1. Ang’o ma copo ketho imaru ponjo lembila?

 PARU mi ponjo lembila mi Biblia ketho iwinjiri nenedi? Umego m’aradu ma nyinge Ben ma waweco pire i thiwiwec m’ukadhu, uyero kumae: “Ponjo lembila mi Biblia nyang’a lee.” Nyo in de icwaku lembuno? Kunoke nyo lembila benyayu lworo i ii? Saa moko lundo icopo nwang’u nia niponjo lembila olo wijo. Ento kan inyang’ i thelembe m’uketho Yehova uyiyo nia juroygi i Lembe pare, iromo maru niponjogi.

2. Thiwiwec maeni bikoro lembang’o?

² I thiwiwec maeni, wabiweco ngo kende kende iwi thelembe m’ubecwaluwa niponjo lembila mi Biblia, ento bende iwi kite ma wacopo ponjo kogi. I ng’eye, wabing’iyo i lembila ario m’i buku pa Daniel pi nineno ayi ma gicopo konyo kowa niai kawoni ka wanyang’ i igi.

3. Wacikara nitimo ang’o kara wanyang’ i lembila mi Biblia?

³ Tek wamito wanyang’ i lembila mi Biblia, mito wakway kony. Wakemak lapor ma e. Kepar nia ibeliewo kabedo moko m’ing’iyo ngo i iye, re jarimbi m’uwotho kude ung’eyo kabedone cuu mandha. Eng’eyo kaka ma wun’i iye man kaka ma gengiman copo terowu i iye. M’umbe jiji, anyong’a copo negi lee nia jarimbine uyiyo wuwoth kude! Yehova de ung’eyo nindo ma wabekwo i iye tap kumeno, eng’eyo bende lembe m’ubebino i wang’wa. Pieno, kara wanyang’ i lembila mi Biblia, wacikara nikwayu kony i bang’ Yehova.​—Dan. 2:28; 2 Pet. 1:19, 20.

4. Pirang’o Yehova uketho jukiewo lembila i Biblia? (Yeremia 29:11) (Nen bende cal.)

⁴ Calu janyodo moko ci ma ber, Yehova de ubemito awiya pare gibed kud anyim ma ber. (Som Yeremia 29:11.) Re  tung’ ku janyodo moko ci ma dhanu, Yehova copo ewo lembe ma bitimere i nindo m’ubino tap tap. Eketho jukiewo lembila i Biblia kara wang’ey lembe ma pigi tek ma fodi utimere ngo. (Isa. 46:10) Eno uketho lembila mi Biblia gitie giramiya ma ber m’uai i bang’ Wegwa m’i polo. Re ang’o ma copo tego cwinywa nia lembe ma Biblia ular uewo bitimere andha?

5. Aradu mwa giromo nwang’u ponji ma kani niai kud i lembe ma Max unwang’ere ko?

⁵ I ng’om ma dupa, wang’ ma pol i somo aradu mwa ginwang’iri i kind dhanu ma dupa m’i kindgi woro ngo Biblia. Saa moko wec man timo migi copo royo jiji i Jumulembe pa Yehova m’aradu. Wakewec iwi lembe m’umego moko ma nyinge Max unwang’ere ko. Eyero kumae: “Kinde m’abino aradu, acaku bedo ku jiji ka nyo junyodo para gibeponja ku dini mandha, man ka nyo andha Mungu yuyo en iwi Biblia.” Junyodo pare gitimo ang’o? Eyero kumae: “Gikwiyo kumgi, kadok nwang’u gibino dieng’ de.” Junyodo pa Max gitiyo ku Biblia pi nidwoko wang’ penji pare. Max de utimo lembe moko. Ekoro kumae: “Aponjo an gira lembila mi Biblia man aweco iwi gin m’aponjone kud aradu mange.” Adwogine ubino ang’o? Max umedo kumae: “I ng’ey lembe maeno, anyang’ andhandha nia Mungu re m’uyuyo iwi Biblia!”

6. Ukwayu itim ang’o tek itie ku jiji, man ke pirang’o?

⁶ Calu Max, tek in de icaku bedo ku jiji ka nyo andha i Biblia junwang’u lemandha, lworo kud unegi. Re ukwayu itim lembe moko pio pio. Jiji ubedo ve munyali. Tek juwil kude, nok nok enyotho piny ma pire tek. Pi nikabu “munyali” cen kud i kum yiyoyic peri, ukwayu ikepenjiri kumae: ‘Nyo ayiyo lembe ma Biblia uyero iwi nindo m’ubino?’ Tek nyathi jiji moko utie i ii, ukwayu iponj lembila mi Biblia ma dong’ udaru pong’o. Dong’ icopo timo lembuno nenedi?

