“JADWONG’,” “PAPA,” “NERA.” Eno tie kite m’aradu ma dupa mi Bethel gilwong’a ko. Amaru lwong’one pilembe oro para dong’ utie 89. Ka gibelwong’a kumeno, aneno nia eno tie acel m’i kind mugisa ma Yehova ubemio ira pi tic mi saa ceke m’atimo ire pi oro 72. Bende, nimakere ku lembe m’akadhu kud i ie i tic pa Mungu, acopo ketho cwiny aradu maeno kud adundena zoo kumae: ‘Kud wuwek cingwu bed ng’ic; kum wubinwang’u sukulia pi tic mwu.’​—2 Kei. 15:7.

Junyodo para giai kud i ng’om mi Ukraine, gidok i Canada. Kuca giwok gibedo i adhura mi Rossburn, i province mi Manitoba. Kafwa, mama unyolowa wan 16: jumaco 8, jumanyir de 8; awiya ma rut umbe i kindwa, man atie nyathin mir 14. Baba ugam umaru Biblia lee, man nja ceng’ yenga kugweno, ebed esome iwa; ento ebed eneno nia dini utie yo ma judong dini gitimo ko kuloka. Wang’ ma pol ebed epenjo ku ng’iero kumae: “Eca re ng’a m’ubed uculo Yesu pi tic pare mi rweyo lembanyong’a?”

Awiya fwa ma co ang’wen ku jumanyir de ang’wen gijolo lemandha. Nyamira ma nyinge Rose utimo tic pa jayab yo cil i tho pare. I wang’ nitho, eketho cwinywa ceke nia walub Lembe pa Mungu kilili, eyero kumae: “Abemito wanen kudwu i ng’om ma nyen.” I wang’e, umira ma jadit ma nyinge Ted ubed urweyo pi mac ma kuthum. Nja ceng’ yenga kugweno, ebed erweyo i radio, nwang’u ebeyero kendo kendo ku kero ni juwinj pare nia, judubo biwang’ i mac ma kuthum rondo ku rondo. Re i ng’eye, edoko jaratic pa Yehova ma won amora.

Nindo moko i dwi mir 6, oro 1944, kinde m’aai i somo amondo i ot, awok anwang’u nyathibuku moko iwi meza; thiwie ubino Ng’om ma nyen ubebino. * Asomo mbayane ma kwong’a, mir arionde, e aneno nia akemedara asu nisome. Saa m’asome ethum, agam amaku yub nia ukwayu atim ni Yehova calu ma Yesu de utimo.

Nyathibuku maeno utundo nenedi iwi meza fwa? Steve m’umira mange ma jadit uyero nia, jumaco moko ario ma gibino “lworo” buku ku nyithibuku gitundo yo fwa. Ewacu kumae: “Ang’iewo maeno, pilembe beine ubino yot.” Ceng’ yenga m’ulubo, jumacone gidwogo kendo.  Giyero iwa nia gitie Jumulembe pa Yehova, man gibetio ku Biblia pi nidwoko wang’ penji mi dhanu. Lembene unyang’uwa, pilembe junyodo mwa uponjowa niworo Lembe pa Mungu. Giyero bende iwa nia i kind nindo ma nyanok, Jumulembe pa Yehova bibedo ku coko ma dit i adhura mi Winnipeg, kaka ma nyaku fwa ma nyinge Elsie ni ie. E aneno nia ukwayu acidh i cokone.

Anyono gari kilometre ma romo 320 nitundo i Winnipeg; ento akearobo i adhura mi Kelwood, kaka ma Jumulembe ario ma gigam gicidho yo fwa ginwang’iri i ie. Kinde ma fodi ani keca, acidho i coko, man awok ang’eyo nia cokiri utie ang’o. Anyang’ bende nia dhanu ma co, ku ma mon man aradu ceke gicikiri nirweyo ot kubang’ ot calu ma Yesu utimo.

I Winnipeg, warombo ku Jack m’umira mange ma jadit; eai yo malu mir adhura mi Ontario man en de ebino i coko ma dit. Nindo ma kwong’a mi cokone, umego moko umio atwong’a nia batizo bibedo nuti. Waku Jack wang’io nia ukwayu walim batizo i coko maeno. Wabino kud ava mi caku tic pa jayab yo ndhu ndhu i ng’ei batizo. E wang’ acel i ng’ei cokone, Jack umaku tic pa jayab yo. An ke nwang’u fodi atie ku oro 16, man ugam ukwayere nia adok i somo. Ento oro m’ulubo, an de adoko jayab yo ma nja.

