum juk m’ejolo ma Elihu umiyo ire, kadok nwang’u Elihu ubino nyathin ire. (Yob 32:6, 7) Wan de jwigiri bikonyowa nitiyo ku juk kadok waneno nia nwang’u umito ngo jumii iwa jukne, kunoke kinde ma ng’atu m’ubemiyo iwa jukne utie nyathin iwa. Jadit cokiri moko i ng’om mi Canada uwacu kumae: “Calu ma wacopo nenara ngo giwa ve ma jumange gineno kowa, nyo andha wacopo timo mediri ka jubemiyo ngo iwa juki?” Ng’a m’i kindwa m’umbe ku yeny mi cego nying’ tipo man mi bedo jarwey lembanyong’a man japonji ma beri?​—Som Zaburi 141:5.

13. Wacikara nineno nenedi juk ma wabenwang’u?

¹³ Nen juk ni mer m’uai i bang’ Mungu. Yehova ubemito wakwo kud anyong’a. (Rie. 4:20-22) Kinde m’ebemiyo iwa juk nikadhu kud i Lembe pare, nikadhu kud i girasoma m’ujengere iwi Biblia, kunoke nikadhu kud i bang’ jayic wadwa m’uteng’ini i tipo, eca nwang’u ebenyutho iwa mer pare. Juebrania 12:9, 10 uwacu nia ‘etimo kumeno pi bero mwa.’

14. Wacikara niketho wiwa i kum lembang’o kinde ma jubemiyo iwa juki?

¹⁴ Keth wii i kum juk ma jubemiyo iri, ento ungo i kum ayi ma jubemiye ko. Saa moko wacopo nwang’u nia juk ma jumiyo iwa utie ngo i ayi ma cuu. I andha, ng’atu m’ubemiyo juk ucikere nitimo kero kara juyii juk pare yot yot. * (Gal. 6:1) Ento wa  ju ma jubemiyo iwa juk lundo, ukwayu wan de watim kero wanen ponji ma wacopo nwang’u kud i jukne, kadok waparu nia nwang’u umito jumiye i ayi ma ber de. Wacopo penjara kumae: ‘Kadok ayi ma jumiyo ko ira juk ufoyo iya ngo de, nyo ponji moko mbe m’acopo nwang’u kud i jukne? Nyo acopo kadhu ngo kud iwi kosa pa ng’atu m’ubemiyo ira juk kara anwang’ kony i kum jukne?’ Ebibedo iwa lembe mi rieko tek wabesayu yo ma wanwang’ ko kony i kum juk moko ci ma jubemiyo iwa.​—Rie. 15:31.

15. Pirang’o ukwayu wasay juk i bang’ jumange?

¹⁵ Biblia ubeketho cwinywa nia wakway juk. Lembrieko 13:10 uyero kumae: “Rieko ni karacelo ku ju m’ubedo ku lembapora,” niwacu ku ju m’ubesayu juk. Eno tie lemandha! Dhanu ma gikwayu juk kakare nikuro akura nia ng’atu moko ubin umii igi juk, wang’ ma pol gitimo mediri i thenge mi tipo nisagu ju ma gikwayu ngo juk. Pieno, mak yub m’ibed ikway ko juk i bang’ jumange.

16. Wacopo kwayu juk i lembe ma kani ma tung’ tung’?

¹⁶ Wacopo kwayu juk i bang’ jayic wadwa i lembe ma kani? I lembe dupa. Wakenen lembene moko. (1) Nyamego moko ukwayu nia jarwey lembanyong’a moko ma jabodho gicidh gitel kude wi ponji mi Biblia, e i ng’eye epenje nia enyuth ire thenge m’ukwayu eyiki kara edok japonji ma jabodho. (2) Nyamego moko ma jamusuma ubemito eng’iew bongu, e epenjo nyamego moko m’uteng’ini unyuth paru pare i kum bongu m’eng’iyo. (3) Umego moko ubecimiyo korolembe pare mi dhanu ceke pi wang’ ma kwong’a. Ekwayu jakorlembe moko ma jabodho uwinje cuu kinde m’ebemiyo korombe pare, man i ng’eye enyuth ire kaka m’ukwayu eyiki. Kadok umego m’udaru miyo korolembe pi oro dupa de copo kwayu kony i bang’ jumange ma gi jubodho man nitiyo ku juk ma gimiyo ire.

17. Wacopo timo ang’o kara wanwang’ kony i kum juki?

¹⁷ I yenga kunoke i dwi m’ubino, wan ceke wabinwang’u juk, nik ebed ma wabinwang’u wan giwa kunoke ma jubimiyo iwa atira atira. Tek ibinwang’u jukne, poy ndhu i kum lembe ma waai waweco i wiye. Nyuth jwigiri. Keth wii i kum juk ma jubemiyo iri, ento ungo i kum ayi ma jubemiye ko man tii ku jukne. Ng’atu moko mbe i kindwa ma junyole m’eriek. Ento tek ‘wawinjo [juk] man wajolo ponji,’ Lembe pa Mungu ung’olo nia ‘wabibedo riek.’​—Rie. 19:20.