7. Daniel uweko lapor ma kani iwi lembe m’uneno kite mi ponjo lembila? (Daniel 12:10) (Nen bende cal.)

⁷ Daniel uweko lapor ma ber iwi lembe m’uneno kite mi ponjo lembila. Thelembe m’atira re m’ubed ucwale niponjo lembila, niwacu ning’eyo lemandha. Daniel ubino bende ku jwigiri, m’enyang’ ko nia Yehova biketho ju ceke ma ging’eye man ma gibekwo nimakere ku cik pare mir ukungu ginwang’ ng’eyothelembe. (Dan. 2:27, 28; som Daniel 12:10.) Pi ninyutho nia etie won jwigiri, ejengere iwi Yehova pi ninwang’u kony. (Dan. 2:18) Bende, ebed eponjo lembe mii. Ebed etimo sayusac i Lembagora ma Mungu yuyo i wiye m’ebino ko. (Yer. 25:11, 12; Dan. 9:2) Icopo lubo lapor pa Daniel nenedi?

8. Pirang’o jumoko giponjo lembila mi Biblia, re ukwayu watim ang’o?

⁸ Bed ing’ii thelembe m’ucweli niponjo lembila. Nyo ibed iponjo lembila mi Biblia pilembe itie kud ava ma lee mi ng’eyo lemandha? Tek eyo, Yehova bikonyi. (Yoh. 4:23, 24; 14:16, 17) Ng’atini romo ponjo lembila pi thelembe mange ma kani? Jumoko copo ponjo lembila ma nwang’u gitie  ku genogen ma nia gibinwang’u thelembe m’ubenyutho nia Mungu yuyo ngo en iwi Biblia. I ayi maeno re ma giparu nia Biblia uai ungo i bang’ Mungu, man nia giromo ketho cik gin gigi iwi gin ma ber ku ma rac. Re ukwayu wabed ku thelembe m’atira pi niponjo lembila. M’umedo maeno, kara wanyang’ i lembila mi Biblia, ukwayu wabed ku kite moko ma pire tek.

9. Ka wamito wanyang’ i lembila mi Biblia, watie ku yeny mi kite ma kani? Kekor.

⁹ Bed ng’atu ma jwigere. Yehova ung’olo nia ebikonyo ju ma jwigiri. (Yak. 4:6) Pieno, ukwayu warwo i bang’e kara ekonywa wanyang’ i lembila mi Biblia. Wacikara bende niyiyo nia watie ku yeny mi kony pa jamiru mandha ma Yehova ubetiyo ko pi nimiyo iwa cam mi thenge mi tipo tap i saane. (Luka 12:42) Yehova tie ngo Mungu mi yakini; pieno etie lembe ma kakare nia etii ku yo acel kende pi nikonyowa ninyang’ i lemandha ma nwang’ere i Lembe pare.​—1 Kor. 14:33; Efe. 4:4-6.

10. Lapor pa Esther ubemiyo iri ponji ma kani?

¹⁰ Bed iponj lembe mii. Cak ku lembila m’ubetelo nen peri man tim sayusac i wiye. Eno utie tap lembe ma nyamego Esther ma waweco pire i thiwiwec m’ukadhu utimo. Lembila m’uewo pi bino pa Masiya ubed utelo nen pare. Eyero kumae: “Kinde m’abino ku oro 15, acaku sayu thelembe m’ubenyutho nia jukiewo lembila maenogi i wang’ nyoliri pa Yesu.” Gin m’eponjo kinde m’ebesomo lembe iwi kitabu m’adola mi Nam kadu uketho eyiyo lembuno. Emedo kumae: “Jukiewo kitabu m’adolane moko i wang’ nyoliri pa Kristu, pieno lembila ma nwang’ere i igi ugam uai i bang’ Mungu.” Esther ukoro kumae: “Ubed ukwayu asom piny wang’ dupa pi ninyang’ i igi.” Re etie kud anyong’a pi kero m’etimo. I ng’ey ponjo mii lembila dupa mi Biblia, eyero kumae: “Abed aneno ku wang’a nia Biblia yero lemandha!”

11. Ka wanyang’ nia Biblia yero lemandha, eno miyo iwa bero ma kani?

¹¹ Ka wabeneno kite ma lembila moko mi Biblia udaru pong’o ko, eno ketho wabedo ku genogen ma nging’ nging’ iwi Yehova man i ayi m’ebetelo ko wiwa. Bende, lembila mi Biblia konyowa kara wamedara nibedo ku genogen ma ber pi nindo m’ubino, kadok nwang’u kawoni wabenwang’ara i wang’ peko ma rukani de. Dong’ wakewec i adundo iwi lembila ario ma Daniel ukiewo, ma gibepong’o i rundi mwa eni. Ninyang’ i igi copo konyowa nimaku yub mi rieko.