Acaku tic pa jayab yo i province mi Manitoba, i adhura mi Souris, karacelo kud umego Stan Nicolson. I ng’eye nyanok, anyang’ nia saa moko tic pa jayab yo tie yot ungo. Waneno nia sente mwa ubejwik ajwika, re wamedara asu nirweyo. Nindo moko, kinde ma warweyo lembanyong’a duu, wadwogo ma kec ubegobo iwa, re sente acel de bino mbe i kumwa. Kinde ma watundo i pacu, wanwang’u juketho cam dupa saki ma dit i dhogola mwa! Ebino iwa lembe mi zungo ma dit. Nitundo tin de wang’eyo ngo nia ng’a m’ugam uketho sakine. Uthieno ma cing’ nica, wacamu ve barwodhi. Eno ubino mugisa ma lee dit ma wanwang’u pilembe wakonjo ngo cingwa! I thum pa dwi maeca nwang’u dong’ adaru cwei nisagu m’i wang’e zoo!

Dwi ma nok i ng’eye, juorowa wacidh watim tic pa jayab yo i adhura mi Gilbert Plains, ma nwang’ere i kilometre ma romo 240 yo malu mi Souris. I saa maeca, cokiriman ubino ku tablo (bau) ma lac ma jubed junyutho i wie rapor mi tic mi lembanyong’a ma kubang’ dwi. I kind dwi moko acel, tic mi lembanyong’a ugam ujwik, e amio korolembe moko pi niketho peko nia ubekwayu umego ku nyimego gimed amora i tic. Saa ma coko uthum, nyamego moko ma jayab yo ma cware tie ngo Jamulembe ubin uyero ira ku piiwang’e kumae: “Atimo kero ceke, re copo para jik keno.” E an de awak, man akwayu kisa i bang’e.

Calu m’utimo an, umego ma fodi gitie aradu, gicopo nipodho i kit kosa ma kumeno, man cwinygi copo tur. Re lembe m’akadhu kud i ie umio ponji ma nia, kakare niweko cwinyi utur, pire tie tek nia inwang’ ponji i kum kosa m’itimo. Tic mange ma ber m’ibitimo, bimio iri mugisa.

Anwang’u rwom ma lee dit mi cisomo darasa mir 14 mi Gilead kinde m’abino ku oro 21, man i dwi mir 2, 1950, jumio iwa diplom. Wasomo darasa wa dhanu 103, man juoro dhanu 25 m’i kindwa i Canada, i province mi Québec, kaka ma juweco i ie français. Kuca jubino nyayu ragedo lee mandha i kum Jumulembe pa Yehova. An ke juora i adhura mi Val-d’Or, kaka ma jutong’o i ie or. Nindo acel, wacidho kud umego ku nyimego dupa pi nirweyo lembanyong’a i pacu ma ceng’ini, i Val-Senneville. E japadri ma keca uwok unyayu ali i wiwa, man eyero nia waai pio kud i pacu migi. Lembe m’etimo uketho acidh adote i cik. Man jung’olo cul i wie.

Ragedo maeno ma junyayu i kumwa, ku mange de dupa ma kumeno, judok julwong’ogi nia “Kesi mi Québec.” Nwang’u pi oro ma kadhu 300, dini mi Katholiki re m’ubino telo wi province mi Québec. Pieno judong dinine ku judongo mi lembgamba  gidikiri karacelo pi ninyayu ragedo i kum Jumulembe pa Yehova. Ebino lembe ma yot ungo iwa, man wabino nyanok. Re dhanu mi Québec ma gitie kud adunde ma leng’ giwinjo lembanyong’a. Abed atelo wi ponji mi Biblia mi jumoko m’ujolo lemandha. I kindgi, ubino juruot moko ma gin apar. Juruotne zoo gicaku timo ni Yehova. Amora migi ucwalu jumange de niweko dini mi Katholiki. Wamedara asu nirweyo, man nok nok waloyo kesi ne!

I oro 1956, juora acidh atim i Haïti. Weco français ubed usendo bamisioner ma dupa ma gini kuca, re asu dhanu ubed uwinjogi. Umego Stanley ma de ubino misioner uyero kumae: “Wazungo lee dit nineno nia dhanu utimo kero migi ceke niponjowa ku weco français.” Saa m’atundo atunda, lembe usenda ngo pilembe alar aponjo weco français kud i Québec. Re i ng’eye nyanok, wanyang’ nia umego ma dupa mi Haïti giweco dhu créole. Pieno, kara tic mwa uwoth ma ber, ugam ukwayere nia waponj dhokne. Watimo kumeno, man wanwang’u mugisa dupa.

Kara umego ginwang’ kony lee, Guriri m’utelowic uyio nia walok Otkur ma Wiw man bende jamtic mange ku dhu créole. E pio pio, wend dhanu m’ubebino i coko umedere i ng’ombe zoo. I oro 1950, jurwei ubino 99 kende i Haïti. Ento i oro 1960, wendgi medere ma kadhu 800. I saa maeca, juora nicitimo i Bethel. I oro 1961, abino ku mutoro nibedo japonjo i Somo mi tic mi Ker. Watendo judong cokiri ku juyab yo ma segi, ma wendgi zoo ubino 40. I coko ma dit mir adhura ma jutimo i dwi mi 1, 1962, wamio amora i kum umego ma giromo nia gimed tic mi rweyo lembanyong’a. Jumoko m’i kindgi jung’iogi nibedo juyab yo ma segi. Lembuno utundo tap i saane, pilembe nwang’u jucaku benyayu ragedo i kumwa.

Nindo 23 mi dwi mi 1, 1962, ndhu ndhu i ng’ei coko ma dit, jubin jutwiyowa kud i filial wakud umego Andrew D’Amico m’ubino misioner, man jumayu Réveillez-vous ! m’ubino keca ceke; ubedo mi français, mi nindo 8, dwi mi 1, 1962. I Réveillez-vous ! ne, judok iwi lembang’eya moko m’ukoro nia dhanu mi Haïti gipong’ ku timo mi pajogi; juwodho lembang’eyane kud i gazeti mi ng’ombe, m’ugam uwok ku dhok mi français.  Lembe maeno uton lee i dhanu moko, man giyero nia jukiewo Réveillez-vous ! ne i filial. Yenga moko kende i ng’eye, jugam juriemo bamisioner. * Ento umego mi ng’ombe ma jutendo ma ber gidong’ gimediri ku tic. Tin, anyong’a ubenega karacelo kugi nikum cirocir ma ginyutho, man kite ma yioyic migi udoko ko tek. Kawoni gitie bende ku Biblia Les Saintes Écritures. Traduction du monde nouveau mi dhu créole. Eno tie lembe ma con ubedo iwa ni lek.

I ng’ei m’atimo i Haïti, juora calu misioner i République centrafricaine. I ng’eye, abino ku rwom mi bedo jatel wi tic mi filial kuca.

I saa maeca, nwang’u Udi Ker ma dupa ubino leng’ hai ungo. Aponjo ninyaru lum, man niluko wi ot. Ju m’ubekadhu kud i yo gizungo lee dit kite m’abeii ko ku ticne. Lembene umio bende amora i kum umego, uketho gimiiri lee i tic mi giedo man mi yiko Udi Ker migi. Judong dini gibed ginywaruwa pilembe udi kanisa migi ubino mi bati, mwa ke ubino mi lum. Cwinywa utur ungo, wamedara asu nicokara i Ot Ker mwa ma tie mi lum. Nindo moko, yamu ma tek ukoto i adhura ma dit mi Bangui. Eting’o wi ot kanisa moko m’ubino mi bati, man ecidh eredhe i ndaki ma dit, e anyware migine ugam uling’. Wi Ot Ker mwa ma waluko ku lum ke ubedo kakare. Kara tic mi Ker utimere ma ber, wagiero ot ma nyen mi filial man mi bamisioner pi dwi abic kende. *

I oro 1976, jukwero tic mwa i République centrafricaine; pieno, juora i ng’om ma ceng’ini ku keca, niwacu i Tchad, i adhurane ma dit mi NDjamena. Lembe ma ber utie nia, awok arombo ku nyamego moko ma jayab yo ma segi ma won amora; nyinge Happy, etie dhanu mi Cameroun. Wagamara kude i nindo 1, dwi mir 4, 1978. I kind dwi ma rom eca, lwiny mi thek ugam utuk, e waringo i theng ng’ombe ma yo piny ku dhanu mange. Saa ma lwiny uthum, waloko wadok, man wawok wanwang’u ot mwa udoko ni kabedo ma dit mir ungu moko mi juaskari. Gicoko girasoma ku bongu ma Happy unyomo ko, ku piny ma jubolo iwa i nyom ceke. Re wakonjo ngo cingwa. Wan ario zoo wabedo kwo, man wamedara ku tic.