12. Tielo mi “nyunyu m’ujebre kud ulobo ma foth” ubenyutho ang’o? (Daniel 2:41-43)

¹² Som Daniel 2:41-43. I lek ma Daniel ukoro there ni ubimo Nebukadnezar, tiend ayi gin m’acwiya m’ubimone uneno, juyiko ku “nyunyu m’ujebre kud ulobo ma foth.” Ka waporo lembila maeni ku mange m’i buku pa Daniel man mi Lembanyutha, wanyang’ nia tiend ayi gin m’acwiyane ubenyutho ker ma dit mir Angleterre kud Amerika, ma tin utie bimobim ma dit mi  ng’om zoo. Daniel uyero pi bimobim maeno nia, “ng’et [kerne] moko bibedo tek, ng’ete moko bibedo ng’ic.” Pirang’o ng’ete moko bibedo ng’ic? Pilembe lwak dhanu ma juporo kud ulobo ma foth, ubecere ninyutho tego pare ma ve tego pa nyunyu. b

13. Ninyang’ i lembila maeni copo konyowa ninyang’ i lemandha ma kani ma pigi teki?

¹³ Lembe ma Daniel ukoro iwi lek mir ayi gin m’acwiya man asagane iwi tiende, ubeponjowa ku lemandha dupa ma pigi tek. Mi kwong’o, bimobim ma dit mir Angleterre kud Amerika unyutho tego pare i ayi moko. Ku lapor, ebino bimobim m’uloyo lwiny mi kwong’o man mir ario mi ng’om zoo. Ento anyoba nyoba m’i kind dhanu m’i the bimobim ma dit maeno ukwiyo tego pare man ebimedere nikwiyo tego parene. Mir ario, ebibedo bimobim ma tokcen ma bibimo wi ng’om zoo, i wang’ ma Ker pa Mungu ujig the bimobim ceke mi dhanu. Kadok nwang’u saa moko ng’om mange bejai i kum bimobim ma dit mir Angleterre kud Amerika de, re gibiwile ngo. Wang’eyo lembuno kum “kidi” m’ubenyutho Ker pa Mungu birungo tiend ayi gin m’acwiya m’ubenyutho bimobim ma dit mir Angleterre kud Amerika.​—Dan. 2:34, 35, 44, 45.

14. Ninyang’ i lembila m’uweco iwi tielo mi nyunyu man mir ulobo copo konyowa nenedi nimaku yub mi rieko?

¹⁴ Nyo iyiyo andha nia lembila pa Daniel m’uweco iwi tielo mi nyunyu man mir ulobo utie lemandha? Tek eyo, lembene bibedo kud atelatela iwi kwo peri. Ibisayu ngo nia ibed ku giki mi kum dupa kum ing’eyo nia ceng’ini eni jubinyotho ng’om cen. (Luka 12:16-21; 1 Yoh. 2:15-17) Ninyang’ i lembila maeni bikonyi bende nineno nia pire tie tek nitimo tic mi lembanyong’a man mi ponjo dhanu. (Mat. 6:33; 28:18-20) I ng’ey m’idaru ponjo lembila maeni, kepenjiri kumae: ‘Nyo yub para ubenyutho nia ayiyo andha nia ceng’ini eni Ker pa Mungu bijigo ker ceke mi dhanu?’

15. Ng’a ma tie “ubimo ma yor ariwa ma malu” man “ubimo ma yor ariwa ma piny” tin eni? (Daniel 11:40)

¹⁵ Som Daniel 11:40. Daniel thek 11 uweco iwi ubimo ario kunoke bimobim ario ma gibeteliri i kindgi, ma man umito en re m’ebim wi ng’om zoo. Ka waporo lembila maeni ku mange mi Biblia, wacopo yero nia “ubimo ma yor ariwa ma malu” utie Russie ku ju m’udiko cing’gi kude, man “ubimo ma yor ariwa ma piny” ke utie bimobim ma dit mir Angleterre kud Amerika. c

16. Jumulembe ma gibekwo i the bimobim ‘p’ubimo ma yor ariwa ma malu’ gibenwang’iri ku peko ma kani?

¹⁶ Dhanu pa Mungu ma gibekwo i the bimobim ‘p’ubimo ma yor ariwa ma malu’ gibeciro ragedo ma kamaleng’ m’ubimo maeno ubenyayu i kumgi. Jumulembe pa Yehova moko jufwodogi man jubologi i kol pi yiyoyic migi. Kakare ma nia timo ‘p’ubimone’ unyay lworo i umego mwa, elund ebeteng’o yiyoyic migi ateng’a. Pirang’o? Pilembe umego mwa ging’eyo nia ragedo ma gibenwang’iri ko ubepong’o lembe mi lembila m’i buku pa Daniel. d (Dan. 11:41) Ning’eyo lembe maeno copo konyo wan  bende kara wamedara nibedo ku genogen ma tek man nicungo nging’ nging’.