Oro ma romo ario i ng’eye, judok juyio tic mwa kendo i République centrafricaine. E wadok kuca, man wawok watimo tic mi liewo twodiri. Ot mwa ubino mutukari ma dit, man wabino ku pem ma jucopo banu abana, man katini ma copo piko pii litre 200, man frigo ku furu mi tedo. Wotho bino tek. I woth acel kende, wagam wacungo ma romo wang’ 117 kaka ma polisi ubeng’olo i ie dhanu.

Wang’ mapol piny bebedo lieth lee dit (50°C). Saa moko ka wabetimo coko ma dongo, ebed ebedo lembe ma yot ungo ninwang’u pii ma copo romo pi batizo. Pieno, umego gibed gigolo pii i wang’ kulo m’udwono, man gitode nok nok gikele i katini ma jubilimo i ie, nitundo eromo.

I oro 1980 juorowa i Nigeria. Pi oro ario ku nusu, wawok wayikara pi giedo mi filial ma nyen. Umego ging’iewo ot ma dit mir etaj m’ugam ukwayu nia juyaki, man jugier filial kakare. Nindo moko kugweno, aidho malu iwi ode kara akony tic mi yakne. I kum piny mi saa abusiel, acaku nilor ku kaka m’aidho kud i ie. Ento awok anwang’u kaka m’acopo nyono umor, e avuth apodho. Ugam unen ve anwang’u ret ma pek. Re i ng’ei ma juroya i macini (radiographie), dokter uyero ni Happy kumae: “Cwinyi kud upidi, enwang’u cok i kore kende. I ng’ei yenga moko acel ci ebikei.”

 I oro 1986, wadok i Côte d’Ivoire, man kuca de watimo tic mi liewo twodiri. Tije ubed uterowa nitundo i Burkina Faso ma tie ng’om ma ceng’ini keca. Agam aparu ngo apara de nia oro moko i ng’eye wabidok pi nindo moko i Burkina Faso.

Aai kud i Canada i oro 1956, re i oro 2003, niwacu oro 47 i ng’eye, adok kendo i Canada, re maeni wadok waku Happy, man wawok watimo i Bethel. Iwi karatasi mwa, wabino dhanu mi Canada, re wan wabed wanwang’ara nia watie dhanu mir Afrika.

I oro 2007, kinde ma oro para udoko 79, adwogo kendo i Afrika. Juorowa i Burkina Faso, man awok abedo acel m’i kind umego mi Komite ma neno wi tic mi lembanyong’a i ng’ombe. I ng’eye, biro ma wabed watimo i ie udoko ni biro mi loko dhok, ma filial mi Bénin re m’ubed uneno wie. I dwi mir 8, 2013, judwokowa i Bethel mi Bénin.

Kadok kero para ujwik de, re asu tic mi rweyo lembanyong’a pire tek i ia. I kind oro adek m’ukadhu, ku kony mi judong cokiri man ku kony pa dhaku para, abino ku mutoro ma lee dit nineno nia Gédéon giku Frégis ma waponjo kugi Biblia gilimo batizo. Kawoni gibetimo ni Yehova kud amora.

I kind saa maeno, juorowa waku Happy i Bethel mir Afrique du Sud. Juruot mi Bethelne gibegwoka ma ber. Afrique du Sud utie ng’om mir abiro, m’i kind ng’om m’abino ku rwom mi timo i igi i Afrika. I dwi mir 10, 2017, wanwang’u mugisa mange. Wacidho i Warwick, i New York saa ma jubethiero (jubetimo inauguration mi) kabedo ma dit mi ng’om zoo mi Jumulembe pa Yehova. Etie lembe ma wiwa biwil ko ngo nyanok de!

I buku mi oro mir 1994, mbayane mi 255, juyero kumae: “Wabekwayu dhanu ceke ma gitimo tic pa Mungu ku cirocir pi oro ma dupa kumae: ‘Kud wuwek cingwu bed ng’ic; kum wubinwang’u sukulia pi tic mwu.’​—2 Kei. 15:7.” Waku Happy wakeco nia wabilubo lembe maeno man niketho cwiny dhanu mange de gitim kumeno.