17. Dhanu pa Mungu ma gibekwo i the bimobim ‘p’ubimo ma yor ariwa ma piny’ gituc ninwang’iri ku peko ma kani? (Nen bende cal.)

¹⁷ Con, “ubimo ma yor ariwa ma piny” bende unyayu ragedo i kum dhanu pa Yehova. Ku lapor, i caku mi rundi dage mi 20, jutwiyo umego dupa pilembe gikwero nibedo i thenge moko ci mi lemgamba man juriemo awiya moko mi Jumulembe kud i somo de pi thelembe ma rom eno. Ento i kind oro m’ukadhu ceng’ini eni, gwoko bedoleng’ mi jutic pa Yehova ma gibekwo i the bimobim p’ubimo maeno unwang’ere i amulaic i ayi mange dupa. Ku lapor, i saa mi propagand, saa moko Jakristu ubed unwang’ere nia ukwayu ecwak thenge moko mi lemgamba kunoke ng’atu moko ma jubibolo kwir i wiye. Eromo bolo ngo kwir, re lundo i paru pare kunoke i adundene nwang’u ebecwaku thenge moko. I andha, pire tie tek nia kud wacwak thenge moko ci mi lemgamba, nik’ebed i timo mwa, i paru mwa kadi i adundewa!​—Yoh. 15:18, 19; 18:36.

18. Wawinjara nenedi ka wabeneno teliri m’utie i kind “ubimo ma yor ariwa ma malu” ku jadhoge?

 ¹⁸ Ju ma gimbe ku yiyoyic i lembila mi Biblia cwinygi romo ng’abere lee kinde ma gineno nia “ubimo ma yor ariwa ma piny” ‘gibepiemiri’ kud “ubimo ma yor ariwa ma malu.” (Dan. 11:40) Ubimo ario maeno ceke gitie kud atum ma dongo ma romo nyotho kwo ceke m’iwi ng’om. Re wang’eyo nia Yehova biyiyo ngo gikilgi. (Isa. 45:18) Pieno, kakare ma nia nyeko ma n’i kind “ubimo ma yor ariwa ma malu” kud “ubimo ma yor ariwa ma piny” unyay lworo i iwa, ebeteng’o yiyoyic mwa ateng’a. Ebenyutho andha nia ajiki mi ng’om maeni ni kago.

19. Ukwayu wang’ey lembang’o i kum lembila mi Biblia?

¹⁹ Wang’eyo ngo kite ma lembila moko mi Biblia bipong’o ko. Kadok jabila Daniel de ugam unyang’ ungo i thelembe mi gin ceke m’ekiewo. (Dan. 12:8, 9) Re utie ngo nia ndhu pilembe wabenyang’ ungo i ayi ma lembila moko bipong’o ko ci, eno nyutho nia ebipong’o ngo. M’umbe jiji, wacopo bedo ku genogen nia Yehova binyutho iwa gin ceke m’ukwayu wang’ey tap i saane, calu m’etimo yang’ con.​—Amo. 3:7.

20. Ceng’ini eni wabineno lembila ma kani ma dongo mi Biblia ubepong’o, man ukwayu wamedara nitimo ang’o?

²⁰ Jubitwong’o pi “kwiyocwiny ku bedomoth.” (1 Thes. 5:3) I ng’eye, bimobim mi ng’om maeni bilokiri i kum dini mi vupo man gibinyothe. (Nyu. 17:16, 17) Gibiloy bende iwi dhanu pa Mungu. (Eze. 38:18, 19) Lembe maeno biterowa wang’ acel i kum lwiny ma tokcen mi Armagedon. (Nyu. 16:14, 16) Cwinywa copo bedo tek nia lembe maeno zoo bitimere ceng’ini eni. Dong’ niai kawoni, wamedara ninyutho foyofoc mwa ni Wegwa m’i polo ma jamer, ma waketh ko wiwa kilili i kum lembila mi Biblia man wakony jumange de gitim kumeno.